PODRĘCZNIK - cofund.org.pl · podrĘcznik dla ekspertÓw testujĄcych nowy model wspÓŁpracy...

PODRĘCZNIK DLA EKSPERTÓW TESTUJĄCYCH NOWY MODEL WSPÓŁPRACY INSTYTUCJI ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO

MODEL WSPÓŁPRACY INSTYTUCJI ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO Z INNYMI PODMIOTAMI REALIZUJĄCYMI USŁUGI SPOŁECZNE

PODRĘCZNIK DLA EKSPERTÓW TESTUJĄCYCH

Materiał szkoleniowy opracowany na podstawie roboczych wersji dokumen-tów: „Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne” oraz „Wersji testowej 3-częściowego modelu – Koncepcja Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne” przygotowanych w ramach projektu „Nowy model współpracy in-stytucji zatrudnienia socjalnego”

NOWY MODEL WSPÓŁPRACY INSTYTUCJI ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO

Projekt „Nowy model współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.

Projekt realizowany przez Sylpo System Sp. z o. o., Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Fundację Fundusz Współpracy, Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Chełmie oraz Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus”.

Warszawa, 2019 r.

ROLA MODELU WSPÓŁPRACY W BUDOWANIU ZNACZENIA ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO W LOKALNEJ POLITYCE SPOŁECZNEJ

METODY REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ W POLSCE

PROJEKTOWANIE DZIAŁAŃ W SPOŁECZNOŚCI

PROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 3


WPROWADZANIE ZMIAN W DZIAŁANIACH REALIZOWANYCH W SPOŁECZNOŚCI


WARSZTAT EWALUACYJNY

ROZSZERZENIA UZYSKANYCH REZULTATÓW

MO

DUŁ

III

MO

DUŁ

V

MO

DUŁ

VII

M

OD

UŁ IV

M

OD

UŁ V

I M

OD

UŁ IX

M

OD

UŁ V

III

MO

DUŁ

I

MO

DUŁ

II

FUNDACJA FUNDUSZ WSPÓŁPRACY

PODRĘCZNIK DLA EKSPERTÓW TESTUJĄCYCH MODEL WSPÓŁPRACY INSTYTUCJI ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO Z INNYMI PODMIOTAMI REALIZUJĄCYMI USŁUGI SPOŁECZNE

Podręcznik został przygotowany w ramach projektu „Nowy model współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.

Podręcznik opracowany w oparciu o robocze wersje dokumentów: „Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne” oraz „Wersji testowej 3-częściowego modelu – Koncepcja Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne”.

Opracowanie: Certes Sp. z o. o. Jacek Gralczyk na zlecenie Fundacja Fundusz Współpracy Konsultacje merytoryczne: Michał Bargielski, Izabela Kowalska, Katarzyna Trzaska. Koordynacja wydania, projekt graficzny i skład: Studio graficzne Ling BrettZdjęcia: FreepikRedakcja, korekta: Firma Korektorska UKKLW – Karolina Strzelczyk, Weronika TrzeciakDruk i oprawa: DB Print Polska Sp. z o.o. Drukarnia offsetowa ekologiczna

© Copyright by Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2019

Wydawca:

Fundacja Fundusz Współpracy00-444 Warszawa, ul. Górnośląska 4atel. 22 450 98 10, faks: 22 450 98 03e-mail: [email protected], www.cofund.org.pl

Wydrukowano na papierze posiadającym certyfikat FSC.

PUBLIKACJA DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE

SPIS TREŚCI

WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

MODUŁ I R O L A M O D E L U W S P Ó Ł P R A C Y W B U D O W A N I U Z N A C Z E N I A Z A T R U D N I E N I A S O C J A L N E G O W L O K A L N E J P O L I T Y C E S P O Ł E C Z N E J . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

MODUŁ II M E T O D Y R E I N T E G R A C J I S P O Ł E C Z N E J I Z A W O D O W E J W P O L S C E . . . . . . . . . 24

MODUŁ III P R O J E K T O W A N I E D Z I A Ł A Ń W S P O Ł E C Z N O Ś C I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

MODUŁ IV P R O C E D U R Y T M W – M O D E L C Z Ą S T K O W Y 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

MODUŁ V P R O C E D U R Y T M W – M O D E L C Z Ą S T K O W Y 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

MODUŁ VI P R O C E D U R Y T M W – M O D E L C Z Ą S T K O W Y 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

MODUŁ VII W P R O W A D Z A N I E Z M I A N W D Z I A Ł A N I A C H R E A L I Z O W A N Y C H W S P O Ł E C Z N O Ś C I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

MODUŁ VIII W A R S Z T A T E W A L U A C Y J N Y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

MODUŁ IX R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

8

W S T Ę P >

WSTĘPNiniejsze opracowanie stanowi podsumowanie zrealizowanego w 2019 r. szkolenia dla

ekspertów testujących Model Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne. Jest efektem pracy zespołów merytorycznych wszystkich partnerów realizujących projekt „Nowy model współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego”.

W szkoleniu wzięło udział 60 ekspertów-praktyków z obszarów zatrudnienia socjalnego i ekonomii społecznej, na co dzień podejmujących te kwestie w instytucjach zatrudnienia socjalnego, jednostkach samorządu terytorialnego, ośrodkach wsparcia ekonomii społecznej, organizacjach pozarządowych oraz ośrodkach pomocy społecznej. W tych podmiotach, w ramach pilotażu, zostanie podjęta próba wdrożenia założeń Modelu Współpracy w wersji testowej, dalej nazwany jako „TMW” (30 instytucji zatrudnienia socjalnego).

Niniejszy podręcznik to wsparcie dla ekspertów i członków lokalnych partnerstw, którzy wezmą na siebie wysiłek testowania zaprojektowanych procesów, standardów współpracy i zatrudnienia socjalnego. Znajdują się w nim omówienia najważniejszych elementów TMW, uwagi i informacje wspierające proces testowania.

Wdrożenie Modelu Współpracy w 30 instytucjach zatrudnienia socjalnego stanowi specyficzną kontynuację wcześniejszych testów w obszarze wielowymiarowej, instytucjonalnej współpracy z wykorzystaniem podmiotów zatrudnienia socjalnego, jego wdrożenie zaś ma przyczynić się do rozszerzenia zakresu i form współpracy międzyinstytucjonalnej z korzyścią dla powiększania katalogu usług społecznych.

Organizacja zatrudnienia socjalnego w społeczności lokalnej to jednak wyzwanie trudne samo w sobie. Osadzenie go w sferze usług społecznych to podniesienie poprzeczki organizatorom klubów integracji społecznej i centrów integracji społecznej jeszcze wyżej. Aby zwiększyć efektywność zatrudnienia socjalnego mierzoną skutecznymi procesami integracji społeczno-zawodowej, konieczne jest włączenie w tę działalność całego szeregu lokalnych aktorów społecznych. Testowy Model Współpracy (TMW) to próba znalezienia recepty na kooperację, która włączy w realizację tych wyzwań instytucje i organizacje, od których zależy lokalny sukces w tej dziedzinie.

Konstrukcja TMW to zbiór trzech kompatybilnych sfer współpracy, obejmujących następujące obszary:

> zaspokajanie przez podmioty ZS potrzeb kadrowych realizatorów niektórych usług społecznych, w tym przypadku podmiotów ES,

> tworzenie nowych podmiotów ES specjalizujących się w świadczeniu niektórych rodzajów usług społecznych przez absolwentów centrów i klubów integracji społecznej,

> zlecanie niektórych usług społecznych sektorowi ES, z uwzględnieniem przygotowania podmiotów ZS do ich wykonywania.

Dziewięć modułów zawartych w podręczniku omawia zagadnienia bezpośrednio powiązane z Testowym Modelem Współpracy, w tym m.in. osadzenie zatrudnienia socjalnego w lokalnej polityce społecznej, zagadnienia organizacyjne i formalne, związane z budowaniem partnerstwa i zlecaniem usług przez jednostki samorządowe, oraz stanowi wprowadzenie do pełnej treści Koncepcji Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne.

Mamy nadzieję, że zarówno lokalni aktorzy TMW, jak i eksperci zaangażowani w testowanie Modelu znajdą tu treści pozwalające lepiej zaprojektować współpracę. Bardzo chcielibyśmy, żeby czytelnicy tego opracowania nie traktowali go jako zamkniętą całość. Przeciwnie – liczymy, że zostanie ono potraktowane jako zaproszenie do regionalnych i ogólnopolskiej dyskusji nad wyzwaniami, jakie niesie ze sobą idea rozszerzania lokalnych katalogów usług społecznych w oparciu o partnersko organizowane zatrudnienie socjalne.

MODUŁ I

MODUŁ I

ROLA MODELU WSPÓŁPRACY W BUDOWANIU ZNACZENIA ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO W LOKALNEJ POLITYCE SPOŁECZNEJ M

OD

UŁ I

MODUŁ IROLA MODELU WSPÓŁPRACY W BUDOWANIU ZNACZENIA ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO

W LOKALNEJ POLITYCE SPOŁECZNEJ

Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| M

OD

UŁ

1M

OD

UŁ I

M O D U Ł 1 > R O L A M O D E L U W S P Ó Ł P R A C Y W B U D O W A N I U Z N A C Z E N I A Z A T R U D N I E N I A S O C J A L N E G O W L O K A L N E J P O L I T Y C E S P O Ł E C Z N E J

1. Patrz dokument Europejskiej Grupy Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Świadczonej na Poziomie Lokalnych Społeczności, pn. Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności, s. 98-112.

2. Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne.

Podstawowym zadaniem modelu współpracy jest wy-tworzenie lokalnego rynku usług społecznych, na którym najważniejszym dostawcą tych usług będą podmioty ekonomii społecznej (dalej PES). Polskie prawo umożli-wia uprzywilejowanie tych podmiotów na lokalnym rynku. Żeby było to jednak możliwe, konieczne jest jednak speł-nienie kilku ważnych kryteriów.

Konieczne są porozumienie i współpraca różnych in-teresariuszy (dalej nazywamy ich aktorami modelu) co do stanu wiedzy i informacji o potrzebach mieszkańców, ale też możliwościach dostarczania usług przez PES oraz ich finansowania przez samorząd terytorialny. Niezbędni są też pracownicy, którzy będą świadczyć te usługi, i organi-zacje, u których samorząd je zakontraktuje. Ostatecznie też wymagane jest porozumienie co do standardu usług oraz zasad, na jakich wybrani zostaną wykonawcy.

Niezbędnym elementem TMW jest również zatrud-nienie socjalne i realizujące je dwa typy podmiotów: cen-tra i kluby integracji społecznej. Gdy wprowadzimy do budowania lokalnego rynku usług prowadzoną przez nie działalność w zakresie reintegracji społecznej i zawodo-wej, okaże się, że możemy wykorzystać środki publiczne w zwielokrotniony sposób.

Przede wszystkim, jeśli uczestnicy CIS i KIS będą pracowali przy świadczeniu usług społecznych, wykorzy-stamy środki finansujące te typy podmiotów do eduka-cji na potrzeby ważnego społecznie zadania. Ponadto zatrudnienie absolwentów w PES będzie wydłużeniem ścieżki reintegracyjnej, czyli również realizacją zadania publicznego. Ostatecznie, w idealnym modelowym roz-wiązaniu, za pieniądze przeznaczone na kontraktowanie usług zarówno podnosimy jakość życia mieszkańców, do-starczając im niezbędne wsparcie, jak i przeznaczamy te środki na reintegrację społeczną i zawodową. Podnosi to skuteczność podtrzymania efektów działania CIS i KIS. Na ten pozornie prosty schemat składa się wiele proce-sów, zakorzenionych głęboko w poszczególnych aktach prawnych, procesach społecznych i zasadach funkcjono-wania instytucji.

IDEA TMW W SZERSZYM KONTEKŚCIE: ZAŁOŻENIA POLITYKI AKTYWIZACJI. DYLEMATY AKTYWIZACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ

Powoływanie i funkcjonowanie instytucji zatrudnie-nia socjalnego odpowiedzialnych za proces reintegracji pozwala ludziom wykluczonym odzyskiwać zdolność do uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym. Idea TMW ma na celu realizację potrzeb społecznego i zrównoważonego rozwoju, polityki prorodzinnej, spójno-ści społecznej, przeciwdziałania ubóstwu, deinstytucjona-lizacji instytucji pomocy społecznej. Wdrożenie systemu pozwala na rozszerzenie katalogu usług społecznych w oparciu o zasoby różnych dziedzin życia publicznego.

TMW ma przyczyniać się do wykorzystywania zaso-bów różnych dziedzin życia publicznego (ochrona zdrowia, edukacja, kultura, sport, rekreacja i turystyka) dla sposo-bów organizacji usług społecznych, a także prowadzić do przygotowywania własnych, lokalnych zasobów kadrowych, specjalizujących się w ich świadczeniu. Przykładowo, chodzi o takie rodzaje usług jak1:

> usługi, które zapobiegają rozdzielaniu rodzin, > usługi dowozu posiłków, > usługi ośrodków opieki dziennej dla dorosłych i osób starszych,

> usługi „towarzysza” dla osób starszych, niepełnosprawnych,

> usługi tzw. domu ucieczki (Weglaufhaus) lub ośrodków interwencji kryzysowej,

> usługi opieki pozaszkolnej i zajęć pozalekcyjnych,

> usługi dla małych dzieci, > usługi pomocy w domu i usługi w zakresie opieki domowej,

> usługi tzw. krótkiego urlopu lub opieki wytchnieniowej dla opiekunów osób niepełnosprawnych2.

MO

DU

Ł 1

> R

ola

mod

elu

wspó

łpra

cy w

bud

owan

iu z

nacz

enia

zat

rudn

ieni

a so

cjal

nego

w lo

kaln

ej p

olity

ce s

połe

czne

j

14

Polityka aktywizacji zakłada kooperację trzech sek-torów społecznych: administracji, biznesu i organizacji pozarządowych. Wśród najczęstszych problemów zwią-zanych z jej realizacją można wskazać specyfikę rynku pracy oraz bariery mentalne, wynikające z nastawienia społecznego. Stereotypy dotyczące osób wykluczonych,

niezrozumienie społeczne roli profesjonalnie podejmo-wanych procesów reintegracyjnych, uprzedzenia, defi-cyty solidaryzmu społecznego, brak kompetencji spo-łecznych wchodzenia w relacje z osobami wykluczonymi to poważne trudności, jakie napotyka proces aktywizacji społeczno-zawodowej.

Rys 1. Schemat kooperacji trzech sektorów społecznych: administracji, biznesu i organizacji pozarządowych [źródło: Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne]

CEL: ADMINISTROWANIE PRAW

O

CEL: ZYSK BILANS

CE

L: SA

MO

ORG

ANIZ

ACJA

M

ISJA

ADMINISTRACJA BIZNES

N

GO

TRZYSEKTORY

MO

DUŁ

I


3. Dokument Europejskiej Grupy Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Świadczonej na Poziomie Lokalnych Społeczności, opublikowany w 2013 r., s. 93–112, www.pfon.org/dokumenty-i-publikacje/inne-publikacje/315-droga-do-opieki-w-srodowisku-lokalnym-materialy (13.06.2019).

4. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej, Monitor Polski z 2019 r. poz. 214, dalej: KPRES.

USŁUGI SPOŁECZNE I ZATRUDNIENIE SOCJALNE – PODSTAWY LEGISLACYJNE I KWESTIE DEFINICYJNE

Sprecyzowanie katalogu usług społecznych nie jest proste ze względu na brak prawnej definicji zagadnienia, zaś omawiane kwestie oparte są na definicjach funkcjo-nujących w literaturze przedmiotu lub dokumentach programowych. W 2018 r. podjęto próbę określenia prawnej definicji usług społecznych, będącej propozy-cją projektu ustawy o realizowaniu usług społecznych. Od 2019 r., czyli od momentu przyjęcia znowelizowane-

go KPRES4, usługi społeczne użyteczności publicznej mieszczą się w zadaniach z zakresu: pomocy społecznej, zatrudnienia socjalnego, opieki nad dziećmi, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, kształcenia, wycho-wania i opieki, ochrony zdrowia, w tym ochrony zdrowia psychicznego, wspierania oraz zatrudniania osób nie-pełnosprawnych, promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy. Obecne przepisy prawne upo-ważniają samorządy gmin do wprowadzania w życie programów rozwoju usług społecznych. Jest to jednak kwestia fakultatywna, co oznacza, że nie każda gmina dysponuje takim programem.

Cechy TMW

OTWARTOŚĆ – oznacza, że niektóre elementy modelu,

w tym szczególnie zbiór interesariuszy współpracujących

w poszczególnych sferach współpracy, a także katalog

usług społecznych będących przedmiotem współpracy nie są zbiorem enumeratywnym.

Przyjęcie założenia o otwartości TMW wypełnia zobowiązanie interesariuszy o odnoszeniu się w praktyce do niektórych

kierunków „Ogólnoeuropejskich wytycznych dotyczących przejścia

od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie

lokalnych społeczności”3, w tym szczególnie do rozwoju

niektórych typów usług na poziomie lokalnych społeczności. Otwartość jest też wyróżnikiem

dającym możliwość dokonywania modyfikacji Modelu, szczególnie

w fazie jego testowania.

PROCESOWOŚĆ cecha ta oznacza, że

poza faktem etapowego dochodzenia do ostatecznej wersji modelu, co przewiduje

scenariusz projektu, jego wdrażanie w praktykę jest działaniem procesowym.

PARTYCYPACYJNOŚĆ MODELU – oznacza,

że jego ostateczny kształt będzie wynikiem nie tylko praktycznego

testu na obszarze wybranych JST, lecz także

wynikiem konsultacji z przedstawicielami

podmiotów i instytucji biorących udział

w testowaniu, ale również tych, które w nim nie

uczestniczą.

TERYTORIALNOŚĆ – cecha ta oznacza, że

proponowane instrumenty i narzędzia TMW mogą

być zastosowane w każdej gminie lub każdym powiecie.

MO

DU

Ł 1

> R

ola

mod

elu

wspó

łpra

cy w

bud

owan

iu z

nacz

enia

zat

rudn

ieni

a so

cjal

nego

w lo

kaln

ej p

olity

ce s

połe

czne

j

16

5. Studium Testowej Wersji Modelu Współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne. 6. KPRES, s. 28.

Akty prawne5 regulujące sferę usług społecznych:1) ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny

i systemie pieczy zastępczej (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1111, z późn. zm.);

2) ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1390 z późn. zm.);

3) ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 z późn. zm.);

4) ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1373, z późn. zm.);

5) ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tj.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1878 z późn. zm.);

6) ustawa z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (tj.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1492 z późn. zm.);

7) ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj.: Dz. U. z 2018 r. poz. 2137 z późn. zm.);

8) ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 852, z późn. zm.);

9) ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1172, z późn. zm.);

10) ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1148 z późn. zm.);

11) ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1482, z późn. zm.);

12) ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tj.: Dz. U. z 2019, poz. 217 z późn. zm.);

13) ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tj.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1983 z późn. zm.);

14) ustawa z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1468 z późn. zm.);

15) ustawa z 9 października 2015 r. o rewitalizacji (tj.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1398 z późn. zm.);

KATALOG USŁUG SPOŁECZNYCH: W JAKIM SENSIE USŁUGI SĄ „SPOŁECZNE” I „PUBLICZNE”Usługi publiczne a usługi społeczne

Usługi publiczne są świadczone przez administrację pu-bliczną obywatelom bezpośrednio (w ramach sektora pu-blicznego) lub poprzez finansowanie podmiotów prywat-nych zapewniających daną usługę. Usługi mają charakter niematerialny, nie są trwałe i nie można ich przechowywać – są procesem. Obejmują ogół działań skierowanych do mieszkańców i pozwalają na funkcjonowanie danej spo-łeczności w ramach państwa: usługi administracyjne, ko-munalne, edukacyjne czy społeczne. Ważne, aby wskazać ich określony cel, zaspokajający potrzeby mieszkańców.

Potrzeby te określają katalogi usług społecznych świadczonych w ramach polityki aktywizacji, obejmują zadania z zakresu: usług opiekuńczych, zarówno tych w domu rodzinnym, jak i w ośrodkach wsparcia, np. w domu pomocy społecznej. To także usługi asystenckie na rzecz osób z niepełnosprawnościami, usługi wspie-rania rodziny, usługi w postaci mieszkań chronionych i mieszkań wspomaganych.

Od 2019 r., czyli od momentu przyjęcia znowelizowa-nego KPRES, za usługi społeczne użyteczności publicznej uznaje się te, które mieszczą się w zadaniach z zakresu6:

1) pomocy społecznej, w rozumieniu przepisów ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;

2) zatrudnienia socjalnego, w rozumieniu przepisów ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym;

3) opieki nad dziećmi, o której mowa w ustawie z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;

4) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, określone ustawą z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;

5) kształcenia, wychowania i opieki, o których mowa w ustawie z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe oraz ustawie z 7 września 1991 r. o systemie oświaty;

MO

DUŁ

I


7. Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych Dz.U. 2019 poz. 1818

6) ochrony zdrowia, w tym ochrony zdrowia psychicznego, w rozumieniu ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego;

7) wspierania osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;

8) promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, o których mowa w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Od stycznia 2020 r. wejdzie w życie ustawa o realizacji usług społecznych przez centra usług społecznych7, która definiuje usługi społeczne jako zadania z zakresu:

1) polityki prorodzinnej, 2) wspierania rodziny,3) pieczy zastępczej,4) pomocy społecznej,5) promocji i ochrony zdrowia,6) wspierania osób niepełnosprawnych,7) edukacji publicznej,8) przeciwdziałania bezrobociu,9) kultury,

10) kultury fizycznej i turystyki,11) pobudzania aktywności obywatelskiej,12) mieszkalnictwa,13) ochrony środowiska,14) reintegracji zawodowej i społecznej.

LOKALNE INSTYTUCJE, WSPÓŁPRACA I LOKALNE RYNKI USŁUG SPOŁECZNYCH

W obszarze polityki aktywizacji społecznej znajduje się działalność klubów integracji społecznej (KIS) i cen-trów integracji społecznej (CIS) oraz innych instytucji zatrudnienia socjalnego, np. spółdzielni socjalnych. Istota działania tych instytucji polega na objęciu swoim przed-miotowym zakresem usług typu: mieszkalnictwo, opieka zdrowotna, edukacja, zatrudnienie oraz kultura i rozryw-ka, a więc takich, których zasoby powinny być dostępne dla wszystkich, bez względu na rodzaj niepełnospraw-ności bądź wymagany stopień wsparcia. Specyfika ofert oraz różnorodność schematów organizacyjnych CIS-ów i KIS-ów uzależniona jest od ustaleń jednostek samorzą-du terytorialnego.

CIS: formy prawno-organizacyjne: > jako jednostka budżetowa samorządu terytorialnego,

> jako samorządowy zakład budżetowy, > jako wydzielona organizacyjnie i księgowo-finansowo jednostka organizacji pozarządowej.

KIS: formy prawno-organizacyjne: > jako jednostka organizacyjna samorządu gminy,

> w strukturze jednostki organizacyjnej pomocy społecznej,

> jako wyodrębniona struktura w organizacji pozarządowej,

> jako wyodrębniona struktura w spółdzielni socjalnej,

MO

DU

Ł 1

> R

ola

mod

elu

wspó

łpra

cy w

bud

owan

iu z

nacz

enia

zat

rudn

ieni

a so

cjal

nego

w lo

kaln

ej p

olity

ce s

połe

czne

j

18

8. Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne.9. Pod pojęciem instytucji administracji lokalnej rozumie się urzędy administracyjne wójta, burmistrza i prezydenta miasta na prawach powiatu.

INTERESARIUSZE WSPÓŁPRACY 8: Działania podejmowane w ramach wdrażania modelu

opierają się na współpracy różnego rodzaju grup i osób. Każda zmiana, która ma nastąpić w społeczności, wyma-ga głośnego nazwania potrzeb, wskazania docelowego stanu i ścieżki, jaką mamy dojść do wybranego rozwią-zania. Na poziomie gminy czy powiatu, kiedy rozważamy zakres potrzeb, na jakie odpowiadać mają usługi spo-łeczne, musimy brać pod uwagę wielu aktorów, których obowiązki, cele i chęci działania będą dotykać podejmo-

wanego w dyskusji zagadnienia. Nawiązanie współpra-cy będzie więc dialogiem pomiędzy różnymi aktorami tego procesu. W TMW wyróżniamy przede wszystkim aktorów pierwszoplanowych, którzy będą bezpośrednio współpracować w realizacji celów modelu, a także ak-torów uzupełniających. Ich potencjał będzie znaczącym wkładem do realizacji celów, ale ich zaangażowanie bę-dzie polegać przede wszystkim na wsparciu nawiązującej się współpracy. Bez względu na przyjmowaną przez akto-rów rolę istotą całego modelu jest współdziałanie stron.

AKTORZY PIERWSZOPLANOWI

AKTORZY POMOCNICZY (doradcy/konsultanci)

JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, szczególnie

szczebla gminnegoINSTYTUCJE DORADCZE

I KONSULTACYJNE, szczególnie działające w obszarze

ES, np. OWES, ponadlokalne zespoły ES przy ROPS-ach, czy formalne i nieformalne platformy

współpracy, np.: konwenty centrów i klubów integracji

społecznej czy związki rewizyjne spółdzielni socjalnych

INSTYTUCJE PONADLOKALNEJ

POLITYKI SPOŁECZNEJ, np. regionalne ośrodki polityki

społecznej (ROPS), które inicjują, planują i koordynują działania

prorozwojowe w dziedzinie zaspokajania podstawowych

potrzeb życiowych mieszkańców

Instytucje

i podmioty, dysponujące pewnymi

możliwościami wspierania procesu rozwoju

współpracy podmiotów ZS z realizatorami

lokalnych usług społecznych

Instytucje i podmioty,

bezpośrednio związane z celami poszczególnych

komponentów (...)

PODMIOTY ZS, tj. centra i kluby inte-gracji społecznej funkcjonujące niezależnie

od instytucji je tworzących wskazanych w ustawie o zatrudnieniu socjalnym

PODMIOTY SEKTORA ES, świadczące usługi

społeczne lub przygotowujące się do

wprowadzenia nowej oferty programowej określonych

rodzajów tych usług

INSTYTUCJE ADMINISTRACJI LOKALNEJ9, w tym urzędy gmin

(powiatów), odpowiedzialne za kierunki lokalnej polityki społecznej,

w tym za rozwój usług społecznychOŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ I NIEKTÓRE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE, których statutowa

działalność odnosi się do problematyki pomocy i wsparcia osobom najbardziej tego potrzebującym oraz które uczestniczą

w diagnozowaniu, prognozowaniu i analizowaniu sytuacji życiowej mieszkańców (np. coroczna ocena zasobów pomocy społecznej wraz

z rekomendacjami dla rad gmin i powiatów)

MO

DUŁ

I


POSTULAT BUDOWANIA PARTNERSTW I SIECIOWANIA

Partnerstwo jest współczesnym narzędziem rozwią-zywania problemów społecznych, np. braku pracy czy gwarantowania stabilności i wsparcia najbardziej potrze-bującym. To także nieodłączny element umożliwiający uzyskanie integracji społecznej i aktywności wśród człon-ków lokalnych społeczności. Partnerstwo zakłada współ-działanie lokalnych liderów rozpoznawalnych w danym środowisku społecznym, instytucji sektora pozarządo-

wego oraz lokalnych instytucji publicznych. Z punktu wi-dzenia efektywności działań partnerstwo jest czynnikiem wspomagającym pracę jednostek organizacyjnych, prze-łamywania barier izolacji społecznej, a także zwiększenia poczucia solidaryzmu lokalnego. Podniesieniu skutecz-ności współpracy służy także sieciowanie. Ta koncepcja współpracy między podmiotami zakłada planowanie wspólnych przedsięwzięć, umocnienie związków orga-nizacji z otoczeniem, osiąganie konsensusu przy działa-niach angażujących wiele podmiotów.

PARTNERSTWO – DEFINICJA POJĘCIA I ZASADY:

Partnerstwo jest powszechnie

rozumiane jako dobrowolna i kooperacyjna relacja pomiędzy

różnymi stronami, w której wszyscy uczestnicy (partnerzy) zgadzają

się pracować razem, aby osiągnąć wspólny cel lub podjąć specyficzne

zadanie i dzielić ryzyko, odpowiedzialność, zasoby,

kompetencje i korzyści.

MO

DU

Ł 1

> R

ola

mod

elu

wspó

łpra

cy w

bud

owan

iu z

nacz

enia

zat

rudn

ieni

a so

cjal

nego

w lo

kaln

ej p

olity

ce s

połe

czne

j

20

ZASADA AUTONOMII PARTNERA – ZASADA BEZWZGLĘDNA PARTNERSTWA

ZASADA PRIORYTETU STATUTOWEJ DZIAŁALNOŚCI PARTNERA

ZASADA RÓWNOŚCI UDZIAŁU I PODEJMOWANIA DECYZJI

ZASADA OTWARTOŚCI PARTNERÓW, tzw. zasada otwartych drzwi

ZASADA EFEKTYWNYCH ZASOBÓW

ZASADA WZAJEMNEJ INFORMACJI

ZASADA EFEKTU I MONITORINGU

Przyjęta zasada oznacza, że każda instytucja współpracująca w ramach partnerstwa musi zachować prawo do autonomicznych decyzji o czasie, formach i zakresie uczestnictwa w partnerstwie. Wspie-ranie partnerstwa nie oznacza konieczności udziału w bieżących działaniach, lecz ważne jest, aby na początku inicjacji partnerstwa okre-ślić swój stosunek do tej idei. W TMW będzie to oznaczało, że wszystkie instytucje wypełnia-jące role doradczo-koordynacyjne będą musia-ły zdeklarować zakres swojego uczestnictwa.

Członkowie partnerstwa muszą przestrzegać reguły nadrzędności statutowych zadań każdej strony, która przystąpiła do umowy partnerskiej. Oznacza to, że w przypadku niemożności anga-

żowania się w prace z tytułu konieczności wyko-nywania statutowych obowiązków instytucja partnerska nie będzie ponosiła konsekwencji czasowego wyłączenia się z realizacji zapla-nowanych zadań.

Współpraca instytucji w ramach partnerstwa, w tym szczególnie oddelegowanie swojego przedstawiciela do funkcjonowania różnego rodzaju zespołów lub

innych gremiów, oznacza, że przy podejmowa-niu decyzji przestrzega się reguły „jeden udział, jeden głos”. Tym samym uznaje się równość wszystkich instytucji wchodzących w danym

czasie w skład partnerstwa.

Instytucje, organizacje i osoby wchodzą-ce w skład partnerstwa kierują się otwarto-ścią na propozycje ewentualnego przystąpie-nia kolejnych organizacji, podmiotów i osób. Zasada ta oznacza, że partnerstwo jest formułą otwartą na poszerzanie zakresu merytoryczne-go oraz zasobów organizacyjno-technicznych stawianych do dyspozycji partnerstwa.

Członkowie partnerstwa starają się w sposób nie-utrudniający wykonywanie ich statutowych

obowiązków udostępniać swoje zasoby (or-ganizacyjne, techniczne, kadrowe i finanso-we) dla wzmożenia potencjału organizacyj-

nego wspólnej inicjatywy.

Wszyscy interesariusze partnerstwa prze-strzegają zasady wzajemnego informo-wania, co oznacza, że istotne z punktu wi-dzenia przebiegu poszczególnych zadań oraz osiągania celów komunikaty są przekazywane w porządku ustalonym wewnętrznie przez partnerstwo. W tym celu wykorzystywane są wszystkie dostępne środki przekazu.

Instytucje, organizacje i osoby współpracujące przyj-mują regułę monitoringu, który powinien zapew-nić okresowe informacje dla wszystkich partnerów o stanie realizacji zadań, o powstałych trudnościach

i barierach koniecznych do rozwiązania, zarówno w ramach partnerstwa, jak i u poszczególnych partnerów. W celach monitoringu partnerzy uzgadniają zakres informacji oraz sposób ich

prezentacji.

MO

DUŁ

I


10. Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 122, poz. 1143.11. «Pojęcie potencjału reintegracyjnego omówiono szerzej w: Rozbicka-Stanisławska J., Wzorzec sektorowych usług reintegracyjnych,

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2018.

CHARAKTERYSTYKA UCZESTNIKÓW PROGRAMÓW REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ

Funkcjonowanie podmiotów zatrudnienia socjalnego ma charakter lokalny i związane jest z procesem zaspo-kajania potrzeb poszczególnych grup społecznych przez środowisko instytucjonalne danej jednostki terytorialnej (grupy, organizacje, struktury, instytucje). Przepisy usta-wy o zatrudnieniu socjalnym określają potencjalnych kandydatów na uczestników zajęć w podmiotach ZS oraz zasady ich funkcjonowania i pakiet oferowanych usług.

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu so-cjalnym (Rozdz. 1 Przepisy ogólne, art. 1 pkt 1-2) określa zasady zatrudnienia socjalnego. Jej przepisy stosuje się w szczególności do:

1) bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

2) uzależnionych od alkoholu, 3) uzależnionych od narkotyków lub

innych środków odurzających, 4) chorych psychicznie, w rozumieniu

przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, 5) długotrwale bezrobotnych w rozumieniu

przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

6) zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

7) uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

8) osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu

na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym10.

Potencjał reintegracyjny11 zakłada włączenie osoby wykluczonej w obszar życia społecznego, gospodarcze-go i publicznego. Czynniki kształtujące ten potencjał to przede wszystkim czynniki indywidualne, okoliczności życiowe oraz czynniki środowiskowe. Wśród elementów przypisywanych podmiotowi reintegracji wymienić należy cechy osobowościowe, indywidualne zdolności, a także stopień gotowości do współdziałania. Nie każdy bowiem chce podjąć wyzwanie reorganizacji własnego życia we współpracy z powołaną do tego jednostką społeczną. Reintegracja zakłada pracę nad deficytami i słabościami oraz rozwijanie możliwości i zasobów. Efekty działań uza-leżnione są od stopnia zaangażowania pracowników insty-tucji prospołecznej, a przede wszystkim zainteresowania uczestników programu, do których kierowana jest oferta.

Wśród najczęstszych problemów aktywizacji społeczno- zawodowej wskazać można postawy prezentowane przez klientów. Instrumentalne podejście do udziału w pro-jektach socjalnych, niechęć do zmiany swojej sytuacji życiowej, strach przed wyzwaniami, brak wewnętrznej motywacji do udziału w proponowanych formach działań aktywizujących, manipulowanie czy utrwalone rodzinnie dziedziczenie skłonności do korzystania z usług spo-łecznych to tylko niektóre z barier napotykanych przez pracowników instytucji społecznych. Zadaniem instytu-cji społecznych jest wydobycie potencjału uczestników programu i wdrożenie działań systemowych sprzyjających reintegracji na danym terenie.

Dla realizatorów usług społecznych niezwykle ważną wskazówką jest promowany sposób ich wykonywania (warunki łączne dla świadczenia usług), a mianowicie:

MO

DU

Ł 1

> R

ola

mod

elu

wspó

łpra

cy w

bud

owan

iu z

nacz

enia

zat

rudn

ieni

a so

cjal

nego

w lo

kaln

ej p

olity

ce s

połe

czne

j

22


1) zindywidualizowany (dostosowany do potrzeb i możliwości danej osoby) oraz jak najbardziej zbliżony do warunków odpowiadających życiu w środowisku domowym i rodzinnym,

2) umożliwiający odbiorcom usług kontrolę nad swoim życiem i nad decyzjami, które ich dotyczą,

3) zapewniający, że odbiorcy usług nie są odizolowani od ogółu społeczności lub nie są zmuszani do mieszkania razem,

4) gwarantujący, że wymagania organizacyjne wykonywania usług nie mają pierwszeństwa przed indywidualnymi potrzebami mieszkańców12.

CZYNNIKI INDYWIDUALNE(np. cechy osobowościowe, indywidualne

zdolności, a także stopień gotowości do współdziałania)

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE (np. wartości pokoleniowe)

POTENCJAŁ REINTEGRACYJNY OSOBYPotencjał reintegracyjny osoby odnosi się do zdolności/możności danej osoby do włączenia się w nurt życia społecznego, gospodarczego i publicznego.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE

POTENCJAŁ OKOLICZNOŚCI ŻYCIOWE

(np. dochodowość osoby, rodziny)

Potencjał reintegracyjny to termin wielowymiarowy (zatrudnienie to tylko jeden wymiar). Posługiwanie się tym terminem zmusza do zwracania uwagi nie tylko na słabości i deficyty, lecz także na posiadane przez daną osobę zasoby i aktywa. W toku procesu reintegracji te pierwsze byłyby redukowane/kompensowane, te drugie – mobilizowane.

MO

DUŁ

I

MODUŁ II

MODUŁ II

METODY REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ W POLSCE

MO

DUŁ

II

MODUŁ IIMETODY REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ

I ZAWODOWEJ W POLSCE

MO

DUŁ

II

M O D U Ł 2 > M E T O D Y R E I N T E G R A C J I S P O Ł E C Z N E J I Z A W O D O W E J W P O L S C E

13. Ustawa – Prawo zamówień publicznych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1843, art. 138h.14. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych.15. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające

w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych.16. Por. załączniki do dyrektyw wymienionych w przypisach 13 i 14.

TYPOLOGIA POSTAW SAMORZĄDÓW I REAKCJI SPOŁECZNOŚCI NA FUNKCJONOWANIE PZS

Aktywizacja społeczna zakłada rozwój w oparciu o wykorzystanie zasobów ludzkich, materialnych, śro-dowiskowych oraz kulturowych, a także współdziałanie jednostek terytorialnych na rzecz środowiska lokalnego. Poprzedzony diagnozą program działań, wytyczony cel i kierunki dążeń do celu oraz schemat jego realizacji i kontrola przebiegu zagwarantować mają budowanie lepszej przyszłości danego środowiska społeczno- kulturalnego. Wzrost aktywizacji warunkuje, poza zaan-gażowaniem samych zainteresowanych, także odpo-wiedzialność samorządów i poziom działań lokalnych. Samorząd terytorialny jako główny zleceniodawca jest odpowiedzialny za zaspokajanie tych potrzeb w drodze świadczenia różnych usług. Zasady te reguluje – Prawo zamówień publicznych dla usług publicznych. Reguły i zasady współpracy instytucji są określone w regio-nalnych i lokalnych dokumentach strategicznych, np.: w Programie rozwoju ekonomii społecznej lub w Pro-gramie rozwoju usług społecznych. Zasady koordynacji usług w społeczności lokalnej określa lokalny program rozwoju usług społecznych lub inny dokument progra-mujący rozwój, przyjęty przez lokalne władze.

Obowiązki samorządu terytorialnego, w myśl funk-cjonujących przepisów prawnych dotyczących wielu sfer społeczno-gospodarczych, skupiają się wokół za-gadnienia zaspokajania potrzeb społeczności lokalnych w drodze świadczenia różnych usług. To zaspokajanie może odbywać się na dwa zasadnicze sposoby – po-przez samodzielne wykonywanie usług przez jednostki samorządu terytorialnego lub poprzez zlecanie ich róż-nym podmiotom, w tym także nieposiadającym oso-bowości prawnej – co w kontekście TMW-3 dotyczy różnego rodzaju PES.

PRAWNE INSTRUMENTY WSPARCIA PZSPrawo zamówień publicznych (art. 138h PZP)13 określa zakres kategorii zleceń świadczonych w ramach usług społecznych, opierając się na dyrektywach Parlamentu i Rady Europejskiej nr 2014/24/UE14 oraz 2014/25/UE15. Są wśród nich:

1) usługi zdrowotne, społeczne i pokrewne,2) usługi administracyjne w zakresie edukacji,

opieki zdrowotnej i kultury,3) usługi w zakresie obowiązkowego

ubezpieczenia społecznego,4) świadczenia społeczne,5) inne usługi komunalne, socjalne i osobiste,

w tym usługi świadczone przez związki zawodowe, organizacje polityczne, stowarzyszenia młodzieżowe i inne organizacje członkowskie,

6) usługi religijne,7) usługi hotelowe i restauracyjne,8) usługi prawne, niewyłączone na mocy

innych przepisów dyrektywy klasycznej lub sektorowej,

9) inne usługi administracyjne i rządowe,10) świadczenie usług na rzecz społeczności,11) usługi w zakresie więziennictwa,

bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa, o ile nie są wyłączone na mocy innych przepisów dyrektywy klasycznej lub sektorowej,

12) usługi detektywistyczne i ochroniarskie,13) usługi międzynarodowe,14) usługi pocztowe,15) usługi różne (formowanie opon i usługi

kowalskie)16.

MO

DU

Ł 2

> M

etod

y re

inte

grac

ji sp

ołec

znej

i za

wodo

wej w

Pol

sce

28

W związku z nawiązywaniem współpracy PZS z in-stytucjami samorządu terytorialnego uszczegółowione i określone są tryby zlecania usług społecznych. Wśród nich znalazły się:

1) tryb pożytku publicznego – tzw. otwarty konkurs ofert podmiotów uprawnionych do udziału w tych przedsięwzięciach,

2) tryb ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju – art. 28a tej ustawy – tzw. otwarty nabór partnera,

3) tryb ustawy – Prawo zamówień publicznych – tzw. zakup usług na bazie klauzul społecznych,

4) zamówienia typu „in-house” dla podmiotów wewnętrznych17.

Wśród aspektów mogących stanowić bariery dla podmiotu zatrudnienia socjalnego wskazać można:

1) brak bazy ES,2) problemy finansowe podmiotów,3) brak rozpoznania rynku usługodawców,4) problemy kadrowe,5) brak systemów motywacyjnych,6) braki w standaryzacji procesu świadczenia usług,7) niedostatek oferty ZS,8) niski poziom wiedzy o użyteczności sektora

ES oraz korzyściach z korelacji pomiędzy rozwiązywaniem (zaspokajaniem) potrzeb mieszkańców a ideą sektora ES,

9) niską ocenę odnoszonych korzyści przy zlecaniu usług podmiotom ES, szczególnie w wymiarze finansowym, oraz specyficzną bojaźń w stosowaniu tych procedur, szczególnie w kontekście zachowania reguł konkurencyjności,

10) brak rozwijania idei case management,11) brak zaufania i gwarancji poprawnego

i rzetelnego wykonawstwa ze strony podmiotów ES, w tym także podmiotów ZS.

DOSTĘPNE ROZWIĄZANIA I MOŻLIWOŚCI W OPARCIU O ISTNIEJĄCY STAN PRAWNY

Elementem niezbędnym w procesie ubiegania się o zlecenie (zakup-sprzedaż) usług społecznych jest zna-jomość klauzul społecznych oraz zasada przestrzegania reguły społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Klauzule społeczne (inaczej odstępstwo od zasad za-mówień publicznych) to rozwiązania umożliwiające zleceniodawcy uwzględnienie przy wyborze takiego wy-konawcy, który dostarczy istotnych korzyści społecznych lub środowiskowych.

a)


MO

DUŁ

II



RODZAJE KLAUZUL SPOŁECZNYCHW tym rozwiązaniu

konieczne jest zastrzeżenie, że o udzielenie

zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne oraz kulturalne objęte kodami:

CPV 75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0, 79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7, 80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5,

80590000-6, od 85000000-9 do 85323000-9, 92500000-6,

92600000-7, 98133000-4, 98133110-8,

mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, którzy spełniają łącznie

następujące warunki: (1) celem ich działalności jest realizacja

zadań użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób, (2) nie działają w celu osiągnięcia zysku, całość

dochodu przeznaczana jest na cele statutowe, (3) struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa

opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni,

akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji

pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie, oraz

(4) w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia

postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego.18

Klauzula ta umożliwia zamawiającemu usługę postawienia warunku

zatrudnienia osób z grup defaworyzowanych, np.

osób bezrobotnych, osób młodocianych, osób

niepełnosprawnych oraz osób wymienionych w ustawie o zatrudnieniu socjalnym. Zamawiający musi określić

w zamówieniu liczbę osób z określonych grup,

uprawnionych w tej klauzuli, okresu zatrudnienia równego

okresowi realizacji przedmiotu zamówienia, a także w sposób

bardzo wyraźny sankcje za niespełnienie warunków klauzuli.

Instrument pozwalający powierzyć usługę poprzez

dokonanie zastrzeżenia w ogłoszeniu o zamówieniu, że jej wykonawca prowadzi

działalność obejmującą społeczną i zawodową integrację

osób lub grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i marginalizowanych (np.

osoby z niepełnosprawnością, osoby bezrobotne, osoby pozbawione wolności lub

zwalnianie z zakładów karnych, osoby bezdomne, osoby

z zaburzeniami psychicznymi, a także osoby, które uzyskały status uchodźcy, oraz osoby

należące do mniejszości narodowych i etnicznych

znajdujące się w niekorzystnej sytuacji życiowej). Zamawiający

usługę musi w ogłoszeniu określić minimalny procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących

do uprawnionych grup.

Klauzula ta dotyczy sfery usług i robót

budowlanych i wprowadza obowiązek zatrudnienia osób na

umowę o pracę.

Klauzula społeczna

zastrzeżona

Klauzula społeczna

zatrudnieniowa/pracownicza

Klauzula usługowa

(zastrzeżenie dla określonej grupy

wykonawców)

Klauzula społeczna

prozatrudnie-niowa

MO

DU

Ł 2

> M

etod

y re

inte

grac

ji sp

ołec

znej

i za

wodo

wej w

Pol

sce

30

19. Karwacki A., Kaźmierczak T., Założenia i uwarunkowania poszerzenia profilu usług reintegracyjnych w ramach modelu KSR, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2018., https://www.gov.pl/documents/1048151/1060973/Zalozenia_i_uwarunkowania_poszerzenia_profilu_uslug_reintegracyjnych.pdf/47e71190-fa67-2753-e577-ed30114ec761

SZCZEGÓŁOWY ZAKRES PRZYKŁADOWYCH USŁUG SPOŁECZNYCH

To rodzaj usługi umożliwiającej niezależne życie osobom niepełnosprawnym (osoby dorosłe, seniorzy, dzieci), w szczególności decydowania o ocenie własnych potrzeb oraz wyborze danej

usługi przy dysponowaniu na jej zakup własnymi środkami finansowymi (np. świadczenia pieniężne, wypłacane z systemu pomocy społecznej). Beneficjent usługi może ją zakupić

od instytucji/podmiotu ES samodzielnie. Ta usługa jest rodzajem usługi niezależnej i nie jest utożsamiana z takimi usługami, jak pomoc w domu lub usługa opieki domowej. Zakup usługi „pomocy osobistej” następuje bezpośrednio na rynku lub poprzez skorzystanie ze wsparcia

podmiotu ES, dysponującego odpowiednio przygotowaną kadrą pracowników.Osoba wykonująca usługę „pomocy osobistej” jest specyficznym rodzajem przedstawiciela

prawnego, który wspiera beneficjenta w wyborze świadczeniodawcy wybranej usługi, a w niektórych przypadkach sam musi daną usługę wykonać.

To specyficzny rodzaj usług, kierowany najczęściej do grup osób lub rodzin doświadczających kryzysu psychicznego oraz do dzieci narażonych na zaniedbania i złe

traktowanie poprzez zapewnienie opieki zastępczej. Usługa polega m.in. na: (1) przebywaniu w pierwszych dniach kryzysu w domu beneficjenta usługi dla nawiązania ścisłej nacechowanej zaufaniem relacji

i kontrolowaniu np. podawania leków, (2) sukcesywnym włączaniu w codzienne obowiązki wraz z dojściem do sytuacji powrotu do ról domowych, zawodowych etc., (3) stopniowym ograniczaniu

swojej obecności w otoczeniu beneficjenta.Wykonywanie tej usługi wymaga specjalistycznego przygotowania realizatora (np. pracownika podmiotu ES).

To rodzaj usługi świadczonej indywidualnie określonym osobom, wykonywana przez

przeszkoloną osobę (będącą np. pracownikiem podmiotu ES), której główną rolą jest doradzanie

i pomaganie w podejmowaniu decyzji lub korzystania z przysługujących uprawnień,

uczestniczenie w negocjacjach z innymi instytucjami.

CHARAKTERYSTYKA POTENCJALNYCH WYKONAWCÓW USŁUG (WZMACNIANIE PROCESÓW REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ)W obszarze usług reintegracji zawodowej wskazać można trzy zasadnicze ich typy:

> usługi służące przełamywaniu przez daną osobę barier/ograniczeń stojących na drodze ich reintegracji,

rozumianych głównie jako rozwój kapitału ludzkiego osób aktywizowanych,

> usługi służące budowaniu podmiotowości osób wykluczonych, budzeniu i rozwijaniu ich gotowości do kierowania własnym życiem, w tym aktywnego zaangażowania w proces reintegracji,

> case management służący koordynowaniu usługami świadczonymi w procesie reintegracji19.

Usługa pomocy osobistej

Usługa interwencji kryzysowej

i usług w nagłych przypadkach

Usługa profesjonalnego reprezentowania

interesów

MO

DUŁ

II


To rodzaj usługi stosowany wobec dzieci z niepełnosprawnością lub osób dorosłych czy starszych polegający na odciążeniu ich opiekunów od codziennych powinności. Usługa

może być świadczona przez kilka godzin, kilka dni oraz w miejscu pobytu beneficjenta lub w miejscu pobytu osoby wypełniającej rolę „zastępczego” opiekuna.

Ten rodzaj usług wymaga nie tylko specjalistycznego przygotowania zawodowego, lecz także zagwarantowania bezpieczeństwa instytucjonalnego, np. poprzez oferowanie takiej

usługi przez podmiot ES, dysponujący odpowiednimi referencjami.

To usługa kierowana do osób zależnych, seniorów oraz ich rodzin. Wykonawcą

może być rekomendowana osoba przez znany podmiot ES (np. pracownik),

a także zgłoszona do najbliższej jednostki policji jako osoba godna zaufania. Usługa

ta pozwala na przezwyciężanie izolacji oraz prowadzi do ewentualnego większego zaangażowania się beneficjenta w życie społeczności

i życie towarzyskie. Osoba wykonująca tę usługę musi być przeszkolona, szczególnie w odniesieniu do opieki

nad dziećmi lub dorosłymi szczególnej troski.

To rodzaj usługi o charakterze indywidualnym, polegający na okresowych wizytach w miejscu

pobytu beneficjenta oraz wykonywaniu czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa

domowego (np. zakupy, porządki, higiena, kąpiele, pranie, dopilnowywanie pobierania leków).

Osoba wykonująca tę usługę powinna posiadać referencje np. podmiotu ES

oraz gwarancje w przypadku wystąpienia losowych

zdarzeń (np. posądzeń o kradzieże etc.).

To usługi prowadzone w formie zinstytucjonalizowanej przez podmioty ES

– np. kluby malucha, bawialnie, opieka nad dziećmi 0–3 lata

w miejscu zamieszkania, świetlice dla dzieci w wieku 6–12 lat, świetlice

socjoterapeutyczne, place i sale zabaw, salony rodzinne.

To rodzaj usług prowadzonych przez podmioty ES zatrudniające wyszkolone

osoby, posiadające ukończone kursy etc. Podmioty ES prowadzące tę usługę

muszą posiadać zaakceptowane przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki

Społecznej programy szkoleniowe w wymiarze: (a) 280 godzin – dla opiekuna w żłobku lub klubie

dziecięcym, (b) 160 godzin – dla dziennego opiekuna, (c) 80 godzin – szkolenie uzupełniające dla opiekuna

w żłobku lub klubie dziecięcym, (d) 40 godzin – szkolenie uzupełniające dla dziennego opiekuna.

Usługa krótkich urlopów,

tzw. usługa wytchnienia

Usługa zawierania znajomości

Usługa pomocy

domowej i opieki domowej

Usługa żłobkowa

i przedszkolna

Usługa dla małych

dzieci

MO

DU

Ł 2

> M

etod

y re

inte

grac

ji sp

ołec

znej

i za

wodo

wej w

Pol

sce

32

To usługi wymagające specjalistycznego przygotowania zawodowego, obejmujące m.in.: usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne, pomoc opiekunek, usługi opiekuńcze w godzinach popołudniowych

i w weekendy, monitorowanie stanu zdrowia pacjentów, zajęcia terapeutyczne, dydaktyczne, edukacyjne, domową opiekę pielęgniarską oraz całodobową asystę i pomoc osobom

chorym i ich rodzinom. Usługi te oferowane są przez personel podmiotów ES i wymagają specjalistycznego przygotowania zawodowego.

To specjalistyczne usługi wykonywane przez przygotowany

personel, posiadający odpowiednie kwalifikacje.

Paleta tych usług jest szeroka, a wśród nich wymienia się m.in.:

usługi z zakresu refleksologii, zajęcia ruchowe, masaże lecznicze, kursy tańca, aerobik, gimnastykę korekcyjną, spacery (nordic walking) z instruktorem, zabiegi dotleniające organizm,

kinezyterapię, integrację sensoryczną dla dzieci, wspomaganie rozwoju mowy. Usługi te oferowane są przez personel podmiotów ES i wymagają specjalistycznego przygotowania

zawodowego.

To specyficzny rodzaj usług kierowany najczęściej do osób mających problemy ze zdrowiem psychicznym, ale niekoniecznie. Osoba wykonująca tę usługę musi nie tylko

przejść odpowiednie szkolenie, lecz także dysponować specyficznymi cechami

osobowościowymi.

Usługi opiekuńcze – niektóre

rodzaje

Usługi rehabilitacyjne

Usługi „towarzysza”

To różne usługi zaliczane do form opieki nad dziećmi przed

lekcjami i po nich oraz podczas wakacji. Najczęściej prowadzone

w formie instytucjonalnej.

To usługi wymagające przygotowania specjalistycznego w niektórych zawodach budowlanych. Ich wykonywanie ma na celu

przełamywanie barier technicznych, usprawnianie pomieszczeń i dostosowywanie ich do potrzeb

określonych grup beneficjentów.

To usługi mające na celu ułatwienie funkcjonowania

beneficjentom w codziennym życiu, poprawiające kontakt z otoczeniem, a także umożliwiające odpłatne

lub nieodpłatne korzystanie z urządzeń technicznych (sprzęt rehabilitacyjny, wypożyczanie go)

oraz serwisowanie i naprawę. Wykonywanie tych usług wymaga specjalistycznego przeszkolenia,

szczególnie w odniesieniu do obsługi sprzętu, zaznajomienia się z konstrukcjami technicznymi oraz

prowadzeniem serwisu.

To rodzaj usług stosowanych najczęściej do osób zależ-nych, w tym seniorów. Wymagają przygotowa-nia zawodowego z zakresu gastronomii, zdrowego żywienia oraz obsługi urządzeń gastronomicznych i innych technicznych (np. pojazdów).

Usługa opieki pozaszkolnej

i zajęć pozalekcyjnych

Usługi pomocy

technicznej i serwisowania

sprzętuUsługi

przygotowywania i dowozu posiłków

Usługi remontowo

-adaptacyjne

MO

DUŁ

II


Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

34

PROJEKTOWANIE DZIAŁAŃ W SPOŁECZNOŚCI

MO

DUŁ

III

MODUŁ IIIPROJEKTOWANIE DZIAŁAŃ W SPOŁECZNOŚCI

MO

DUŁ

III

M O D U Ł 3 > P R O J E K T O W A N I E D Z I A Ł A Ń W S P O Ł E C Z N O Ś C IM

OD

UŁ

3 > P

roje

ktow

anie

dzi

ałń

w sp

ołec

znoś

ci

38

20. A more secure world: our shared responsibility, Report of the High-level Panel on Threats, Challenges and Change, Organizacja Narodów Zjednoczonych, Nowy Jork 2003 r.

BUDOWANIE PARTNERSTW I POROZUMIEŃ W ŚRODOWISKU PONADGMINNYM

„PERSPEKTYWA ŚLEPCA” – BAJKA AFRYKAŃSKA

Było sobie czterech ślepców, którzy wędrowali przez świat. W pewnym momencie napotkali przeszkodę. Aby zorientować się, co to jest, zaczęli jej dotykać.

– To jest gruba lina – powiedział jeden.

– Nie, to kolumna – stwierdził drugi.

– Nie macie racji, to jest wąż – zdenerwował się trzeci.

Czwarty natomiast stwierdził:

– To dzida.

Pokłócili się i rozeszli każdy w swoją stronę.

Tymczasem był to... słoń!

Jeden ze ślepców dotykał ogona, drugi nogi, trzeci trąby, a czwarty – kła.

PARTNERSTWO LOKALNE – podstawowe elementy

Partnerstwo lokalne to sposób działania oparty na współpracy podmiotów reprezentujących różne sektory życia społecznego, który zwiększa szansę na rozwiązanie istniejących problemów oraz rozwój. Gdy mowa jest o współpracy partnerskiej, to chodzi o trwałe i efektywne współdziałanie ukierunkowane na osiąganie określonych celów, w ramach której uczest-niczące w nim podmioty nawzajem się wzbogacają poprzez poznawanie doświadczeń innych i inny spo-sób myślenia. Największą wartość mają partnerstwa trójsektorowe, w skład których wchodzą zarówno przedstawiciele sektora publicznego, jak i pozarządo-wego oraz biznesowego.

PRZYKŁAD DEFINICJI

Partnerstwo lokalne to rodzaj sformalizowanej, długofalowej formy współpracy między lokalnymi in-stytucjami, organizacjami, przedsiębiorcami i obywa-telami, którzy są zainteresowani wspólnym działaniem na rzecz rozwiązania problemów ich społeczności, do-browolnie realizując wspólnie określone zobowiązania, dzieląc zarówno ryzyko, jak i korzyści.

Partnerstwo to dobrowolna i kooperacyjna relacja pomiędzy różnymi stronami, w której wszyscy uczest-nicy zgadzają się pracować razem, aby osiągnąć wspól-ny cel lub podjąć specyficzne zadanie i dzielić ryzyko, odpowiedzialność, zasoby, kompetencje i korzyści.

(według ONZ – z raportu na Zgromadzenie Ogólne w 2003 r.) 20

Wartość partnerstwa:> lepsza koordynacja środków, usług, inicjatyw,

ograniczenie powielania usług i funkcji,> lepsze skierowanie środków na rzeczywiste potrzeby,> szersza „własność” strategii i planów,> silne poczucie wspólnego zaangażowania

i odpowiedzialności za uzyskiwanie lepszych wyników.

Cechy partnerstwa:> dobrowolność udziału uczestników,> równość uczestników wobec siebie,> wspólnie ustalony przez wszystkich uczestników

cel i sposoby jego osiągnięcia,> wspólna odpowiedzialność.

Cele budowania partnerstwa:> poszerzanie potencjału środowiska,> wzmacnianie konkurencyjności,> rozwiązywanie problemów,> zarządzanie przyjętą strategią.

Korzyści:> lepsze rozpoznanie i zrozumienie sytuacji danego

obszaru, jego problemów;> wykorzystanie jego potencjału; > realizowanie większych, efektywniejszych projektów;> budowanie poczucia wspólnoty i lokalnej tożsamości;> skumulowanie wiedzy, umiejętności i doświadczenia.

Formy współpracy partnerskiej:a) partnerstwa branżowe – są nimi np.:

związki i izby zawodowe, federacje organizacji pozarządowych, stowarzyszenia profesjonalistów i inne organizacje zrzeszające podobne sobie osoby bądź podmioty,

b) partnerstwa dwusektorowe – są to przede wszystkim porozumienia zawierane pomiędzy samorządem terytorialnym a lokalnymi organizacjami pozarządowymi (w postaci programu lub karty współpracy lub innych form powoływanych na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie: grupy robocze, fora dialogu społecznego, zespoły konsultacyjne i standaryzacyjne),

c) partnerstwa międzysektorowe – dobrowolnie zawiązywane instytucje społeczne grupujące partnerów z sektora publicznego, pozarządowego i biznesowego, są to np.: partnerstwa lokalne, lokalne grupy działania, grupy partnerskie.

INICJOWANIE WSPÓŁPRACY W SPOŁECZNOŚCIACH LOKALNYCH

Budowanie partnerstwa to długotrwały proces wyma-gający czasu i faktycznego zaangażowania uczestników partnerstwa. Proces ten ma charakter dynamiczny, co oznacza, że jego zakres i treść działania powinny wyni-kać zarówno ze specyfiki miejsca działania i jego możli-wości, jak i doświadczenia partnerów oraz ich potencjału. Do podstawowych etapów tworzenia partnerstwa należą:

W „życiu” każdego partnerstwa można wyróżnić dwie podstawowe fazy rozwoju partnerstwa, które decydują o tym, czy i jak partnerstwo funkcjonuje. Są to: faza bu-dowania tożsamości i faza efektywnej pracy.

Budowanie tożsamości partnerstwa W pierwszej z tych faz – budowania tożsamości

– działania i wysiłki członków partnerstwa skierowane są do wewnątrz – na budowanie relacji między członkami, na ustalanie zasad działania (wybór zarządu, układanie i negocjacje regulaminu). W tym czasie powstają więzi członków partnerstwa z samym partnerstwem. Jest to czas, w którym decyduje się, czy uczestnicy będą widzieć siebie jako przedstawicieli tego partnerstwa, czy nadal jako przedstawicieli swoich organizacji macierzystych. Czy o swoich wspólnych działaniach będą mówić: „Zro-biło to nasze partnerstwo”, czy też „Zrobiliśmy to razem ze szkołą, klubem seniora, stowarzyszeniem”. To również czas ostateczny (na dany moment) stabilizowania składu partnerstwa (potencjalni partnerzy deklarują, czy zosta-ją w partnerstwie, czy też nie), wyboru lidera, określenia celu działania i wyznaczenia kierunku działania.

Efektywna pracaDrugim etapem jest faza efektywnej pracy. To czas,

kiedy partnerstwo stanowi już spójną (co nie oznacza, że mocno sformalizowaną) strukturę, z określonymi celami działaniami, określonymi procedurami, i zaczyna działać już bezpośrednio w tym celu, dla którego zostało powo-łane. Działania te mogą być też poprzedzone zmianami organizacyjnymi, np. podziałem na sekcje tematyczne. To też moment podziału obowiązków w ramach partnerstwa, spotkań roboczych itd. Uczestnikami partnerstwa są lu-dzie. Chcąc więc, aby praca przebiegała sprawnie, trzeba

Etapy:> poznanie środowiska;> tożsamość;

• poznanie i negocjacje, • budowanie zaufania,

> efektywna praca: • konsolidacja i ustalanie kierunku, • struktura i działanie,

> ocena wpływu na środowisko.

MO

DUŁ

III

M O D U Ł 3 > P R O J E K T O W A N I E D Z I A Ł A Ń W S P O Ł E C Z N O Ś C I

też zadbać o szeroko rozumianą atmosferę – integrację, poznanie się, wspólne wypracowanie zasad pracy itd.

Należy podkreślić, że tych dwóch faz nie można trak-tować rozdzielnie. Etap działania, „ustalania kierunku dzia-łania, budowania zaufania i konsolidacji” jest wspólny dla fazy budowania tożsamości i fazy efektywnej pracy. To kluczowy moment, podczas którego partnerstwo prze-chodzi z poziomu integrowania się, poznawania się, po-zornie lekkich spraw do pracy skierowanej na zewnątrz. To chwila, w której trzeba wziąć odpowiedzialność za zada-nia, złożyć zobowiązania. Może to być moment krytycz-ny, pokazujący, czy partnerstwo jest gotowe do działania.

Wpływ zewnętrznyPartnerstwo działa w konkretnej rzeczywistości spo-

łecznej, nie jest bytem samym w sobie. Dlatego też ana-lizując etapy jego rozwoju i jego działania, trzeba wziąć pod uwagę czynniki zewnętrzne. Środowisko zewnętrzne – ludzie (władza, mieszkańcy, przyjezdni), instytucje (ma-cierzyste i pozostałe), wydarzenia, regulacje prawne, po-goda, zmiany demograficzne itd. – wpływają ustawicz-nie na poszczególnych uczestników partnerstwa i samą strukturę, ułatwiając lub utrudniając prace, wpływając na zmianę celów lub sposobów działania, integrując lub dezintegrując członków partnerstwa. To czynniki, których można się spodziewać, planując działania partnerskie, ale też nie zawsze można przewidzieć, jak wpłyną na part-nerstwo. Partnerstwo musi być czujne i elastyczne.

Na działania i formę partnerstwa wpływa też sam etap przygotowawczy. Jeśli inicjator (inicjatorzy) przeprowa-dzili rzetelną diagnozę, to można założyć, że skład part-nerstwa został właściwie zaplanowany, a problem spo-łeczności właściwie zidentyfikowany. Ale jeśli badanie nie zostało przeprowadzone lub dało błędne wyniki, to może się okazać, że już na wstępie został błąd popełniony. Co więcej, nie zawsze ten błąd się ujawni w początkowej fa-zie, jego skutki można odczuć np. już podczas pracy, po długich przygotowaniach.

Na efektywne i sprawne działanie partnerstwa wpływ ma wiele czynników ściśle związanych z przedstawionymi wyżej fazami rozwoju. Czynniki te łączą w sobie aspekty organizacyjne, ale i psychospołeczne.

BARIERY I TRUDNOŚCI PARTNERSTWA

BARIERY INDYWIDUALNE

> brak wiedzy i umiejętności,> nieuwzględnienie potrzebnego zaangażowania

(czas, środki),> osobiste zajęcia,> poczucie zamknięcia, „bycie w pułapce”,

brak wyboru,> zmiana polityki organizacyjnej,> ego,> pragnienie kontrolowania innych,> ostrożność instytucjonalna.

BARIERY INSTYTUCJONALNE

> różne wartości i kultury organizacyjne,> utrwalone praktyki działania,> lojalność zawodowa,> tradycja biurokratyczna,> żargon – odmienne stosowanie języka,> nieporozumienie,> nieufność,> polityka lokalna,> ukryte cele,> interesy skupione na określonych sprawach,> konkurencja i rywalizacja,> niechęć do kompromisu,> niesprawiedliwe przypisywanie sukcesu,> defensywność,> tajemniczość.

Źródło: Z materiałów edukacyjnych Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL

MO

DU

Ł 3

> P

roje

ktow

anie

dzi

ałań

w sp

ołec

znoś

ci

40

CECHY DOBREGO PARTNERSTWATRWAŁOŚĆ, jej zachowaniu sprzyjają:

SKUTECZNOŚĆ, jej uzyskaniu sprzyjają:

Wspólna wizja wynikająca z autentycznych

konsultacji

Właściwy dobór

umiejętności i wiedzy fachowej

Dobra komunikacja

i sieci koordynacji

Konsekwentny i stanowczy przywódca

Korzyści dla wszystkich

partnerów

Dobra logistyka

Rozwój umiejętności

Budowanie zespołu

Elastyczność, szczerość

i otwartość

Jasno określone cele

i zaangażowanie na rzecz wspólnej

strategiiPrzeznaczenie

środków potrzebnych

do realizacji tego zadania

Zainwestowanie w budowanie

zespołu na wczesnych

etapach

Misja odzwierciedlająca kluczowe kwestie

wymagające rozwiązania

Skoncentrowanie się na ludziach w partnerstwie

i podtrzymywanie tych relacji

Uzgodniona strategia wycofania

się – trzeba wiedzieć, kiedy zadanie zostało

zakończone lub w którym momencie nie będzie

można już uzyskać więcej korzyści

Możliwość wnoszenia

indywidualnego wkładu na wszystkich szczeblach

Plan działania

z mierzalnymi wynikami

Jasne struktury decyzyjne

Procedury zorientowane na rezultaty

MO

DUŁ

III


Ponadto, dobrze funkcjonujące partnerstwo cechuje się produktywnością, zasadnością istnienia i zdolnościa-mi adaptacyjnymi.

OGRANICZENIA I DYLEMATY PARTNERSTWA

> mogą doprowadzić do silniejszego zamykania się w małych grupach,

> mogą prowadzić do nadmiernego podkreślania różnic społecznych,

> mogą budzić nierealne nadzieje,> wymagają znacznego zaufania, które trzeba

wypracować,> proces osiągania konsensusu może wydawać się

procesem wolnym i pracochłonnym,> zmęczenie konsultacjami – czy ktoś naprawdę

nas słucha, > nierówny udział – niektóre grupy są bardziej

obecne niż inne.

Kluczowe czynniki wpływające na jakość pracy w partnerstwie

Doświadczenia wskazują wyraźnie na kilka niedoce-nianych przez inicjatorów partnerstwa obszarów, które są kluczowe z punktu widzenia sprawnego działania i wpro-wadzania zmiany w środowisku lokalnym. Dążenie do osiągnięcia szybkiego efektu, wymogi formalne związane z nawiązywaniem partnerstwa jako elementem realizo-wanego projektu czy ograniczenia czasowe powodują, że partnerstwa często stają się luźnym związkiem przed-stawicieli instytucji, którzy dążą do szybkiego zrealizowa-nia celu, pomijając bardzo ważną kwestię tworzenia sieci współpracy, nawiązywania głębszych relacji czy ustalania norm i wartości – elementów niezbędnych, jeśli traktować partnerstwo nie jako kilkumiesięczny byt, ale jako silną strukturę, która będzie trwale funkcjonowała w środowi-sku lokalnym jako miejsce wspólnych działań instytucji i ludzi zaangażowanych w życie społeczne środowiska.

DO TYCH KLUCZOWYCH

OBSZARÓW NALEŻĄ

Kwestia składu partnerstwa – kogo i kiedy zapraszać

do współpracyProces grupowy

Osoby funkcyjne w partnerstwie: inicjator,

lider, facylitatorObawy przed zmianą, jaką

partnerstwo może wprowadzić

MO

DU

Ł 3

> P

roje

ktow

anie

dzi

ałań

w sp

ołec

znoś

ci

42

Powyższe elementy pojawiają się podczas różnych faz rozwoju partnerstwa, z różnym natężeniem, omawia-ne więc będą jako całość, z nawiązaniem do momentów, w których mogą się pojawić.

CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ NEGATYWNIE NASTAWIĆ OSOBY DO INSTYTUCJI PARTNERSTWA lub spowodować trudności we współpracy:

> brak szkolenia, ułatwiającego nawiązanie kontaktów z innymi partnerami, dającego wiedzę na temat partnerstw, mobilizującego do zaangażowania się w tworzenie nowej instytucji społecznej, > nieuwzględnienie przez osoby potrzebnego zaangażowania, głównie czasu poświęcanego na spotkania i realizację określonych zadań, > przytłoczenie osobistymi i zawodowymi zajęciami, nieumiejętność zaplanowania obowiązków, problemy osobiste, > poczucie zamknięcia, ograniczenia podejmowania decyzji, bycia zdominowanym przez innych uczestników, > pragnienie podporządkowania i kontrolowania innych przy zachowaniu swojej autonomii, > nieujawnianie swoich rzeczywistych i autentycznych motywów pracy w partnerstwie, różne wartości i kultury organizacyjne, ukrywanie swoich oczekiwań i interesów, rutyna i utrwalone praktyki działania, żargon zawodowy utrudniający skuteczne porozumiewanie się, brak tradycji współpracy oraz wynikająca stąd nieufność i niechęć do kompromisu, a także negatywny wpływ lokalnej polityki, klanowych powiązań i zależności.

Obawa przed zmianąZadaniem partnerstwa jest rozwiązanie określonego

problemu, zaspokojenie wspólnie zdefiniowanej potrze-by. Niezależnie od tego, czego dokładnie praca będzie dotyczyć, jej celem jest wprowadzenie zmiany. Zmiany, która ma polepszyć warunki życia w społeczności lokal-nej, ale która zarazem budzi lęk – przed nieznanym, przed utratą pozycji, przez naruszeniem może nie najlepszego, ale jednak już dobrze znanego i oswojonego status quo.

Lęk przed zmianą jest zjawiskiem naturalnym. I wy-stępuje on nie tylko wśród ludzi zewnętrznych, spoza partnerstwa, którzy mogą z niepewnością obserwować, co jego działanie przyniesie, lecz także istnieje wewnątrz partnerstwa. Lęk wśród członków partnerstwa może po-chodzić z trzech obszarów i najczęściej się przeplata. „Lęk osobisty”, związany ze zmianą, jaką aktywność w partner-stwie i efekty jego pracy, może wnieść w życie osobiste partnera. „Lęk społeczny”, związany ze zmianą, jaka może zajść w społeczności lokalnej (na poziomach: „Czy się uda, czy nie uda?”, „Czy na pewno robimy dobrze?, „Czy dobry cel i środki wybraliśmy?”). Do tego może jeszcze dojść „lęk instytucjonalny”, związany ze zmianą, jaką wy-woła w organizacji zaangażowanie w partnerstwo (np. utrata pozycji, narażenie prestiżu na nieudane przedsię-wzięcie, zaakceptowanie obcej osoby lub innej instytucji jako lidera działania).

Niezależnie jednak od tego, z jakim obszarem lęk jest w największym stopniu związany, warto zwrócić uwagę na najczęstsze przyczyny obawy przed zmianą, jakie wystę-pują wśród ludzi – zarówno tych, którzy tylko obserwu-ją zmianę, jak i tych, którzy ją wprowadzają. Znajomość przyczyn obaw – czyli źródła oporu wobec zmiany – po-zwala zastosować skuteczne narzędzia do zminimalizo-wania tego lęku i zmniejszenia oporu. Narzędzia, które nie są techniką manipulacyjną, ale realną i prawdziwą od-powiedzią na zgłaszane obawy.

MO

DUŁ

III


SPOSÓB NA OBAWĘ: stałe, partycypacyjne włączanie wszystkich partnerów w działania, udzielanie pełnej informacji (zwłaszcza w dużych partnerstwach, o skomplikowanej strukturze, podziale na podgrupy tematyczne itd.);

STRACH PRZED UTRATĄ TWARZY

> zgoda na zmianę oznacza przyznanie, że stan obecny wymaga poprawy, nie jest idealny; to dla wielu osób oznacza też przyznanie, że to, co dotąd robiły, nie sprawdziło się, źle działało itd.; obawiają się, że akceptacja zmiany oznacza dla nich przyznanie się do błędu;

SPOSÓB NA OBAWĘ: pokazanie zalet z wprowadzenia zmiany, wskazanie, że problemy nie wynikają z powodu jednego

OBAWA PRZED UTRATĄ KONTROLI

> osoba zaangażowana w zmianę obawia się, że utraci władzę, przestanie być „ważna” (często dotyczy osób zajmujących kierownicze stanowisko w swoich macierzystych instytucjach, które obawiają się, że w partnerstwie nie będą miały już takiego dużego wpływu;

SPOSÓB NA OBAWĘ: aktywne włączanie osoby w działania, dawanie poczucia kontroli;

NIEPEWNOŚĆ

> zbyt mała wiedza o planowanych zmianach, niejasne postanowienia, nieprecyzyjne określenia celu działania powodują, że część osób nie jest pewna, do czego partnerstwo zmierza, jakie w rzeczywistości zmiany ma wprowadzić, co one będą oznaczały;

NAJCZĘSTSZE POWODY

OBAW

MO

DU

Ł 3

> P

roje

ktow

anie

dzi

ałań

w sp

ołec

znoś

ci

44

działania/jednej instytucji, że sytuacja w środowisku/społeczności się zmienia i trzeba stosować inne, nowe metody pracy;

LĘK PRZED BRAKIEM KOMPETENCJI

> zmiana może oznaczać konieczność sprawdzenia się w nowej sytuacji, wymagającej wiedzy czy umiejętności, co do których uczestnicy nie są pewni, że je posiadają; boją się, że się nie sprawdzą;

SPOSÓB NA OBAWĘ: pomóc w odkryciu kompetencji, przywołanie przykładów sytuacji, w których dana osoba radziła sobie z podobnym zadaniem lub zapewnienie kompetencji, np. poprzez szkolenie;

OBAWA PRZED NAWAŁEM PRACY

> zwiększenie ilości pracy może budzić opór; nawet wówczas, gdy dana osoba intelektualnie przyznaje, że wprowadzenie zmiany jest konieczne, to opór przeciw dodatkowej pracy może się pojawić;

SPOSÓB NA OBAWĘ: pokazanie przyszłych korzyści, pokazanie sensu i atrakcyjności wspólnej pracy, wynagradzanie dodatkowego wysiłku (pochwałą, uznaniem);

PRZESZŁE URAZY

> nie jest to typowa obawa, jednak zadawnione, nierozwiązane konflikty mogą skutecznie powstrzymać potencjalnego członka partnerstwa od aktywnego zaangażowania się w pracę;

SPOSÓB NA OBAWĘ: rozwiązanie konfliktów, wyjaśnienie – brak tego skutecznie może rozbić pracę partnerstwa, zwłaszcza jeśli w konflikt zaangażowane są kluczowe osoby;

LĘK PRZED PORAŻKĄ

> czasem jest tak, że zagrożenie porażką jest realne: partnerstwo działa w trudnym obszarze, stawia sobie bardzo ambitne cele, narasta oczekiwanie na sukces;

SPOSÓB NA OBAWĘ: wzajemne wsparcie, wytworzenie poczucia jedności i współpracy (wszyscy odnosimy sukcesy, wszyscy ponosimy porażki), rozłożenie odpowiedzialności.

Warto zwrócić uwagę, że większość z tych lęków może pojawiać się nie tylko po stronie uczestników partnerstwa, osób zaangażowanych w pracę i świadomych wprowadzanych zmian, lecz także wśród osób, które tylko wiedzą, że powstało partnerstwo i pracuje nad ważnymi sprawami, ale nie znają szczegółów i tylko mogą snuć domysły. Szczególnie dwie ostatnie obawy mogą stać się udziałem ludzi z zewnątrz, chociaż występują również i wewnątrz partnerstwa:

OBAWA PRZED ZASKOCZENIEM

> gwałtowna, niezapowiedziana zmiana napawa lękiem; połączona z brakiem informacji i niepewnością może skutecznie odstraszyć od jej poparcia;

SPOSÓB NA OBAWĘ: szybkie dzielenie się wizją zmiany, informowanie o działaniach, planach itd.,

EFEKT RÓŻNICY

> gwałtowna, radykalna odmiana stanu codziennego budzi opór; ludzie, nawet widząc pewne niedogodności w swoim życiu czy środowisku, nie są z reguły gotowi na rewolucyjne rozwiązania;

SPOSÓB NA OBAWĘ: pełna informacja i metoda małych kroków.

Pojawienie się lęku u członków partnerstwa jest pewne. Nie u każdego, nie tego samego rodzaju, ale nie ma wątpliwości, że się pojawi. Zadaniem wszyst-kich członków partnerstwa (ale szczególna odpowie-dzialność spoczywa na facylitatorze, który może te lęki wychwycić wcześniej) jest zadbanie o to, aby były one jak najmniejsze. Zaproponowane wyżej „sposoby na obawy” sprawdzą się wówczas, gdy całe partner-stwo będzie świadome powodów lęków i będzie sta-nowiło spójną całość, gotową do zmierzenia się z nimi.

Nieprzecenioną rolę odgrywa tutaj kwestia infor-macji – większość obaw bierze się z niedoinformowania

MO

DUŁ

III

MO

DU

Ł 3

> P

roje

ktow

anie

dzi

ałań

w sp

ołec

znoś

ci

46

MO

DUŁ

III


Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

48

MODUŁ IV

MODUŁ IVPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 1

MO

DUŁ

IV

MODUŁ IVPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 1

MO

DUŁ

IV

M O D U Ł 4 > P R O C E D U R Y T M W – M O D E L C Z Ą S T K O W Y 1M

OD

UŁ

4 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 1

52

Procedury wchodzące w skład poszczególnych sfer modelu współpracy to fakultatywne propozycje działań, których podjęcie powinno doprowadzić do zbudowania lokalnego rynku usług społecznych. Każda sfera ma do

wypełnienia inną rolę, przynosząc określone rezultaty. Dzięki nim sytuacja w społeczności powinna ulec zmianie w określonych kierunkach. Postulowany stan docelowy przedstawia poniższa tabela.

PRACOWNICY PRZESZKOLENI/GOTOWI DO PODJĘCIA PRACY W PES/IZS

Poinformowane o kierunkach rozwoju oraz wsparte instytucje zatrudnienia socjalnego przygotowują kadry do realizacji usług społecznych użyteczności publicznej.

PES/IZS GOTOWE DO ŚWIADCZENIA USŁUG SPOŁECZNYCH

Działający na danym terenie OWES oraz partnerzy lokalni tworzą nowe miejsca pracy w istniejących podmiotach ekonomii społecznej lub tworzą nowe podmioty.

KONTRAKTOWANE NA DANYM TERYTORIUM USŁUGI SPOŁECZNE zgodne z ustalonym katalogiem

Samorząd terytorialny, zgodnie z zapisami dokumentów programujących rozwój, wdraża procedury kontraktowania usług społecznych u podmiotów ekonomii społecznej, w tym potencjalnego wykonywania tych usług w ramach możliwych ścieżek zlecania ich podmiotom reintegracyjnym.

JAKOŚĆ ŚWIADCZONYCH USŁUG SPOŁECZNYCH spełnia oczekiwania/ standardy wyznaczane przez społeczność

Usługi świadczone mieszkańcom podlegają standaryzacji oraz monitoringowi. Ewentualne niedociągnięcia są usuwane.

Tabela 1. Stan docelowy po wdrożeniu procedur modelu współpracy. Źródło: Opracowanie na podstawie materiału roboczego pt. „Ramowa propozycja przygotowania ścieżki testowania”, maszynopis FFW

FUNKCJONUJĄCE NA TERYTORIUM PARTNERSTWO/ SIEĆ WSPÓŁPRACY

Współpraca i dialog pomiędzy lokalnymi partnerami prowadzą do wymiany informacji i wspólnego generowania wiedzy o potrzebach i możliwości realizacji zadań z zakresu usług społecznych użyteczności publicznej, świadczonych na rzecz wspólnoty samorządowej.

DIAGNOZA SYTUACJI LOKALNEJ obejmująca zapotrzebowanie na usługi społeczne i potencjalnych wykonawców

W efekcie dyskusji i wymiany informacji pomiędzy partnerami ustalone zostają priorytetowe kierunki działania, a także możliwość zaspokojenia potrzeb przy pomocy lokalnie podejmowanych inicjatyw angażują-cych podmioty zakorzenione w danej społeczności.

ZAKTUALIZOWANE LUB UCHWALONE DOKUMENTY STRATEGICZNE, określające katalog usług społecznych

Ustalone możliwe kierunki działań znajdują swoje odzwierciedlenie w nowo tworzonych lub aktualizowanych dokumentach regulujących lokalną politykę rozwoju oraz kierunki interwencji publicznej podejmowanej przez jednostki samorządu terytorialnego obejmujące dany obszar (na różnych szczeblach, w miarę możliwości powstałych w wyniku nawiązanych lub pielęgnowanych sieci współpracy).

SF

ER

A 1

SF

ER

A 2

SF

ER

A 3

LOKALNY PROGRAM ROZWOJU USŁUG SPOŁECZNYCH – PUNKT STARTOWY WDROŻENIA MODELU WSPÓŁPRACY

Punktem startowym dla wdrożenia modelu współpra-cy powinien być uchwalony Lokalny program rozwoju usług społecznych. To idealna sytuacja, która nie zawsze wystąpi w trakcie testów. W przypadku terytorium, jakim

Miasto Kętrzyn22 – Uchwala Rady Miejskiej w Kętrzynie Nr LXIII/397/14 wraz Załącznikiem nr 2 z 25 marca 2014 r. w sprawie „Programu rozwoju usług społecznych w mieście Kę-trzyn”. Ten program poprzedziły takie działania jak diagnoza i konsultacje społeczne. Program odpo-wiada na postulat uwzględnienia „Ogólnoeuropej-skich wytycznych dotyczących przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności”. W programie tym można odnaleźć elementy odpowiadające tematyce modelu TMW (np. jest zapowiedź powołania CIS, współpracy z sektorem ES przy wykonywaniu określonych rodza-jów usług społecznych)

M I A S T O K Ę T R Z Y N

Powiat świebodziński23

– Uchwała Rady Powiatu Świebodzińskiego Nr IX/48/2015 wraz z Załącznikiem z 23 czerwca 2015 r. w sprawie „Programu rozwoju usług społecznych w Powiecie Świebodzińskim na lata 2015–2018”. W tym programie odnaleźć można postanowienia do-tyczące m.in.: (1) rozwoju współpracy z sektorem ES, a także utworzenia podmiotów ES realizujących usługi na rzecz wsparcia rodziny i osób niepełnosprawnych, (2) rozszerzenia oferty usług społecznych zgodnie z potrzebami mieszkańców (np. dzieci i opieka żłob-kowa, usługi środowiskowe dla osób starszych, usługi asystenckie dla osób niepełnosprawnych). Ponadto dla wielu przedsięwzięć przewidziano formę zlecenia usług organizacjom pozarządowym oraz kreowania nowych realizatorów usług społecznych (podmioty ES).

jest gmina, zgodnie z zasadami zarządzania przedsię-wzięciami projektowymi, można przyjąć hipotetycznie, że lokalny program rozwoju usług społecznych będzie specyficznym „kamieniem bazowym”. Adekwatnie, ka-mieniem bazowym dla terytorium powiatu będą uchwa-lone w jego gminach programy lub ewentualnie powia-towy program rozwoju usług.

PRZYKŁADY KAMIENIA BAZOWEGO DLA TMW21 –GMINA/POWIAT DYSPONUJĄCY PROGRAMEM ROZWOJU USŁUG SPOŁECZNYCH

P O W I A T Ś W I E B O D Z I Ń S K I

21. Poniższe przykłady przywołano za: Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne.

22. Patrz: http://bip.miastoketrzyn.pl/system/obj/3212_397_z2_14.pdf (14.06.2019).23. Patrz: http://bip.wrota.lubuskie.pl/spswiebodzin.

MO

DUŁ

IV


OD

UŁ

4 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 1

54

W czasie wdrażania modelu współpracy jego in-teresariusze mogą zastać sytuację, w której na danym terytorium brak będzie oddzielnego dokumentu pro-gramowego dla rozwoju usług społecznych (uchwały o programie rozwoju usług społecznych). Sytuacja ta nie oznacza braku jakiekolwiek możliwości pozyskania wiedzy, która pozwoli ukierunkować wspólne działania w poszczególnych sferach współpracy.

Tak jak wspomniano, istnieje wiele źródeł programo-wych pozwalających na identyfikację w zakresie potrzeb usług społecznych oraz zlecania tych usług. Poszukując kolejnych źródeł, do dyspozycji pozostają także m.in. ta-kie możliwości, jak przeglądy analityczne i studia doku-mentacji projektowej z okresu np. 2014-2018:

1) Wojewódzkich programów rewitalizacji tworzonych w ramach RPO, szczególnie odnoszących się do ram priorytetów inwestycyjnych, takich jak: nr 9b EFRR „9b Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich24, ewentualnie priorytetów inwestycyjnych EFS: nr „9i aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie” lub nr „9iv ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym”.

2) Lokalnych projektów rewitalizacyjnych, realizowanych na terytoriach wdrażania modelu współpracy (gmina/powiat).

Projekty rewitalizacyjne Miasta Rumia na lata 2014–2020 z aspektami prospołecznymi Projekt „Rewitalizacja Zagórza w Rumi”, współfi-nansowany ze środków EFRR w ramach RPO Wo-jewództwa Pomorskiego na lata 2014–2020. Celem strategicznym rewitalizacji jest poprawa jakości życia mieszkańców obszarów zdegradowanych, ożywienie społeczne i gospodarcze miasta, zwiększenie poten-cjału turystycznego i kulturalnego terenów zdegra-dowanych poprzez odnowę zdegradowanych obsza-rów miejskich.

Projekt „Klub Integracji Społecznej – ZAGÓRZE” współfinansowany z EFS w ramach RPO Wojewódz-twa Pomorskiego na lata 2014–2020, Oś Prioryte-towa 6 Integracja, Działanie 6.1 Aktywna Integracja, Poddziałanie 6.1.1. Aktywizacja społeczno-zawodowa. Celem jest zwiększenie wsparcia dla osób z grup do-tkniętych i zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, a także zwiększenie ich szans na zatrud-nienie z terenu Rumia Zagórze.

Projekt „Centrum Usług Społecznych Zagórze” współfinansowany z EFS w ramach RPO Wojewódz-twa Pomorskiego na lata 2014–2020, Oś Priorytetowa 6 Integracja, Działanie 6.2 Usługi Społeczne, Pod-działanie 6.2.1. Rozwój usług społecznych. Celem jest utworzenie trwałych miejsc świadczenia usług spo-łecznych, w tym: warsztatów i szkoleń dla rodziców oraz poradnictwa specjalistycznego w zakresie prawa rodzinnego. W ramach wsparcia zostaną utworzone Zagórski Klub Rodziny i Klub Młodzieżowy.

24. Patrz przykładowo: Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014–2020.

PRZYKŁAD SUBSTYTUCYJNEGO KAMIENIA BAZOWEGO DLA TMW

M I A S T O R U M I A

PROCEDURA NR 1: ZAINICJOWANIE WSPÓŁPRACY

Procedura ta jest punktem wyjściowym dla wdrażania pierwszej sfery Testowego Modelu Współpracy

WARUNKI WEJŚCIOWEAnaliza dokumentów nt. zasobów i zapotrzebowania na usługi społeczne w gminie

CEL REALIZACJIDokonanie rekonesansu stopnia nastawienia (gotowości) poszczególnych przyszłych partnerów do nawiązania współpracy.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY(1) Aktor inicjująco-koordynujący (OWES)(2) Terytorialny aktor zatrudnienia socjalnego(3) Terytorialny realizator usług społecznych

Na tym etapie nie jest wymagane występowanie innych instytucji/podmiotów, lecz nie musi to być regułą. Kwestia ta należy do decyzji aktora inicjująco-koordynującego, który z racji uznania nadrzędnego celu, jakim jest uzyskanie zwrotnej odpowiedzi o gotowości do takiej współpracy, może zaprosić wybranych przedstawicieli z grona aktorów pomocniczych (np. OPS, właściwy dla terytorium inicjowania współpracy).

1) WARIANT PIERWSZY, TZW. WARIANT OPTYMALNYInicjatorem jest OWES Ten wariant wydaje się najbardziej optymalny z punktu widzenia końcowego rezultatu – zawiązania współpracy.

2) WARIANT DRUGI, TZW. WARIANT AKTYWNYInicjatorem jest realizator usług społecznychW tym wariancie punktem wyjściowym są potrzeby kadrowe realizatora usług społecznych, który z ewentual-nymi problemami winien zwrócić się do OWES (zasygnalizować problem) jako ogniwa, które na danym tery-torium scala sektor ES, a więc posiada rozeznanie o działających podmiotach reintegracyjnych, ich dotychcza-sowym dorobku i uznaniu w instytucjonalnym środowisku, szczególnie w odniesieniu do opinii urzędów gmin, ośrodków pomocy społecznej i innych międzysektorowych partnerów. Rolą OWES jest uzyskanie zwrotnej in-formacji z danego terytorium (warunek – występowanie na terytorium podmiotu ZS, potencjalnie chętnego do przedmiotowej współpracy).

3) WARIANT TRZECI, TZW. WARIANT PASYWNYInicjatorem jest podmiot zatrudnienia socjalnegoTo najmniej korzystna sytuacja, bowiem podmiot ZS musiałby w swoich planach rozwojowych ( jego instytucja tworząca) przewidywać zmianę lub uzupełnienie dotychczasowej oferty programowej o segmenty programu edu-kacyjnego, ukierunkowanego na konkretne potrzeby podmiotów ES świadczących usługi społeczne.

MO

DUŁ

IV

M O D U Ł 4 > P R O C E D U R Y T M W – M O D E L C Z Ą S T K O W Y 1

DZIAŁANIA

1) DLA WARIANTU „OPTYMALNEGO”: > zasygnalizowanie przez OWES oczekiwania na zwrotną odpowiedź – stanowisko w zwyczajowo przyjmowanych terminach wymiany korespondencji,

> poinformowanie urzędu gminy oraz OPS, na którego terytorium zamierza się zainicjować współpracę o potrzebie dysponowania grupą osób zaliczanych do kategorii wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym,

> zaproponowanie przyszłym partnerom terminu pierwszego spotkania, > przygotowanie listy głównych interesariuszy przyszłej współpracy oraz ewentualnych partnerów pomocniczych.

2) DLA WARIANTU „AKTYWNEGO” I „PASYWNEGO”: > dołączenie do listu intencyjnego przygotowanego portfolio partnera. Ten dokument powinien być trak-towany jako specyficzny rodzaj reklamy, dzięki której można przekonać przyszłego partnera, że jest się właściwym podmiotem, mogącym spełnić oczekiwania w zakresie zaspokojenia potrzeb kadrowych, Portfolio bywa formą autopromocji, którą można dostarczyć wraz z listem intencyjnym. Główny na-cisk w takiej prezentacji powinien zostać położony na opis cech podmiotu (mocnych stron), który go-towy jest wejść w relacje partnerskie. Ten zbiór informacji to m.in.: największe osiągnięcia, zrealizowane projekty na rzecz lokalnej społeczności, ewentualnie zgromadzone rekomendacje oraz wyróżnienia, a tak-że udział reprezentantów w gremiach doradczo-konsultacyjnych szczebla lokalnego czy regionalnego. W przypadku braku doświadczenia w obszarze usług społecznych ważne jest zasygnalizowanie atutów z takich obszarów jak zasoby kadrowe lub techniczne. Ważne jest, aby w portfolio nie powtarzać ogólnych informacji, które można odszukać np. na stronie internetowej danego podmiotu. Ważną kwestią wpisaną w kulturę sto-sunków i relacji jest także przesłanie portfolio do strony, z którą chce się nawiązać kontakt, a nie do strony, która zwraca się o podjęcie współpracy.

> przekazanie, analogicznie jak w wariancie „optymalnym”, zawiadomienia do instytucji o charakterze pomocniczym o zamiarze nawiązania współpracy umożliwiającej przygotowywanie kadr dla realizatorów usług społecznych

NARZĘDZIA>> List intencyjny>> Portfolio podmiotu (aktora TMW-1)

ZAKŁADANE EFEKTY > Opracowanie listy głównych interesariuszy przyszłej współpracy oraz ewentualnych partnerów pomocniczych (notatka robocza)

> Sformułowanie i przekazanie przyszłym stronom współpracy listu intencyjnego, w którym przedstawiony zostanie zamiar (cel).

MO

DU

Ł 4

> P

roce

dury

TM

W –

Mod

el c

ząst

kowy

1

56

PROCEDURA NR 2: PEŁNOMOCNICTWA DO PROCEDOWANIA ZAKRESU I WARUNKÓW WSPÓŁPRACY Ta procedura ma ograniczony zakres zastosowania. Dotyczy przede wszystkim tych aktorów TMW-1, którzy nie dyspo-nują osobowością prawną. Jej zastosowanie jest traktowane jako specyficzny rodzaj zabezpieczenia dalszych procedur, w szczególności ewentualnego powstawania sytuacji mogących negatywnie wpływać na rytmiczność niektórych zda-rzeń i czynności, np. konieczność przerwania lub opóźnienia wspólnego wykonania przyjętych zobowiązań z powodu niemożności podejmowania decyzji.

WARUNKI WEJŚCIOWENie dotyczy.

CEL REALIZACJIUstanowienie kompetencji do podjęcia działań na rzecz współpracy przez podmioty nieposiadające własnej osobowości prawnej przez organ prowadzący/założycielski.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY

Głównie podmioty zatrudnienia socjalnego (CIS, KIS).

DZIAŁANIA(1) Przedstawienie zwierzchnim organom danego podmiotu otrzymanej propozycji nawiązania współpracy.

(2) Uzyskanie pisemnego upoważnienia lub pisemnej akceptacji do dalszego udziału w procesie zawiązywania współpracy, a także reprezentowania danego aktora TWM-1.

NARZĘDZIA>> Pełnomocnictwo/upoważnienie >> Pisemna akceptacja dla dalszego działania

ZAKŁADANE EFEKTYUstanowione przez organ prowadzący/założycielski pełnomocnictwa do procedowania zakresu i warunków współpracy.

MO

DUŁ

IV


PROCEDURA NR 3: CYKL NEGOCJACJI UŚCIŚLAJĄCYCH TRYB, ZAKRES I WARUNKI WSPÓŁPRACY

WARUNKI WEJŚCIOWETak, pozytywny wynik procedury nr 1 TMW-1.

CEL REALIZACJIUstalenie trybu i warunków współpracy.

ZAANGAŻOWANI AKTORZYWszyscy aktorzy TMW-1, z wiodącą rolą OWES bez względu na wariant inicjacji współpracy. W pierwszym spotkaniu nie muszą uczestniczyć przedstawiciele aktorów pomocniczych, np. OPS, urząd gminy. Kolejne spotkania to już po-szerzone grono interesariuszy, w tym także lokalne organizacje pozarządowe, które swoją działalność statutową kierują w stronę osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym (to „sojusznicy” rekrutacji przyszłych kandydatów do zatrudnienia w sektorze usług społecznych).

DZIAŁANIAZałożenie, że mamy do czynienia z cyklem przedsięwzięć organizacyjnych (spotkań), powoduje, że zbiór zda-rzeń i czynności jest obszarem rozbudowanym tematycznie. Ich koordynację powinien prowadzić OWES.

1) PREZENTACJA PODMIOTÓW, KTÓRE WYRAZIŁY AKCES DO WSPÓŁPRACY – to pierwsze spotkanie przedstawicieli przyszłych partnerów. Tematyka powinna dotyczyć przybliżenia celu współpracy oraz prezentacji profilu działalności interesariuszy (terytorialnych aktorów TMW-1), a także imiennego przedstawienia osób reprezentujących dany podmiot. Warto, aby wcześniej uczestnicy spotkania skorzystali z formy „draftu”, opi-sującego syntetycznie profil działalności reprezentowanego podmiotu, a następnie wzajemnie się nimi wymieni-li. Ważną sprawą jest też przyjęcie ustalenia o utrzymaniu w miarę możliwości stałości składu reprezentacyjnego. Do strony inicjującej współpracę należy decyzja o zaproszeniu przedstawicieli aktorów pomocniczych;

2) POWOŁANIE GRUPY ZADANIOWEJ (PROPONOWANA NAZWA „ZESPÓŁ DS. USŁUG SPOŁECZNYCH”) – to ważne zdarzenie polega na wytypowaniu osób, reprezentujących zarówno bezpo-średnio zainteresowane współpracą podmioty, jak i te instytucje, które będą pełniały funkcje pomocnicze. Zda-rzenie to ma swój imperatyw organizacyjny, którym jest m.in. tendencja do: (a) jednoczenia się wokół problemów, (b) koordynacji, planowania i centralizacji czynności, (c) fachowego (eksperckiego) formułowania kierunków działania. Zadaniem takiej grupy powinno być:>> dokonanie rozpoznania lokalnych warunków do podjęcia współpracy, w tym m.in. ustalenie istnienia na danym

terytorium np. planu lub programu rozwoju usług społecznych lub innych dokumentów, z których można byłoby wnioskować, jakie rodzaje i typy usług społecznych są potrzebne mieszkańcom,

MO

DU

Ł 4

> P

roce

dury

TM

W –

Mod

el c

ząst

kowy

1

58

>> sprecyzowanie zakresu potrzeb kadrowych podmiotu świadczącego usługi społeczne (lub podmiotu, który będzie przygotował się do ich uruchomienia) oraz dokonanie analizy porównawczej z potencjałem podmiotu zatrudnienia socjalnego, tj. jego zdolnością wykonawczą (CIS/KIS),

>> opracowanie projektu umowy o współpracy (paktu na rzecz współpracy) wraz z określeniem najważniejszych jej warunków, zakresem wzajemnych zobowiązań, a także zaprezentowanie go na szerszym forum interesariuszy;

3) PREZENTACJA USTALEŃ I WYNIKÓW PRAC ZESPOŁU DS. USŁUG SPOŁECZNYCH – to zdarzenie finalizujące prace grupy zadaniowej, wskazujące obszary współpracy (katalog rodzaju usług społecznych) możliwe do podjęcia przez aktorów terytorialnych TMW-1 oraz prezentujące propozycje sformalizowania współpracy (projekt porozumienia, umowy, paktu). Na tym etapie ważne jest przeprowadzenie wewnętrznych konsultacji przed opracowaniem ostatecznego kształtu „potwierdzenia” współpracy (treść umowy /porozumienia/paktu na rzecz współpracy).

NARZĘDZIA>> Draft profilu działalności podmiotu – uczestnika procedury

Syntetyczna forma prezentacji podmiotu, który wyraził akces do współpracy. Bank informacyjno-kontaktowy, tj. personalia osób reprezentujących dany podmiot oraz uzgodniona forma kontaktu (np. adres poczty e-mailowej).

>> Decyzja o powołaniu grupy zadaniowej (tzw. Zespół ds. usług społecznych) Wspólny dokument określający wolę głównych aktorów TMW-1 o powstaniu grupy zadaniowej, przekazany do publicznej wiadomości na danym terytorium.

>> Dokumenty potwierdzające prace Zespołu ds. usług społecznych Przedmiotem przyjętego sposobu rejestrowania zdarzeń i czynności mogą być protokoły ustaleń, notatki, a także projekty porozumień/umów/paktów.

>> Projekt umowy o współpracy/porozumienia/paktu To projekt dokumentu wypracowanego w trakcie Procedury nr 3, uzgodniony z aktorami TMW-1.

>> Wstępny katalog rodzajowy usług społecznych, będących przedmiotem współpracy, w tym umowy/porozumienia/paktu Wstępnie wypracowana lista rodzaju usług społecznych mogących być przedmiotem współpracy na danym terytorium.

NARZĘDZIA>> Protokoły, notatki ze spotkań>> Dokumenty potwierdzające prace Zespołu ds. usług społecznych >> Projekt umowy o współpracy/porozumienia/paktu >> Wstępny katalog rodzajowy usług społecznych, będących przedmiotem współpracy,

w tym umowy/ porozumienia/paktu Za archiwizowanie dokumentacji Procedury nr 3 odpowiada aktor inicjująco-koordynacyjny. Katalog narzędzi należy uznać za otwarty.

ZAKŁADANE EFEKTYOpracowanie kierunków dalszej współpracy

MO

DUŁ

IV

PROCEDURA NR 4: ALOKACJA ZESPOŁU DS. USŁUG SPOŁECZNYCH

Celem procedury jest nadanie szczególnej funkcji Zespołowi oraz podkreślenie jej znaczenia dla całości przedsięwzięcia. Ze-spół może być potraktowany jako zasób o charakterze doradczo-konsultacyjnym, szczególnie dla samorządu terytorialnego, co oznacza konieczność analizy instytucji i podmiotów, do których może zostać on włączony (stałe miejsce, rodzaj siedziby). Zespół może być ogniwem wewnętrznym włączonym do struktur organizacyjnych jednego z aktorów TMW-1, ale może zo-stać także umiejscowiony na zewnątrz, tj. poza grupą współpracujących aktorów. Najbardziej optymalną propozycją jest umiej-scowienie Zespołu w strukturach OWES albo aktora pomocniczego – urzędu gminy.

WARUNKI WEJŚCIOWETak, realizacja procedury nr 1-3 TMW-1.

CEL REALIZACJICelem procedury jest nadanie szczególnej funkcji Zespołowi oraz podkreślenie jej znaczenia dla całości przedsięwzięcia.

ZAANGAŻOWANI AKTORZYWszyscy Aktorzy TMW-1

DZIAŁANIA

1) Podjęcie decyzji o alokacji Zespołu – wybór według ww. wariantów,2) Prezentacja na forum Rady Gminy propozycji współpracy, wraz z zarysem oferty dla mieszkańców gminy w zakresie

rozwoju usług społecznych,3) Ewentualna weryfikacja planu rozwoju usług społecznych, uwzględniającego kierunki współpracy,4) Prezentacja wyników decyzji przed interesariuszami współpracy, tj. przedstawicielami podmiotów ZS oraz realizatorów

usług społecznych.

Czynności powinny być poprzedzone przygotowaniem scenariusza działań. Scenariusz ten powinien przewidywać: (1) analizę lokalnych dokumentów strategicznych związanych z rozwojem usług społecznych,

a szczególnie przyjętych kierunków ich rozwoju ( jeśli w gminie istnieje taki plan) lub

(2) przygotowanie propozycji rozwoju usług społecznych w wyniku podjętej współpracy.

NARZĘDZIA>> Decyzja o alokacji Zespołu ds. usług społecznych w strukturach OWES (narzędzie obligatoryjne)

Dokument przygotowany przez stronę inicjująco-koordynującą współpracę przy aprobacie głównych aktorów.


OD

UŁ

4 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 1

60

>> Decyzja o alokacji Zespołu ds. usług społecznych w gremiach doradczo-konsultacyjnych gminy (narzędzie obligatoryjne, jeżeli Zespół ulokowany jest przy urzędzie gminy) Dokument przygotowany przez urząd gminy, postawiony do dyskusji na Radzie Gminy i wydany w formie stosowanej uchwały.

>> Komunikat o rozpoczęciu współpracy dla instytucji, podmiotów i mieszkańców danego terytorium, na którym rozpoczyna się współpraca na rzecz usług społecznych (narzędzie pomocnicze)

Wiadomość przekazywana wszystkim interesariuszom modelu w sposób gwarantujący powszechny dostęp do informacji na temat zasad i zakresu rozpoczynanej współpracy.

ZAKŁADANE EFEKTYUlokowanie Zespołu ds. usług społecznych za pomocą zatwierdzonego dokumentu Decyzja o alokacji Zespołu ds. usług społecznych w strukturach OWES

PROCEDURA NR 5:

PLAN ROZWOJU USŁUG SPOŁECZNYCH – DIAGNOZA, OPRACOWANIE I EWALUACJA

Wdrożenie tej procedury jest zależne od sytuacji na danym terytorium, na którym przedmiotowa współpraca ma być prowadzona. Możliwe są dwie sytuacje:

1) Istnieje lokalny plan rozwoju usług społecznych – wówczas zakres czynności Zespołu powinien koncentrować się na analizie wszystkich usług społecznych, które będą mogły być podjęte przez partnerów współpracy, lub też na wprowadzeniu zmian akceptowanych przez organ odpowiedzialny za realizację takiego planu (np. rada gminy).

2) Brak lokalnego planu rozwoju usług społecznych – wówczas zadaniem Zespołu będzie opracowanie propozycji przyjęcia takiego planu przez Radę Gminy.

Opracowanie planu rozwoju usług społecznych, jako wdrożenia Modelu na danym terenie, musi być realizowane w zgodzie z możliwościami lokalnych realizatorów. Plan nie obejmie zatem całego spektrum usług społecznych, które znacząco wykracza poza bieżący potencjał wykonawców. Plan ten różni się zakresem usług społecznych od dokumentu zwanego „Programem usług społecznych” wskazanym ustawowo do opracowania przez CUS-y i może powstać wcześniej niż program. Jeśli jednak program byłby gotowy, to powstający plan musi go uwzględniać.

WARUNKI WEJŚCIOWEPozytywne przejście procedur 1–4 TMW-1.

CEL REALIZACJIUstanowienie planu rozwoju usług spowłecznych dla gminy lub weryfikacja zakresu usług społecznych w sytuacji, gdy taki plan już obowiązuje w danej gminie.

MO

DUŁ

IV


OD

UŁ

4 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 1

62

ZAANGAŻOWANI AKTORZYZespół ds. usług społecznychOd wiedzy, umiejętności i posiadanego zakresu informacji członków Zespołu będzie zależało zapraszanie do współpracy przedstawicieli pozostałych interesariuszy.

DZIAŁANIA

1) Zapoznanie się z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z corocznej oceny zasobów pomocy społecznej

2) Analiza lokalnego planu rozwoju usług społecznych

3) Opracowanie propozycji projektu lokalnego planu rozwoju usług społecznych.

NARZĘDZIA>> Analiza lokalnego planu rozwoju usług społecznych

Zbiór informacji niezbędnych dla ustalenia zakresu współpracy pomiędzy podmiotem PZS a podmiotem ES świadczącym usługi społeczne, a także propozycje uzupełnienia lub modyfikacji planu.

>> Propozycja projektu lokalnego planu rozwoju usług społecznych Zbiór propozycji, ustalonych przez Zespół ds. usług społecznych, zaprezentowany głównym aktorom współpracy, w tym informacja dla wójta i Rady Gminy do rozpatrzenia na posiedzeniu rady.

>> Propozycje zakresu merytorycznego do umowy o współpracy/porozumienia/paktu na rzecz rozwoju usług społecznych Zbiór propozycji, które będą przedmiotem opracowania projektu umowy/porozumienia o współpracy pomiędzy głównymi aktorami terytorialnymi TMW-1.

ZAKŁADANE EFEKTY

Projekt lokalnego planu rozwoju usług społecznych

PROCEDURA NR 6: POROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY NA RZECZ USŁUG SPOŁECZNYCH

To zadanie aktora inicjującego (np. OWES), który winien doprowadzić do sytuacji potwierdzenia nie tylko gotowości do współpracy, lecz także do wspólnego określenia jej pól (rodzaju usług społecznych). Dokument ma charakter nieformalnego porozumienia stron, przy czym nie powinien być pozbawiony części określającej wzajemne zobowiązania. Istotną kwestią będzie zaproszenie do grona sygnatariuszy reprezentanta jednostki samorządu terytorialnego, w tym także OPS-u, na którego terytorium będzie miała miejsce współpraca na rzecz rozwoju usług społecznych, jako jednego z partnerów, któremu przypisany zostanie pewien zakres zobowiązań, lub też jako obserwatora rozpoczynającej się współpracy.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Pozytywne przejście procedury nr 1–5 TMW-1.

CEL REALIZACJI

Określenie pól współpracy w zakresie rozwoju usług społecznych na terenie gminy pomiędzy interesariuszami


W zależności od zakresu podmiotowego poczynionych ustaleń pomiędzy stronami, jednakże pewne jest, że na liście powinni znaleźć się: (1) podmiot ZS, (2) podmiot ES – realizator usług oraz (3) OWES.

DZIAŁANIA

(1) Przygotowanie projektu porozumienia o współpracy

(2) Konsultacje między przyszłymi sygnatariuszami

(3) Akt zawarcia umowy

NARZĘDZIA > Projekt umowy o współpracy/porozumienia TMW-1 plus konsultacje

Dokument przygotowany przez aktora inicjująco-koordynacyjnego TMW-1. Przeprowadzone konsultacje.

> Wzór umowy o współpracy/porozumienia TMW-1 Zawiera m.in. misję współpracy, sygnatariuszy współpracy, określa regulamin wewnętrzny współpracy.

ZAKŁADANE EFEKTY

Podpisane przez wszystkich interesariuszy porozumienie o współpracy na rzecz usług społecznych.

MO

DUŁ

IV


OD

UŁ

4 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 1

64

PROCEDURA NR 7: AUTOEWALUACJA WSPÓŁPRACY

Wprowadzenie tej procedury zależne jest od Aktora Inicjującego współpracę, który wykorzysta fakt, że autoewaluacja jest ważnym elementem nie tylko systematycznej oceny postępu rzeczowego współpracy, ale również elementem wzajemnego uczenia się. Wyniki autoewaluacji służyć powinny przede wszystkim poprawie realizacji ustalonych celów współpracy i zarządzania nią.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Procedura prowadzona na bieżąco niezależnie od pozytywnego/negatywnego wyniku testu pozostałych procedur TMW-1

CEL REALIZACJI

Ewaluacja działań


OWES lub inny podmiot inicjujący

DZIAŁANIA

Prace autoewaulacyjne powinny być prowadzone cyklicznie, np. w okresach półrocznych.W grupie czynności autoewaluacyjnych należy wymienić:

1) przeprowadzanie wywiadów z Aktorami TMW-1, a także organizowanie wewnętrznych konsultacji,2) organizowanie wymiennie wizyt studyjnych u partnerów, a na podstawie obserwacji przekazywanie wzajemnych

sugestii, uwag korygujących współpracę lub wprowadzających modyfikacje do przyjętych planów przygotowywania kadr dla obszaru usług społecznych,

3) analizowanie sytuacji na danym terytorium w zakresie potrzeb społecznych na nowe rodzaje usług społecznych.

NARZĘDZIA > Cykliczne wywiady z przedstawicielami podmiotów współpracujących > Cykliczne wymienne wizyty studyjne > Cykliczne informacje i prezentacje osiągnięć (w tym przede wszystkim interesariuszom współpracy)

ZAKŁADANE EFEKTY

Ocena efektów współpracy, identyfikacja ryzyk i opracowanie planu dalszych działań.

MO

DUŁ

IV


Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

66

MODUŁ V

MODUŁ VPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 2

MO

DUŁ

V

MODUŁ VPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 2

MO

DUŁ

V


OD

UŁ

5 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 2

70

TESTOWA DRUGA SFERA WSPÓŁPRACYTworzenie podmiotów ES specjalizujących się w usługach społecznych przy udziale osób kończących pozytywnie

zajęcia w podmiotach zatrudnienia socjalnego

CELWspółpraca z podmiotami zatrudnienia socjalnego i lokalnymi instytucjami, które będą zainteresowane wdrożeniem określonego pakietu usług społecznych oraz zlecenia ich podmiotom ES, w tym: podmiotom utworzonym przez osoby, które ukończyły pozytywnie zajęcia reintegracji społecznej i zawodowej 25.

DZIAŁANIEPrzygotowanie osób z grup szczególnego ryzyka wykluczenia społecznego i mieszkańców danego terytorium – absolwentów CIS/KIS – do tworzenia i prowadzenia podmiotów ES specjalizujących się w świadczeniu usług społecznych lub zasilających szeregi kadry w nowych lub istniejących podmiotach ES na danym terenie i świadczących usługi społeczne, zidentyfikowane i zaspokajające potrzeby w danym środowisku lokalnym.

WYMAGANIAZnajomości środowiska i możliwości oraz potencjału osób, które stanowić będą przyszłą kadrę dla świadczenia US, a także znajomość środowiska i jego potrzeb, które będzie odbiorcą tych usług. Wiedza nt. istniejących podmiotów ES i podmiotów ZS na danym terytorium jako potencjalnych partnerów.

25. Wersja testowa 3-częściowego modelu Koncepcja Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne, s. 28 – Październik 2019 r.

1) Terytorialny Aktor ZS – reprezentant zatrudnienia socjalnego gł. CIS/KIS2) Terytorialny realizator Usług Społecznych – przyszły pracodawca3) Aktor pomocniczy – MOPS, organizacja pozarządowa, OWES.4) Interesariusz Zewnętrzny – agencja szkoleniowa

II Sfera zakłada współpracę trzech typów Aktorów, którzy w zależności od stosowanej procedury stają się podmiotami inicjującymi oraz Interesariusza Zewnętrznego.

MODEL TMW-2 PROPONUJE SZEŚĆ RAMOWYCH PROCEDUR:

PROCEDURA NR 1Diagnoza terytorium; zdiagnozowanie potrzeb na określone usługi, rozpoznanie podmiotów ES działających na da-nym terytorium oraz rozpoznanie, które z tych podmiotów są zainteresowane tworzeniem podmiotów świadczących usługi i przygotowywaniem kadry dla świadczenia tych usług.

WARUNKI WEJŚCIOWE

>> Istnienie na danym terenie przynajmniej 1 aktora pomocniczego>> Wiedza dotycząca potencjalnej liczby osób kwalifikujących się do procedur TMW-2 >> Rozpoznane potrzeby danego terytorium na określone usługi społeczne >> Analiza planu rozwoju US.

CEL REALIZACJI

Gotowa diagnoza zapotrzebowania na wybrane usługi społeczne oraz lista kandydatów, którzy zostaną skierowani na zajęcia przygotowujące do zakładania podmiotów ES świadczących usługi lub którzy zostaną zatrudnieni jako kadra do świadczenia US.


Obligatoryjnie: aktor pomocniczy dysponuje wiedzą o potrzebach lokalnych na konkretne usługi społeczne, a także du-żym zasobem informacyjnym np. o zasobach pomocy społecznej. W tej procedurze KIS raczej nie odgrywa znaczącej roli głównie ze względu na ograniczenia kadrowe.

DZIAŁANIA

1) Aktor pomocniczy (OPS, CUS) + fakultatywnie PUP, PCPR, OWES – zna lokalny rynek i jego potrzeby oraz sygnalizuje potrzebę świadczenia określonych usług, ewentualnie uzyskuje informacje od terytorialnego realiza-tora usług społecznych o zapotrzebowaniu na kadrę,

2) Aktor pomocniczy – rozpoznanie potrzeb lokalnego rynku i możliwości ich zaspokojenia,3) Aktor pomocniczy – lista kandydatów na podstawie m.in. autodiagnozy, skierowanie na zajęcia do aktora ZS

ZAKŁADANE EFEKTY

Lista zdiagnozowanych potrzeb na określone usługi oraz lista osób – potencjalnej kadry do świadczenia usług społecznych.

MO

DUŁ

V


OD

UŁ

5 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 2

72

PROCEDURA NR 2Rekrutacja osób do cyklu przygotowawczego „Kadry dla Realizatorów Usług Społecznych” – działania zmie-rzające do zorganizowania na danym terytorium grup kandydatów, które będą kierowane do podmiotów ZS celem przygotowania ich jako przyszłe kadry sektora usług społecznych.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Gotowa diagnoza potencjalnych kandydatów zajęć jako przyszłej kadra na podstawie przeprowadzonej procedury nr 1.

CEL REALIZACJI1) Zrekrutowanie osób, które będą stanowić przyszłą kadrę sektora usług społecznych.

2) Ustalenie listy predyspozycji wymaganych przy świadczeniu określonych usług; skierowanie odpowiednich osób do aktora ZS.


Terytorialny aktor ZS bierze udział w określeniu kryteriów doboru do cyklu edukacyjno-przygotowującego kadry dla obszaru usług społecznych oraz kryteriów końcowych wyboru kandydatów.Terytorialny realizator US bierze udział w ustalaniu kryteriów/predyspozycji do wykonywania określonych usług społecznych w przygotowaniu minimum programowego cyklu zajęć oraz miejsc zatrudnienia.Procedura może być zastosowana w przypadku wystąpienia ograniczonej liczby interesariuszy, a szczególnie w przypadku braku funkcjonującego realizatora usług społecznych. Jej istota tkwi w sposobie naboru osób na uczestników cyklu edukacyjno-przygotowawczego prowadzonego przez terytorialnego aktora ZS. W tej procedurze KIS raczej nie odgrywa znaczącej roli głównie ze względu na ograniczenia kadrowe.

DZIAŁANIA

Etap pierwszy – przekazanie przez realizatora usług społecznych swoich oczekiwań wobec przyszłych kadr dla usług społecznych do Ośrodka Pomocy Społecznej (lub Centrum Usług Społecznych) oraz do podmiotu ZS.

Etap drugi – dokonanie przez OPS analizy porównawczej pomiędzy zgłoszonymi preferencjami realizatora usług społecznych a własnymi ustaleniami odnośnie do grupy potencjalnych kandydatów.

Etap trzeci – przeprowadzenie właściwej rekrutacji do planowanych zajęć przygotowujących kadry dla obszaru usług spo-łecznych, przy jednoczesnym zasygnalizowaniu, że program przygotowawczy dotyczy konkretnych specjalności zawodowych

ZAKŁADANE EFEKTYZrekrutowana grupa osób; kryteria doboru, ocena sytuacji życiowej kandydatów, lista predyspozycji przyszłej kadry; kontrakty socjalne; karty autodiagnozy – profile osób zrekrutowanych.

PROCEDURA NR 3Cykl edukacyjno-przygotowawczy „Kadry dla Realizatorów Usług Społecznych” – opracowanie i ustalenie zakresu tematycznego (programowego) zajęć w podmiocie ZS dla osób skierowanych jako przyszłe, potencjalne kadry usług społecznych.

WARUNKI WEJŚCIOWEWiedza nt. zrekrutowanych osób w zakresie ich predyspozycji i potencjału zawodowego, wiedza nt. zapotrzebowania na konkretne usługi społeczne.

CEL REALIZACJIProgram edukacyjno-przygotowawczy, który powinien być modyfikowany w zależności od zmieniających się potrzeb rozwoju lokalnych usług społecznych.


1. Terytorialny aktor ZS – bierze udział w opracowaniu programu edukacyjno-przygotowawczego, tj. minimum programowego z niezbędnymi obszarami wiedzy potrzebnej przed podjęciem indywidualnych decyzji co do swojej roli w obszarze usług społecznych.

2. Terytorialny realizator US – bierze udział w ustalaniu kryteriów/predyspozycji do wykonywania określonych usług społecznych w przygotowaniu minimum programowego cyklu zajęć oraz miejsc zatrudnienia.

3. Aktor pomocniczy – ustala kryteria doboru osób do cyklu edukacyjno-przygotowawczego.4. Zewnętrzny interesariusz – firma/agencja szkoleniowa.

DZIAŁANIA>> W przypadku gdy aktorem ZS jest KIS, który inicjuje działania, kadra szkolona jest głównie pod kątem zatrudnienia

jako personel w innych podmiotach ekonomii społecznej,1) Przygotowanie programu szkoleniowego przy udziale zewnętrznego interesariusza specjalizującego się w szkole-

niach zawodowych,2) Rozeznanie form reintegracji zawodowej – aktor ZS (KIS),3) Ukończenie cyklu zajęć przez osoby zrekrutowane,4) Nadanie tytułu „Absolwent KIS” + certyfikat zawodowy,5) Aktor pomocniczy – monitorowanie kontraktów socjalnych wraz z lokalnym realizatorem usług i nakłanianie

„absolwentów KIS” do podjęcia indywidualnych decyzji o zatrudnieniu,>> W przypadku gdy aktorem ZS inicjującym działanie jest CIS, może być realizowany również wariant szkolenia kadry

jako przyszłych założycieli podmiotów ES.

ZAKŁADANE EFEKTYPrzygotowana kadra – osoby przygotowane do wykonywania niektórych rodzajów usług społecznych wobec współmieszkańców; odpowiednie dokumenty potwierdzające uzyskanie odpowiednich kwalifikacji – dyplomy/zaświadczenia/certyfikaty.

MO

DUŁ

V


OD

UŁ

5 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 2

74

PROCEDURA NR 4Wsparcie tworzenia przez absolwentów CIS/KIS podmiotu ES specjalizującego się w usługach społecznych – działania pomagające absolwentom podmiotów ZS w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej w sektorze US.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Opracowany oddzielny zakres informacyjny dla tych osób, które kończąc pozytywnie zajęcia w podmiocie ZS, podejmą decyzję o tworzeniu własnego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w sektorze usług społecznych; znajomość reguł prawnych dotycząca zakładania podmiotów ES.

CEL REALIZACJIDziałalności gospodarcze – założone przez przeszkolonych absolwentów podmiotów ZS


1) Aktorzy pomocniczy: OWES, OPS2) Aktorzy ZS

DZIAŁANIA

1) Identyfikacja potrzeb2) Wybór modelu biznesowego dla nowego przedsięwzięcia i określenie optymalnej formy prawnej

(NGO, spółdzielnia socjalna, spółka non profit, nowy PZS) 3) Przeprowadzenie niezbędnych procedury rejestracyjnych4) Weryfikacja statusu przedsiębiorstwa społecznego

ZAKŁADANE EFEKTYNowe przedsiębiorstwa społeczne, głównie spółdzielnie socjalne, ale też organizacje pozarządowe i fundacje; dokument wydawany dla uczestników zajęć reintegracji społecznej i zawodowej, zgodnie z przepisami art. 13 ust. 5 oraz art. 18 ust. 5a Ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

ŹRÓDŁO: Materiał opracowany na podstawie roboczej wersji „Studium Testowej Wersji Modelu Współpracy podmio-tów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne” – Czerwiec 2019 i „Koncepcji Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne” – Październik 2019

PROCEDURA NR 5Monitoringi współpracy w obszarze przygotowywania kadr dla realizatorów usług społecznych – dostarczanie informacji o losach i sytuacji zawodowej osób, które po zakończonym cyklu edukacyjno-przygotowawczym zostały zatrudnione jako kadra świadcząca usługi społeczne lub założyły własną działalność gospodarczą dla świadczenia tych usług.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Diagnoza kandydatów pod względem ich potencjału do świadczenia usług społecznych w ramach PES.

CEL REALIZACJIWprowadzanie korekt do rozwiązań zastosowanych na danym terytorium, a także śledzenie losów osób, które zostały uznane jako kadra sektora usług społecznych (założyciele/pracownicy).


Terytorialny aktor zatrudnienia socjalnego i realizator usług społecznych, a także OPS lub CUS

DZIAŁANIA1) Przeprowadzenie diagnozy2) Wymiana informacji

ZAKŁADANE EFEKTYWydłużenie ścieżki reintegracyjnej o kolejny etap realizowany w PES (po wyjściu z PZS).

W poszczególnych instytucjach i podmiotach, do których trafiają absolwenci IZS, podnosi się świadomość ich potrzeb i możliwości.

MO

DUŁ

V

Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

76

PROCEDURA DODATKOWA

PROCEDURA NR 6Inicjowanie na danym terytorium procesu utworzenia jednostek organizacyjnych zatrudnienia socjalnego – procedura uruchamiana, gdy na danym terytorium nie działa żaden podmiot zatrudnienia socjalnego.

WARUNKI WEJŚCIOWE

Na danym terytorium istnieją osoby/podmioty gotowe do utworzenia PZS

CEL REALIZACJIUtworzenie CIS lub KIS


Obligatoryjnie: Aktorzy Pomocniczy – OPS, OWES, ROPS

DZIAŁANIA

1. Określenie możliwości powołania nowego PZS.2. Wybór adekwatnej formy (CIS/KIS) w oparciu o lokalne możliwości i potrzeby.3. Określenie formuły w jakiej powinien działać PZS (np. zakład budżetowy, wydzielona jednostka

w organizacji pozarządowej etc.).4. Przeprowadzenie procedury rejestracji we współpracy z OWES i ROPS.5. Rozpoczęcie działalności PZS.

ZAKŁADANE EFEKTYZałożenie nowego PZS

ŹRÓDŁO: Materiał opracowany na podstawie roboczej wersji „Studium Testowej Wersji Modelu Współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne” – Czerwiec 2019 i „Koncepcji Modelu Współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego z innymi podmiotami realizującymi usługi społeczne” – Październik 2019

MO

DUŁ

V


Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

78

MODUŁ VI

MODUŁ VIPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 3

MO

DUŁ

VI

Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

80

MODUŁ VIPROCEDURY TMW – MODEL CZĄSTKOWY 3

MO

DUŁ

VI


Kontraktowanie usług społecznych to przede wszyst-kim porozumienie co do standardu i zakresu oferty, jaka będzie dostępna dla mieszkańców. W związku z tym ko-nieczne jest zakorzenienie jej w dyskusji i porozumieniu. Dochodzenie do wspólnego stanowiska bywa długo-trwałe, ale jest konieczne z powodu używania środków publicznych oraz ryzyka, że usługa może nie być dostęp-na wszędzie w takim samym stopniu. Dlatego TMW-3

i jej procedury są oparte na dialogu i konsultacjach. Wy-bór sposobu zakontraktowania usługi (klauzule społecz-ne, powierzenie lub wsparcie zadania pożytku publiczne-go itd.) jest kwestią drugorzędną wobec relacji, jaka musi zostać nawiązana pomiędzy instytucjami (pierwszo- i drugoplanowi aktorzy TMW) a mieszkańcami będący-mi odbiorcami usług – potencjalnymi i obecnymi.

PROCEDURA NR 126

Diagnoza i konsultacje

WARUNKI WEJŚCIOWEZidentyfikowanie potencjalnych realizatorów usług społecznych i ich możliwości wykonawczych.

CELE REALIZACJI1. Ustalenie agendy potrzeb i wyzwań dla wspólnoty samorządowej, z jej udziałem i aprobatą.

2. Określenie działań i interesów mieszkańców, które nie mogą być naruszone przez wprowadzenie nowych rozwiązań w zakresie kontraktowania usług.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY1. Zespół ds. usług społecznych

2. Urząd gminy/starostwa powiatowego

DZIAŁANIA

1. Ustalenie agendy potrzeb – wybór kluczowych zagadnień (potrzeb i problemów), jakie powinny być rozwiązane w ramach realizacji modelu.

2. Sformułowanie propozycji działań przez Zespół ds. usług społecznych.3. Konsultacje propozycji z mieszkańcami.4. Wskazanie interesów mieszkańców, które muszą zostać zabezpieczone (np. ochrona przed likwidacją dotych-

czasowych miejsc pracy w efekcie rozpoczęcia kontraktowania usług społecznych u PES).

ZAKŁADANE EFEKTYWe wspólnocie samorządowej istnieje konsensus lub przynajmniej pełna świadomość dotycząca istotnych wyzwań i potrzeb społeczności. Władze samorządowe posiadają informacje dotyczące możliwych reakcji na te potrzeby lub konieczności uzyskania nowych zdolności do reagowania na problemy wcześniej pozo-stające bez odpowiedzi.

26. Por. Koncepcja Testowego Modelu Współpracy

MO

DU

Ł 6

> P

roce

dury

TM

W –

Mod

el c

ząst

kowy

3

82

PROCEDURA NR 2Planowanie interwencji

WARUNKI WEJŚCIOWESformułowano szeroką agendę potrzeb, jakie powinny zaspokajać świadczone usługi społeczne, i skonsultowano ją z mieszkańcami. Wybrano usługi, których realizację się planuje.

CELE REALIZACJI1. Określenie potencjalnych sposobów odpowiedzi na wyzwania/zaspokojenia potrzeb.

2. Analiza rozwiązań optymalnych ze względu na kryteria istotne dla wspólnoty samorządowej.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY1. Zespół ds. usług społecznych2. Urząd gminy/starostwa powiatowego 3. OWES4. Lokalne PES5. Mieszkańcy

DZIAŁANIA

1. Analiza docelowych standardów usług.2. Ocena możliwych rozwiązań w kontekście OZPS.3. Wybór formuły kontraktowania.4. Konsultacje przyjętych rozwiązań.

ZAKŁADANE EFEKTYAdministracja samorządowa dysponuje przemyślanymi rozwiązaniami dotyczącymi zakresu, standardów oraz form kontraktowania usług społecznych. Rozwiązania te wpisane są do procedur wewnętrznych urzę-du, a także zapisane w dokumentach programowych i planistycznych.

MO

DUŁ

VI

PROCEDURA NR 3Procedury kontraktowania

WARUNKI WEJŚCIOWEWybrano i wyspecyfikowano usługi, jakie należy zakontraktować.Przeanalizowano konieczne zasoby oraz zabezpieczono ich wykorzystanie.

CELE REALIZACJI1. Wybranie podmiotów gwarantujących realizację usług społecznych o określonym standardzie.2. Wprowadzenie zmian w dokumentach planistycznych lub w wewnętrznych procedurach urzędu.


1. Przedstawiciele administracji samorządowej (urząd gminy/miasta lub OPS)2. Lokalne PES3. Radni

DZIAŁANIA1. Uchwalenie rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi.2. Zarządzenie wójta/burmistrza/prezydenta/starosty ws. procedur wykorzystywanych przy formułowaniu

zasad konkursów/przetargów.

ZAKŁADANE EFEKTYDokumenty strategiczne i lokalne programy przewidują realizacje usług społecznych przez PES. We-wnętrzne regulaminy i standardy urzędu przewidują lub zalecają stosowanie preferencji lub kierunkowego wsparcia dla PES zgodnie z obowiązującymi przepisami.


OD

UŁ

6 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 3

84

PROCEDURA NR 4Wdrożenie

WARUNKI WEJŚCIOWEFormalna możliwość realizacji usługi (podstawa w lokalnych dokumentach planistycznych lub strategicznych).

CELE REALIZACJI1. Zapewnienie osobom i rodzinom o określonych potrzebach usług społecznych o określonym standardzie

i w ustalonym czasie, przez zakontraktowanie tych usług w PES.2. Wykonanie umów podpisanych z realizatorami usług społecznych zgodnie z założeniami konkursów.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY1. Przedstawiciele administracji samorządowej (urząd gminy/miasta lub OPS).2. Realizator usługi społecznej.

DZIAŁANIA

1. Ogłoszenie konkursów/przetargów.2. Rozstrzygnięcie konkursów/przetargów.3. Podpisanie umów z wykonawcami.4. Realizacja przedmiotu umowy.5. Zakończenie realizacji umowy.

ZAKŁADANE EFEKTYNa terenie wdrażania modelu osoby o określonych potrzebach mają dostęp do usług społecznych zgod-nych z partycypacyjnie ustalonym standardem i na zasadach, które określają przepisy prawa krajowego i europejskiego lub stosowne wytyczne. M

OD

UŁ V

I

PROCEDURA NR 5Ewaluacja i formułowanie wizji zmiany.

WARUNKI WEJŚCIOWEPrzeprowadzenie przygotowań i zakontraktowanie usług.

CELE REALIZACJI 1. Weryfikacja dotrzymania podczas realizacji usług społecznych standardów wynegocjowanych

podczas konsultacji oraz wymaganych przez przepisy prawa lub inne wytyczne.2. Sformułowanie rekomendacji dla kolejnych okresów kontraktowania.

ZAANGAŻOWANI AKTORZY1. Zespół ds. usług społecznych.2. Urząd gminy/starostwa powiatowego.

DZIAŁANIA

1. Bieżący nadzór nad jakością usług (dotrzymanie ustalonych standardów).2. Badanie zasadności świadczenia określonych usług.3. Rekomendacje dla kolejnych okresów kontraktowania.

ZAKŁADANE EFEKTYWładze samorządowe posiadają zdolność do monitorowania i ewaluacji zakontraktowanych usług społecz-nych. Na podstawie posiadanych informacji rozwijają i dostosowują zakres świadczonych usług lub sposób ich realizacji do zmieniających się wyzwań, potrzeb i do rozwiązywania problemów. Usługi społeczne reali-zowane przez PES i wdrażana w ich ramach ścieżka reintegracyjna są istotnym elementem realizacji lokalnej polityki rozwoju i wpływają na jakość życia mieszkańców.


OD

UŁ

6 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 3

86

PRZEGLĄD DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH I OPERACYJNYCH, na bazie których kontraktowane są usługi społeczne

Samorząd terytorialny jako główny zleceniodaw-ca usług społecznych musi opierać się na obowiązu-jących przepisach prawnych, dotyczących wielu sfer społeczno-gospodarczych.

Podstawę prawną świadczenia usług socjalnych stanowią:1) Ustawa o finansach publicznych,2) Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym,3) Ustawa o koncesji na roboty budowlane

i usługi,4) Ustawa – Prawo zamówień publicznych,5) Ustawa o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie,6) Ustawa o publicznym transporcie.

PRZEGLĄD INSTRUMENTÓW SŁUŻĄCYCH DO KONTRAKTOWANIA USŁUG SPOŁECZNYCH (w szczególności PZP, UDPPiW, UPS)

Zaspokajanie potrzeb społecznych przez instytucje może się odbywać poprzez:

a) samodzielne wykonywanie usług przez jednostki samorządu terytorialnego,

b) zlecanie wykonania usług różnym podmiotom.

Wśród instrumentów umożliwiających instytucjom kontraktowanie wskazać należy:

1) własny wykwalifikowany zasób kadrowy (osoby w obszarze zarządzania oraz personel wykonujący zadania w ramach usługi),

2) bazę materialno-techniczną (w tym specjalistyczny sprzęt techniczny oraz środki transportu),

3) wewnętrzne procedury, regulaminy oraz reguły odpowiedzialności za właściwe wykonywanie obowiązków służbowych w trakcie czasu trwania zleconej usługi,

4) relacje z partnerskimi instytucjami.

W obszarze współpracy między samorządem teryto-rialnym a podmiotami ES występują regulacje, porząd-kujące zasady działania, takie jak:

1) tryb pożytku publicznego – tzw. otwarty konkurs ofert podmiotów uprawnionych do udziału w tych przedsięwzięciach,

2) tryb ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju – art. 28a tej ustawy – tzw. otwarty nabór partnera,

3) tryb ustawy – Prawo zamówień publicznych – zakup usług na bazie klauzul społecznych,

4) zamówienia typu „in-house” dla podmiotów wewnętrznych.

Tryb pożytku publicznegoPodmioty ZS pełniące funkcję realizatora usług

społecznych muszą stosować się do określonych zasad zlecania usług. Są wśród nich:

1) uczestniczenie w otwartym konkursie ofert, jaki ogłasza jednostka samorządu terytorialnego (samorząd terytorialny może zlecić usługę w wariancie powierzenia zadania (100% dotacji) oraz w wariancie wsparcia zadania (dofinansowanie pewnej części kosztów usługi).

2) zachowanie ciągłości wykonywania prac wobec grup i członków lokalnych społeczności, a więc zawarcie umowy długoterminowej, np. na okres do 3 lat.

Tryb ustawy – Prawo zamówień publicznychElementem niezbędnym w procesie ubiegania się

o zlecenie (zakup-sprzedaż) usług społecznych jest zna-jomość klauzul społecznych oraz zasada przestrzegania reguły społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Klauzule społeczne (inaczej odstępstwo od zasad za-mówień publicznych) to rozwiązania umożliwiające zleceniodawcy uwzględnienie przy wyborze takiego wy-konawcy, który dostarczy istotnych korzyści społecznych lub środowiskowych.

Rodzaje klauzul społecznych są następujące:

1) Klauzula społeczna zastrzeżona – to instru-ment pozwalający powierzyć usługę poprzez do-konanie zastrzeżenia w ogłoszeniu o zamówieniu,

MO

DUŁ

VI


OD

UŁ

6 >

Pro

cedu

ry T

MW

– M

odel

czą

stko

wy 3

88

że jej wykonawca prowadzi działalność obejmu-jącą społeczną i zawodową integrację osób lub grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i marginalizowanych (np. osoby z niepełno-sprawnością, bezrobotne, osoby pozbawione wolności lub zwalniane z zakładów karnych, oso-by bezdomne, osoby z zaburzeniami psychiczny-mi, a także osoby, które uzyskały status uchodźcy, i te należące do mniejszości narodowych i etnicz-nych znajdujące się w niekorzystnej sytuacji ży-ciowej). Zamawiający usługę musi w ogłoszeniu określić minimalny procentowy wskaźnik zatrud-nienia osób należących do uprawnionych grup.

2) Klauzula społeczna zatrudnieniowa/pracow-nicza – dotyczy sfery usług i robót budowla-

nych i wprowadza obowiązek zatrudnienia osób na umowę o pracę.

3) Klauzula społeczna prozatrudnieniowa – umoż-liwia zamawiającemu usługę postawienie warunku zatrudnienia osób z grup defaworyzowanych, np. osób bezrobotnych, młodocianych, niepeł-nosprawnych oraz osób wymienionych w ustawie o zatrudnieniu socjalnym. Zamawiający musi okre-ślić w zamówieniu liczbę osób z określonych grup, uprawnionych w tej klauzuli, okres zatrudnienia równego okresowi realizacji przedmiotu zamówie-nia, a także w sposób bardzo wyraźny sankcje za niespełnienie warunków klauzuli.

4) Klauzula usługowa (zastrzeżenie dla określo-nej grupy wykonawców) – w tym rozwiązaniu

konieczne jest zastrzeżenie, że o udzielenie zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne oraz kulturalne objęte kodami: CPV 75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0, 79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7, 80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5, 80590000-6, od 85000000-9 do 85323000-9, 92500000-6, 92600000-7, 98133000-4, 98133110-8, mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, którzy speł-niają łącznie następujące warunki:

a) celem ich działalności jest realizacja zadań użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób,

b) nie działają w celu osiągnięcia zysku, całość dochodu przeznaczana jest na cele statutowe,

c) struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni, akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie,

d) w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego27,

e) umowa nie może przekroczyć okresu dłuższego niż 3 lata.

Zamówienia typu „in-house”Niezbędne jest także rozumienie i stosowanie termi-

nu „zamówienia in house”, który odnosi się do określenia „podmiot wewnętrzny” – to jest do jednostki odrębnej od zamawiającego, w stosunku do której zamawiający sprawu-je kontrolę analogiczną do tej, jaką sprawuje nad własnymi służbami i gdzie ta jednostka prowadzi zasadniczą część swojej działalności na rzecz zamawiającego. Ten tryb zle-cania jest stosowany wobec podmiotu, który nie ma oso-bowości prawnej, np. wobec podmiotów ZS takich jak CIS.

Rozróżnia się dwa typy zamówień „in-house”:

a) sensu stricte to zamówienia stosowane wówczas, gdy instytucja publiczna (samorząd) udziela zamówienia swojej jednostce organi-zacyjnej, pozbawionej odrębnej osobowości prawnej (zamówienie wewnątrz instytucji);

b) sensu largo – to takie, które stosowane są przez instytucje publiczne (samorząd), które zawierają umowę z odrębnym podmiotem trzecim, który jest wprawdzie obdarzony osobowością prawną, ale jest równocześnie kontrolowany przez zamawiającego.

W procesie kontraktowania usług społecznych należy również przestrzegać następujących zasad:

1) zamówienia te nie są wyłączone z reżimu ustawy – Prawo zamówień publicznych, są traktowane jako zamówienia udzielane z wolnej ręki,

2) zamawiający musi przeprowadzić uproszczone postępowanie, na które składają się:

a) rokowania (potwierdzone sporządzonym protokołem),

b) potwierdzenie przez pracowników (w formie oświadczenia) braku związków z wykonawcą,

c) oświadczenie wykonawcy o braku podstaw do wykluczenia z postępowania,

3) po zakończeniu negocjacji powinna zostać zawarta umowa (nie ma tego wymogu w przypadku jednostek sektora finansów publicznych, gdyż realizacja następuje na podstawie delegowania zadania w odpowiednim wewnętrznym dokumencie, np. budżecie jednostki samorządu terytorialnego)28,

4) konieczność publikacji ogłoszenia o udzieleniu takiego zamówienia w Biuletynie Zamówień Publicznych lub Dzienniku Urzędowym UE oraz na stronie własnej BIP.

27. Studium Testowej Wersji Modelu współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego z instytucjami/podmiotami realizującymi usługi społeczne.28. W przypadku jednostek sektora finansów publicznych nie występuje przypadek umowy bowiem podmiot Zlecający nie może zawrzeć umowy z samym sobą,

np. Gmina a Centrum Integracji Społecznej jako jednostka budżetowa / samorządowy zakład budżetowy lub KIS jako jednostka budżetowa.

MO

DUŁ

VI

MODUŁ VII

MODUŁ VII

WPROWADZANIE ZMIAN W DZIAŁANIACH REALIZOWANYCH W SPOŁECZNOŚCI

MO

DUŁ

VII

Now

y m

odel

wsp

ółpr

acy

inst

ytuc

ji za

trudn

ieni

a so

cjal

nego

| 2

019

92

MODUŁ VIIWPROWADZANIE ZMIAN W DZIAŁANIACH

REALIZOWANYCH W SPOŁECZNOŚCI

MO

DUŁ

VII

M O D U Ł 7 > W P R O W A D Z A N I E Z M I A N W D Z I A Ł A N I A C H R E A L I Z O W A N Y C H W S P O Ł E C Z N O Ś C I

MO

DU

Ł 7

> W

prow

adza

nie

zmia

n w

dzia

łani

ach

real

izow

anyc

h w

społ

eczn

ości

94

PREZENTACJA DIAGNOZ LOKALNYCHDiagnoza lokalna to zestaw działań służących pozna-

niu oczekiwań i problemów społeczności mieszkającej na danym terenie.

Czynności diagnozy lokalnej to: a) określenie problemu,b) stworzenie listy interesariuszy (osób, instytucji),c) analiza danych zastanych (np. analiza danych

urzędowych),d) badanie społeczne (sondaż, ankieta, wywiad),e) raport z badania,f) wdrożenie wniosków z badania do

uskutecznienia działań i rozwiązania problemu (upublicznienie raportu, przekazanie go lokalnym władzom i mediom, wprowadzenie działań naprawczych).

Diagnoza lokalna pozwala:

>> hierarchizować problemy,

>> wybrać problem do rozwiązania,

>> znaleźć możliwe rozwiązania,

>> wybrać rozwiązanie i je wdrożyć,

>> zaprojektować działania prowadzące do rozwiązania problemu.

MATRYCE LOGICZNE PROJEKTU LUB INNE NARZĘDZIA ANALITYCZNE służące do opisu lokalnie wdrażanego modelu

Matryca logiczna jest kompleksowym narzędziem stosowanym zarówno na etapie planowania działań projektowych, jak i późniejszego zarządzania realizacją projektu. Pozwala ona w syntetyczny sposób przedsta-wić planowaną drogę od zamysłu, przez realizację, aż po weryfikację projektu. Matryca umożliwia rozwiązanie jednego problemu w oparciu o precyzyjnie nakreślone

cele i rezultaty (nie są tożsame z rozwiązaniem proble-mu). Do weryfikacji osiągniętych celów służą wskaźniki ilościowe, jakościowe oraz czasowe.

Matryca logiczna:a) formułuje cele projektu z uwzględnieniem

korzyści dla jego odbiorców,b) określa, co projekt ma osiągnąć (rezultaty),c) precyzuje działania służące osiągnięciu celów,d) zawiera obszary problemowe,e) precyzuje ważne założenia,f) objaśnia związki przyczynowe,g) określa wskaźniki pomiaru.

Metoda matrycy logicznej zakłada występowanie etapów:

1) Etap analizowania (analiza problemów, celów, strategii),

2) Etap planowania (harmonogram działań, wykaz wkładu i kosztów).

MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU

Opis projektu Wskaźniki Źródła weryfikacji Założenia

Cele ogólne

Zamierzenia projektu

Wyniki

Działania

Warunki wstępne

Struktura matrycy logicznej:Opis projektu – to opis celów, rezultatów i działań

w nim podejmowanych. W matrycy jakościowej strate-giczne cele projektu podkreślają jego ważność z punktu widzenia społeczeństwa oraz przedstawiają w perspek-tywie długoterminowej korzyści dla beneficjentów i dla innych grup. Wyjaśniają także, w jaki sposób program pasuje do regionalnej organizacji, których dotyczy.

Bezpośredni cel projektu powinien odnosić się do kluczowego problemu i być definiowany w kategoriach korzyści otrzymywanych przez beneficjentów lub grupę docelową, będących rezultatem wykorzystywania usług przewidzianych przez program. Cel projektu zostanie osiągnięty poprzez jego wdrożenie. Rezultaty to efekty podejmowanych działań, które w połączeniu ze sobą do-prowadzą do osiągnięcia celu projektu. Działania z ko-lei są czynnościami, które trzeba podjąć, aby otrzymać rezultat. Rezultat ten opisują usługi świadczone benefi-cjentom i powinien on dotyczyć głównych przyczyn pro-blemów dotykających grupę docelową.

1) Wskaźniki to specyficzne obrazy efektu (wzrostu lub spadku poziomu realizowanych usług), będące tym samym miarą efektywności projektu.

Efekty projektu można podzielić na trzy kategorie: a) produkty (mierzalne wskaźniki informujące

o rodzaju podjętych działań, a niewiele mówiące o faktycznych efektach danego działania),

b) rezultaty (właściwe efekty działań stanowiące realizację celów projektu),

c) oddziaływania (długofalowe następstwa działań – wpisujące się w cele ogólne projektu).

Jasne wyodrębnienie wskaźników ilościowych (pro-duktów) i jakościowych (rezultatów i oddziaływań) pozwala sprawnie i skutecznie przeprowadzić analizę efektywności. Do weryfikacji realizowanych celów służą głównie wskaźniki jakościowe.

2) Źródła weryfikacji – informacje wskazujące na to, gdzie i w jakiej formie możliwe będzie znalezienie oraz zweryfikowanie informacji o efektach projektu.

Weryfikacja może być dokonywana za pomocą np. statystyk, ankiet, sprawozdań, raportów itp. Przy planowaniu projektu należy uwzględnić potrzebny na to czas i środki finansowe. Niejednokrotnie trudności sprawiać może określenie precyzyjnego źródła wery-fikacji dla wskaźników realizacji celu bezpośredniego. Te czynności nie wchodzą w zakres kompetencji beneficjenta (który nie ma obowiązku monitorowania ww. wskaźników samodzielnie), jest jednak zobowią-zany do wskazania źródeł informacji, które mogą być potencjalnie istotne dla monitorowania wskaźników realizacji celu bezpośredniego projektu.

3) Założenia – to warunki, które muszą być speł-nione, aby projekt zakończył się powodzeniem. Składają się na nie:a) założenia wstępne, które zawierają warunki

o charakterze podstawowym i koniecznym (należy je spełnić przed realizacją projektu, np. podpisać umowę partnerską, uzyskać akcepta-cję inwestora),

b) założenia dotyczące działań wynikające z charakteru realizowanego wsparcia,

c) kalkulacja ryzyka, czyli prawdopodobieństwo niesprzyjających okoliczności bądź nieudanych działań, których wystąpienie należy przewidzieć i zaprojektować warianty przeciwdziałania im.

Korzyści płynące z zastosowania metody matrycy logicznej:

a) usprawnianie procesu tworzenia szkicu projektu,b) skupienie uwagi na realizacji projektu, c) logiczne przedstawienie związków

pomiędzy działaniami, wynikami, zamierzeniami i celami,

d) możliwość sprawnego dostosowania matrycy do zmieniającego się otoczenia (narzędzie dynamiczne, elastyczne i uniwersalne),

e) używanie wskaźników,f) wskazanie nadrzędnego celu projektu,g) weryfikacja osiągnięcia oczekiwanych

wyników,h) określenie kluczowego rezultatu projektu

i działań niezbędnych do ich osiągnięcia.

MO

DUŁ

VII

Ewoluowanie modelu umożliwiają następujące jego cechy:

a) procesowość modelu,

b) otwartość modelu,

c) partycypacyjność modelu.

Praca metodą matrycy logicznej wymaga także przy-gotowania i odpowiedniego podejścia do tego narzę-dzia. Warto wiedzieć, że matryca logiczna:

a) nie jest zestawem mechanicznych, uniwersalnych procedur, ale raczej wsparciem w procesie myślenia,

b) nie gwarantuje sukcesu projektu,c) wymaga czasu i szkolenia w zakresie koncepcji

i logiki podejścia,d) wymaga precyzji (np. określanie celów),e) wymaga wiedzy z zakresu zarządzania projektami.

BILANS POTRZEB I KORZYŚCI WYNIKAJĄCYCH Z WDRAŻANIA MODELU TMW

Wdrożenie TMW ma prowadzić do rozwoju kra-ju, przez inwestycje w usługi społeczne. Skutecz-ne zapewnienie dostępu do usług społecznościom lokalnym będzie wymagało rozszerzenia katalogu świadczeń, a także zwiększania liczby realizatorów. W tym celu konieczne będzie wykorzystanie zasobów z różnorodnych dziedzin, takich jak: edukacja, ochrona zdrowia, sport, turystyka, rekreacja i kultura. Wobec zmieniających się oczekiwań wobec roli klubów inte-gracji społecznej i przenoszenia ciężaru działalności reintegracyjnej z aspektu zawodowego na społeczny, rola działań z pola kultury prawdopodobnie będzie w kolejnych latach wzrastać.

ZASADY WPROWADZANIA ZMIAN W MODELU

Wprowadzanie zmian w modelu TMW jest jednym z założeń projektu. Merytoryczna wartość modelu bę-dzie bowiem zweryfikowana w trakcie działań testowych, szczególnie w czasie konsultacji z wybranymi interesariu-szami. Zbiór cech TMW może zostać zmodyfikowany, co świadczy o elastyczności propozycji modelowych i dążeniu do jak największej efektywności projektu.

M O D U Ł 7 > W P R O W A D Z A N I E Z M I A N W D Z I A Ł A N I A C H R E A L I Z O W A N Y C H W S P O Ł E C Z N O Ś C I

POTRZEBY

> Nawiązanie trwałej współpracy międzysektorowej,> zwiększenie świadomości dotyczącej problemów

społecznych,> zacieśnienie współpracy między organizacjami

pozarządowymi,> zmiana postaw pracodawców,> zwiększenie spójności lokalnych programów

rozwoju społecznego,> zmiana podejścia organizacji pozarządowych

do kwestii finansowania swoich działań,> poszerzenie profilu usług o nową kategorię

– osoby starsze oraz ludzi z problemami psychicznymi, po kryzysach nerwowych itp.,

> operacjonalizacja zadań CIS i KIS,> przygotowywanie kadr pracowniczych

w przedsiębiorstwach społecznych,> zaspokajanie przez podmioty ZS potrzeb

kadrowych realizatorów niektórych usług społecznych, w tym przypadku podmiotów ES,

> tworzenie nowych podmiotów ES specjalizujących się w świadczeniu niektórych rodzajów usług społecznych przez absolwentów centrów i klubów integracji społecznej,

> zlecanie niektórych usług społecznych sektorowi ES, z uwzględnieniem przygotowania podmiotów ZS do ich wykonywania,

> promowanie w samorządzie terytorialnym idei „odpowiedzialnego społecznie terytorium”,

> zwiększanie spójności i kompatybilności lokalnych programów rozwoju z uwzględnieniem usług społecznych,

> innowacyjne rozwiązania w aktywizacji zawodowej.

MO

DU

Ł 7

> W

prow

adza

nie

zmia

n w

dzia

łani

ach

real

izow

anyc

h w

społ

eczn

ości

96

PARTYCYPACYJNOŚĆ MODELU oznacza, że jego ostateczny kształt będzie wynikiem testu na obsza-rze jednostek samorządu terytorialnego oraz wynikiem konsultacji z przedstawicielami różnych podmiotów i in-stytucji (biorących udział, ale również nieuczestniczących w testowaniu). Cecha ta gwarantuje uzyskanie większych korzyści w praktyce niż te zawarte w koncepcji modelu.

Wprowadzanie zmian jest najczęściej podyktowane jednym z założeń:a) diagnostycznym, który sugeruje, że punktem

wyjścia dla tworzenia projektu usprawnień jest analiza stanu dotychczasowego, której wyniki stanowią podstawę dla opracowania koncepcji zmian,

b) prognostycznym, w którym odchodzi się od analizy stanu istniejącego, a projekty zmian w organizacji opiera się na pożądanych celach i funkcjach nowego systemu.

Wprowadzanie zmian powinny wyznaczać następujące czynności:

a) określenie wizji zmian, rozumiane jako ustalenie celów zmian i głównych sposobów ich realizacji,

b) pobudzanie do zmian, czyli określenie kierunków doskonalenia,

c) pilotowanie zmian, rozumiane jako określanie i kierowanie działaniami zapewniającymi najlepszy przebieg procesu zmian,

d) realizowanie zmian, czyli ich urzeczywistnienie, realizowanie wizji,

e) kształtowanie współuczestnictwa w procesie zmian,

f) kształtowanie nowych kompetencji i postaw pracowników,

g) intensywne komunikowanie się, które usprawni proces szybkiego i zorganizowanego porozumiewania się.

Dojście do wiedzy, jak osiągnąć daną zmianę z udzia-łem wszystkich zainteresowanych stron, musi być po-przedzone przeglądem zakładanych rezultatów.

KORZYŚCI

> Społeczny i zrównoważony rozwój,> spójność społeczna, zwłaszcza w odniesieniu

do lokalnych i regionalnych terytoriów, w rozumieniu administracyjnych podziałów kraju,

> przeciwdziałanie ubóstwu,> wzmocnienie sektora ES,> nadanie nadrzędnego charakteru usługom

reintegracji społecznej – podbudowa dla potencjalnej aktywizacji zawodowej,

> zmiana wizerunków CIS / KIS,> angażowanie podmiotów ES jako realizatorów

niektórych rodzajów usług,> rozszerzenie zakresu i form współpracy

międzyinstytucjonalnej z korzyścią dla mieszkańców,

> powiększenie katalogu usług społecznych,> świadczenie usług społecznych wszystkim

mieszkańcom, którzy ich potrzebują,> pozyskanie kandydatów z lokalnych społeczności,

będących grupami osób zaliczanych do wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, do procesów przygotowujących kadry wyspecjalizowane do tworzenia własnych podmiotów świadczących usługi społeczne.

PROCESOWOŚĆ MODELU zakłada procesowe wdrażanie modelu w życie. Przyczynowo-skutkowy cha-rakter wzajemnych zależności powoduje, że rezultaty wykonanych działań jednej sfery modelu, tzw. sfery po-przedzającej, są punktem wyjściowym dla działań prze-widzianych dla kolejnej sfery. Porządek podejmowanych czynności gwarantuje osiągnięcie sytuacji, w której pod-miotom ZS będzie możliwe powierzane przygotowanie kadr dla realizatorów usług społecznych lub spowoduje, że podmioty ZS same zostaną uznane jako realizatorzy usług społecznych. Na procesowość modelu wpływają także wzajemne zależności wykonawców poszczegól-nych procedur oraz katalogi niezbędnych kwalifikacji i wymogów dla określonych rodzajów usług społecznych.

OTWARTOŚĆ MODELU zakłada możliwość doko-nywania jego modyfikacji, szczególnie w fazie testowania, oraz umożliwia wymianę interesariuszy i usług społecznych.

MO

DUŁ

VII

WARSZTAT EWALUACYJNYM

OD

UŁ V

III

WARSZTAT EWALUACYJNYMODUŁ VIII

MO

DUŁ

VIII

M O D U Ł 8 > W A R S Z T A T E W A L U A C Y J N YM

OD

UŁ

8 >

War

szta

t ewa

luac

yjny

102

PROGRAMOWANIE LOKALNEJ POLITYKI ROZWOJU

Głównym celem lokalnej polityki rozwoju jest wzrost jakości życia społeczności lokalnej lub utrzymanie jej poziomu mimo pogarszających się warunków. W obsza-rze jej zainteresowania znajdują się m.in.:

a) wysoki i zgodny z oczekiwaniami społeczności lokalnej potencjał rynku pracy,

b) silna i zrównoważona gospodarka,c) zamożność (stabilność ekonomiczna)

społeczności lokalnej,d) fizyczne i psychiczne zdrowie

społeczności lokalnej,e) wysoka jakość i dostępność technicznych

usług infrastrukturalnych,f) korzystne (prywatne, społeczne i zawodowe)

warunki rozwoju osobistego,g) zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych

społeczności lokalnej, np. ład i estetyka przestrzenna,

h) integracja społeczna,i) upowszechnienie uniwersalnych,

niematerialnych wartości.

Mimo że nie istnieje uniwersalny wzorzec polityki lokalnej, istnieją uniwersalne idee prowadzenia polityki rozwoju lokalnego. Z punktu widzenia lokalnej polityki społecznej zakłada się systematyczną i zorganizowaną działalność prowadzoną przez organy władzy samorzą-dowej (gminnej i powiatowej) przy współpracy organiza-cji pozarządowych i innych aktorów lokalnych.

W obszarze działań lokalnej polityki społecznej znajdują się:

a) diagnostyka, zapobieganie, przeciwdziałanie i programowanie rozwiązań lokalnych problemów społecznych,

b) zapewnienie szerokiego dostępu zainteresowanych osób do usług społecznych na określonym poziomie,

c) pobudzanie rozwoju lokalnego, w szczególności lokalnego rynku pracy i stwarzanie równych szans rozwoju różnym kategoriom członków społeczności lokalnej,

d) zwalczanie ubóstwa i innych negatywnych skutków bezrobocia,

e) integracja społeczna,f) aktywizacja społeczna,g) wsparcie osób niepełnosprawnych

i ich rodzin, h) animacja społeczności lokalnych, i) rozwój lokalny.

Podstawowe zadania lokalnej polityki społecznej to: szybkość reakcji podmiotów na ujawniające się proble-my społeczne, trafne rozpoznanie sytuacji danych śro-dowisk, skuteczne wykorzystanie lokalnego potencjału społecznego, formułowanie diagnozy społecznej oraz szeroko pojęta kontrola społeczna, sprzyjająca racjonal-nej gospodarce środkami materialnymi i zasobami ludz-kimi. Niezwykle ważne jest także prowadzenie aktywnej polityki społecznej, będącej przeciwieństwem polityki pasywnej, bazującej na zapewnieniu bezpieczeństwa so-cjalnego (w postaci świadczeń pieniężnych i rzeczowych, a na rynku pracy – zapewnieniu wcześniejszych emerytur dla wybranych grup zawodowych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, rent dla osób niezdolnych do pracy).

Aktywna lokalna polityka społeczna powinna ograni-czyć pasywne formy wsparcia i dążyć do:

a) aktywizowania i pobudzania do samodzielności,b) przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu

poprzez pomoc w podjęciu pracy lub udział w programach integracyjnych/reintegracyjnych,

c) zwiększenia roli wolontariatu jako etapu służącemu zdobyciu kwalifikacji w przyszłej pracy zarobkowej,

d) podejmowania działań aktywizujących nie tylko pojedynczych klientów, lecz także całe społeczności lokalne.

menedżerskie podejście do zarządzania sprawami publicznym

Podmiotami lokalnej polityki społecznej są: 1) społeczności lokalne, 2) organy samorządu terytorialnego realizujące funkcje:

a) stanowiąco-kontrolne (rada powiatu, rada gminy), b) wykonawcze (burmistrzowie, wójtowie, prezydenci,

zarządy powiatów),3) samorządowe jednostki organizacyjne i inne

podmioty lokalne:a) samorządowe instytucje pomocy społecznej

(gminne ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy społecznej),

b) placówki oświatowe, c) organizacje pozarządowe (szczególnie grupy samo-

pomocowe, które aktywizują środowiska lokalne),4) Kościoły, związki wyznaniowe, lokalne zakłady

pracy itp.

Planowanie lokalnej polityki rozwoju społecznego powinno opierać się na:

a) diagnozie sytuacji w odniesieniu do polityki społecznej,

b) prognozie trendów rozwojowych w zakresie objętym strategią,

c) określeniu celów strategicznych polityki społecznej,

d) wskazaniu kierunków interwencji podmiotów,e) zaprogramowaniu systemu realizacji oraz ram

finansowych,f) uwzględnieniu wskaźników realizacji.

Programowanie lokalnej polityki społecznej Istnieją trzy zasadnicze powody, dla których w sekto-

rze publicznym, na każdym poziomie zarządzania, stosu-je się programowanie polityki społecznej. Należą do nich:

Pierwszy warunek podyktowany jest przepisami ustawy o pomocy społecznej, w myśl których samo-rząd terytorialny jest zobligowany do tworzenia strategii rozwiązywania problemów społecznych (na poziomie lokalnym: gmina i powiat) oraz strategii w zakresie po-lityki społecznej (regiony/województwa samorządowe). Strategie te muszą być spójne z ogólnymi dokumentami wytyczającymi najważniejsze kierunki rozwoju jednostek terytorialnych, a ich realizacji powinny służyć programy lokalne i regionalne.

Druga przesłanka – członkostwo Polski w Unii Euro-pejskiej – gwarantuje dopływ gotówki na realizację pro-jektów z funduszy strukturalnych, co ma znaczny wpływ na przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodar-czego. Finansowanie programów społecznych z fundu-szy strukturalnych uwarunkowane jest obecnością strate-gii, jaka towarzyszy wieloletnim planom rozwoju.

Trzecia przesłanka ma związek z nowym postrzeganiem zagadnienia zarządzania sprawami publicznymi, opartym na założeniu, że sektor publiczny powinien być w swych dzia-łaniach „przedsiębiorczy”. Właśnie takie założenie sprzyja efektywności rozwiązań oraz stosowaniu instrumentów.

W myśl tej zasady przyjmuje się, że można w jego dzia-łalności wdrażać proefektywnościowe rozwiązania charak-terystyczne dla funkcjonowania organizacji rynkowych.

NARZĘDZIA EWALUACJI TMWEwaluacja to ocena wartości projektu (efektywności,

skuteczności, trwałości, zgodności) w kontekście zało-żonych celów przy zastosowaniu określonych kryteriów służących usprawnieniu działań.

Najczęstsze powody prowadzenia ewaluacji to:a) określenie kierunków i celów działań,b) określenie stopnia zgodności z przyjętymi

założeniami,c) zwiększenie skuteczności i efektywności

programów/projektów,d) zwiększanie profesjonalizmu świadczonych usług,e) zbadanie potrzeb klientów,f) identyfikowanie słabych i mocnych

stron projektu,g) sygnalizowanie pojawiających się problemów,

przymus prawny

członkostwo Polski w UE

MO

DUŁ

VIII


OD

UŁ

8 >

War

szta

t ewa

luac

yjny

104

h) poprawa podejmowanych działań,i) pogłębianie odpowiedzialności za program.

Standardy ewaluacji:a) użyteczność – wyniki ewaluacji będą wykorzystane,b) wykonalność – przeprowadzenie analiz jest możliwe,

c) poprawność – badania są przeprowadzone legalnie, etycznie, z uwzględnieniem dobra uczestników oraz tych, których one dotyczą,

d) dokładność – ocena jest dokonana profesjonalnie, fachowo i precyzyjnie.

ODDZIAŁYWANIE pozwala określić związek pomiędzy celem projektu

i celami ogólnymi, tj. stopień, w jakim korzyści

odniesione przez docelowych beneficjentów miały szerszy

ogólny wpływ na większą liczbę ludzi w danym sektorze,

regionie lub w całym kraju

TRWAŁOŚĆ dostarcza informacji o efektach

projektu (obecność efektów po zakończeniu finansowania

zewnętrznego, wpływ projektu na rozwój mierzony w dłuższym okresie)

TRAFNOŚĆpozwala dostrzec, w jakim

stopniu przyjęte cele projektu odpowiadają

zidentyfikowanym problemom w obszarze

objętym projektem i/lub realnym potrzebom

beneficjentów

EFEKTYWNOŚĆpozwala ocenić poziom

„ekonomiczności” projektu, czyli stosunek poniesionych nakładów (zasoby ludzkie,

finansowe i poświęcony czas) do uzyskanych wyników

i rezultatów

SKUTECZNOŚĆumożliwia zweryfikowanie,

w jakim stopniu cele przedsięwzięcia zdefiniowane na etapie programowania

zostały osiągnięte

Kryteria ewaluacji

Rodzaje ewaluacji: a) Ex-ante (przed realizacją programu/projektu), b) Mid-term/on-going/ewaluacja bieżąca

(podczas realizacji programu/projektu), c) Ex-post (po zakończeniu realizacji programu/

projektu).

Konspekt ewaluacji:1) przedmiot ewaluacji,2) cel,3) kluczowe pytania ewaluacyjne,4) kryteria,5) zagadnienia, jakie należy przeanalizować,

6) metody,7) źródła informacji,8) prezentacje wyników, 9) przykładowe narzędzia,

10) harmonogram prac,11) budżet.

Podstawowe narzędzia ewaluacji

TMW

W badaniu warto korzystać z różnych metod i je łączyć, gdyż każda z nich dostarcza innych informacji, które wza-jemnie się dopełniają i dają pełniejszy obraz rzeczywistości.

WYWIAD(wywiad indywidualny,

wywiad grupowy z realizatorami, beneficjentami

na temat czynników wpływających na realizację

projektu)

ANALIZA DANYCH I DOKUMENTÓW (np. lista obecności,

programów zajęć prowadzonych w ramach

projektu)

ANKIETA EWALUACYJNA

(np. wśród beneficjentów na temat satysfakcji z udziału w działaniach prowadzonych

w projekcie)

MONITORING(obserwacje uczestniczące,

np. podczas wydarzeń prowadzonych w ramach

projektu)

MO

DUŁ

VIII


OD

UŁ

8 >

War

szta

t ewa

luac

yjny

106

ANALIZA DOKUMENTÓWTo metoda badawcza dotycząca najczęściej szeroko

pojętego systemu organizacyjno-sprawozdawczego, obejmującego zakres zadań, organizację, strukturę, efek-ty finansowe, realizację i sprawozdawczość z działalności. Analiza odzwierciedla rzeczywistą działalnośći osiągnię-cia danej jednostki. Metoda ta polega na ustaleniu celu badania, przyjęciu hipotezy, zgromadzeniu dokumen-tów, wstępnej selekcji, ustaleniu autentyczności danych i sprawdzeniu wiarygodności oraz analizie dokumentów i opracowaniu wniosków.

WYWIAD Metoda ta pozwala spojrzeć na problem z różnych

perspektyw (np. realizatorów projektu, partnerów, koń-cowych beneficjentów). Wymaga ona odpowiedzialno-ści za wypowiadane kwestie w związku z brakiem ano-nimowości respondentów. Jednocześnie fakt ten może hamować badanych przed udzielaniem szczerej odpo-wiedzi, szczególnie gdy te są niepochlebne lub dotyczą niepowodzeń. Niezwykle ważna jest osoba samego ba-dacza – jego sposób bycia i prowadzenia rozmowy, przy-gotowanie do wykonywanych czynności, umiejętność

NARZĘDZIA EWALUACJI TMW

słuchania. Ponadto w przeprowadzeniu tych czynności istotna jest efektywność, osiągana przez stawianie py-tań pogłębionych, oscylowanie wokół głównego tematu, eliminowanie dygresji. Nieformalna, przyjazna atmosfera może znacznie ułatwić kontakt między badaczem a re-spondentem.

Ze względu na formę wyróżnia się:a) wywiad indywidualny,b) wywiad grupowy.

OBSERWACJA/MONITORINGMetoda monitoringu zapewnia możliwość bezpo-

średniego poznania ewaluowanych działań oraz doko-nania całościowego oglądu sytuacji i poznania kontekstu działań. Ponadto sposób ten pozwala zebrać wiarygodne informacje do dalszej analizy. Obserwacja wymaga ak-ceptacji osób, które będą poddane tej metodzie, ale też naturalności ich zachowania oraz odpowiedniego przy-gotowania badacza (wyzbycie się skłonności do subiek-tywnych opisów i opinii).

ANKIETACelem ankiety jest uzyskanie wiedzy o tym, jak wielu

ludzi ma określone opinie na dany temat. Jest to sposób dotarcia do dużej ilości badanych. Metoda ta zapewnia respondentom anonimowość, co daje im większe po-czucie bezpieczeństwa i może skłonić do udzielania bar-dziej szczerych odpowiedzi. Ankieta nie może zawierać

pytań sugerujących odpowiedź ani pytań dotyczących dwóch kwestii naraz. Forma pytań w ankiecie powinna być prosta, zrozumiała i jednoznacznie brzmiąca, by nie komplikować interpretacji treści. To jednocześnie pewien mankament ankiety, która nie pozwala uzyskać informa-cji pogłębionych w wyniku sondowania respondentów. Wątpliwości może także czasem budzić kwestia samo-dzielności wypełniania ankiet oraz stopień rzetelności i odpowiedzialności podczas udzielania odpowiedzi. Ankieta dostarczająca danych statystycznych wymaga zazwyczaj wprowadzenia danych do arkusza kalkula-cyjnego, a przede wszystkim posiadania umiejętności obsługi tego arkusza i wiedzy na temat podstawowych parametrów statystycznych.

Ankieta powinna określać i zawierać:a) cel badania, b) sposób wykorzystania zebranych danych,c) instrukcję uzupełniania.

Ankieta nie może być zbyt długa, ale powinna stanowić dla respondentów logiczną całość.

Układając ankietę, warto przestrzegać dwóch zasad:a) zasady przechodzenia od pytań ogólnych do

szczegółowych,b) zasady stopniowego wyczerpywania tematu

– pytania dotyczące następnych kwestii są zadawane po wyczerpaniu poprzedniej tematyki.

MO

DUŁ

VIII

MODUŁ IX

MODUŁ IX

ROZSZERZENIA UZYSKANYCH REZULTATÓW

MO

DUŁ

IX

M O D U Ł 9 > R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó WN

owy

mod

el w

spół

prac

y in

styt

ucji

zatru

dnie

nia

socj

alne

go |

201

9

110

MODUŁ IXROZSZERZENIA UZYSKANYCH REZULTATÓW

MO

DUŁ

IX

M O D U Ł 9 > R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó W

DO NAJWAŻNIEJSZYCH ZASAD DOBREGO RZECZNICTWA NALEŻĄ:

> zachęcanie do uczestnictwa (współdecydowanie o strategii wprowadzania zmian),

> odpowiedzialność (szczerość kontaktu, zarówno w kwestii sukcesów, jak i niepowodzeń),

> zaufanie (przekonanie do siebie grupy, których interesy będzie ktoś reprezentował),

> idea reprezentowania (wzajemny kontakt, określanie potrzeb i możliwości, budowanie umiejętności rzeczniczych grupy).

RZECZNICTWO I BUDOWANIE KOALICJI NA RZECZ WDRAŻANIA ZMIAN W LOKALNEJ POLITYCE PUBLICZNEJ

Rzecznictwo to działanie związane z upowszechnia-niem wyników monitoringu i zwróceniem uwagi na wy-stępujące problemy, co z kolei zmierzać ma do wprowa-dzenia zmian, gdyż warunkiem dobrego rzecznictwa jest służenie interesowi publicznemu.

Działalność rzecznicza prowadzona jest najczęściej w celu:

a) artykulacji interesów społecznych,b) zmiany przepisów prawnych,c) zmiany praktyki urzędniczej.

Najważniejszymi adresatami projektów społecznych są obywatele. Dobre zaplanowanie działań rzeczniczych służy niesieniu pomocy grupie, do której adresowany jest projekt. Zadaniem rzecznictwa nie jest tylko infor-mowanie obywateli o wynikach monitoringu, ale przede wszystkim ich mobilizacja do działania na rzecz wprowa-dzenia zmian.

ISTOTNYCH

ELEMENTÓW RZECZNICTWA

STRATEGIA(plan

kampanii)

SYSTEMATYCZNE DZIAŁANIA

(rozplanowanie zadań w czasie)

PRZEKONUJĄCE ARGUMENTY

(rzeczowość, konkret)

WSPÓŁPRACA (rozszerzona

na organizacje pozarządowe i osoby

prywatne)

ZMIANA (dążenie do zmiany, która jest warunkiem powodzenia przedsięwzięcia)

OSOBY KLUCZOWE (osoby wspierające swoim autorytetem

bądź pozycją w kręgach władzy podejmowane

przez rzecznika inicjatywy, osoby

wspierające działania)

1 2

3

45

6

MO

DU

Ł 9

> R

ozsz

erze

nia

uzys

kany

ch re

zulta

tów

112

Etapy planowania działań rzeczniczych:1) określenie celu ogólnego rzecznictwa,2) wskazanie celów szczegółowych (sposób

rozwiązania problemu, metody pomiaru osiągniętych celów, wystarczalność zaplecza organizacyjnego, wykonalność zadania w danej sytuacji społeczno-politycznej, rozłożenie projektu w czasie),

3) stworzenie planu działania, 4) określenie wskaźników sukcesu (pozwalają

ustalić, czy podejmowane działania przyczyniają się do zmian i czy przynoszą one wymierne sukcesy),

5) wskazanie osób i instytucji oddziałujących na wybrany problem (interesariusze, decydenci) oraz stopnia ich wpływu na zmianę sytuacji. Są wśród nich:a) sprzymierzeńcy – są to osoby i instytucje,

które wspierają działania, np. reprezentanci grupy docelowej, ale również inne organizacje pozarządowe, pracownicy naukowi, media, byli i obecni politycy itp., którzy zapewniają wsparcie logistyczne lub merytoryczne,

b) podmioty neutralne – to osoby i instytucje, które do tej pory nie wyraziły zainteresowania projektem, ale trzeba się z nimi liczyć, gdyż mogą albo zostać sprzymierzeńcami albo przeciwnikami,

c) przeciwnicy – to osoby i instytucje, które otwarcie sprzeciwiają się realizacji postulatów, często wywołujące lub podsycające problemy (np. konkurujące ze sobą grupy),

6) skuteczne działanie (kierowanie postulatów do osób, które mają wpływ na dokonywanie zmian).

Metody rzecznictwa:1) działania prawne, czyli praktyczne

wykorzystywanie instrumentów prawnych do dokonania zmiany, ukarania ewentualnych sprawców zdiagnozowanych nieprawidłowości oraz w celu edukacji obywatelskiej (np. składanie skarg i wniosków czy litygacja strategiczna),

2) działania polityczne, czyli współpraca na rzecz zmian z politykami i urzędnikami na poziomie krajowym i międzynarodowym lub oddziaływanie na działania rządu – bezpośrednio lub za pośrednictwem innych instytucji (ONZ, Rada Europy itp.),

3) działania społeczne, czyli inne zorganizowane działania mające na celu wywarcie nacisku na władze (np. akcje informacyjne, debaty publiczne i inne formy akcji obywatelskich).

Koalicje Ważnym elementem rzecznictwa jest zawiązywanie

koalicji i partnerstw. Koalicjantami mogą być organizacje zajmujące się podobną tematyką, media, grupy dotknię-te zdefiniowanym przez nas problemem, inne osoby, którym nasze stanowisko jest bliskie. Może się również zdarzyć, że partnerem stanie się jakiś organ administracji publicznej. Współpraca z innymi organizacjami skutkuje:

a) wzmocnieniem działań – postulaty spotykają się z zainteresowaniem innych grup,

b) rozpowszechnieniem wyników pracy,

METODY RZECZNICTWA zależą od problematyki i sformułowanych rekomendacji. Mogą to być np.:

> udział w debacie publicznej, m.in. przez pisanie listów otwartych, publikację artykułów prasowych,

> udział w konsultacjach społecznych, m.in. z wykorzystaniem dostępnych kwestionariuszy, uczestnictwo w zespołach roboczych, ciałach doradczych,

> zgłaszanie stanowisk z własnej inicjatywy, m.in. przygotowanych w oparciu o stanowiska ekspertów; wraz z innymi partnerami społecznymi, np. z organizacjami pozarządowymi (lub ich związkami) z terenu województwa,

> budowanie koalicji oraz zainteresowanie sprawą innych grup, np. parlamentarzystów, mediów, związków zawodowych.

MO

DUŁ

IX

MO

DU

Ł 9

> R

ozsz

erze

nia

uzys

kany

ch re

zulta

tów

114

1) gwarancję większej skuteczności pracy w obszarze społecznym poprzez zwiększenie liczby środowisk zaangażowanych,

2) poszerzenie partycypacji osób, organizacji i instytucji w projektowaniu i zarządzaniu sys-temem wdrażania i upowszechniania TMW,

3) zwiększenie elastyczności systemu poprzez stały monitoring.

Rozszerzanie modelu zakłada włączanie do współ-pracy reprezentantów instytucji i urzędów będących właścicielami polityk publicznych oraz organizacji poza-rządowych zajmujących się usługami społecznymi. Ko-operatyw pozwoli wspólnie wytwarzać najbardziej efek-tywne rozwiązania społeczne oraz organizować badania na rzecz innowacji społecznych. W obszarze współpracy, w związku z rozszerzeniem zakresu oddziaływania TMW, znaleźć się mogą dziedziny:

a) polityka prorodzinna,b) system pieczy zastępczej,c) promocja i ochrona zdrowia,d) wspieranie osób niepełnosprawnych,e) edukacjia publiczna,f) przeciwdziałanie bezrobociu,g) kultura,h) kultura fizyczna i turystyka,i) pobudzanie aktywności obywatelskiej.

Upowszechnianie działań społecznych i rozszerzenie zakresu oddziaływania TMW na inne obszary usług spo-łecznych powinno opierać się na metodach, które okażą się najbardziej skuteczne i wydajne z punktu widzenia po-wodzenia projektu. Wśród nich warto wymienić:

a) szkolenia,b) rozwój sieci kontaktów,c) rzecznictwo, d) dostarczanie informacji,e) marketing,f) prowadzenie kampanii,g) organizacja społeczności.

M O D U Ł 9 > R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó W

c) pozyskaniem wsparcia na poziomie meryto-rycznym i organizacyjnym,

d) budowaniem podwalin partnerstwa w innych projektach.

Budowanie koalicji na rzecz wdrażania zmian w lo-kalnej polityce publicznej powinno być zaplanowane. Integracja grupy liderów lokalnych organizacji pozarzą-dowych pozwoli wypracować strategię współpracy lokal-nych organizacji pozarządowych i efektywnie ją realizo-wać. Aby działania koalicji mogły być skuteczne, należy przeprowadzić czynności poprzedzające jej zawiązanie:

a) określenie celu koalicji,b) wskazanie, czy współpraca pozwoli na osiągnię-

cie zamierzonych celów projektu,c) określenie zasad współpracy (równość),d) ustalenie warunków przystąpienia do koalicji

(zasady, dokumenty, rekomendacje),e) nakreślenie zasad partnerstwa (np. kwestie

odpowiedzialności),f) opracowanie formuły koalicji, g) wskazanie potencjalnych korzyści dla grupy

docelowej,h) ustalenie sposobu prowadzenia polityki (w tym

informacyjnej) wobec innych organizacji, istnie-jących ośrodków wsparcia oraz władz lokalnych,

i) opracowanie formy umowy, określającej oczeki-wania, role i odpowiedzialność partnerów,

j) wskazanie oczekiwanych rezultatów partnerstwa.

ROZSZERZANIE ZAKRESU ODDZIAŁYWANIA MODELU Jak obejmować modelem współpracy kolejne obszary usług społecznych

Upowszechnianie TMW i rozszerzanie zakresu jego oddziaływania jest naturalną konsekwencją pro-wadzonych działań. Zadanie to jest niezwykle ważne ze względu na:

Rozszerzając zakres oddziaływania modelu, warto poczynić następujące kroki:

1) opisanie modelu, z uwzględnieniem jego potencjału i korzyści, jakie przynosi w praktycznym działaniu,

2) stworzenie listy decydentów, z którymi należy nawiązać kontakt (opracowanie harmonogramu spotkań, opracowanie materiałów informacyjnych do udostępnienia przed spotkaniem, wytypowa-nie osób do przeprowadzenia spotkań),

3) opracowanie listy mediów, które przekażą informację do opinii publicznej,

4) wskazanie środowisk opiniotwórczych mających konkretny stosunek do modelu,

5) sporządzenie listy kontaktów podmiotów i osób,

6) opracowanie harmonogramu kontaktów i taktyki rozmów,

7) wytypowanie osób odpowiedzialnych za prze-prowadzenie rozmów lub spotkań mających na celu rozszerzenie działań oraz dokumentowanie wspólnych ustaleń,

8) sporządzenie listy i rankingu wpływów grup wykazujących zbieżne lub przeciwstawne poglądy w kwestii wykorzystania modelu TMW,

9) określenie sposobu pozyskania grup do wspólne-go działania bądź neutralizacji tych o przeciwstawnych poglądach,

10) wskazanie, w jakich dziedzinach model TMW będzie wypełniał luki w obszarze usług społecznych i opisanie priorytetów działania,

11) określenie zadań i ról przypisanych wszystkim kluczowym uczestnikom zaangażowanym we wdrożenie strategii rozpowszechniania,

12) opisanie poszczególnych etapów upowszech-niania i przekazanie ich wszystkim partnerom zaangażowanym w projekt,

13) przygotowanie planu monitoringu działań,

14) wskazanie osób odpowiedzialnych za zgodne z planem działania monitorujące i wyznaczenie terminów sprawozdawczych,

15) przygotowanie planu ewaluacji wyników upowszechniania,

16) wyznaczenie terminów sprawozdawczych z upo-wszechniania modelu i podsumowanie czynności.

W obszarze upowszechniania modelu i rozszerzania za-kresu jego oddziaływania, niezwykle ważne jest monitoro-wanie skuteczności wybranych kanałów komunikacyjnych. Dla przykładu, jeżeli wybór padł na wydanie publikacji, to warto rzecz jasna zastanowić się, czemu dana publikacja ma służyć i jak zaplanować jej efektywne rozpowszechnianie. Odpowiedzi na wyżej wymienione pytania wraz z określe-niem planowanych do wykorzystania kanałów komunikacji pozwalają na wybór najbardziej skutecznego narzędzia we-ryfikacji podejmowanych działań.

Plan rozpowszechniania oddziaływania TMW pod-lega również ewaluacji, gdyż niezwykle ważne jest okre-ślenie efektów upowszechnienia i rozszerzania zakresu w ramach realizowanych projektów oraz osiąganie celów postawionych w projektach.

Instytucje, organizacje i osoby będące w zakresie wpływu modelu powinny współpracować w atmosferze sprzyjającej tworzeniu i pogłębianiu partnerstwa. Czyn-nikiem sprzyjającym jest w tej kwestii fakt przedstawiania zarówno korzyści dla społeczności lokalnej, jak i korzyści płynących dla dobra poszczególnych partnerów.

EWALUACJA SŁUŻYĆ MOŻE:

> poprawieniu jakości, skuteczności i efektywności działań upowszechniających i włączających model,

> usprawnieniu sposobu funkcjonowania zaangażowanych podmiotów,

> dostarczeniu pogłębionej wiedzy dla zarządzających projektami i osób zaangażowanych w realizację programu oraz opinii publicznej.

MO

DUŁ

IX

M O D U Ł 9 > R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó WM

OD

UŁ

9 >

Roz

szer

zeni

a uz

yska

nych

rezu

ltató

w

116

h) włączanie do pracy ludzi i środowisk szczególnie zainteresowanych zagadnieniem,

i) stworzenie i prowadzenie portalu internetowego,

j) upowszechnienie forum dyskusyjnego,k) opracowanie szyldów i portfolia (prezentacja

instytucji, organizacji i innowatorów),l) webinaria,

m) aktywne formy dyskusji.

Upowszechnianiu osiągnięć modelu służą także: >> walidacja, która potwierdza zgodność efektów

z kierunkami wyznaczanymi przez polityki publiczne,

>> skalowanie, które ma na celu zwiększenie zasięgu i wpływu innowacji, umożliwienie wdrożenia systemu innym, niezależnym podmiotom i poszerzenie grona użytkowników w ramach działania koalicji lub partnerstwa.

PREZENTOWANIE WYNIKÓW PRACY I PROMOCJA OSIĄGNIĘĆ

Praca nad wdrażaniem TMW zakłada w końcowej fazie prezentowanie wyników pracy i promowanie osiągnięć. Prezentowanie wyników może się odbywać poprzez:

a) organizowanie konferencji, seminariów, warsztatów, programów edukacyjnych po-święconych efektywności modelu,

b) zainteresowanie mediów tematyką innowacji społecznych,

c) prowadzenie kampanii informacyjnej promującej zjawisko,

d) wydawanie publikacji poświęconych zagadnieniu (np. biuletynów),

e) doradztwo metodyczne (tematyczne),f) współpracę ze środowiskami naukowymi,g) lobbowanie na rzecz nowych rozwiązań

w zakresie usług,

Konferencje i seminaria tematyczneCelem przedsięwzięć jest:>> integracja instytucji rynku pracy i podmiotów ES,

środowiska pracy i edukacji wokół idei tworzenia i efektywnego wykorzystania informacji o reintegracji społecznej i zawodowej,

>> prezentacja rezultatów projektu: model, metodologia, przykładowe opisy informacji o efektach wprowadzenia TMW,

>> identyfikacja oczekiwań odbiorców oraz możliwości ich wykorzystania w praktyce.

Kampania informacyjnaForma ta, niezależnie od dziedziny, ma na celu:>> uświadomienie odbiorcom obszaru i istoty działań

instytucji społecznych,>> propagowanie wiedzy na temat efektów działań

reintegracyjnych,>> informowanie o formach i możliwościach niesie-

nia pomocy ludziom zagrożonym wykluczeniem zawodowym i społecznym.

Publikacje/biuletyn informacyjnyBiuletyn informacyjny to informator, w którym mogą

być publikowane treści prezentujące bieżącą działalność instytucji społecznych oraz informacje na temat kierun-ków rozwoju gminy w obszarze działań socjalnych. Po-nadto bezpłatny informator to dodatkowy kanał komu-nikacji z mieszkańcami oraz szansa dla instytucji, które nie posiadają środków na promocję w mediach lokalnych.

MediaSkuteczne i wydajne realizowanie celów społecznych

wymaga dobrej komunikacji z mediami i otoczeniem oraz dbaniem o pozytywny wizerunek. Bez sprawnej komunikacji z otoczeniem niewiele działań udaje się rozpocząć, nato-miast bez wsparcia środowiska niewiele działań kończy się pełnym sukcesem. Konieczność ciągłego zdobywania za-ufania społecznego i dbanie o reputację staje się warunkiem efektywnego i skutecznego realizowania podstawowych zadań organizacji ES. Nie chodzi tylko o kontakt z mediami, lecz także o dotarcie różnymi kanałami do opinii publicznej.

Rola mediów w funkcjonowaniu podmiotów ES:a) informowanie i wyjaśnianie,b) wspieranie tożsamości instytucji,c) wspieranie dialogu społecznego,d) promowanie działań społecznych,e) prezentowanie osiągnięć w ramach projektów

społecznych.

Współpraca ze środowiskami naukowymiWspółpraca podmiotów ekonomii społecznej ze śro-

dowiskami naukowymi związana jest z koniecznością

MO

DUŁ

IX

M O D U Ł 9 > R O Z S Z E R Z E N I A U Z Y S K A N Y C H R E Z U L T A T Ó WM

OD

UŁ

9 >

Roz

szer

zeni

a uz

yska

nych

rezu

ltató

w

118

tworzenia raportów z ewaluacji działań prowadzonych na rzecz społeczności lokalnej przez podmioty ES. Badaw-cze podejście osoby zajmującej się analizą zagadnienia pozwala na uzyskanie rzetelnej wiedzy na wskazany te-mat, a stworzony przez nią raport stanowi kompendium wiedzy i zawiera wskazówki do ewentualnych modyfika-cji. Przedstawienie obiektywnego stanu danego tematu czy projektu podkreśla bezstronność i precyzję, akcentu-je konkret i wartość merytoryczną pracy.

Spotkania publiczne/ forum dyskusyjneSą najprostszą metodą, która służy wymianie do-

świadczeń i dzieleniu się z innymi osobami/instytucjami informacjami zdobytymi w trakcie monitoringu. Wśród najważniejszych zalet spotkania wskazać można:

a) szansę na zachęcenie obywateli do włączenia się w czynności,

b) obecność eksperta, który przedstawi korzyści wyni-kające z wprowadzenia zmian,

c) szeroki zasięg oddziaływania (poprzedzająca spo-tkanie akcja plakatowa i ulotkowa, wizyty reprezen-tantów grupy docelowej, ogłoszenie o spotkaniu na łamach prasy),

d) obecność decydentów – zapewnienie społeczności o odpowiedzialności skuteczności w działaniach).

Portal internetowy Do najważniejszych funkcji portalu należy:a) tworzenie i udostępnianie bieżących infor-

macji o istotnych zagadnieniach związanych z projektami społecznymi (funkcjonowanie, działania, wyzwania),

b) gromadzenie i upowszechnianie wiedzy z za-kresu działań społecznych (raporty z badań, wydawnictwa na temat innowacji społecz-nych, organizacja dialogu wokół innowacji społecznych),

c) ułatwianie bieżącej komunikacji w sprawach związanych ze środowiskiem innowatorów społecznych w Polsce,

d) wsparcie edukacji dla innowacyjności społecznej,e) promocja osób i organizacji zajmujących się

reintegracją społeczną.

Konsultacje społeczneKonsultacje społeczne dają możliwość wy-

rażenia opinii przez obywateli w danej sprawie.

Są także czynnikiem angażowania obywateli do aktyw-nego udziału w życiu publicznym.

Lobbing Lobbing to systematyczne, nieformalne działania

zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy państwowej w interesie określonych grup politycznych, gospodarczych lub społecznych. Działalność lobbingo-wa może być bardzo skuteczną metodą wprowadzania zmiany, polega bowiem na oddziaływaniu na najważniej-szych decydentów. I chociaż określenie to ma często ko-notacje pejoratywne i kojarzy się z zarobkową działalno-ścią lobbingową, warto obserwować, w jakim kierunku się rozwija i może po ewentualnych zmianach w prawie stać się efektywną metodą zmian.

WebinariaWebinarium to rodzaj internetowego seminarium,

które umożliwia obustronną komunikację między pro-wadzącym spotkanie a uczestnikami, z wykorzystaniem wirtualnych narzędzi. W założeniu ma przypominać

tradycyjne spotkanie i umożliwić kontakt mimo dużych odległości. Webinaria wykorzystywane są głównie jako narzędzia szkoleniowe i marketingowe.

Promocja osiągnięć wypracowanych w obszarze mode-lu TMW ma pomóc w rozwoju usług społecznych na rzecz lokalnych społeczności z wykorzystaniem podmiotów ZS. Rozszerzenie współpracy międzyinstytucjonalnej ma słu-żyć powiększeniu katalogu usług społecznych w oparciu o wykorzystanie różnych dziedzin życia publicznego.

MO

DUŁ

IX

Projekt „Nowy model współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego” realizowany przez Sylpo System Sp. z o. o. (Lider projektu), Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Fundację Fundusz Współpracy, Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Chełmie oraz Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus”.

PODRĘCZNIK - cofund.org.pl · podrĘcznik dla ekspertÓw testujĄcych nowy model wspÓŁpracy...

Documents

Transcript of PODRĘCZNIK - cofund.org.pl · podrĘcznik dla ekspertÓw testujĄcych nowy model wspÓŁpracy...