Małgorzata Wawrzyniak

Łódź, 2014

1

Przedmiotem normy jest zbiór metod pobierania próbek wody i ścieków ( w tym osadów) oraz naczyń, przyrządów i urządzeń stosowanych do tego celu.

Zakres tematyczny normy :

Arkusz 00 – Woda i ścieki. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne i zakres normy

Arkusz 02 – Woda i ścieki. Pobieranie próbek. Pobieranie próbek wód powierzchniowych do analizy fizycznej i chemicznej oraz bakteriologicznej

Arkusz 03 – Woda i ścieki. Pobieranie próbek. Pobieranie próbek wód podziemnych do analizy fizycznej i chemicznej oraz bakteriologicznej

2

Pobieranie próbek jest ustaloną procedurą pobrania do badań części określonej substancji, materiału lub wyrobu, tak aby zapewnić próbkę reprezentatywną dla całości

Pobieranie próbek poprzedza

proces przygotowania próbek

do badań i postępowania z

obiektami badań

3

Miejsce pobierania próbek – odpowiednio wyznaczony rejon, w którym pobiera się próbki, np. odpowiednio wyznaczony przekrój w naturalnym lub sztucznym zbiorniku wody powierzchniowej, kanale ściekowym

Punkt pobierania próbek- punkt na wyznaczonym miejscu pobierania próbek, w którym pobierane są próbki pierwotne

4

Próbka pierwotna (próbka jednorazowa) – próbka o określonej objętości pobrana jednorazowo w określonym punkcie pobierania próbek

Próbka ogólna – próbka o określonej objętości otrzymana ze zmieszania próbek pierwotnych o jednakowych objętościach, pobieranych w tym samym czasie z różnych punktów pobierania próbek

Próbka laboratoryjna – próbka reprezentująca właściwości wody lub ścieków z danego miejsca lub punktu pobierania próbek, przeznaczona do badań laboratoryjnych

5

Czynności wstępne

Przed przystąpieniem do pobierania próbek należy :

Uzyskać informacje dotyczące składu badanych wód lub ścieków

Danych hydrometrycznych w miejscu pobierania próbek

Inne informacje niezbędne do prawidłowego pobierania próbek

6

Kolejność pobierania próbek

Wielkość próbki laboratoryjnej

Pomiar temperatury

Pakowanie i transport próbek

• Na naczyniach z pobranymi próbkami należy umieścić wyraźny napis

zawierający : miejsce lub punkt pobierania próbki, dzień i godzinę

pobrania próbki, rodzaj próbki, jej objętość, temperaturę oraz w

przypadku utrwalenia- sposób jej utrwalenia.

7

8

• Zakres stosowania metody

Metodę stosuje się do pobierania próbek wód powierzchniowych (stojących i płynących) do analizy fizycznej i chemicznej oraz bakteriologicznej

• Częstotliwość pobierania próbek • Dla wód płynących – co najmniej raz w miesiącu

• Dla wód stojących – co najmniej jeden raz z każdej z czterech pór roku

9

• Miejsce pobierania próbek

Wybór miejsca pobierania próbek wody powierzchniowej zależy od:

Celu badań

Cech morfologicznych i hydrologicznych badanego akwenu

Rozmieszczenia dopływów i źródeł zanieczyszczenia

10

Pobierając próbki wody należy: w przypadku pobierania próbek z płytkich i wąskich

cieków zwracać uwagę, aby nie zmącić wody osadem dennym

próbki wód powierzchniowych płynących pobierać z nurtu na głębokości ok. 20 - 50 cm poniżej zwierciadła wody lub dolnej powierzchni pokrywy lodowej, w przypadku rzek o głębokości mniejszej od 50 cm punkt pobrania powinien znajdować się na około 1/3 głębokości

próbki wód stojących należy pobierać w najgłębszym miejscu czaszy zbiornika z głębokości ok. 20 -50 cm poniżej zwierciadła wody lub powierzchni pokrywy lodowej

Jeśli głębokość zbiornika w danym miejscu przekracza 5m, należy pobierać próbki również z warstw głębszych, a przynajmniej z głębokości 1m nad dnem.

11

• Powinno być przeprowadzone ze szczególną ostrożnością gwarantującą zachowanie warunków jałowości

• Próbki należy pobierać do wyjałowionych słoików lub butelek z doszlifowanymi korkami

• Bezpośrednio przed pobraniem próbki naczynie

należy odwinąć z papieru, zdjąć kapturek

i zakorkowane umieścić w wyjałowionym

przyrządzie

• Po wyjęciu naczynia z przyrządu wyjąć

korek, nie dotykając wewnętrznej jego

części ani brzegów szyjki, odlać około

¼ objętości próbki i zamknąć naczynie.

12

• Wodę należy pobierać bezpośrednio do butelek, w których przewożone są do laboratorium, lub za pomocą różnego typu przyrządów , z których następnie przelewa się je do odpowiednich naczyń

• Bezpośrednio do butelek pobiera się najczęściej próbki z głębokości do 2m

• Butelkę umieszcza się w uchwycie czerpaka, zanurza szyjką w dół, skośnie w kierunku prądu i na odpowiedniej głębokości obrócić szyjką w górę przeciw prądowi

• Po wydobyciu napełnionej

butelki i odlanej pobranej próbki

nieco poniżej szyjki, butelkę

natychmiast zakręcić

13

• Do pobierania próbek z większych głębokości należy stosować przyrządy umożliwiające zaczerpnięcie kilku dm3 wody, którą następnie należy przelać do odpowiednich naczyń (gąsiorki, balony szklane, karnistry z polietylenu)

• Próbki do oznaczania gazów rozpuszczonych i żelaza dwuwartościowego należy pobierać do oddzielnych butelek

14

Należy stosować następujące zasady przy pobieraniu próbek :

używać wyłącznie pojemników zalecanych do danych oznaczeń,

nie dotykać wnętrza pojemników rękoma, rękawiczkami,

pojemniki na próbki trzymać w czystym otoczeniu,

nie wystawiać próbek na słońce,

pobrane próbki w jak najszybszym czasie dostarczyć do

laboratorium

osoba pobierająca próbki powinna mieć czyste nie spocone ręce, powstrzymać się od palenia papierosów

15

16

17

Rodzaj ujęcia wody podziemnej Eksploatacja

okres Rodzaj stosowanej pompy

Studnie wiercone

stale (w sposób ciągły) głębinowa

powierzchniowa

okresowo głębinowa lub powierzchniowa

nieeksploatowane(studnie

nowo wykonane) głębinowa lub powierzchniowa

Studnie kopane

stale( w sposób ciągły),

okresowo lub

nieeksploatowane

głębinowa lub powierzchniowa

Studnie drenażowe stale (w sposób ciągły) powierzchniowa

Otwory obserwacyjne i

badawcze głębinowa lub powierzchniowa

źródła - - 18

Małe ujęcie wód podziemnych - grupa otworów eksploatujących wodę z tego samego poziomu wodonośnego, jeżeli głębokość poszczególnych otworów nie przekracza 50m, a łączna wielkość zasobów eksploatacyjnych jest mniejsza niż 100m3/h

Duże ujęcie wód podziemnych – ujęcie, które nie jest ujęciem małym w rozumieniu określenia podanego wyżej.

19

Do poboru próbek stosowane są następujące pojemniki: butelki szklane z doszlifowanym korkiem lub nakrętką z podkładką teflonową. Butelki mogą być wykonane, zależnie od rodzaju analizy, ze szkła specjalnego ”SS” lub szkła zwykłego ”S” butelki z tworzyw sztucznych ze szczelnym zamknięciem: polietylenowe ”PE”, teflonowe ”PTFE”, polipropylenowe ”PPP” itp.

Pojemniki powinny być tak dobrane, aby zapewnić: uniknięcie zanieczyszczeń próbki składnikami tworzywa, z którego pojemnik jest wykonany, możliwość mycia i oczyszczania ścian w celu usunięcia powierzchniowych zanieczyszczeń oraz uniknięcia wzajemnego oddziaływania między składnikami próbki i naczyniem.

20

Miejscem pobierania próbek wód podziemnych może być:

- kurek na rurze odprowadzającej pompowaną wodę ze studni lub wylot rury odprowadzającej wodę znajdujący się w pobliżu studni

- słup wody w studni

- wypływ wody ze skały (źródła)

21

Pobieranie próbek wody do analizy fizycznej i chemicznej nie obejmującej oznaczania gazów i żelaza dwuwartościowego

1.Studnie wiercone eksploatowane stale

a)pompa głębinowa – próbki

pobierać należy do naczyń

z kurka umieszczonego

na rurze odprowadzającej

wodę, bezpośrednio przy

studni.

22

b)pompa ssąca powierzchniowa-

próbki należy pobierać

bezpośrednio w studni za

pomocą przyrządów. Dopuszcza

się pobieranie próbek

wody z kurka na przewodzie

tłocznym pompy.

23

2.Studnie wiercone eksploatowane okresowo

Próbki należy pobierać w sposób zależny od czasu jaki upłynął od chwili, gdy studnia była po raz ostatni eksploatowana.

W przypadku studni, która była po raz ostatni eksploatowana w okresie krótszym niż 7 dni przed pobieraniem próbek, należy przeprowadzić pompowanie, które powinno zapewnić co najmniej dwukrotną wymianę słupa wody w studni.

W przypadku gdy studnia była nieeksploatowana dłużej niż 7 dni, pompowanie przed pobieraniem próbek powinno trwać przez okres umożliwiający oczyszczenie studni i warstwy wodonośnej przy studni.

3.Studnie nieeksploatowane (nowo wykonane)

Pobieranie próbek należy poprzedzić próbnym pompowaniem trwającym nie krócej niż 24h dla ujęć małych i nie krócej niż 36h dla ujęć dużych.

24

4.Studnie kopane

Studnie eksploatowane okresowo

lub nieeksploatowane należy

przed pobieraniem próbek

przepompować, wymieniając

całkowicie stagnujący słup wody

w studni.

W przypadku gdy studnia nie ma urządzeń pompowania wody dopuszcza się pobieranie próbek za pomocą urządzenia czerpalnego studni (wiadra) lub za pomocą naczyń.

25

Pobieranie próbek wody do analizy fizycznej i chemicznej obejmującej żelazo dwuwartościowe i gazy rozpuszczone w wodzie

W przypadku pobierania próbek ze studni eksploatowanych pompami głębinowymi należy nalewać wodę do butelek przez wąż gumowy lub z tworzyw sztucznych.

W przypadku studni eksploatowanych pompami powierzchniowymi próbki pobierać tylko za pomocą przyrządów.

Butelki z próbkami wody powinny być natychmiast po napełnieniu szczelnie zamknięte dokładnie doszlifowanymi korkami skośnie ściętymi uniemożliwiającymi powstanie pęcherzyków powietrze pod korkami.

26

27

Dziękuję za uwagę :)

28