1

2

Pilotażowy Program Leader+

Aleksandra Żukowska

Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA

Rzeszów, 29 września 2008 r.

3

Trudne początki

Komisja Europejska przeciwna wdrażaniu inicjatywy Leader+ w Polsce: Leader+ to skomplikowane narzędzie, Środek okresu programowania 2000 – 2006;

Podobne stanowisko Ministerstwa Rolnictwa; Poparcie wiejskich organizacji pozarządowych; Zmiana stanowiska; 6 z 10 krajów skorzystało z możliwości wdrażania

Leadera w ramach sektorowych programów operacyjnych

4

PPL+ w Polsce

Pilotażowy Program Leader+ jest działaniem numer 2.7 SPO „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich”, na które pierwotnie przeznaczono 18.750.000 EUR, natomiast w dniu 5 lutego 2007 r. kwota ta została zwiększona do 30.443.952 EUR.

5

7 zasad Leadera

Terytorialność; Oddolność Inicjatyw; Integralność podejścia i widzenia spraw w szerokim

kontekście konkretnego obszaru, jego uwarunkowań, zasobów, ograniczeń, szans i możliwości;

Partnerstwo; Samodzielne zarządzanie na poziomie lokalnym; Innowacyjność; Współpraca z innymi LGD w regionie, w kraju i

zagranicą.

6

Metoda Leader

Obowiązywanie 7 zasad jednocześnie;

Przestrzeganie wszystkich zasad

7

Sukces Pilotażowego Programu Leader+ w Polsce

Pilotażowy Program Leader+ odniósł sukces !!!

Bardzo duże zaangażowanie osób tworzących Lokalne Grupy Działania oraz partnerska współpraca z Fundacją Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA jako Instytucją Wdrażającą.

Lokalne Strategie Rozwoju obejmowały 865 gmin i niemal 7 milionów mieszkańców.

8

Sposób wdrażania

PPL+ wdrażany w dwóch schematach: Schemat I - od końca 2004 r. do końca 2006 r.

Celem było tworzenie Lokalnych Grup Działania oraz opracowanie Zintegrowanych Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Do 150.000 PLN na projekt.

Schemat II - od połowy 2006 r. do końca 2008 r. Celem była realizacja Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich przez LGD.Do 750.000 PLN na projekt.

9

Podsumowanie wdrażania schematu I

Do dnia 31.12.2004 r. wpłynęło 248 wniosków na kwotę dofinansowania 31.194.184 PLN.

Po weryfikacji formalnej i merytorycznej zostało 225 wniosków na kwotę 28.580.624 PLN.

W czerwcu 2005 r. Minister RiRW zatwierdził listę rankingową z której weszły do realizacji 174 projekty na kwotę 22.810.611 PLN.

10

Podsumowanie wdrażania schematu I c.d.

Ostatecznie podpisanych zostało 178 umów na łączną kwotę 22.783.000 PLN.

Zrealizowanych i zakończonych zostało 167 projektów na łączną kwotę 19.555.736 PLN.

11

Ilość projektów wg. województw

województwo Wartość Liczba

dolnośląskie 1 167 826 10

kujawsko-pomorskie 1 274 817 13

lubelskie 917 187 8

lubuskie 443 460 4

łódzkie 1 197 122 9

małopolskie 2 797 541 23

mazowieckie 2 024 286 15

opolskie 594 916 6

podkarpackie 1 572 961 13

podlaskie 800 041 6

pomorskie 1 301 218 12

śląskie 1 026 038 8

świętokrzyskie 1 291 482 13

warmińsko-mazurskie 1 008 499 9

wielkopolskie 1 405 274 12

zachodniopomorskie 733 069 6

Suma 19 555 736 167

12

Podsumowanie wdrażania schematu II Do dnia 19.06.2006 r. wpłynęło 187 wniosków o

dofinansowanie na kwotę 124,9 mln. PLN.

Pozytywnie zweryfikowane pod względem formalnym i merytorycznym zostały 162 wnioski na kwotę 105,2 mln PLN, które po ocenie dokonanej przez ekspertów, umieszczone zostały na liście rankingowej, zatwierdzonej w grudniu 2006 r. przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Do 13 kwietnia 2007 r. podpisano 150 umów na kwotę 98.530.268 PLN.

13

Ilość podpisanych umów wg. województw

województwo Wartość Liczba

dolnośląskie 7 081 744 11

kujawsko-pomorskie 8 803 040 13

lubelskie 4 111 380 8

lubuskie 2 953 270 4

łódzkie 5 880 284 9

małopolskie 10 478 149 16

mazowieckie 5 798 534 9

opolskie 2 728 425 4

podkarpackie 9 438 844 15

podlaskie 5 064 373 8

pomorskie 4 289 063 7

śląskie 5 576 844 9

świętokrzyskie 6 456 125 9

warmińsko-mazurskie 5 592 300 8

wielkopolskie 9 886 457 14

zachodniopomorskie 4 391 436 6

Suma 98 530 268 150

14

Obszar PPL+ i forma prawna LGD

Projekty schematu II PPL+ realizowane są w 865 gminach, na obszarze 125,5 tys. km2 i obejmują prawie 7 mln ludności.

LGD realizujące schemat II przyjęły formę prawną: stowarzyszenia 91 (61%), związku stowarzyszeń 11 (7%), fundacji 48 (32%).

15

Zagadnienia strategii (ZSROW) - schemat II

Lp. Nazwa tematu wiodącego w ZSROW Liczba ZSROW w których występuje dany temat

% ZSROW w których występuje dany temat

1.

Zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług terenów wiejskich.

45

30

2. Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich. 106 70

3. Podnoszenie wartości lokalnych produktów zwłaszcza przez ułatwianie małym jednostkom produkcyjnym dostępu do rynków dzięki wspólnym działaniom.

63

42

4.

Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturalnych, w tym potencjału obszarów należących do sieci Natura 2000.

124

83

16

Ilość zakończonych umów wg. województw

Województwo Liczba umów Kwota

dolnośląskie 11 7 081 744,00

kujawsko-pomorskie 13 8 803 040,00

lubelskie 8 4 111 380,00

lubuskie 4 2 953 270,00

łódzkie 9 5 880 284,00

małopolskie 16 10 478 149,00

mazowieckie 9 5 798 534,00

opolskie 3 2 039 325,00

podkarpackie 15 9 438 844,00

podlaskie 8 5 064 373,00

pomorskie 7 4 289 063,50

śląskie 9 5 576 844,00

świętokrzyskie 9 6 456 125,00

warmińsko-mazurskie 8 5 592 300,00

wielkopolskie 14 9 886 457,00

zachodniopomorskie 6 4 391 436,00

Suma 149 97 841 168,50

17

Podsumowanie wdrażania schematu II

W ramach schematu II PPL+ złożonych zostało: 139 wniosków o płatność pierwszą na kwotę 17,8 mln PLN 336 wniosków o płatność pośrednią na kwotę 38,5 mln PLN 149 wniosków o płatność końcową na kwotę 40 mln PLN

Wypłacone środki: 139 wniosków o płatność pierwszą na kwotę 17,8 mln PLN 335 wniosków o płatność pośrednią na kwotę 38,3 mln PLN 100 wniosków o płatność końcową na kwotę 28 mln PLN

18

Nabór i ocena wniosków o dofinansowanie Uruchomienie PPL+ wymagało szerokiego dotarcia z

informacją do potencjalnych beneficjentów.

Zachowania szczególnej staranności i dokładności przy weryfikacji i ocenie wniosków o dofinansowanie oraz w przygotowaniu i podpisywaniu umów.

Konieczność wyznaczenia terminów podpisywania umów, których przekroczenie powoduje brak możliwości zawarcia umowy.

19

Wdrażanie umów o dofinansowanie

Szeroki zakres realizowanych działań przez beneficjentów powodował, iż występowało zderzenie z zapisami umowy o dofinansowanie, która w sposób precyzyjny wyznaczała ramy działania.

Konieczność częstego aneksowania (148 w schemacie I i 380 w schemacie II).

Najważniejszy jest cel realizacji projektów oraz jak najlepsze i racjonalne wykorzystanie środków.

20

Wnioski o płatność

Liczba i rozbudowana forma wniosków o płatność wymagały bardzo dużego zaangażowania w celu ich przygotowania i weryfikowania. Konieczne szkolenia oraz stałe doradztwo dla beneficjentów.

Weryfikacja w oparciu o próbę dokumentów.

Wnioski były przygotowywane często przez osoby nie posiadające odpowiednich kwalifikacji (schemat I, w którym koszty administracyjne nie były kwalifikowalne).

21

Kompetencje IW

Na początku schematu I Instytucja Wdrażająca posiadała zbyt małe kompetencje w dokonywaniu interpretacji, w kwestiach dotyczących bieżącego wdrażania programu.

Zostało to jednak zdecydowanie usprawnione w końcowej fazie realizacji schematu I oraz w realizacji schematu II przez co sprawność realizacji programu uległa poprawie.

Zabrakło jeszcze możliwości umieszczania wszechstronnych informacji na stronie internetowej Instytucji Wdrażającej.

22

Organizacja IW

Przygotowanie kadrowe oraz odpowiednia organizacja pracy były kluczowymi elementami dla powodzenia realizacji programu. Zespół złożony był zarówno z doświadczonych pracowników FAPA jak i z osób zatrudnianych w ramach potrzeb, przy zwiększonych okresach prac.

Wyznaczeni specjaliści odpowiedzialni byli za poszczególne projekty, co umożliwiło bardzo dobrą komunikację z beneficjentami.

23

Przejrzystość programu Leader

Podawanie do publicznej wiadomości, w szczególności poprzez zamieszczenie na stronie internetowej LGD, Zestawienia rzeczowo-finansowego z realizacji projektu oraz Informacji o postępach w realizacji projektu stanowiących załączniki do wniosku o płatność.

Prowadzenie wyodrębnionego rachunku bankowego.

24

Lokalne Grupy Działania

Bardzo duże zaangażowanie animatorów i liderów lokalnych oraz szerokiej grupy mieszkańców w realizację ZSROW.

Wsparcie samorządu lokalnego.

Wzmocniony potencjał LGD.

Konieczność rozgraniczenia w LGD funkcji decyzyjnych od wykonawczych.

25

Oś IV Leader w PROW

W nowym okresie programowania Samorządy Województw pełnią funkcje wdrożeniowe, czyli są odpowiedzialne za cały proces naboru i weryfikacji wniosków oraz nadzór nad realizacją projektów. Wybór LGD dokonywany będzie w oparciu o kryteria dostępu i wyboru.

Zrozumienie specyfiki programu Leader i funkcjonowania Lokalnych Grup Działania, czyli relatywnie niewielkich i słabych instytucjonalnie organizacji pozarządowych, co wymagać będzie odpowiednio partnerskiego podejścia.

26

Oś IV Leader w PROW

Wyzwaniem dla Instytucji Zarządzającej będzie zapewnienie spójności w realizacji programu tak, aby warunki traktowania beneficjentów były jednakowe we wszystkich województwach przy jednoczesnym zachowaniu pewnej specyfiki i priorytetów każdego województwa.

27

Oś IV Leader w PROW

Wiele Lokalnych Grup Działania, które zdobyły doświadczenie w pilotażu programu Leader+, „zawiesiły” działalność i zwolniły doświadczonych pracowników ze względu na brak środków.

Potencjał grup jest w dużej mierze tracony ze względu na brak mechanizmów wsparcia w okresie przejściowym, dlatego będą przypadki, iż do naboru w osi IV Leader, wystartują te same LGD, które brały udział w PPL+, ale z zupełnie nowym personelem, który dopiero rozpocznie zapoznawanie się z programem Leader.

28

Przykłady wprowadzonych usprawnień w PPL+ Z wnioskiem o płatność beneficjenci mogą

przedstawiać poświadczone kopie dowodów poniesionych wydatków.

Możliwość wysyłania wniosków o płatność pocztą do FAPA.

Możliwość wprowadzenia nowego zadania, w formie aneksu do umowy, w wyniku poczynionych oszczędności.

Każdy Beneficjent miał „opiekuna projektu”.

29

Co jeszcze zmienić?

Legislacja: Akty prawne powinny zawierać podstawowe

zasady i „warunki brzegowe” programu natomiast nie powinny regulować wdrażania.

Wszelkie szczegółowe działania powinny znajdować się w procedurach wykonawczych.

Procedury powinny być opracowane tak, aby ich drobiazgowość nie wymuszała nadmiernej pracochłonności i kosztów administracyjnych po stronie instytucji wdrażających i beneficjentów oraz dopasowane do skali programu oraz do potencjału administracyjnego beneficjentów

30

Co jeszcze zmienić?

Wizytacje terenowe i kontrole: Dla zachowania dbałości o wydatkowanie środków

należałoby zwiększyć liczbę kontroli (dostęp do oryginałów dokumentów) oraz wizytacji terenowych w miejscu realizacji projektów.

Obsługa wniosków: Zwiększenie pracowników

31

Co jeszcze zmienić?

System Informacyjny: Brak jednolitego systemu informatycznego

(planowany SIMIK), który miał zapewnić spójność i łatwą dostępność do danych, począwszy od beneficjenta a skończywszy na Instytucji Zarządzającej.

FAPA przygotowała elektroniczną bazę danych, która usprawniła zarządzanie projektem i przygotowywanie informacji raportowych.

32

Podsumowanie

Oceniając realizację programu trzeba wziąć pod uwagę jego pilotażowy charakter, czyli uwzględnić zdobycie doświadczeń i przetestowanie rozwiązań, które można będzie wykorzystać w kolejnych latach.

Niektóre działania wykonane przez LGD nie zakończyły się powodzeniem lub nie zostały uznane za koszty kwalifikowalne, jednak pozwoliły na zdobycie wiedzy i przyczyniły się do skorzystania z innych mechanizmów finansowania przeznaczonych dla organizacji pozarządowych.

Ocena programu ilościowa i jakościowa.

33

Podsumowanie cd.

Nadmierna formalizacja uniemożliwia realizację celów programu.

Należy znaleźć równowagę pomiędzy swobodą podejmowania decyzji przez LGD i koniecznością zapewnia prawidłowości wydatkowania pieniędzy publicznych.

Odejście od podejścia biurokratycznego i tym samym zwiększenie elastyczności.

Przywrócenie równowagi pomiędzy partnerami.

34

Podsumowanie cd.

Doskonalenie metod transparentnego, jawnego działania i podejmowania decyzji według jasnych, przestrzeganych zasad.

Dobre komunikowanie się ze społecznością lokalną.

LGD powinny się stać swoistymi instytucjami wsparcia technicznego dla swoich mieszkańców, lokalnych przedsiębiorców i organizacji wiejskich.

LGD powinny korzystać również z innych programów, np. Kapitał ludzki.