355Dziekońska M i wsp. Pielęgnowanie pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

Pielęgnowanie pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowegoNursing care of patients after hip joint arthroplasty

Mirosława Dziekońska 1/, Robert Latosiewicz 2/, Agata Kulikowska 3/

1/ Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku2/ Zakład Rehabilitacji i Fizjoterapii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie3/ Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Introduction. Epidemiological studies in Poland show that about 8 million people are treated for degenerative arthritis, 40% of whom are people with hip osteoarthritis.Aim. To specify tasks that a nurse has to execute to properly attend patients after complete arthroplasty of the hip joint.Material & methods. A series of studies was conducted in 1994-2004 on 70 patients after complete arthroplasty of the hip joint at the Department of Rehabilitation Treatment of the Provincial Hospital in Białystok. The studies were conducted with the use of the diagnostic survey method.Results. The most common symptoms that persuaded the patients with the degenerative joint disease to contact an orthopedic surgeon were: severe pain (23 patients, 41%), bad general health condition (22 patients, 31%) and the feeling of discomfort (19 patients, 27%). Among the respondents were 44 women (90%) and 14 men (66%) who were receiving information about the operative procedure from the attending doctor. Nurses were providing information about arhthroplasty of the hip joint for 18 women (37%) and 7 men (33%). After the arthroplasty of the hip joint, 12 respondents (12%) rated their health as very good, 14 respondents (34%) as good. The largest number of patients (27, 39%) rated their health as satisfactory, 7 respondents as disappointing.Conclusions. 1. There was a need for nursing care among patients who underwent the arthroplasty of the hip joint procedure. The nursing care of these patients was based on psychological support and preparing the patients for self-control, self-care and self-nursing. 2. Despite wide access to mass media, the respondents gathered the knowledge about their illness mostly from the medical staff – doctors and nurses.

Key words: nursing, patient, hip joint prosthesis

Wstęp. Badania epidemiologiczne wykazują, że w Polsce z powodu zmian zwyrodnieniowych stawów leczy się ok. 8 mln osób, z czego 40% stanowią osoby ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów biodrowych.Cel pracy. Określenie zadań pielęgniarki wobec pacjentów po operacyjnym leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego endoprotezoplastyką całkowitą.Materiał i metody. Badania przeprowadzono w Oddziale Rehabilitacji Leczniczej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Białymstoku w latach 1999-2004, wśród 70 pacjentów z przebytą całkowitą endoprotezoplastyką stawu biodrowego. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Wyniki. Najczęstsze objawy, które skłoniły pacjentów ze zwyrodnieniem stawu biodrowego do zgłoszenia się do lekarza ortopedy, to silne dolegliwości bólowe (29 osób, 41%), ogólny zły stan zdrowia (22 osoby, 31%) oraz uczucie dyskomfortu w kończynie dolnej (19 osób, 27%). Wśród respondentów 44 (90%) kobiet i 14 (66%) mężczyzn wiedzę na temat swojej choroby oraz informacje dotyczące zabiegu operacyjnego otrzymywało od lekarza prowadzącego. Pielęgniarki udzieliły informacji odnośnie wykonywania endoprotezoplastyki stawu biodrowego 18 (37%) kobietom i 7 (33%) mężczyznom. Po wykonanej endoprotezoplastyce stawu biodrowego 12 ankietowanych (17%) oceniło stan zdrowia jako bardzo dobry, 24 osoby (34%) jako dobry. Najwięcej chorych, 27 osób (39%), oceniło swój stan zdrowia jako zadowalający, zaś 7 respondentów (10%) oceniło go jako niezadowalający.Wnioski. 1. Wśród chorych istniało zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarską po zabiegu operacyjnym z endoprotezoplastyką stawu biodrowego. Opieka pielęgniarska u tych pacjentów dotyczyła udzielania psychicznego wsparcia oraz przygotowania chorego do samokontroli, samoopieki i samopielęgnacji. 2. Mimo dużej dostępności środków masowego przekazu badani respondenci wiedzę na temat swojej choroby w większości czerpali od zespołu medycznego – lekarzy i pielęgniarek.

Słowa kluczowe: pielęgnacja, pacjent, endoproteza stawu biodrowego

Adres do korespondencji / Address for correspondenceAgata KulikowskaUniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapiiul. Szpitalna 37, 15-295 Białystoke-mail: agatakulikowska@wp.pl

© Hygeia Public Health 2013, 48(3): 355-359

www.h-ph.pl

Nadesłano: 11.03.2013Zakwalifikowano do druku: 11.07.2013

Wprowadzenie

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest przewle-kłym,niezapalnymschorzeniemowieloczynnikowejetiologii. Jest ona następstwem zaburzenia równo-

wagi między procesami regeneracji oraz degradacjichrząstki stawowej i kości podchrzęstnej. Chorobazwyrodnieniowastawówbiodrowychdotyczygłównieosóbwwiekustarszym,ajejczęstośćwystępowania

Hygeia Public Health 2013, 48(3): 355-359

356 Hygeia Public Health 2013, 48(3): 355-359

wzrasta wraz z wiekiem. W ostatnich latach obser-wuje się jednak coraz większą liczbę rozpoznań tejjednostkichorobowejwgrupieludzimłodych,nawetwwieku25-30lat.Wzwiązkuztymorazzeznaczny-mispołecznymikosztamileczeniachorobatastałasięznaczącymproblememwpraktyceklinicznej[1-4]. Zapadalnośćnachorobęzwyrodnieniowąstawubiodrowego jest różna w poszczególnych krajachświata,np.wFinlandiiproblemtendotyczyaż15%populacji,zaśwSzwecjizaledwie2%.KellgreniLa-wrence, posługując się własną skalą, stwierdzili IIIiIVstopieńzaawansowaniazmianzwyrodnieniowychu8,4% wśród kobiet oraz 3,1% mężczyzn powyżej55r.ż.[5].Badaniaepidemiologicznewykazują,żewPolscezpowoduzmianzwyrodnieniowychstawówleczy się około 8 mln osób, z czego 40% stanowiąosobyzezmianamizwyrodnieniowymistawówbio-drowych[4,6-9]. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawówmoże odbywać się w dwojaki sposób: zachowawczoi operacyjnie. Endoprotezoplastyka stawu biodro-wegojestnowoczesnąmetodąoperacyjnegoleczeniazaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawubiodrowego. Obecnie najczęściej wykonywana jestendoprotezoplastykacałkowita,wktórejzastąpieniuprzezimplantpodlegazarównogłowa,jakipanewkazniszczonego stawu. Zabieg ten może być przepro-wadzonyzzastosowaniemcementukostnegolubbezjegoużycia[10,11]. Okońcowymwynikuleczeniametodąendoprote-zoplastykicałkowitejdecydujenietylkoprofesjonalnewykonaniesamegozabiegu.Równieważnejestfizycz-neipsychiczneprzygotowaniechoregodoplanowanejoperacji oraz właściwa pielęgnacja przed- ipoope-racyjna. Istotneprzy tym jestprzekonaniepacjentaopotrzebieleczeniairehabilitacji.Dlachoregoważnajest poprawa sprawności w zakresie wykonywaniapodstawowychczynnościdniacodziennego,lepszegosamopoczuciaijakościżycia[8,10,12-15].

Cel pracy

Określeniezadańpielęgniarkiwobecpacjentówpooperacyjnymleczeniuzmianzwyrodnieniowychstawubiodrowegometodąendoprotezoplastykicałkowitej.

Materiał i metodyka badawcza

Badania przeprowadzono w latach 1999-2004wOddzialeRehabilitacjiLeczniczejWojewódzkiegoSzpitalaZespolonegowBiałymstoku(ordynator:lek.med.D.Pietrzak),wśródpacjentówusprawnianychpo zabiegu całkowitej endoprotezoplastyki stawubiodrowego. Udział pacjenta wbadaniach był świa-domyidobrowolny.Wbadaniuzastosowanometodęsondażudiagnostycznegometodąankietową.

Przygotowany kwestionariusz ankiety składałsię z39 pytań, w tym 38 pytań zamkniętych da-jących możliwość wielokrotnego wyboru oraz jed-nego pytania otwartego. Pytania była zgrupowanew dziedzinach: zdrowia fizycznego, psychicznego,samodzielnościisamoocenyzdrowia,jakrównieżpo-siadanejwiedzydotyczącejchorobyzwyrodnieniowejstawubiodrowego,relacjispołecznychorazglobalnejjakościżycia.Pytaniadotyczącezdrowiafizycznegoipsychicznegoobejmowałystylżyciapacjenta,sposóbodżywiania,paleniepapierosów,piciealkoholuorazkorzystaniezleczeniairehabilitacjiprzedipozabieguoperacyjnym. Samodzielność i samoocenę zdrowiaoceniononapodstawiepytańdotyczącychmożliwościsamodzielnegowykonywaniaczynnościhigieniczno-pielęgnacyjnychisprawnegoporuszaniasię.Poziomwiedzy dotyczącej choroby zwyrodnieniowej stawubiodrowegobyłokreślonyprzyużyciupytańdotyczą-cychtejjednostkichorobowej.Globalnajakośćżyciachorychoraz ichrelacjespołecznezostałyocenionena podstawie pytań dotyczących aktywności życio-wej, możliwości wykonywania pracy, występowaniadolegliwościbólowych,dostępnościopiekimedycznejoraz sprzętu ortopedycznego i szeroko rozumianejaktywnościspołecznej.

Wyniki

Kwestionariuszankietyprzesłano90pacjentomdrogąpocztową.Odpowiedziuzyskanood70leczo-nych. Większość respondentów, tj. 49 osób (70%),stanowiły kobiety. Wiek ankietowanych kobiet wa-hałsięod60do75lat(średnia:67lat).Mężczyznobjętychbadaniembyło21(30%).Respondencibyliwwiekuod60do75lat(średnia:68lat).Wgrupiewiekowejpowyżej65latbyło43osoby(61%).Średniawiekuwtejgrupiewynosiła70,5lat.27osób(39%)byłowwiekudo65lat,przyczymśredniawiekuwtejgrupiewynosiła62lata.Wśródbadanejgrupy12osób(17%)miałowykształceniewyższe,17osób(24%)wykształcenieśrednie,13osób(19%)wykształceniezawodowe,a28osób(40%)posiadałowykształceniepodstawowe. Badani,jakoczynnikipredysponującedowystą-pieniachorobyzwyrodnieniowej,określili:czynnikigenetyczne–27osób(46%)iczynnikiśrodowiskowe–63osoby(54%).Wśródtychostatnichwskazywalina:odżywianie–31osób(46%),palenietytoniu–16osób(23%) iokazjonalnepiciealkoholu–35osób(50%). Najczęstszeobjawy,któreskłoniłypacjentówdozgłoszeniasiędolekarzaortopedytosilnedolegliwościbólowe(29osób,41%),ogólnyzłystanzdrowia(22osoby,31%)orazuczuciedyskomfortuwkończyniedolnej(19osób,27%).

357Dziekońska M i wsp. Pielęgnowanie pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

Wśród 70 respondentów 44 (90%) kobiet i 14(66%)mężczyznwiedzęnatematswojejchorobyorazinformacjedotyczącezabieguoperacyjnegootrzymy-wałoodlekarzaprowadzącego.Pielęgniarkiudzieliłyinformacjiodnośniewykonywaniaendoprotezoplasty-kistawubiodrowego18kobietom(37%)i7mężczy-znom(33%).Pozostalibadaniinformacjeotrzymaliodznajomychirodziny,literaturyiztelewizji.Tylko11osób(16%)przedkonsultacjąortopedycznąniebyło przekonanych o konieczności interwencji chi-rurgicznej.Pokonsultacjiortopedycznejzdecydowanawiększość,boaż59osób(84%)byłazdania,żeistniejeunichpotrzebaprzeprowadzeniazabieguoperacyjne-go. Badanipacjencizapytaniowsparcieemocjonalne,zktóregokorzystaliprzedzabiegiemendoprotezopla-stykistawubiodrowegowponadpołowieprzypadków,tj. 44 osoby (63%) wskazali na rodzinę; 18 osób(26%)otrzymałotakiewsparcieodznajomych.Tylko8osóbankietowanych(11%)stwierdziło,żetakiegowsparcianiepotrzebowało. Przed wykonaniem zabiegu operacyjnegouchorychprzeprowadzasięszeregbadańizabiegówdiagnostycznych oraz prowadzi się usprawnianieprzedoperacyjne.Zprzeprowadzonychbadańwynika,że27badanych(39%)odczuwałowsposóbbolesnybadaniaidiagnostykęprzedzabiegiemoperacyjnym.23respondentów(33%)określiłoczynnościtejakonieprzyjemneiuciążliwe,a20osób(29%)uznało,żebyły one krępujące. Zalecane przed zabiegiem ćwi-czenia oddechowe regularnie wykonywało tylko 21osób(30%).Ponadpołowabadanychpacjentów–36osób(51%)ćwiczeniatewykonywałatylkoczasami,a13osób(19%)niewykonywałozalecanychćwiczeńoddechowych.Spośródzalecanychprzedzabiegiemćwiczeńrehabilitacyjnychnajwięcejtrudnościpacjen-tomsprawiałoodrywaniepiętyodpodłożaiunoszeniekończynydolnejkugórze–27osób(39%).Zaleca-ne ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowegosprawiałytrudności23badanym(33%).Ćwiczeniadotyczące napinania mięśni brzucha przez 20 re-spondentów (29%) określane były jako trudne dowykonania. Powykonanejendoprotezoplastycestawubiodro-wego12ankietowanych(17%)oceniłostanzdrowiajakobardzodobry,a24osoby(34%)jakodobry.Naj-więcejchorych,bo27osób(39%),oceniłoswójstanzdrowiajakozadowalający,zaś7respondentów(10%)oceniłogojakoniezadowalający. Lękoswojedalszelosywyrażało32respondentów(46%).Spokójipogodzeniesięzlosemzadeklarowało30badanych(43%),4osoby(6%)swójstanokreśliłojakobierność i zrezygnowanie, a4pacjentów (5%)czułoosamotnienie.

Pacjenciwskazywalirównieżnaproblemyzwiązanezwszczepionąendoproteząstawubiodrowego.Ponadpołowabadanychkobiet30osób(62%)oraz16męż-czyzn(75%)wskazałonaodmiennywyglądkończynyiutykanie.Lękprzedzwichnięciemendoprotezyod-czuwało8kobiet(16%)i7mężczyzn(35%)(ryc.1).Na inne problemy wskazało 31 kobiet (39%) i 34mężczyzn(43%).Uskarżalisięonigłównena:postę-pująceograniczenieruchomościoperowanegostawu,chorobęzakrzepowo–zatorowążyłoraz infekcje lubzaburzonegojenierany.

Ryc. 1. Najczęstsze problemy zdrowotne wskazane przez pacjentów po endoprotezoplastyce biodra (n=70) – wg płci

Fig. 1. Most frequent health problems indicated by patients after arhthroplasty of the hip joint (n=70) – by gender

39%35%

75%

43%

16%

62,2%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

lęk przed zwichnięciemendoprotezy

wygląd kończyny inne problemy

kobiety

mężczyźni

%

Źródłemwsparciabadanychbezpośredniopoza-bieguoperacyjnymbyłpersonelmedyczny;34osoby(30%)wskazałynalekarzy,a28osób(25%)napielęg-niarki.Naakceptacjęizrozumieniezestronyrodzinywskazały52osoby(46%).Pozabieguoperacyjnym,odpersonelupielęgniarskiego36osób(51%)oczeki-wałopomocywformieminimalizacjibądźlikwidacjibólupooperacyjnego,21badanych(30%)oczekiwałopomocywzmianiepozycjiciaławłóżku,a13osób(l9%)wsparciapsychicznego. Ponad połowa badanych, tj. 49 osób (70%),uważało,iżichżycieikontaktyspołecznepozabieguoperacyjnym pozostały bez zmian. 15 osób (21%)podało,żepozabiegużyjąaktywniej.Tylko14osób(20%) badanych unikało towarzystwa i izolowałosięodotoczenia.Spośródbadanych14osób(20%),mimodolegliwościbólowychoraztrudnościwporu-szaniusię,pracowałozawodowo.Najczęściejbyłytoosobyzwyższymwykształceniem,wykonującepracęumysłową.Możliwościpodjęciapracyzawodowejpozabieguniewidziało56badanych(70%)zracjiwiekuiprzebywanianarencie.Podjęciepracywprzyszłoścideklarowałotylko8osób(11%)ankietowanych.

358 Hygeia Public Health 2013, 48(3): 355-359

Dyskusja

ŚwiatowaOrganizacjaZdrowiaiOrganizacjaNa-rodówZjednoczonychogłaszająclata2000-2010de-kadąkościistawówzwróciłyuwagęnaistotnyproblemklinicznyispołeczny,jakimjestchorobazwyrodnie-niowastawówbiodrowych[9].Chorobazwyrodnie-niowastawubiodrowegozostałazakwalifikowanadogrupyspołecznychchoróbnarząduruchuzewzględuna częstość jej występowania wśród populacji. Stawbiodrowyczęściejniżinnestawyulegaprocesowizwy-rodnienia.Zjawiskotozwiązanejestzwystępowaniemnajwiększegostatycznegoidynamicznegoobciążeniawszystkich elementów tego stawu [1,14]. Objawychorobyzwiązanesąm.in.zestarzeniemorganizmu,przyczymodsetekosóbzchorobązwyrodnieniowąstawów biodrowych zwiększa się w miarę starzeniasiępopulacji[5,10,14].Potwierdzajątotakżebada-niawłasne,wktórychwgrupiewiekowejpowyżej65latbyło43osoby(61%).Średniawiekuwtejgrupiewynosiła 70,5 lat. Natomiast 27 osób (39%) byłowwieku do 65 lat, przy czym średnia wieku w tejgrupiewynosiła62lata. Zdecydowanie częściej choroba zwyrodnieniowastawówdotyczykobiet,cotłumaczysięm.in.zaburze-niamihormonalnymi,jakiezachodząpodczasokresuprzekwitania.Należyrównieżwspomnieć,żewgłównejmierzeschorzeniedotyczyosóbpracującychfizycznienp. pracowników transportu czy rolników. Bilińskiiwsp.napodstawieanalizyzdjęćrentgenowskichcho-rychzcoxarthrosisdowiedli,żenasileniezmianzwy-rodnieniowychjestwiększeuosóbznadwagąiotyłościąniżuosóboprawidłowejmasieciała[7,16,20]. Określenie roli pielęgniarki w opiece nad pa-cjentem po endoprotezoplastyce stawu biodrowegostanowi istotne zagadnienie wyznaczające zakreskompetencji,obowiązkówifunkcjipełnionychprzezpielęgniarkęorazdefiniującejejstanowiskowproce-siediagnostyczno-leczniczym,jakoczłonkazespołuterapeutycznego[14].KózkaM.uważa,żezarównoprzed, jakipozabieguoperacyjnym,należyprowa-dzićedukacjępacjentów[21].Maonanaceluprze-kazanie pacjentowi wiedzy na temat stanu zdrowiaiznajomościzasad,którychmusionprzestrzegać,abypodtrzymaćefektyleczeniaiusprawniania[17]. Edukacjarozpoczynasięzchwiląprzyjęciachoregodooddziałui jestważnymelementemopiekipielęg-niarskiej.Istotąprawidłowopojętegoedukowaniajestdokonaniedokładnegorozpoznaniawstaniewiedzypacjentairodziny,dobórodpowiednichtreści,ułoże-nieplanuprzekazywaniainformacjiwzależnościodsytuacjichorego,dobórnajodpowiedniejszychmetodoraz uczenie niezbędnych umiejętności do podjęciasamoopieki. Pacjenci po endoprotezoplastyce stawubiodrowegopowinniotrzymaćodpielęgniarkiinfor-

macjędotyczącąpozycjiciała,którychnależyunikać,atakżewłaściwychpozycjidoubieraniairozbieraniasię,podnoszeniaidźwiganiaciężarów,myciaikąpie-li, spania i wstawania z łóżka. Informacje powinnydotyczyćrównieżzaopatrzeniaortopedycznegoorazjegowykorzystaniawczynnościachżyciacodziennego,takichjakchodzeniepotereniepłaskimiposchodach,wchodzeniaischodzeniezdwiemakulami,zjednąkulączyteżużywaniaodpowiedniegoobuwia.Wedukacjiuwzględniasięrównieżinformacjedotycząceogólnegostanuzdrowia,kontrolimasyciała,ogólnejaktywnościfizycznej czy podróżowania środkami lokomocyjny-mi. Pożądane jest, aby informację ustną uzupełnićwcześniejprzygotowanąformąpisemnązilustracjami(np.broszurąinformacyjną).Wedługwieluautorówpacjencipoedukacjiszybciejwracajądozdrowiaorazwykazująwyższystopieńaktywnościwczynnościachzwiązanychzsamoobsługą[14,18,19]. Przedzabiegiemoperacyjnymwcelupoprawywy-dolnościukładuoddechowegopielęgniarkaprowadzićwiczeniausprawniające tenukład.Chorzyucząsięgłębokooddychać,kaszleć,wykonywaćgimnastykęod-dechową.Naukapoprawnegooddychaniawpływanazapobieganiepooperacyjnympowikłaniomoddecho-wym.Schier[5]uważa,żeprzedoperacjąnależyprze-ćwiczyćzchorymumiejętności,którebędąpotrzebnepozabiegu(np.prowadzeniegimnastykioddechowej).Wmaterialewłasnymtylko36osób(51%)badanychdostrzegłopotrzebęprzeprowadzaniaćwiczeńodde-chowychprzedipozabieguoperacyjnym.Niestety,aż13respondentów(19%)niewykonywałozalecanychćwiczeńoddechowych,comogłowpłynąćnegatywniena proces powrotu do zdrowia i spowodować niższąjakośćżyciapozabieguoperacyjnym. Personelpielęgniarskiprzezswojąstałąobecnośćprzyczynia się w największym stopniu do poprawystanu emocjonalnego chorego po operacji. Choryodczuwa ulgę, że jest bezpieczny i znajduje się podtroskliwąopieką.Pielęgniarkapowinnarozumieć,jakwielepacjentmusiprzejśćwczasiechorobyiułatwićmuzniesienietejtrudnejsytuacji,wktórejsięznalazł[9,19].Przygotowaniepsychicznepacjentadozabie-gupolegaprzedewszystkimnawyjaśnieniuchoremunurtującychkwestiiirozwianiuwszelkichwątpliwościzwiązanychzprocesemleczeniaizabiegiemoperacyj-nym,mającywiedzędokładną,rzetelnązwykledokład-niejorientujesięwzakresiewłasnegozdrowia,chorobyipostępowania.Dostarczenieinformacjiinteresującychpacjenta prowadzi do redukcji napięć psychicznychiniepewnościcopowodujepoprawęstanuemocjonal-negoorazzadowoleniezkontaktuzzespołemleczącym[13,17,19].Wocenianejgrupiechorychzdecydowanawiększośćboaż57osób(81%)otrzymałazadawalająceichwsparciepsychiczne.Dodatkowegowsparciaocze-kiwałotylko13osób(19%).

359Dziekońska M i wsp. Pielęgnowanie pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

Rolą pielęgniarki w opiece pooperacyjnej jestmiędzy innymi zapewnienie skutecznej analgezjipozabiegowej.Bardzoważne jestsystematycznepo-dawanie zleconych środków przeciwbólowych, takabyzapewnićchoremupełnykomfortpsychofizyczny[3,12,13].Wmaterialewłasnymnajwiększagrupabadanych–36osób(51%)–pozabieguoperacyjnymoczekiwałaodpielęgniarkipomocywwalcezbólempooperacyjnym.Pomocpielęgniarskadotyczyławtychprzypadkachprzedewszystkimocenybóluprzyuży-ciuwizualnejskalianalogowejVASorazzastosowaniafarmakoterapii w zależności od stopnia jego nasile-nia. Pielęgniarkaopiekującsiępacjentemszczególnąuwagę zwraca na jego wczesną aktywizację rucho-wą.Celemopiekipielęgniarskiejwobecpacjentawewczesnymokresiepooperacyjnymjestprzywróceniemożliwości sprawnego i samodzielnego funkcjono-wania.PodstawowąformąrehabilitacjipielęgniarskiejwgRosławskiegojestułożenielecznicze,zapobieganieodleżynom,przykurczom,zastojowiżylnemu,zapa-leniupłuc[11].Innedziałaniato:prowadzeniećwi-czeńbiernych,bierno-czynnych,obracaniepacjentaw łóżku, pomaganie mu przy siadaniu, wstawaniu,przechodzeniu z pozycji siedzącej do stojącej [12].Wmaterialewłasnym21osób(30%)oczekiwałopo-mocyprzyzmianiepozycjiciaławłóżku.Pielęgniarkiopiekującsięchorymiwokresiepooperacyjnymswoją

opiekęopierająnateoriiopiekiDorothyOrem[21]iwformienajczęściejkompensacyjnejpomagająpa-cjentomwykonywaćwszystkieczynności. Wdobieznacznegorozwojuśrodkówmasowegoprzekazuiichdostępnościwydawaćbysięmogło,żepacjenciinformacjenatematswojejchorobyuzyskująztegoźródła.Wbadaniachwłasnychwykazano,żetąformęuzupełnianiawiedzywybrałotylko5kobiet(10%)i7mężczyzn(34%).Zporadpielęgniarskichskorzystało 18 kobiet (37%) i 7 mężczyzn (32%).Pozostalirespondenciwybrali„formętradycyjną”uzy-skiwaniawiedzybezpośrednioodlekarzaspecjalisty.Byćmożematozwiązekzwiekiembadanych(60-75lat) i pewnymi przyzwyczajeniami do uzyskiwaniainformacji.

Wnioski1. Wśród chorych istniało zapotrzebowanie na

opiekę pielęgniarską po zabiegu operacyjnymzendoprotezoplastykąstawubiodrowego.Opiekapielęgniarskautychpacjentówdotyczyłaudzie-laniapsychicznegowsparciaorazprzygotowaniachoregodosamokontroli,samoopiekiisamopie-lęgnacji.

2. Mimo dużej dostępności środków masowegoprzekazu badani respondenci wiedzę na tematswojejchorobywwiększościczerpaliodzespołumedycznego–lekarzyipielęgniarek.

1. PanasiukM,KmieciakM.Historiairozwójprotezoplastykibiodra.Cz.III.KwartOrtoped1994,1:42-49.

2. KwiatkowskiK.Chorobazwyrodnieniowastawubiodrowego.StandMed2004,12:1277-1281.

3. LewandowskiB,SierakowskiS,KitaK.Biodro–przyczynynajczęstszychdolegliwości.NowaMed2002,2:31-35.

4. SierakowskiS.ChorobazwyrodnieniowastawównaproguXXIwieku.NowaMed2002,2:2-3.

5. KellgrenJA,LawrenceJS.Osteoarthritisanddiscdegenerationinanurbanpopulation.AnnRheumDis1958,17:388.

6. SchierJF.Kompendiumpielęgniarstwa.PZWL,Warszawa1995:463-465.

7. CiechaniewiczW(red).Pielęgniarstwo–ćwiczenia.PZWL,Warszawa2001:346-348,435-437,542-546.

8. Piecuch R, Targońska-Stępiak B, Majdan M. Aktualnepoglądynaleczeniechorobyzwyrodnieniowejstawów.Lekarz2008,6:81-88.

9. KwiatkowaskiK.Chorobazwyrodnieniowastawubiodrowego.StandMed2004,12:1277-1281.

10. SimsK.Rozwójchorobyzwyrodnieniowejstawubiodrowego–konsekwencjedlaleczeniazachowawczego.RehabilMed2000,4:92-103.

11. RosławskiA,SkolimowskiT.Technikawykonywaniaćwiczeńleczniczych.PZWL,Warszawa1987:7-9,13-22.

12. Hrycaj PZ, Łącki JK. Od zwyrodnienia do zapalenia –współczesnepoglądynapatogenezęchorobyzwyrodnieniowejstawów.NowaMed2002,2:7-15.

Piśmiennictwo / References

13. Kapała W. Pielęgniarstwo w chirurgii. Wybrane problemyzpraktykipielęgniarskiejoddziałówchirurgiiogólnej.Czelej,Lublin2006:193-196.

14. Malinowska K, Dega W. Rehabilitacja medyczna. PZWL,Warszawa1998.

15. DziakA.Ćwiczeniausprawniającewuszkodzeniachkościistawów.PZWL,Warszawa1990.

16. Szopińska K, Hagner W, Radzymińska A. Chorobazwyrodnieniowastawubiodrowego–etiologia,etiopatogenezaorazobjawyradiologiczneikliniczne.KwartOrtoped2005,1:28-35.

17. WalewskaE.Podstawypielęgniarstwachirurgicznego.PZWL,Warszawa2007.

18. Pozowski A, Uszyński K. Mam sztuczny staw biodrowy.PZWL,Warszawa1995.

19. Jędrzejczak M, Synder M, Marciniak M, Koza B. Ocenajakościżyciapacjentów poalloplastyce stawu biodrowego.KwartOrtoped2001,4:228.

20. BilińskiPJ.Etiologiazaburzeńzbornościstawubiodrowego.[w:]Ortopediaitraumatologiauprogunowegomilenium.Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ortopedii Bydgoskiej,Bydgoszcz2002.

21. Kózka M. Wybrane standardy opieki pielęgniarskiej. UJ,Kraków1997.