Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy ...

Seria: Nowe Perspektywy. Performatyka

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Perform

an

s, perform

atyw

no

ść, perform

er

Mówi się, że performatyka jest nauką o performansach, ale

przecież definicja tego ostatniego terminu pozostaje bardzo

płynna i obejmuje nie tylko działania artystyczne zwane

w języku angielskim performance art z lat sześćdziesiątych

xx wieku, ale także rytuały, gry, życie codzienne, działalność

polityczną, tożsamość, by przytoczyć kilka najbardziej na-

rzucających się skojarzeń. Pytanie zatem o zakres rozumienia

takich pojęć jak performans, performatywność, performer

wynika z jednej strony z rozległości samej performatyki, która

obejmuje swoim zasięgiem coraz to nowe obszary przynależne

do niedawna trady cyjnym naukom społecznym i humanistycz-

nym: lingwistyce, socjologii, psychologii, antropologii czy

historii. Z drugiej zaś strony kłopoty pojęciowe są rezultatem

niestabilnego usytuowania tej dyscypliny w kontekście lub

poza kontekstem dotychczasowych badań teatrologicznych.

Zatytułowanie książki trzema terminami: Performans,

performatywność, performer, które zawierają obcy języko-

wi polskiemu rdzeń perform, może więc sugerować, że oto

pojawia się na rynku jakiś rodzaj słownika bądź encyklopedii,

podsuwających gotowe definicje bez konieczności prowa-

dzenia długotrwałych kwerend. Tymczasem naszą intencją

było raczej wyznaczenie obszarów terminologicznej negocja-

cji różnic i zachęta do przedsięwzięcia dalszych poszukiwań

na własną rękę. Niniejsza książka dowodzi naszym zdaniem

silnej woli polskiego środowiska naukowego, aby nie przyj-

mować bezrefleksyjnie ustaleń powstałych na obcym gruncie,

ale by krytycznie włączyć się do szerszej, globalnej dyskusji

w ramach nowej dziedziny wiedzy.

Ze Wstępu

Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne Pod redakcją Ewy Bal i Wandy Świątkowskiej

www.wuj.pl

Performans, performatywność, performer

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Nowe perspektywy. PerformatykaRedaktor serii: Ewa Bal

Celem serii Nowe Perspektywy. Performatyka jest prezentacja

zarówno polskich, jak i tłumaczonych z języków obcych

opracowań metodologicznych i analitycznych mieszczących

się w zakresie intensywnie rozwijającej się współcześnie także

na polskim gruncie dyscypliny naukowej – performatyki.

Obejmuje ona swoim zakresem zjawiska zarówno należące

do tradycyjnej teatrologii, takie jak wszelkiego rodzaju

przedstawienia artystyczne i medialne, jak i szeroko

rozumiane przejawy życia społecznego i indywidualnego,

określane niekiedy mianem przedstawień kulturowych,

oraz towarzyszącą im refleksję naukową. Bada je pod kątem

ich performatywnego charakteru rozumianego najogólniej

jako procesualność i sprawczość, który – jak się nam

wydaje – można uznać za podstawowy aspekt współczesnej

rzeczywistości w jej różnych odmianach kulturowych.


Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne Pod redakcją Ewy Bal i Wandy Świątkowskiej

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego


Seria: Nowe Perspektywy. Performatyka

Recenzencidr hab. Anna Burzyńska, prof. UJ

Projekt okładkiŁukasz Dąbrowski

Książka dofi nansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Polonistyki

© Copyright by Ewa Bal, Wanda Świątkowska & Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i roz-powszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3599-3

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325


Spis treści

Ewa Bal, Wanda Świątkowska, Negocjacje terminologiczne ................................ 7

I Próby defi nicji

Marco De Marinis, Performans i teatr. Od aktora do performera i z powrotem? (przełożyła Ewa Bal) ........................................................................................ 19

Tomasz Kubikowski, Czym jest z natury performans? ......................................... 41Jacek Wachowski, Performer, performans, performatywność, czyli o miejscu

performatyki w badaniach teatrologicznych .................................................... 53

II Analizy krytyczne

1 Performans

Agnieszka Sosnowska, Performans wykonywany w pustkę ................................. 67Ewa Jeleń-Kubalewska, Zawód: performer. Fotograf i jego przypadki ................ 79Agata Kołodziej, Mowa w (s)tarciu z pismem. Slam poetycki jako przykład

symbiozy tekstu i wydarzenia ............................................................................ 89Artur Grabowski, Dramatu-pisanie jako performans. Zeznanie sprawcy .......... 97Piotr Dobrowolski, Teatr otwarty. Performanse Porywaczy Ciał wobec estetyki

zdarzenia ............................................................................................................. 107Katarzyna Peplinska, Biomechanika jako performans kulturowy, organizacyjny

i techniczny .......................................................................................................... 119Joanna Ostrowska, Odcienie performatywnej reżyserii ‒ między

Julianem Beckiem i Judith Maliną a Tadeuszem Kantorem ........................... 127Patryk Kencki, Performanse jezuickie w dawnej Rzeczypospolitej ...................... 141Artur Duda, Performerzy i media ludzkie a teatr w starożytnej Grecji .............. 153


6 Spis treści

2 Performatywność

Justyna Stasiowska, Even Better Th an the Real Th ing. Relacja DJ-a z publicznością jako nowy model performatywności ....................................... 169

Magdalena Talar, Flânerie spojrzenia, czyli sztuka bycia hiperwidzem na przykładzie Życia seksualnego dzikich Krzysztofa Garbaczewskiego ..... 177

Joanna Jopek, Lekcja anatomii. O barokowej fi gurze anatoma-performera ...... 185Marcin Kościelniak, Sabat mięsa ............................................................................ 193Leszek Karczewski, Prowokacja wobec konserwatywnego oka. Performans osób

z niepełnosprawnościami ................................................................................... 203Ewa Bal, Roberto Benigni i Beppe Grillo obalają premiera. Teatralność

i polityczność jako dwa aspekty performatywności ......................................... 213Alicja Górkiewicz, Jakub Papuczys, „Współczesny performans nie zna granic”.

Przykład Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego ............................................... 223Agnieszka Marek, Grzegorz Stępniak, Performowanie queerowej utopii:

przypadek Natalie Barney i kabaretu muzycznego Kiki & Herb .................... 233Małgorzata Leyko, Rudolf Laban: kryształ, roślina, zwierzę ................................ 245

3 Performer

Katarzyna Woźniak, Nowoczesny/ponowoczesny – Grotowski w poszukiwaniu esencji tożsamości Performera ........................................................................... 255

Dagmara Łuba, Anna Matras, Iwan Wyrypajew. Showman jako nowy model artysty teatru ....................................................................................................... 263

Dariusz Kosiński, Wojna z Arlekinem, czyli to macie, co się państwu daje ........ 271Paolo Puppa, Opowiadacze historii we Włoszech – wybrane aspekty

(przełożyła Katarzyna Woźniak) ...................................................................... 279Jolanta Dygul, Prolog w teatrze włoskim: Goldoni i Fo ......................................... 293Katarzyna Lemańska, Karolina Wycisk, Harakiri Farmers – nowy wizerunek

artysty performera w teatrze tańca ................................................................... 307Julia Hoczyk, Tancerz butō jako performer, ciało jako spektakl. Kilka uwag

o obecności tancerza i percepcji ciała w butō ................................................... 315Jadwiga Majewska, Tancerz jako postać i performer ............................................. 327Dobrosława Marszałkowska, Charakterystyka działań performerskich

Yasumasy Morimury .......................................................................................... 339Halina Waszkiel, Lalkarz- performer ...................................................................... 347Julia Szczęsna, Żywe pomniki – performer uliczny ................................................ 357

Noty o autorach ........................................................................................................ 369Indeks nazwisk .......................................................................................................... 377


Ewa Bal, Wanda Świątkowska

Negocjacje terminologiczne

Niniejsza książka jest pokłosiem konferencji naukowej zorganizowanej w Kra-kowie w kwietniu 2012 roku przez Katedrę Performatyki i Instytut im. Jerzego Grotowskiego zatytułowanej „Performer – dawny czy nowy paradygmat twór-cy?”. Jak łatwo zauważyć, tytuł książki Performans, performatywność, performer. Próby defi nicji i analizy krytyczne tylko w części nawiązuje do tematu wywoław-czego zeszłorocznej konferencji. O przyczynach i konieczności tej rozbieżności trudno opowiedzieć w dwóch słowach. Dlatego za usprawiedliwienie rozsze-rzenia zakresu tematycznego książki niech posłuży wyjaśnienie, czego niniejsza publikacja dotyczy i jakie pożytki mogą płynąć z jej ukazania się.

Zgodnie z wyjściowymi założeniami organizatorów konferencji chcieliśmy podczas jej obrad przyjrzeć się fi gurze performera jako konkurencyjnemu wo-bec teatru reżysera paradygmatowi twórcy w teatrze dawnym i współczesnym. Punktem wyjścia do interesującej nas problematyki było przekonanie o ko-nieczności krytycznego spojrzenia na ewolucyjny i europocentryczny model historii teatru, który za punkt zwrotny przyjął powstanie pod koniec XIX wieku reżyserii teatralnej z typowym dla siebie podziałem ról i artystycznych funkcji w jego obrębie a także modelem relacji między sceną a widzem. Z jednej strony chcieliśmy bowiem skłonić naukowców, by spróbowali performera zobaczyć w szerszej perspektywie historycznej, by w nowy sposób naświetlić historię teatru, uwzględniając w niej pomijane lub marginalizowane dotąd zjawiska, które ze współczesnej perspektywy można interpretować jako performatywne. Z drugiej strony interesowali nas współcześni artyści ostatnich dziesięcioleci, reprezentujący tzw. niekanoniczne formy przedstawieniowe: „parateatr”, kaba-


8 Ewa Bal, Wanda Świątkowska

ret, wodewil, stand up comedy, one man show, storytelling, twórcy uprawiają-cy body art lub performance art, których w historii awangardowych ruchów w sztuce w ostatnim stuleciu zbiorczo nazywa się performerami. Nie mieszczą się oni bowiem w żadnym z tradycyjnych paradygmatów sztuki i rzadko wyko-nują tylko jedną określoną funkcję, na przykład aktora, reżysera, dramatopisa-rza, tancerza, artysty plastyka. Organizując konferencję, mieliśmy nadzieję, że za pomocą kategorii performera oraz narzędzi właściwych performatyce uda się na nowo zdefi niować relacje: twórca–wykonawca–tekst–scena–widz czy wreszcie że będziemy mogli dzięki nim zasypać niepotrzebną przepaść dzielą-cą tradycję od nowoczesności.

W trakcie obrad okazało się jednak, że wywołana w tytule konferencji fi gu-ra performera uruchomiła tak naprawdę dyskusję o wiele szerszą niż jedynie tę zapowiadaną w ogłoszeniu. Jej przedmiotem stała się bowiem nie tylko ka-tegoria samego twórcy, ale cały zestaw pojęć, które towarzyszą coraz bardziej dynamicznie rozwijającej się dziedzinie wiedzy zwanej performatyką. Termin „performatyka” będący odpowiednikiem ukutego na gruncie anglosaskim terminu performance studies zagościł w polskiej refl eksji akademickiej dzięki tłumaczeniu klasycznej już książki Richarda Schechnera Performatyka. Wstęp (Wrocław 2006). Pomimo jednak ukazania się na polskim rynku tej i kilku innych ważnych czy nawet kluczowych dla tej dyscypliny pozycji, jak choćby Performansu Marvina Carlsona (Warszawa 2007), Estetyki performatywności Eriki Fischer-Lichte (Kraków 2008), Performuj albo... Od dyscypliny do per-formansu Jona McKenziego (Kraków 2011) czy Uwikłanych w płeć (Warszawa 2008) i Walczących słów Judith Butler (Warszawa 2010), nadal, jak się okazuje, przedyskutowania wymagają takie podstawowe dla tej dziedziny terminy jak chociażby performans, performatywność czy właśnie performer. To, że na pol-skim gruncie rozumienie poszczególnych terminów weszło właśnie w fazę ne-gocjacji, nie oznacza bynajmniej, że w zagranicznych ośrodkach akademickich proces ten dobiegł już końca. Świadczy to raczej o silnej woli polskiego środo-wiska naukowego, by włączyć się do szerszej globalnej dyskusji, a nie czekać na gotowe recepty i bezrefl eksyjnie przyjmować ustalenia powstałe na obcym gruncie, w innym zgoła kontekście kulturowym.

Zatytułowanie książki trzema terminami Performans, performatywność, performer, które zawierają obcy językowi polskiemu rdzeń perform, może jed-nak sugerować, że oto pojawia się na rynku jakiś rodzaj słownika bądź ency-klopedii, który opracowuje się po to, by nieobeznany z zawiłą terminologią czytelnik zaznajomił się z jej znaczeniem bez konieczności prowadzenia dłu-gotrwałych i wyczerpujących kwerend. Zazwyczaj przecież tę żmudną pracę wykonuje za niego zespół badaczy, których zakres kompetencji w poszczegól-nych obszarach gwarantuje, że sformułowana defi nicja trudnego terminu bę-dzie się szczycić mianem wyczerpującej i obiektywnej. To oczywiście założenie bardzo ambitne, ale dzisiaj chyba już nierealne. Większość bowiem opracowań typu encyklopedycznego zastąpiły wyszukiwarki internetowe bądź serwisy


9Negocjacje terminologiczne

tworzone kolektywnie, takie jak Wikipedia, w której spragniony wiedzy czytel-nik może swobodnie i szybko znaleźć skrótową defi nicję każdego bodaj inte-resującego go terminu. Poza tym, co wydaje nam się ważniejsze, coraz rzadziej we współczesnej refl eksji akademickiej na polu nauk humanistycznych może-my się odwoływać do terminologii, której znaczenie pozostaje bezdyskusyjne, stałe i niepodważalne dla wszystkich użytkowników. W dobie przewartościo-wań współczesnej humanistyki i kwestionowania obiektywizmu tworzonych przez nią dyskursów coraz częściej zmuszeni jesteśmy na własną rękę dobierać, negocjować i konstruować narzędzia teoretyczne, tak by najlepiej pasowały do dynamicznie zmieniających się przedmiotów studiów.

Jeśli więc tytuł książki nawet brzmi nieco słownikowo, to naszą intencją było raczej wyznaczenie obszarów terminologicznej negocjacji różnic. Za-miast bowiem podsuwać gotowe defi nicje, pragniemy zachęcić czytelników niniejszej książki do przedsięwzięcia dalszych poszukiwań na własną rękę. Py-tanie o defi nicje i zakres rozumienia poszczególnych pojęć wynika z jednej strony z rozległości samej dyscypliny, która obejmuje swoim zasięgiem coraz to nowe obszary przynależne do niedawna tradycyjnym naukom społecz-nym i humanistycznym: lingwistyce, socjologii, psychologii, antropologii czy historii. Z drugiej zaś strony kłopoty pojęciowe są rezultatem niestabilnego usytuowania performatyki w kontekście lub poza kontekstem dotychczaso-wych teatrologicznych badań. Mówi się wprawdzie, że performatyka jest na-uką o performansach, ale przecież defi nicja tego ostatniego terminu pozostaje bardzo płynna i obejmuje nie tylko działania artystyczne zwane w języku an-gielskim performance art z lat sześćdziesiątych XX wieku, ale także rytuały, gry, życie codzienne, działalność polityczną, tożsamość, by przytoczyć kilka najbardziej narzucających się skojarzeń.

Stąd w pierwszym rozdziale książki, zatytułowanym Próby defi nicji, zna-lazły się teoretyczne rozważania, które podejmują inspirującą próbę porząd-kowania i precyzowania podstawowych dla performatyki pojęć. Marco De Marinis kreśli szeroką panoramę współczesnych studiów teatrologicznych, pokazując różnice pomiędzy modelem performance studies uprawianym głównie na uniwersytetach amerykańskich a „nową teatrologią”, czyli perfor-matyką ukształtowaną na gruncie europejskim. Podczas gdy model amery-kański obejmuje zjawiska przynależne do tej pory takim dziedzinom wiedzy jak antropologia, socjologia, psychologia czy lingwistyka, europejski model „nowej teatrologii” zajmuje się nadal badaniem przedstawień, z tym że rede-fi niuje raczej samo pojęcie przedstawienia (angielskie performance). Koniecz-ność redefi nicji pojęć wyjaśnia De Marinis na przykładzie dwóch typowych jego zdaniem tendencji, jakie obserwuje w teorii oraz praktyce scenicznej ostatniego czterdziestolecia. Pokazuje między innymi, jak we wspomnianym okresie mieliśmy do czynienia z jednej strony z „performatyzowaniem tea-tru”, czyli jego odchodzeniem od koncepcji przedstawienia i re-prezentacji na rzecz bezpośredniego działania. Z drugiej zaś strony wspomina o procesie


10 Ewa Bal, Wanda Świątkowska

odwrotnym, czyli „teatralizacji performansu”, w którym twórcy świadomie i jawnie posługują się teatrem jako „udaniem” w celu rozmontowywania kog-nitywnych ram tzw. codziennego życia.

Tomasz Kubikowski składa oryginalną na polskim gruncie propozycję ro-zumienia terminu „performans” w odniesieniu nie tyle do świata sztuki, ile do procesów myślowych, i to zarówno człowieka, jak i całego świata natury. Wychodząc od najbardziej pojemnej i szerokiej jego zdaniem defi nicji perfor-mansu Richarda Baumana, która zakłada „świadomość rozdwojenia” – czyli porównywania zachodzącej czynności z jej utrwalonym wzorcem – próbuje połączyć ją z odkryciami naukowymi z zakresu teorii świadomości w aspekcie fi lozofi cznym i neurologicznym. Kubikowski proponuje spojrzeć na działanie ludzkiej świadomości nie tyle jako na narzędzie biernego poznania, ile jako na dynamiczny performans rozpoznania. Istoty świadome, według niego, tym przede wszystkim różnią się od nieświadomych, że przez performanse umy-słu potrafi ą wytwarzać „instrukcje” gwarantujące ich przetrwanie wobec nie-uchronnych biologicznych praw selekcji.

Zdecydowanie odmienną od Kubikowskiego propozycję rozumienia per-formansu formułuje z kolei Jacek Wachowski. Idąc niejako pod prąd płynności przedmiotu badań samej dyscypliny, postuluje, by pola znaczeniowe takich terminów jak performer, performans i performatywność umieścić w ramach ściśle zakreślonych granic konstrukcyjnych i funkcjonalnych. O performansie, jego zdaniem, można mówić wyłącznie wtedy, gdy zostaną spełnione następu-jące warunki: będą to czynności o charakterze somatycznym, delimitowane, odznaczające się iterowalnością i mające charakter komunikacyjny – co w pew-nych warunkach może oznaczać, że są skierowane do publiczności – i wreszcie że będą to czynności świadome. Dopiero zakreśliwszy ramy performansu, jak sugeruje Wachowski, można próbować defi niować pozostałe terminy, takie jak performer i performatywność.

Skoro na wstępie założyłyśmy, że niniejsza książka nie rości sobie pretensji do słownikowego czy encyklopedycznego kompendium wiedzy, wypada też do-dać, że nie ma charakteru tradycyjnego podręcznika uniwersyteckiego. Przed-stawione bowiem w pierwszym rozdziale propozycje teoretyczne nie tworzą spójnego systemu pojęciowego, którego praktyczną aplikację odnaleźlibyśmy w artykułach zamieszczonych w kolejnych rozdziałach. Głosy zamieszczone w drugiej części, zatytułowanej Analizy krytyczne, są raczej przedłużeniem rozpoczętej na wstępie teoretycznej refl eksji i służą poszerzeniu rozumienia takich terminów jak performatywność, performans i performer na podstawie studiów konkretnych przypadków. Co warte podkreślania, w przeważającej większości autorzy zgromadzeni w tej książce odwołują się do polskich zjawisk kulturowych. Analizują działania artystów, których lokowano do tej pory na obrzeżach tradycyjnie rozumianego teatru repertuarowego (Teatr Porywacze Ciał, teatr Tadeusza Kantora, teatr Jerzego Grotowskiego, teatr lalkowy) lub na przecięciu kilku gałęzi sztuk: tańca, teatru i plastyki (Mikołaj Mikołajczyk,


Noty o autorach

Ewa Bal − adiunkt w Katedrze Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przez cztery lata prowadziła zajęcia na Uniwersytecie L’Orientale w Neapolu. Absolwent-ka teatrologii na UJ oraz italianistyki na Uniwersytecie La Sapienza w Rzymie. Jest autorką monografi i Cielesność w dramacie. Teatr Piera Paola Pasoliniego (2006), tłu-maczką dramatów P. P. Pasoliniego, redaktorem i tłumaczem antologii współczesne-go dramatu włoskiego Na jeden i kilka głosów (2007) oraz włoskiej antologii współ-czesnego dramatu polskiego Polonia Nuova Generazione (Neapol 2007). W obszar jej zainteresowań naukowych wchodzą zagadnienia przekładu i transferu między-kulturowego oraz metodologie badawcze z kręgu nowego historycyzmu, postkolo-nializmu oraz performatyki.

Piotr Dobrowolski – doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, teatrolog, pracownik Zakładu Estetyki Literackiej Instytutu Filologii Polskiej Uniwer-sytetu Adama Mickiewicza. Autor wydanej w 2011 roku książki Estetyka odrzucenia w dramacie i teatrze współczesnym. Prowadzi badania w obszarach pogranicznych literatury i sztuki. Zainteresowany funkcjonowaniem performatywności w odniesie-niu do praktyki i fi lozofi i teatru, literatury i sztuki; wykorzystuje tę kategorię w opi-sach stanu współczesnej estetyki i określaniu perspektyw jej rozwoju.

Artur Duda – teatrolog, performatyk, adiunkt w Zakładzie Dramatu i Teatru (Ka-tedra Kulturoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu). Zajmuje się problemami teorii dramatu i teatru (relacją między tekstem dramatu a jego insce-nizacją, estetyką teatru współczesnego w kategoriach teatru realności i estetyki per-formatywności) oraz teatrem Franka Castorfa i Eimuntasa Nekrošiusa. Bada także ontologię i estetykę performansów zmediatyzowanych i na żywo (m.in. meczu piłki nożnej, koncertu rockowego, reality show). Autor książek: Teatr realności (Gdańsk 2006), Alchemia teatru (Toruń 2010), Performans na żywo jako medium i obiekt me-diatyzacji (Toruń 2011). Stały współpracownik miesięcznika „Teatr”.


370 Noty o autorach

Jolanta Dygul − literaturoznawca, teatrolog, adiunkt w Katedrze Italianistyki Uni-wersytetu Warszawskiego. Opublikowała liczne artykuły na temat recepcji literatury włoskiej w Polsce, a także z zakresu historii teatru i dramatu włoskiego, zwłaszcza XVIII-wiecznego teatru weneckiego. Współredagowała komentarz do pierwszego pełnego polskiego wydania Rerum vulgarium fragmenta Francesca Petrarki, przetłu-maczyła oraz opracowała tłumaczenie Teatru komediowego Carla Goldoniego. Jest także autorką monografi i Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego (2013).

Jakub Papuczys – absolwent Wiedzy o Teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim, student uzupełniających studiów magisterskich na kierunku Performatyka Przedstawień na Wydziale Polonistyki UJ. Stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku akademickim 2012/2013, stażysta w Gazecie Teatralnej „Didaskalia”, członek Koła Na-ukowego Performatyków UJ.

Alicja Górkiewicz − studentka uzupełniających studiów magisterskich na kierunku Performatyka Przedstawień na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończyła studia licencjackie na kierunku Wiedza o Teatrze. Stypendystka progra-mu Erasmus na uniwersytecie w Barcelonie. Członkini Koła Naukowego Performa-tyków UJ.

Artur Grabowski − autor ośmiu dramatów, pięciu tomów wierszy, czterech książek eseistycznych i przekładów poetyckich; uczy literatury współczesnej, teatru i fi lozofi i na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współredaktor serii „Dramat współczesny. Reaktywacja” (IBL PAN), stały współpracownik miesięcznika „Teatr”, stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej i Fundacji Fulbrighta. Wykładał na uniwer-sytetach amerykańskich w Chicago, Seattle i Buff alo.

Julia Hoczyk – teatrolożka i krytyczka tańca. Absolwentka Wydziału Wiedzy o Tea- trze Akademii Teatralnej w Warszawie. Doktorantka Instytutu Sztuki PAN i słu-chaczka Podyplomowych Studiów „Gender Studies” Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Teksty krytyczne publikowała m.in. w „Didaskaliach”, „Teatrze” i „Opcjach”. W latach 2005−2010 redaktorka „Sceny”, w latach 2008−2011 – sieciowego miesięcznika „Kultura Enter”, a obecnie portalu ta-niecPOLSKA.pl. Zajmuje się problematyką ciała, cielesności i gender w teatrze i tań-cu, ze szczególnym uwzględnieniem japońskiego tańca butō. Jako wykładowczyni współpracuje z Akademią Teatralną. Pracuje w Instytucie Muzyki i Tańca.

Ewa Jeleń − doktorantka w Zakładzie Performatyki Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza, interesuje się tematyką terapii przez teatr oraz performatyką medialną. Obecnie realizuje projekt badawczy (fi nansowany z grantu Narodowego Centrum Nauki) o nazwie Cierpienie i śmierć jako współczesne widowi-sko medialne. Perspektywa performatyczna, w którym stara się połączyć osiągnięcia performance studies z refl eksją trauma studies w kontekście obrazów fotografi cznych i telewizyjnych.

Joanna Jopek − doktorantka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, pisze rozprawę doktorską pod kierunkiem prof. dr hab. Małgorzaty Sugiery. Ab-solwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych UJ,


371Noty o autorach

współpracowniczka Gazety Teatralnej „Didaskalia”, jurorka 18. edycji Ogólnopol-skiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Publikowała m.in. w „Didaskaliach”, „Teatrze”, „Tygodniku Powszechnym”, „Kontekstach”. Współautorka Lektur dramatyczności (red. Dariusz Kosiński, Kraków 2010).

Leszek Karczewski − teoretyk literatury i teatru, adiunkt w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Działu Edukacji Muzeum Sztuki w Łodzi. Autor prac poświęconych teorii podmiotowości i teorii interpretacji, inspi-rowanych fi lozofi ą amerykańskiego pragmatyzmu. Kurator projektów animacyjnych, m.in. ms2 Re:akcja w Muzeum Sztuki w Łodzi, nominowanej do nagrody Sybilla 2008 czy WIKIzeum. Długoletni recenzent teatralny łódzkiej „Gazety Wyborczej”.

Patryk Kencki − doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Historii i Teo-rii Teatru w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk i sekretarz redakcji „Pamięt-nika Teatralnego”. Pracuje również na stanowisku adiunkta Wydziału Aktorskiego Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Prowadzi zajęcia na studiach podyplomowych w Instytucie Badań Literackich PAN. Jako kustosz i głów-ny inwentaryzator był zatrudniony w Muzeum Teatralnym w Warszawie. W kaden-cji 2008–2012 pełnił funkcję sekretarza Polskiego Towarzystwa Historyków Teatru. Interesuje się widowiskami staropolskimi, tradycją biblijną oraz recepcją Moliera. Ostatnio wydał Inspiracje starotestamentowe w dramacie polskiego renesansu (1545–1625) (Warszawa 2012).

Agata Kołodziej – absolwentka fi lologii polskiej i wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Doktorantka w Katedrze Performatyki na Wydziale Polonistyki Uni-wersytetu Jagiellońskiego.

Dariusz Kosiński − profesor zwyczajny w Katedrze Performatyki Wydziału Poloni-styki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Najważniejsze publikacje: Sztuka ak-torska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku... (Kraków 2003); Sceny z ży-cia dramatu (Kraków 2004), Dramaturgia praktyczna... (Kraków 2005), Polski teatr przemiany (Wrocław 2007), Grotowski. Przewodnik (Wrocław 2009), Teatra polskie. Historie (Warszawa 2010), Teatra polskie. Rok katastrofy (2013). Od stycznia 2010 roku dyrektor programowy Instytutu im. J. Grotowskiego we Wrocławiu.

Marcin Kościelniak − teatrolog, krytyk teatralny. Asystent w Katedrze Teatru i Dra-matu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zastępca redaktora naczelnego Gazety Teatralnej „Didaskalia”, recenzent „Tygodnika Powszechnego”. Publikował m.in. w „Dialogu”, „Notatniku Teatralnym”, serii książkowej „Th eater der Zeit”. Autor książki Prawie ludzkie, prawie moje. Teatr Helmuta Kajzara (2012). Redaktor tomu: Helmut Kajzar, Koniec półświni. Wybrane utwory i teksty o teatrze (2012).

Tomasz Kubikowski − profesor nadzwyczajny Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, od 2003 roku zastępca dyrektora artystycznego Teatru Narodowego w Warszawie. Badacz teatru i performansu, tłumacz, edytor, krytyk teatralny. Autor książek: Siedem bytów teatralnych. O fenomenologii sztuki scenicznej (Warszawa 1994) i Reguła Nibelunga. Teatr w świetle nowych badań świadomości (Warszawa 2004). Tłumacz m.in. prac Richarda Schechnera Przyszłość rytuału. Pis-


372 Noty o autorach

ma o kulturze i o przedstawieniach (Warszawa 2000); Performatyka. Wstęp, (Wrocław 2006). Wraz z Edytą Kubikowską edytor Raptularza Zbigniewa Raszewskiego (Lon-dyn 2004) i redaktor naukowy książki Performans Marvina Carlsona (Warszawa 2007). Ostatnio tłumacz i redaktor polskiego wydania książki Jona McKenziego Per-formuj albo... (Kraków 2011).

Katarzyna Lemańska – studentka performatyki i edytorstwa Uniwersytetu Jagiel-lońskiego. Publikuje w „Didaskaliach”, na platformie Taniec Polska, w „Ricie Baum”, kwartalnikach: „Performer”, „Fragile” i „Nietak!t”. Współredaktorka Internetowego Magazynu „Teatralia”.

Małgorzata Leyko – profesor nadzwyczajny w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwer-sytetu Łódzkiego, zajmuje się badaniami nad teatrem niemieckojęzycznym w XIX i XX wieku, teatrem żydowskim w Polsce, polsko-niemieckimi stosunkami teatral-nymi oraz teoriami teatralnymi od początku XIX wieku. Z tego zakresu opublikowa-ła autorskie opracowanie Reżyser masowej wyobraźni. Max Reinhardt i jego teatr dla pięciu tysięcy (Łódź 2002) oraz liczne artykuły i rozprawy. Jest redaktorem tomów zbiorowych Łódzkie sceny żydowskie (2000) i Teatr masowy – teatr dla mas (2011) oraz współredaktorem kilkunastu książek wydanych w Polsce i Niemczech. Ważną część jej dorobku naukowego stanowią przekłady z języka niemieckiego, m.in. podręcznika Wprowadzenie do nauki o teatrze Christophera Balme’a (wspólnie z W. Dudzikiem, 2003, wyd. II 2005) oraz kolejnych tomów w serii „Th eatroteka”: G. Fuchsa O scenie przyszłości (2005), M. Reinhardta O teatrze i aktorze (2006), L. Tiecka O cudowności u Shakespeare’a (2006), wspólnie z W. Dudzikiem Ekspresjonizm w teatrze niemieckim (2009) oraz O. Schlemmera Eksperymentalna scena Bauhausu (2010).

Dagmara Łuba – absolwentka studiów licencjackich na kierunku Wiedza o Tea-trze, obecnie studentka uzupełniających studiów magisterskich na kierunku Per-formatyka Przedstawień w Katedrze Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pisze pracę magisterską pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kosińskiego.

Jadwiga Majewska − krytyk tańca, pisze też o teatrze i sztuce. Absolwentka religio-znawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie gościnnie wykłada historię i teorię tańca. W 2011 roku uzyskała stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Na-rodowego, w ramach którego opracowała dwie antologie tekstów o tańcu (w dru-ku). Kuratorka międzynarodowych projektów edukacyjnych i artystycznych oraz współkuratorka festiwalu tańca współczesnego KRoki w Krakowie. Stale współpra-cuje z „Teatrem” i „Didaskaliami”; autorka książki Th e Body Revolving Th e Stage. New Dance in New Poland (Warszawa 2011). Zasiada w Radzie Programowej ds. Tańca Instytutu Muzyki i Tańca, jest członkiem Dance Critics Association oraz Congress of Research in Dance. Autorka i kuratorka MAKT – Mobilnej Akademii Krytyki Tańca.

Marco De Marinis − profesor zwyczajny na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Bolonii. Jego zainteresowania naukowe dotyczą teorii teatru, metodologii i epi-stemologii badań nad teatrem, historii teatru XX wieku, przestrzeni teatralnej i iko-nografi i. Jest autorem licznych monografi i: Teatro e comunicazione (1977), Mimo e mimi. Parole e immagini per un genere teatrale del Novecento (1980), Semiotica del


373Noty o autorach

teatro. L’analisi testuale dello spettacolo (1982, 1992, 1993), Al limite del teatro. Utopie, progetti e aporie nella ricerca teatrale degli anni Sessanta e Settanta (1983), Il nuovo teatro 1947-1970 (1987, 1995; wersja hiszpańska 1988), Capire il teatro. Lineamenti di una nuova teatrologia, (1988, 2008, tłumaczona na hiszpański i kataloński), Mimo e teatro nel Novecento (1993), Drammaturgia dell’attore (współred. 1997), La danza alla rovescia di Artaud. Il Secondo Teatro della Crudeltà (1999, 2006), In cerca dell’attore. Un bilancio del Novecento teatrale (2000), Visioni della scena. Teatro e scrittura (2004), En busca del actor y del espectador. Comprender el teatro II (2005), Il teatro dell’altro. Interculturalismo e transculturalismo nella scena contemporanea (2011). Jest człon-kiem redakcji i rad naukowych wielu wydawnictw, w tym prestiżowego Casa Editrice Bulzoni di Roma. Jest stałym członkiem zespołu naukowego International School of Th eatre Anthropology (ISTA) pod kierunkiem Eugenia Barby.

Dobrosława Marszałkowska − uczestniczka Stacjonarnych Studiów Doktoranckich Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Pisze pracę doktorską pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kosińskiego. Ukończyła teatrologię na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracę magisterską, dotyczącą działal-ności artystycznej madryckich drag queens, obroniła w roku 2011. Równolegle stu-diuje również fi lologię czeską na Wydziale Filologicznym UWr.

Anna Matras − absolwentka studiów licencjackich na kierunku Wiedza o Teatrze, obecnie studentka uzupełniających studiów magisterskich na kierunku Performaty-ka Przedstawień w Katedrze Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pisze pracę magisterską pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kosińskiego.

Agnieszka Marek − absolwentka Wiedzy o Teatrze i Dramatologii na Uniwersyte-cie Jagiellońskim. Była stypendystką programu MIRA. W ramach studiów dokto-ranckich na Wydziale Polonistyki UJ przygotowuje pod kierunkiem prof. dr hab. Małgorzaty Sugiery rozprawę doktorską poświęconą performatywności francusko-języcznego dramatu współczesnego i jego związkom z feminizmem II Fali. Jej nauko-we zainteresowania obejmują performatykę oraz gender i queer studies.

Joanna Ostrowska − adiunkt w Zakładzie Performatyki Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Autorka artykułów w języku angielskim, francu-skim, hiszpańskim, czeskim i słoweńskim. Współredaktorka trzech prac zbiorowych, współautorka Szkiców o teatrze alternatywnym, autorka Th e Living Th eatre − od sztu-ki do polityki. Od 2005 roku uczestniczka międzynarodowego programu badawczego „European Festival Research Project”, w latach 2006−2007 członek zespołu przygo-towującego raport „Street Artist in Europe” dla Parlamentu Europejskiego, w latach 2009-2011 brała udział w projekcie „Th eatre Architecture in Central and Eastern Europe”. Od 2010 roku kieruje pracami zespołu roboczego „Performance in Public Spaces” w ramach International Federation of Th eatre Research.

Katarzyna Peplinska – studentka uzupełniających studiów magisterskich na kierun-ku Performatyka Przedstawień w Katedrze Performatyki na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pisze pracę magisterską poświęconą zagadnieniu per-formansu demokratycznego w Polsce po 1989 roku. Uczestniczy w pracach Otwarte-


374 Noty o autorach

go Uniwersytetu Poszukiwań w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Współpracuje z portalem kulturalnym „e-splot”.

Paolo Puppa − profesor zwyczajny historii teatru i widowisk na Wydziale Filologicz-nym Uniwersytetu w Wenecji. Wykładał i prowadził seminaria na uniwersytetach w Londynie, Los Angeles, Nowym Jorku, Princeton, Toronto, Middlebury, Buda-peszcie, Paryżu i Lilles. Jest redaktorem serii wydawniczej poświęconej dramaturgii „Il Metauro”, autorem licznych monografi i z zakresu historii teatru oraz opracowań dotyczących twórczości L. Pirandella, H. Ibsena, D. Fo, G. D’Annunzia, I. Svevo, R. Rollanda, C. Goldoniego. Zredagował włoskie wydanie Th e Open Door Petera Brooka dla wydawnictwa Einaudi (2005). Był współredaktorem Th e History of the Italian Th eatre (2006) i Encyclopedia of the Italian Literature (2007) oraz monografi i zbiorowej poświęconej Eleonorze Duse Voci e anime, corpi e scritture (2009), Lettere impossibili (2009). W 2009 roku wydał monografi ę La voce solitaria na temat histo-rii performera monologującego we Włoszech. Ostatnio opublikował zbiór esejów Racconti del palcoscenico: dal Rinascimento a Gadda (2011). Jest także autorem sztuk teatralnych tłumaczonych na języki obce, m.in. La collina di Euridice (zdobywca Na-grody im. Luigiego Pirandella w 1996) i Zio mio (nagroda Bignami-Riccione w 1999), Famiglie di notte (2000), Venire, a Venezia (2002). W 2006 roku otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych za sztukę Parole di Giuda, w której sam zagrał. W 2008 roku zdobył nagrodę teatralną Campiglia Marittima za sztukę Tim e Tom.

Agnieszka Sosnowska – doktorantka w Zakładzie Teatru i Widowisk w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, pisze pracę doktorską pod kierun-kiem prof. dr hab. Leszka Kolankiewicza. Absolwentka kulturoznawstwa oraz fi lozo-fi i. Zajmuje się sztukami performatywnymi i wizualnymi oraz estetyką nowych me-diów. Kuratorka w Artists-In-Residence Laboratory w Centrum Sztuki Współczesnej Zamku Ujazdowskiego w Warszawie.

Justyna Stasiowska – absolwentka dramatologii na kierunku Wiedza o Teatrze Uni-wersytetu Jagiellońskiego, gdzie tematem pracy magisterskiej była performatywność DJ-a w dramacie. Doktorantka w Katedrze Performatyki UJ. Przedmiotem jej badań jest zjawisko noise w działaniach artystycznych i społecznych. Publikowała w „Dida-skaliach”, „16mm”, „niedoczytania.pl”, „Nietak!t”.

Grzegorz Stępniak – absolwent Wiedzy o Teatrze i Dramatologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował na uniwersytecie w Pittsburghu oraz w School of Th eatre, Film and Television na UCLA w Los Angeles. Jest doktorantem w Instytucie Ame-rykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Przygotowuje doktorat o queerowych ame-rykańskich performerach. Jego zainteresowania naukowe obejmują: queer studies, performatykę oraz fi lm, dramat i performans amerykański mniejszości seksualnych i etnicznych. Dwukrotny stypendysta japońskiej Fundacji SYLFF i Ministra Edukacji.

Julia Szczęsna – absolwentka kierunku Wiedza o Teatrze na Uniwersytecie Jagielloń-skim. Pracę licencjacką Przedstaw się mimowi. Przedstaw się mimo. Przedstaw się mi. Analiza relacji widz – performer na przykładzie ludzkiej statuy, mima ulicznego napi-sała pod opieką prof. dr. hab. Dariusza Kosińskiego. Uczestniczka całorocznego cy-klu wykładów i seminariów pod hasłem „Performatyka i inne tańce” (rok akademicki


375Noty o autorach

2010/2011) organizowanego przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu w ramach Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań. Obecnie studentka I roku uzupeł-niających studiów magisterskich na kierunku Performatyka Przedstawień w Kate-drze Performatyki na Wydziale Polonistyki UJ. Ostatnio zajmuje się performatywny-mi aspektami relacji człowiek–maszyna–komputer.

Wanda Świątkowska ‒ adiunkt w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uni-wersytetu Jagiellońskiego. Absolwentka teatrologii i rosjoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Opublikowała rozprawę doktorską jako monografi ę Książę. Ham-let Juliusza Osterwy (2009), współredagowała tom zbiorowy: Słowacki/Grotowski. Rekontekstualizacje (2010), dwujęzyczne wydanie Polska. Kultura. Ukraina: wykła-dy o teatrze (2010). Współpracuje z miesięcznikiem „Teatr”, współredaguje pismo naukowe „Performer” wydawane przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wroc-ławiu (http://www.grotowski.net/performer). Jej zainteresowania naukowe obejmu-ją historię Reduty i fi lozofi ę teatralną Juliusza Osterwy, polską recepcję dramatów Williama Shakespeare’a, znaczenie Hamleta/Hamleta w kulturze polskiej, awangardę teatralną wschodniej Europy (Rosja, Ukraina), działalność i piśmiennictwo Łesia Kurbasa, polski teatr współczesny.

Magdalena Talar – absolwentka romanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim (temat pracy magisterskiej: Metamorfozy na scenie theatrum mentis w dramaturgii Rolanda Topora) oraz kierunku Wiedza o Teatrze na tej samej uczelni. Była stypendystką pro-gramu Erasmus na Uniwersytecie w Awinionie. Pracuje jako redaktor w Społecznym Instytucie Wydawniczym Znak.

Karolina Wycisk – studentka performatyki i krytyki literackiej Uniwersytetu Ja-giellońskiego, publikowała w „Didaskaliach”, „Notatniku Teatralnym”, „Fragile”, „Nietak!cie” oraz na portalu „Taniec Polska”, współredaktorka Internetowego Maga-zynu „Teatralia”.

Jacek Wachowski – teatrolog, performatyk, profesor zwyczajny w Katedrze Dramatu, Teatru i Widowisk na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu Ada-ma Mickiewicza w Poznaniu. Członek Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Semiotycznego oraz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Współzałożyciel i prezes Live Art Foundation. Zajmuje się: współczesnymi zjawiskami artystycznymi powstającymi w obrębie sztuki widowiskowej, ze szczegól-nym uwzględnieniem performansu oraz teoretyczną i metodologiczną refl eksją nad dramatem i teatrem. Autor licznych publikacji poświęconych tej problematyce, mię-dzy innymi książki Performans, wydanej przez Słowo/obraz terytoria (Gdańsk 2011).

Halina Waszkiel – absolwentka fi lologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, asystent w Zakładzie Literatury XIX wieku w Białostockiej Filii Uniwersytetu War-szawskiego oraz adiunkt w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku), redaktor w Dziale Wy-dawniczym Muzeum Narodowego w Warszawie i wieloletni kustosz Muzeum Tea-tralnego w Warszawie. Autorka prac z zakresu teatru i dramatu XIX i XX wieku, mo-nografi i Stanisław Bogusławski (2010), esejów i recenzji dotyczących teatru, dramatu oraz teatru lalek, a także książki Dramaturgia polskiego teatru lalek (w druku).


376 Noty o autorach

Katarzyna Woźniak − tłumaczka języka włoskiego i francuskiego. Absolwentka fi -lologii włoskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zajmuje się współczesnym teatrem włoskim, zwłaszcza postacią nowego performera epickiego i włoską recepcją twórczości Jerzego Grotowskiego. Jako autor-ka i tłumaczka współpracuje na stałe z pismem „Performer”, dla którego przełożyła teksty m.in. Eugenia Barby, Nanda Tavianiego, Jean-Marie Pradiera. Kieruje niefor-malną grupą badawczą „Pracownia Performatyki”, której celem jest popularyzowanie wiedzy o sztukach performatywnych włoskiego obszaru kulturowego.


Indeks nazwisk

Abrahamowicz Michał 44Abramoviĉ Marina 34, 35, 37, 89–90, 354Acca Fabio 38Acconci Vito 11, 68–70, 72–77Adamczyk Maciej 107–114Adasiński Anton 108Ajschylos 161–162, 167, 276, 290Akers Matthew 35Albrigh Cooper Ann 208Allegri Eugenio 288Allegri Luigi 303Allen Woody 108Alter Jean 152Andreini Francesco 294Angeleri Francesco 298Angeleri Giuseppe 297–299Appia Adolphe 247Aptowicz O’Keefe Cristine 91, 95Arbus Diane 84Artaud Antonin 19, 31, 37, 109, 176Arystofanes 153–154, 160, 162, 164–167Arystoteles 31, 159, 163Attisani Antonio 287Attridge Derek 117Auslander Philip 11, 169, 170, 182, 219Austin John 15, 59–60, 150Austin Langshaw 23–24, 31

Bachtin Michaił 282Bal Ewa 12, 40

Balcerowicz Leszek 230Baliani Marco 286–287Bara Charlotta 246Barański Janusz 199Barba Eugenio 22, 39Bardini F. 292Baricco Alessandro 284Barker Chris 257, 262Barney Matthew 35Barney Natalie 13, 233–234, 237–239, 242–

–243Barsotti Anna 216, 290Bartolucci Giuseppe 287Bartoszewski Walery 144Bass Eric 355Basyglio Frank 279Bates Benjamin R. 203–204, 208, 211Bator Joanna 343Baty Gaston 351Baudelaire Charles 312Bauman Richard 10, 42, 43, 340Baumann Zygmunt 316Baus dels La Fura 37Beaumarchais Pierre 272Beck Julian 11, 127, 132–136Beckett Samuel 33, 281, 311–313Bel Jérôme 22, 67–68Benigni Adriano Celentano 219Benigni Roberto 13, 213, 217–222, 290Benjamin Walter 189, 192, 284


378 Indeks nazwisk

Bennett Maxwell R. 44Berent Stanley 208Berleant Arnold 114Berlinguer Enrico 218Berlusconi Silvio 218–219Bernhart Th omas 282Bertolucci Giuseppe 218, 290Biagini Mario 40Biechteriew Władimir 123Bielawka Klara 313Bierwiaczonek Kinga 141Bieś Andrzej Paweł 143Bissaker Nicolas 343 Bloch Ernst 234Błoński Jan 109Boal August 116Bocianowski Cecile 102Bohomolec Franciszek 148–151Bond Justin Vivian 234, 239, 242–243Bonifacy VIII, papież 283Borowski Mateusz 30, 60, 76, 90, 112, 123,

169, 175, 180, 191, 214, 265, 323, 348Bourdieu Pierre 80, 316Boy-Żeleński Tadeusz 149Brach-Czaina Jolanta 325Brandstetter Gabriele 249Braun Kazimierz 132, 134Brecht Bertold 159, 177–178, 281, 286, 349Bresciani Caterina 297Brew J.C. 345Brewster Bill 174Brook Peter 281, 287, 290, 344Broughton Frank 174Brown Trisha 309Bruce Fink 74Bruegel Pieter 342–243Bruni Domenico 295Brustein Robert 134Brzezińska Ana 308, 313Bubner Rüdiger 117Bucci Elena 288Bucholc Marta 187Bunsch Karol 246Buras Jacek 119, 192Burden Eric 37Burdziej Stanisław 25Burrows Jonathan 314Butler Judith 8, 60, 83, 229, 234, 366Bzdyl Leszek 14, 328, 330, 333–337

Cage John 26Calderón de la Barca 290Cameron John Mitchell 234Carlson Marvin 8, 28, 42, 142, 340, 347, 353Carmelo Bene 19, 283Carra Rafaella 218Carroni Giovanni 288Case Sue-Ellen 237, 243Cassiers Guy 32Castellucci Romeo 32Castiglione Baldassare 305Castorf Frank 153, 170Cecchi Carlo 289Celestini Ascanio 286–287Chacińska-Abrahamowicz Barbara 44Chandler Raymond 312Chaplain Hilary 355Chaplin Charlie 340Chazam David 308Chiari Pietro 296Chladek Rosalia 246Chlewiński Zdzisław 44Chomsky Noam 23Chrząstowski Juliusz 266Chudy Wojciech 205Chwedeńczuk Bohdan 24, 59Clyde Bonnie 224Cooper Carol 173Corkill Edan 342Cosentino Andrea 288Coulibeuf Pierre 35Craig Edward Gordon 130, 350Crary Jonathan 179Craxi Bettino 218Crick Francis 43Curino Laura 262, 288–289Cutler Chris 172–173Cypryański Piotr 155Czarnacka Agata 83Czechow Antoni 311–312Czerwiński Mateusz 335

D’Amico Silvio 294Da Vinci Leonardo 342Dale Dick 109Damasio Antonio 57Danielewicz J. 159Dante Alighieri 218–220Datner-Śpiewak Helena 24, 81Davies Telory 210


379Indeks nazwisk

De Berardinis Leo 289De Marinis Marco 9, 19, 21, 33, 34, 36, 39,

40, 305De Sommi Leone 294–295, 303De Toro Fernand 27Debray Regis 154Def Mos 92Degas Edgar 242Degler Janusz 40, 54Delbono Pippo 32Deleuze Gilles 187Delsarte François 247Demarcy Robert 178Demirski Paweł 12, 223–231, 278Dennett Daniel 43Deriu Fabrizio 21, 29Derra-Włochowicz Aleksandra 207Derrida Jacques 99, 117, 227Desmond Olga 246Dębicki Antoni 294Dębowski Marek 62Dijck José van 186–187, 189Dmuszewski Ludwik Adam 273Dobrowolski Artur 11Dobrzański Jerzy 353Dolan Jill 91–94, 96Dörr Evelyn 251, 253Dostojewski Fiodor 170, 282Douglas Mary 187Dove Heinrich Wilhelm 175Drwięga Marek 317Duda Artur 12, 59, 153, 366Duncan Isadora 246Dunlop-Preston Valerie 247Duranty Louis Emile 350Duvignaud Jean 21Dygul Jolanta 14Dziekan Jacek 21, 26Dziekan Małgorzata 21, 26

Edelman Gerald M. 44–48, 50, 57Eiselen Ernst 247El Greco 334, 336Elliott Gregory 179Enia Davide 288Einstein Albert 339Epstein Julius 90Estienne Charles 188Eurypides 162, 167, 276

Fabre Jan 32, 35, 37Falwell Jerry 240Faulstich Werner 154, 156, 160Fedewicz Maria Bożenna 193Fellini Federico 290Féral Josette 22, 30–32, 175Filippo Eduardo de 288Fischer-Lichte Erika 8, 12, 30, 34, 40, 50, 76–

–77, 89–90, 112, 123, 169–171, 174–175, 180, 182, 191, 265, 273, 323–324, 348, 352, 354

Fish Stanley 207Flak Kenneth 308Flaszen Ludwik 25, 191, 259, 261Fleck Ludwik 207Fo Dario 14, 215–217, 221, 282–283, 285–

–287, 291, 283, 293, 302–306Folena Gianfranco 289Foucault Michel 185–186, 200, 257, 316Fraleigh Sondra 321–322Fraser Mat 208–209Freud Sigmund 282Freund Gisèle 80Front Mariusz 108Fuller Loï 236

Gajewski Jarosław 205Gałczyński Konstanty Ildefons 349Gandini Pietro 300Gandini Teresa 298Gańczarczyk Ida 311Garbaczewski Krzysztof 12, 177–178, 180–

–181Garcia Rodrigo 37Garrone Nico 287Ghelderone Michel de 350Gillian Rose 87Ginsberg Allen 40, 310Gioia Dana 90–91Glasenapp-Konkol Małgorzata 208Gluck Christoph Wilibald 247Goebbels Joseph 252–253Goff man Erving 20, 21, 24–27, 81Goldberg Ann Lee 14 , 69, 142Goldoni Carl 14, 293–303, 306Gołębska Natalia 351Górkiewicz Alicja 12Grabowski Artur 11Graczyk Piotr 189Grillo Beppe 13, 213, 218, 219–222


380 Indeks nazwisk

Grotowski Jerzy 10, 13, 19, 22, 25–26, 29, 32, 37, 39, 40, 54, 141, 190–191, 255–256, 258–266, 278, 336

Gruszczyński Piotr 110Gruszka Karolina 264Grzebień L. 143Grzeliński Adam 207Guccini Gerardo 38, 216–217, 284–285Gumbrecht Ulrich 190 Gumpert Lynn 342–343Gutman Guy 112GutsMuths Christoph Friedrich 246

Hacker Peter M.S. 44Halberstam Judith 241Halczak Anna 136Hall Stuart 256–257Handke Peter 112Hariman Robert 86Hawking Stephen 204Helbo André 19, 27Henderson Bruce 210–211Henry Michel 317–318Henryk Walezy, król 142Herrmann Max 34Hijikata Tatsumi 321, 324–325Hill Gary 68Hirnao K. 322Hitler Adolf 241–242, 313, 340, 342Hoczyk Julia 14, 326Holberg Ludvik 151Holman Bob 95Holoubek Gustaw 215Homer 159Hondros Chris 86Hughes Ted 290Hunca E.M. 44Husserl Edmund 317Hymes Dell 23

Ilum Kristine 308, 311Inglot Marek 143Itoi Kay 341, 344Iwana Masaki 318–320, 324

Jaghn Friedrich Ludwig 247Jagucki Radosław 322Jajte-Lewkowicz Irena 205James William 123Jamieson Duncan 255

Jarmush Jim 218Jarry Alfred 350Jeleń Elżbieta 192Jeleń-Kubalewska Ewa 11Jennings Lee Byron 193, 198Joachimowicz Leon 151Jonas Joan 75Jones Grace 174Jooss Kurt 246Jopek Joanna 12Jotterand J. 134Judkowiak Barbara 151Jurkowski Henryk 348, 350

Kabat Jan 246Kaczmarczyk Michał 204Kaczmarek Jerzy 190Kaczmarek Szymon 311Kadulska Irena 143Kafk a Franz 138Kahlo Frida 344Kajzar Helmut 12, 193, 195–201Kalinowski Witold 281Kallmeyer Hedwig 247Kane Sara 99Kantor Tadeusz 10, 11, 32, 127, 136–138,

190–192, 350Kapciak Alina 154Kaprow Allan 25–26Karczewski Leszek 12Karpiński Maciej 57Karsznia Adela 255Kartezjusz (Descartes René)187Kasia Katarzyna 117Kencki Patryk 12, 142–143, 148–149Keret Edgar 311Kilian Adam 350, 353King Kenneth 309Kirby Michael 36Kirschenblatt-Gimblett Barbara 127–128, Klee Paul 350Kleist Heinrich von 119, 352Klekot Ewa 87Klimczyk Wojtek 307–308, 310–311, 313–

–314Kłobukowski Michał 113Kłosiński Krzysztof 117Knapik Dominika 307–314Knuckles Frankie 173Kocur Mirosław 59, 141–142, 158


381Indeks nazwisk

Kokoschka Oskar 350Kolankiewicz Leszek 157–158, 163, 168, 205,

256Kołodziej Beata 11Komendant Tadeusz 316Komorowski Bronisław 225Kopciewicz Lucyna 316Korusiewicz Maria 115Kosiński Dariusz 13, 63, 141, 204, 258–259,

272, 328, 347Kościelniak Marcin 12Kott Jan 148Kowalska Małgorzata 70, 318Krajewski Marek 190Krakowska Joanna 122Krasicki Ignacy 147Krasuska Karolina 60Krąpiec Mieczysław Albert 205Krówka Dobrochna 312Krzemieniowa Krystyna 117Kubikowska Edyta 28, 42, 142, 340, 348Kubikowski Tomasz 10, 27, 41, 42, 52, 57, 80,

121, 130, 138, 146, 152, 155, 206, 228, 316, 340, 347

Kucińska Agata 355Kuhn Th omas S. 207Kuligowska-Korzeniewska Anna 42 Kunz Tomasz 316Kuppers Petra 204–206, 208–209, 211Kurth Peter 246Kurz Iwona 179Kutyła Julian 340Kutz Kazimierz 215

Laban Rudolf 13, 245–246, 248–253, 332, 335Lacan Jacques 74, 340Lattanzi Roselli Rosetta 294Lauwers Jan 32Lawrence S.C 249 Leach Robert 122Lee Jaram 159Leeder Sigurd 246Lehmann Hans-Th ies 22, 29, 30, 33, 34, 37,

38, 100, 102, 190, 192, 329, 338Leigh Vivien 312Lemańska Katarzyna 14Lenin Włodzimierz 342Lepage Robert 32Leszczyńska Katarzyna 56, 59Leśnierowska Joanna 328

Levittoux I. 178Lewański J. 143Leyko Małgorzata 13Limon Jerzy 129Lindermann Kurt 206Lombardi Giovanni Donato 294Lorca Federico Garcia 350Loxley James 12, 60, 214–215, 217, 222Lubomira-Piotrowska Agnieszka 265Lucaites John 86Lyotard Jean-François 227–228

Ławińska-Tyszkowska Janina 160Łuba Dagmara 13Łunaczarski Anatolij 121

MacAloon John 81, 199Machała Tomasz 214Machiavelli Niccolò 302–303Maciąg Rafał 142Madeleine 246Maeterlinck Maurice 350Magala Sławomir 83–84Maier-Hasagić Sanja 308, 311Majakowski Włodzimierz 334Majewska Jadwiga 14, 331–333, 338Majewski Szymon 220Malina Judith 11, 127, 132–134, 136Malinowski Bronisław 180, 182Mamon Sara 301Mancus David 174Manet Édouart 242–243Manovich Lev 155Manzoni Alessandro 286Marcus Neil 203Marek Agnieszka 13Marelli Michela 284Markiewka Tomasz 115Marotti Feruccio 215Marszałkowska Dobrosława 14Martinelli Marc 287Martio Ernesto de 291Matras AnnaMatsui Midori 341, 343Mauss Marcel 28McAlloon John 152McCarthy J. 94McCarthy Nicholas 204McGregor Douglas 130, 132


RedaktorRenata Włodek

Skład i łamanieHanna Wiechecka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83


Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy ...

Documents

Transcript of Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy ...