GLEBA

1. Gleba jest efektem przemian, zwanych

wietrzeniem

1.1. Wietrzenie fizyczne – polega na

rozluźnieniu, rozdrobnieniu i

kruszeniu skały

1.2. Wietrzenie chemiczne – polega na

zmianie składu chemicznego

spowodowanej rozkładem substancji

organicznych, niedoborem tlenu,

reakcją z wodą, dwutlenkiem węgla,

bądź z tlenem

1.3. Wietrzenie biologiczne – polega na

równoczesnym wietrzeniu

chemicznym i fizycznym,

powodowanym przez żyjące w glebie

żywe organizmy zwierzęce i roślinne

2. Tworzenie gleby uzależnione jest od:

2.1. Skały macierzystej (podłoża)

2.2. Klimatu

2.3. Rzeźby terenu

2.4. Czasu

2.5. Organizmów żywych

2.6. Działalnośd człowieka

3. Rodzaje gleb

3.1. Brunatne (52%)

3.1.1. Podłoże ze skał wapiennych

3.1.2. Istotne w tworzeniu są lasy

liściaste i mieszane

3.2. Piaszczyste

3.2.1. Roślina wskaźnikowa – fiołek

polny

3.3. Ilaste

3.3.1. Roślina wskaźnikowa – jaskier

rozłogowy

3.4. Gliniaste

3.4.1. Roślina wskaźnikowa – łopian

3.5. Próchnicze

3.5.1. Roślina wskaźnikowa –

konwalijka dwulistna

4. Skład gleby

4.1. Substancje mineralne

4.2. Materia organiczna (obumarłe części

zwierząt i roślin, rozkładające się w

obecności bakterii i grzybów)

4.3. Woda glebowa

4.4. Powietrze glebowe

4.5. Organizmy żywe

5. Rośliny wskaźnikowe wrażliwe na składniki

gleby

5.1. Uboga w azot – wrzos zwyczajny

5.2. Bogata w azot – pokrzywa

5.3. Uboga w wapo – rumianek pospolity

5.4. Bogata w wapo – oset zwisły

6. Wnioski doświadczeo

6.1. Gleba nie rozpuszcza się w wodzie

6.2. Barwa gleby zależy od składu

chemicznego

6.3. Pojemnośd wodna różnych gleb jest

zróżnicowana

7. Właściwości gleby

7.1. Mechaniczne

7.1.1. Związane z wielkością cząsteczek

w glebie i ich zdolnością do

agregacji (tworzenia większych

skupisk)

7.2. Fizyczne

7.2.1. Barwa

7.2.2. Lepkośd

7.2.3. Predyspozycje do pęcznienia i

kurczenia

7.2.4. Przepuszczalnośd

7.2.5. Właściwości cieplne

7.2.6. Pojemnośd wodna

7.2.6.1. Decyduje o

przydatności gleby pod

tereny rolnicze

8. Odczyn gleby

8.1. Zasadowy

8.1.1. Gleby bogate w minerały

węglanowe są najczęściej słabo

zasadowe

8.1.2. Roślina wskaźnikowa – babka

zwyczajna, tobołki polne

8.2. Kwasowy

8.2.1. Gleby z dużą zawartością

materiału organicznego

zazwyczaj są kwasowe

8.2.2. Roślina wskaźnikowa – fiołek

trójbarwny, wrzos zwyczajny

9. Właściwości sorpcyjne gleby

9.1. Sorpcja – zdolnośd do pochłaniania i

zatrzymywania różnego rodzaju

materii

9.1.1. Mechaniczna

9.1.1.1. Zatrzymywanie

zawiesin i

mikroorganizmów,

zawartych w roztworach

glebowych; w wolnych

przestrzeniach gleby

9.1.2. Fizyczna

9.1.2.1. Zatrzymywanie

mikroorganizmów i

cząsteczek związków

chemicznych przez

rozdrobnione składniki

9.1.3. Chemiczna

9.1.3.1. Rozpuszczanie i

strącanie w glebie trudno

rozpuszczalnych soli

9.1.4. Biologiczna

9.1.4.1. Chroni związki

rozpuszczalne w wodzie

przed wymyciem. Związana

z funkcjonowaniem w

glebie organizmów żywych

9.2. Nawozy

9.2.1. Naturalne

9.2.1.1. Obornik – płynne i

stałe odchody stosowane

po przefermentowaniu

zwierząt hodowlanych ze

ściółką. Jest stopniowo

przyswajalny przez glebę

9.2.1.2. Gnojówka –

przefermentowane

odchody zwierząt w

(głównie mocz – źródło

azotu i potasu).

Rozcieoczana przed

nawożeniem pól

9.2.1.3. Gnojowica – płynna,

przefermentowana

mieszanka odchodów

zwierząt

9.2.1.4. Kompost – Powstaje w

wyniku rozkładu szczątków

roślinnych i zwierzęcych.

9.2.1.5. Biohumus – nawóz z

odchodów dżdżownic

kompostowych, które

przetwarzają kompost

9.2.2. Sztuczne

9.2.2.1. Azotowe

9.2.2.1.1. Amonowe

9.2.2.1.2. Saletrzane

9.2.2.2. Fosforowe

9.2.2.3. Potasowe

9.2.3. Pierwiastki

9.2.3.1. Azot – potrzebny do

syntezy białek

9.2.3.2. Potas – asymilacja

tlenku węgla

9.2.3.3. Fosfor – oddychanie,

gospodarka energetyczna

9.2.3.4. Wapo – prawidłowa

struktura gleby

TRADYCYJNIE STOSOWANE SUROWCE

ENERGETYCZNE

10. Węgiel opałowy – surowiec mineralny,

zwany także węglem kopalnym. Zaliczany

jest do skał osadowych pochodzenia

organicznego. Jego podstawowa cecha to

palnośd

11. Proces naturalnego uwęglania

11.1. Karbon

11.1.1. Klimat sprzyja w tym okresie

rozwojowi roślin

11.2. Perm

11.2.1. Przykrycie roślin w wyniku

procesów górotwórczych i

wulkanicznych.

11.2.2. Zamiana roślin w torf, później

w węgiel brunatny, a następnie

w kamienny, a w koocu potem w

antracyt

11.3. Im dłuższy proces uwęglania,

tym więcej w nich węgla

pierwiastkowego

12. Piroliza – sucha destylacja węgla,

przeprowadzana bez dostępu tlenu.

Polega na termicznym rozkładzie węgla

12.1. Produkty

12.1.1. Koks

12.1.2. Smoła pogazowa

12.1.3. Woda pogazowa

12.1.4. Gaz koksowniczy

13. Zgazowanie węgla

13.1. Polega na półspalaniu,

prowadzącego do otrzymania gazu

syntezowego, czyli mieszaniny tlenku

węgla (II) i wodoru

13.1.1. Gaz ten używany jest do

produkcji metanolu, amoniaku,

węglowodorowych paliw

płynnych i syntetycznego gazu

ziemnego.

14. Uwodornienie

14.1. Polega na działaniu na węgiel

wysokim ciśnieniem w obecności

wodoru.

15. Ropa naftowa – inaczej zwana olejem

skalnym powstała ze szczątków

organizmów żywych. Największe jej złoża

znajdują się na Bliskim Wschodzie. Jako

pierwszy na skalę przemysłową

wprowadził ją Ignacy Łukasiewicz.

Otworzył on też pierwszą na świecie

rafinerię.

15.1. Rafinacja (oczyszczanie) ropy

naftowej

15.1.1. Pierwszym jej etapem jest

destylacja; w wyniku, której

otrzymuje się:

15.1.1.1. Gazy (alkany od

metanu do butanu)

15.1.1.2. Benzynę (mieszanina

węglowodorów)

15.1.1.3. Naftę

15.1.1.4. Olej napędowy

15.1.1.5. Oleje smarowe

15.1.1.6. Woski

15.1.1.7. Asfalt

16. Gaz ziemny

16.1. Jego głównym składnikiem jest

metan

16.2. W połączeniu z tlenem tworzy

mieszaninę wybuchową

16.3. Jednym z produktów spalania

niecałkowitego metanu jest

toksyczny czad (CO)

NIEKONWENCJONALNE SPOSOBY

POZYSKIWANIA ENERGII

17. Gaz łupkowy – to gaz ziemny,

wydobywany z bogatych w materię

organiczną skał osadowych

17.1. Zawiera głównie metan i azot

17.2. Największe nadzieje w

odniesieniu do gazu łupkowego wiąże

się z pasem Pomorze Środkowe –

Mazowsze Wschodnie –

Lubelszczyzna

17.3. Duże doświadczenie w jego

eksploatacji ma USA

17.3.1. Ich metoda wydobywania

polega na szczelinowaniu

hydraulicznym (wiercenie

pionowe, a następnie poziome).

W wyniku tego powstają

szczeliny, do których wtłaczana

jest mieszanina wody, piasku i

związków chemicznych, co

powoduje „wypychanie gazu,

powiększanie szczelin, a także

ich tworzenie

18. Elektrownie atomowe

18.1. Pierwsza elektrownia miała

powstad w latach osiemdziesiątych

ubiegłego wieku w Żarnowcu,

jednakże ze względu na protesty

budowy jej nie dokooczono

18.2. Obecnie otwarcie pierwszej w

Polsce elektrowni atomowej jest

planowane na rok 2020

18.3. Paliwo stosowane w

elektrowniach (doprowadza Siudo

rozszczepienia jąder atomów tych

pierwiastków)

18.3.1. Naturalny uran

18.3.2. Pluton

18.4. Odpady radioaktywne

18.4.1. Dla bezpieczeostwa zatapia się

je w szkle, które przetrzymuje się

w pojemnikach pochłaniających

promieniowanie, umieszczanych

pod powierzchnią Ziemi

18.4.2. W Polsce składuje się je w

Krajowym Składowisku

Odpadów Promieniotwórczych

w Różanie w województwie

mazowieckim

18.5. Udział energii jądrowej w

światowej produkcji energii

elektrycznej wynosi ponad 15%

18.6. W Europie najwięcej tego typu

elektrowni znajduje się we Francji. Z

nich pochodzi ok. 80% pozyskiwanej

we Francji energii

19. Inne sposoby pozyskiwania energii

19.1. Siła wiatru

19.2. Energia słoneczna

19.2.1. Do jej pozyskiwania stosuje się

fotoogniwa i kolektory słoneczne

19.2.1.1. W Polsce są one

używane jedynie jako

elementy zasilające

19.3. Energia geotermalna

19.3.1. Jest używana w

ciepłownictwie, a także do

produkcji prądu

19.3.2. W najszerszym zakresie z tego

rodzaju energii korzysta Islandia

19.4. Energia wodna

19.4.1. Budowa takich elektrowni

wiąże się z(e):

19.4.1.1. Zmianą ukształtowania

terenu

19.4.1.2. Zalaniem wcześniej

zagospodarowanych

obszarów

19.4.1.3. Z niszczeniem siedlisk

roślin i zwierząt

19.4.1.4. Ze zmianą struktury

hydrologicznej

19.5. Biomasa – materia

pochodzenia organicznego

19.5.1. Może byd używana w procesie

spalania biopaliw:

19.5.1.1. Stałych (drewna,

słomy)

19.5.1.2. Gazowych (gazu z

czynnych składowisk

odpadów, z fermentacji

ścieków oraz z biogazów

rolniczych

19.5.2. Przerabia się ją również na

paliwa ciekłe: oleje i alkohol