XX-00.00-000-FR-X

Parlament Europejski

Spis treści■ Witamy w Parlamencie Europejskim! 3

■ Parlament Europejski pracuje dla Ciebie 5

■ Mądre zarządzanie europejskimi finansami 9

■ Na straży swobód i demokracji 13

■ Parlament Europejski a rozszerzenia UE 19

■ Parlament Europejski w świecie 21

■ Prawa człowieka przede wszystkim 23

■ Jak działa Parlament Europejski 27

■ Parlament blisko Ciebie 31

■ Procedura współdecyzji – jak to działa? 35

■ Jak uchwala się budżet UE? 38

■ Unia Europejska – podstawowe pojęcia 39

■ Kluczowe daty integracji europejskiej 45

■ Adresy Parlamentu Europejskiego 48

2

Witamy w Parlamencie Europejskim!

Parlament Europejski to instytucja Unii Europejskiej wybierana w głosowaniu powszechnym i reprezentująca pół miliarda obywa-teli 27 państw członkowskich Unii. Jest ośrodkiem żywej dyskus-ji politycznej. Podejmuje ważne decyzje dotyczące wszystkich obywateli Unii Europejskiej.

Od 1979 roku, kiedy to odbyły się pierwsze wybory powszechne do Parlamentu Europejskiego, wciąż zyskuje nowe uprawnienia współtworząc prawo wraz z Radą Unii Europejskiej, a także - w szczególności - jako władza budżetowa.

Parlament Europejski dba o przestrzeganie praw człowieka, a także stoi na straży swobód i demokracji.

Mam nadzieję, że niniejsza broszura umożliwi Państwu lepsze zrozumienie funkcjonowania i roli Parlamentu oraz zachęci do wspólnego tworzenia dynamicznej i otwartej na świat Unii Eu-ropejskiej.

Jerzy BuzekPrzewodniczący Parlamentu Europejskiego

Witamy w Parlamencie Europejskim!

3

Parlament Europejski jest jedynym na świecie wielonarodowym zgromadzeniem parla-mentarnym wyłanianym w wyborach powszechnych oraz jedyną instytucją Unii Euro-pejskiej, której członkowie – od czerwca 1979 roku – wybierani są w wyborach bezpo-średnich. Wybory odbywają się co pięć lat. Te w czerwcu 2009 roku zbiegły się w czasie z 30. rocznicą pierwszych powszechnych bezpośrednich wyborów europejskich. Po wy-borach 2009 roku Parlament liczył 736 posłów z 27 państw, zasiadających w grupach utworzonych na podstawie zbieżności poglądów politycznych, a nie narodowości.

Oficjalna siedziba Parlamentu Europejskiego znajduje się w Strasburgu położonym na granicy fran-cusko-niemieckiej. Lokalizacja ta symbolizuje pojednanie Europy po dwóch wojnach światowych. Zgodnie z decyzją państw członkowskich UE Parlament organizuje w Strasburgu dwanaście sesji plenarnych rocznie. Posiedzenia komisji parlamentarnych odbywają się w Brukseli, gdzie zwołuje się także dodatkowe sesje plenarne. Debaty w sali plenarnej prowadzone są we wszystkich ję-zykach urzędowych UE, co odzwierciedla przywiązanie Parlamentu do koncepcji zróżnicowanej i wielokulturowej Unii „zjednoczonej w różnorodności“.

Rosnąca rola Parlamentu Europejskiego

Od 1979 roku uprawnienia Parlamentu były rozszerzane na mocy kolejnych traktatów europej-skich. Ma on dziś równie duży wpływ co Rada Ministrów na wypracowanie budżetu wspólno-towego oraz aktów prawnych mających na celu usprawnienie przepływu osób, towarów, usług i kapitału w UE oraz ochronę środowiska naturalnego i konsumentów. Jest również uprawniony do zatwierdzania i odwoływania Komisji Europejskiej.

Obywatele mogą kierować do Parlamentu petycje zawierające skargi dotyczące stosowania prawa europejskiego. Posłowie wybierają Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, którego zadaniem jest analizowanie skarg obywateli przeciwko przypadkom niewłaściwej administracji w instytucjach i organach Unii. Mogą oni również ustanowić komisję śledczą, gdy uznają, że zostało naruszone prawo wspólnotowe.

W sprawach międzynarodowych Parlament uczestniczy w kształtowaniu polityki zagranicznej UE. Jego zgoda wymagana jest, kiedy UE negocjuje traktaty międzynarodowe i kiedy przystę-pują do niej nowi członkowie. Parlament regularnie organizuje debaty na temat praw człowieka oraz wysyła obserwatorów do wszystkich zakątków świata, aby upewnić się, że wybory mają charakter wolny i uczciwy.

Najnowsza reforma traktatów, o której zdecydowano na posiedzeniu Rady Europejskiej w Lizbo-nie, jeszcze bardziej rozszerza uprawnienia Parlamentu Europejskiego w wielu dziedzinach.

WiT

am

y W

Pa

Rla

mEn

ciE

EURo

PEjs

kim

!4

■ Parlament Europejski pracuje dla Ciebie

czy jesteśmy osobami dorosłymi, dziećmi, studentami, osobami aktywnymi zawodowo, emerytami, czy też kon-sumentami – bez względu na naszą sytuację prawodaw-stwo europejskie dotyczy każdego z nas, choć czasem nie zdajemy sobie z tego sprawy. Rola posłów do Parlamentu Europejskiego jest decydująca w wielu dziedzinach, ta-kich jak zapewnienie zdrowszej żywności na naszych sto-łach, swoboda przemieszczania się i podejmowania pracy na całym terytorium Unii czy ochrona środowiska.

Parlament Europejski, jak każdy parlament, omawia i przyjmu-je akty prawne. To może wydawać się oczywiste. Jednak przez wiele lat działalność PE wyglądała zupełnie inaczej. Początkowo posłowie mogli jedynie opiniować projekty legislacyjne Komisji Europejskiej, natomiast ostatnie słowo w sprawie przyjmowanych aktów prawnych miała zawsze Rada Ministrów reprezentująca rządy państw członkowskich.

Z biegiem lat, wraz z nowymi traktatami, rola i uprawnienia Parlamentu Europejskiego stopniowo zwiększały się – aż stał się on niezbędnym ogniwem w procesie tworzenia prawa wspólno-towego. W większości wypadków warunkiem powstania rozpo-rządzenia europejskiego lub dyrektywy jest dziś uzgodnienie jego treści przez Parlament i Radę. Nazywamy to „procedurą współde-cyzji”.

Zanim wspólnotowy akt prawny będzie można zastosować we wszystkich państwach członkowskich Unii, musi on najpierw zostać podpisany przez przewodniczącego Parlamentu Europej-skiego oraz przewodniczącego Rady Ministrów.

5

6

■ Telefony komórkowe za granicą: niższe rachunki

Czy zauważyłeś już, że kiedy wracasz z urlopu za granicą, Two-je rachunki za telefon komórkowy są niższe niż dotychczas? A to dlatego, że na mocy przepisów europejskich, które weszły w życie w 2007 roku, określono pułap opłat dodatkowych naliczanych przez operatorów – związanych z połączeniami wychodzącymi bądź przychodzącymi w innym państwie Unii Europejskiej – w celu stopniowej redukcji tych opłat. Posłom udało się wywalczyć, aby od 2009 roku stawki roamingowe naliczane przez operatorów nie przekraczały 0,43 euro za mi-nutę połączenia wychodzącego i 0,19 euro za minutę połą-czenia przychodzącego (bez VAT). W lipcu 2011 roku kwoty te zostaną obniżone odpowiednio do 0,35 euro i 0,11 euro za minutę. Natomiast od lipca 2009 roku koszt SMS-a w roamin-gu nie może przekraczać 0,11 euro. Przy wysyłaniu wiadomo-ści tekstowych, zdjęć, czy też przy korzystaniu z Internetu za pośrednictwem telefonów komórkowych lub przenośnych komputerów również obowiązują malejące pułapy cenowe, zależne od liczby przesłanych kilobajtów.

Parlament Europejski pełnoprawnym prawodawcą

Procedurę współdecyzji stosuje się obecnie przy przyjmowa-niu przeważającej większości europejskich aktów prawnych. Dotyczy to zwłaszcza swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i osób w ramach jednolitego rynku europejskiego. Procedurę tę stosuje się również w dziedzinach takich, jak ochro-na środowiska, prawa konsumenta i bezpieczeństwo transportu. Po reformie traktatów zakres jej zastosowania powinien objąć także inne obszary, np. rolnictwo. Parlament Europejski odgrywa również zasadniczą rolę w tworzeniu polityki rozwoju regional-nego, programów wspierania badań naukowych, edukacji i kul-tury, a także w promowaniu zdrowia publicznego.

Posłowie do Parlamentu Europejskiego przyczynili się na przy-kład do uproszczenia procesu uznawania dyplomów i kwalifi-kacji zawodowych między państwami członkowskimi, dzięki czemu wykonywanie zawodu w innym kraju UE jest dziś znacz-nie prostsze. Parlamentarzyści uczestniczyli również w ustana-wianiu surowszych norm bezpieczeństwa i etykietowania pro-

PaRl

am

EnT

EURo

PEjs

ki P

Ra

cUjE

dla

ciE

biE

77

duktów, co sprawiło, że dużo łatwiej jest rozeznać się w licznych produktach pochodzących z całej Europy i każdy może obecnie świadomie wybrać i kupić produkty żywnościowe z zawartością lub bez organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) .

Parlament Europejski umocnił również prawa pasażerów linii lotniczych i kolei, a także osób starszych i o ograniczonej zdol-ności poruszania się, które mogą dziś liczyć na pomoc. Poza tym, czy znasz coś przyjemniejszego, niż odświeżająca kąpiel w mo-rzu czy jeziorze w upalny dzień? To dzięki normom europejskim, które zostały zaostrzone z inicjatywy Parlamentu, możesz kąpać się w czystej wodzie!

Posłowie przyczynili się również do przyjęcia pakietu środków pozwalających stawić czoło kryzysowi gospodarczemu oraz zwiększyć przejrzystość systemu finansowego i poprawić nad-zór nad nim. Parlament uczestniczył także w ustanowieniu za-sad realizacji płatności transgranicznych doprowadzając do ich uproszczenia i obniżenia kosztów. Ponadto Parlament zwiększył do 100 000 euro gwarancję depozytów bankowych w razie ban-kructwa banku.

Unia Europejska przyjęła pierwszy na świecie kompleksowy ze-staw środków mających ograniczyć skutki globalnego ocieple-nia klimatu poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych przez samochody, przemysł i elektrociepłownie. Parlament poparł w ten sposób wyznaczenie takich celów jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, poprawa wydajności energetycz-nej o 20% i osiągnięcie 20-procentowego udziału energii odna-wialnych w koszyku energetycznym UE do 2020 roku.

PaRla

mEn

T EURo

PEjski PR

acU

jE dla

ciEbiE

■ Posłowie do Twoich usług

Jeżeli jesteś przewodnikiem turystycznym, agentem nieru-chomości lub usługodawcą świadczącym inne usługi, dyrek-tywa usługowa ułatwi Ci podjęcie pracy za granicą. Dyrektywa ta, początkowo budząca wiele kontrowersji, prawdopodob-nie nie ujrzałaby światła dziennego, gdyby nie kompromis wypracowany przez Parlament Europejski. Posłom udało się osiągnąć równowagę pomiędzy rozbieżnymi interesami na-rodowymi, prawami usługodawców i konsumentów oraz po-trzebami pracowników i pracodawców.

Posłowie wykazują inicjatywę

Kiedy Parlament uważa, że projekt aktu prawnego jest zły i że nie można go poprawić, ma również prawo odrzucić go w ca-łości. Stało się tak np. z dyrektywą w sprawie liberalizacji usług portowych oraz dyrektywą dotyczącą patentów na oprogramo-wanie.

Poza tym posłowie mają prawo inicjatywy politycznej, które pozwala im występować do Komisji Europejskiej z wnioskiem o przedstawienie propozycji legislacyjnych. Regularnie zwracają się także do Komisji oraz Rady Ministrów o rozszerzenie istnieją-cych obszarów polityki lub zarysowanie nowych.

Przykładowo Parlament zwrócił się do Komisji, aby przedstawiła oparty na szczegółowych zaleceniach projekt aktu prawnego mającego uregulować i usprawnić procedury dziedziczenia spadku przez obywatela jednego państwa członkowskiego w innym państwie UE.

czy chcesz, żeby Twoje zdanie się liczyło?

Jak pokazują powyższe przykłady, prawa europejskie mają przede wszystkim ułatwienić obywatelom życie w Unii oraz sprzyjać równości szans, praw i obowiązków wszystkich Europej-czyków. Pozwalają one również zachęcać do wymiany towarów i usług poprzez tworzenie wyrównanych warunków konkurencji dla przedsiębiorstw we wszystkich państwach członkowskich. Wybierając co pięć lat posłów do Parlamentu Europejskiego, obywatele uczestniczą w tworzeniu aktów prawnych, które ich bezpośrednio dotyczą.

Traktat z Lizbony przewiduje również, że milion obywateli może podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej, aby za-proponowała nowe akty prawne.

PaRl

am

EnT

EURo

PEjs

ki P

Ra

cUjE

dla

ciE

biE

8

■ bezpieczne używanie produktów chemicznych

Produkty chemiczne są wszechobecne w naszym życiu. Nikt nie kwestionuje ich użyteczności, ale wątpliwości budzi to, czy są bezpieczne dla zdrowia i środowiska. Unia Europejska przyjęła w związku z tym tzw. rozporządzenie REACH, które przewiduje ponowną ocenę tysięcy produktów chemicznych będących w obrocie i wycofanie z rynku produktów najbar-dziej niebezpiecznych. Dzięki determinacji posłów położono nacisk na opracowanie nowych, mniej szkodliwych substan-cji przy jednoczesnym maksymalnym ograniczeniu testów na zwierzętach.

Więcej informacji, zob. „Na czym polega procedura współdecyzji?”, str 35.

■ Mądre zarządzanie europejskimi finansami

nowe autostrady, czystsze plaże, badania nad nowymi lekarstwami, studia za granicą – wszyscy bezpośrednio lub pośrednio korzystamy z projektów finansowanych przez Unię Europejską. kto decyduje o zakresie progra-mów i działań, które mają być finansowane na szczeblu europejskim? odpowiedź brzmi: Parlament Europejski w porozumieniu z rządami państw członkowskich. oto kilka przykładów inicjatyw wspieranych przez posłów.

Co roku posłowie do Parlamentu Europejskiego prowadzą na podstawie wniosku Komisji Europejskiej wielomiesięczne nego-cjacje z Radą Ministrów (reprezentującą państwa członkowskie UE), aby określić wielkość przychodów i wydatków Unii na ko-lejny rok. Budżet, który ustala się w ten sposób, z uwzględnie-niem uzgodnionych na wiele lat pułapów, jest bardzo ważny, ponieważ określa on, jakiego wsparcia udzieli Unia Europejska w każdym z obszarów działalności, aby zapewnić solidarność, trwały wzrost gospodarczy oraz spójność społeczną. Parlament ma również prawo odrzucić budżet i zażądać nowego projektu, jeżeli jest zdania, że jego priorytety nie zostały uwzględnione w dostateczny sposób.

9

działanie na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego…

Duża część wspólnotowych pieniędzy przeznaczona jest na zwiększenie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie różnic rozwojowych między regionami Europy poprzez budowę autostrad lub linii kolejowych łączących państwa członkowskie, pomoc dla małych przedsiębiorstw, projekty w zakresie badań naukowych i innowacji technologicznych (np. mające na celu opracowanie odnawialnych źródeł energii) itp.

Z dużej części budżetu korzysta również rolnictwo, będące je-dyną polityką w całości zarządzaną na szczeblu europejskim. Jednak dzięki poparciu Parlamentu Europejskiego znaczenia nabierają także inne dziedziny, takie jak ochrona środowiska, w szczególności poprzez tworzenie regionalnych parków natu-ralnych, ochronę gatunków chronionych, zarządzanie zasobami wody czy walkę ze zmianami klimatycznymi.

mą

dRE

za

Rzą

dza

niE

fin

an

sam

i EU

RoPE

jsk

imi

10

na co przeznaczane są wspólnotowe pieniądze?

„Ramy finansowe UE na lata 2007–2013” (kwoty w zaokrą- gleniu)

UE na arenie międzynarodowej: działania

zewnętrzne, polityka rozwoju, pomoc humanitarna

49 mld euro (6%)

Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i wymiar sprawiedliwości: ochrona praw obywatelskich, swobodny przepływ osób, współpraca policyjna i sądowa, walka z terroryzmem11 mld euro (1%)

Ochrona zasobów naturalnych i zarządzanie

nimi: rolnictwo, trwały rozwój i środowisko

371 mld euro (43%)

Pozostałe wydatki, w tym administracyjne 51 mld euro (6%)

Trwały wzrost: regionalny rozwój gospodarczy, działania na rzecz wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia382 mld euro (44%)

Część budżetu wspólnotowego przeznaczona jest również na finansowanie rozwoju gospodarczego na świecie oraz pomocy humanitarnej wspierającej kraje dotknięte klęskami żywiołowy-mi oraz innymi sytuacjami kryzysowymi.

…oraz interesu obywateli

Wspólna walka z epidemiami o charakterze ponadgranicznym, takimi jak AIDS czy ptasia grypa, jest dużo bardziej skuteczna. Unia Europejska, zachęcana przez Parlament, odgrywa coraz większą rolę w dziedzinie zdrowia publicznego, zwłaszcza po-przez finansowanie licznych badań nad nowymi lekami.

W ostatnich latach posłowie skorzystali także ze swoich upraw-nień, aby rozszerzyć programy służące promocji europejskiej różnorodności kulturowej, których celem jest wspieranie prze-pływu produktów i utworów o charakterze artystycznym i kul-turalnym w takich dziedzinach jak kino, muzyka, malarstwo, fotografa czy teatr.

Parlament zatwierdził utworzenie funduszu dostosowania do globalizacji, dysponującego kwotą 500 mln euro rocznie, w celu udzielania pomocy pracownikom zwalnianym z pracy wskutek restrukturyzacji w przemyśle, wynikającej ze zmian zachodzą-cych w gospodarce światowej. W 2009 roku, wobec nasilającego się kryzysu gospodarczego, rozszerzono zakres przedmiotowy stosowania funduszu i złagodzono kryteria jego wykorzystania.

inwestycje na przyszłość

Parlament Europejski wywiera również wpływ na kształt wielo-letnich ram finansowych, które określają pułapy wydatków na poszczególne obszary polityki europejskiej. Przykładowo pod-czas negocjacji dotyczących ram finansowych obejmujących okres do 2013 roku posłowie musieli stoczyć z państwami człon-kowskimi twardą batalię o uzyskanie dodatkowych pieniędzy na ważne dla obywateli przedsięwzięcia.

Parlament bronił zwłaszcza programu Erasmus, który co roku umożliwia wyjazd na studia na zagranicznych uczelniach ponad 150 000 studentów, a także europejskich sieci transportowych czy, ogólnie rzecz biorąc, badań i innowacji.

11m

ąd

RE zaRzą

dza

niE fin

an

sam

i EURo

PEjskim

i

drobiazgowa kontrola wydatków

Parlament Europejski z pomocą Europejskiego Trybunału Obra-chunkowego sprawuje stały nadzór nad właściwym zarządzaniem budżetem i czuwa nad zwalczaniem ewentualnych nadużyć.

Co roku Komisja Europejska i inne instytucje Unii muszą wyka-zać przed Parlamentem, że dobrze wykorzystały oddane do ich dyspozycji fundusze wspólnotowe. Jest to procedura udzielania „absolutorium budżetowego”. Komisja musi uwzględnić wszelkie zalecenia sformułowane przez posłów.

mą

dRE

za

Rzą

dza

niE

fin

an

sam

i EU

RoPE

jsk

imi

■ skąd pochodzą wspólnotowe pieniądze?

Budżet Unii Europejskiej finansowany jest przede wszystkim ze składek państw członkowskich obliczonych na podsta-wie ich dochodu narodowego, a także częściowo z podatku VAT od towarów i usług pobieranego w całej UE oraz z ceł na produkty przemysłowe i rolne importowane z krajów trze-cich, pobieranych na zewnętrznych granicach Unii. Z myślą o przyszłości Parlament Europejski walczy o nowy system finansowania zapewniający bezpośrednią więź między Unią a podatnikami europejskimi, jednakże bez zwiększania ich opodatkowania.

12

■ czy Europa jest droga?

Roczny budżet Unii Europejskiej, który sięga około stu mi-liardów euro, stanowi niewiele ponad 1% dochodu naro-dowego EU, czyli około 235 euro na mieszkańca. To bardzo niewiele w porównaniu z podatkami płaconymi w poszscze-gólnych krajach. A jednak pieniądze te umożliwiają finan-sowanie ważnych strategii politycznych przynoszących ko-rzyści obywatelom. Parlament Europejski kosztuje każdego z obywateli UE mniej niż 3 euro rocznie.

Więcej informacji, zob. „Jak uchwala się budżet UE?”, str. 38.

13

■ Na straży swobód i demokracji

Parlament, jako jedyna instytucja Unii Europejskiej wyła-niana w wyborach, traktuje bardzo poważnie swoją rolę strażnika swobód i demokracji – zarówno w Europie, jak i na świecie. Rola posłów do Parlamentu Europejskiego polega w szczególności na reprezentowaniu obywateli na szczeblu europejskim i przekazywaniu ich oczekiwań przywódcom europejskim i instytucjom Unii.

Europejska Karta Praw Podstawowych jest tekstem, w którym zebrano prawa obywatelskie, polityczne i społeczne ogłoszone do chwili jej powstania w różnych aktach krajowych, europej-skich i międzynarodowych. Kartę, której treść opracował kon-went złożony głównie z posłów do Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, uroczyście proklamowano podczas szczytu europejskiego w Nicei w grudniu 2000 roku. W grudniu 2007 roku w Lizbonie, wraz z podpisaniem nowego traktatu, głowy państw i szefowie rządów UE postanowili nadać jej moc wiążącą prawnie, czego domagał się Parlament Europejski. Dla niektórych państw członkowskich, jak np. dla Wielkiej Brytanii czy Polski, przewidziano jednak odstępstwa.

Posłowie, stawiając kwestię godności osoby ludzkiej w centrum swojej działalności politycznej, powołują się na Kartę za każdym razem, gdy omawia się przypadki jawnego naruszenia praw człowieka w Unii Europejskiej.

Parlament jest szczególnie wyczulony na przestrzeganie zasa-dy tolerancji i stanowczo walczy z wszelką dyskryminacją ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne lub społeczne, język, religię, przekonania polityczne, niepełnosprawność, wiek

czy orientację seksualną. Dlatego zwalcza rasizm i ksenofobię, przy każdej okazji przypominając o konieczności przestrzega-nia norm europejskich dotyczących równości szans kobiet i mężczyzn. Wykorzystuje też wszystkie uprawnienia, aby za-gwarantować prawa osób niepełnosprawnych.

■ Walka z wszelkimi przejawami wykorzystywania kobiet

Parlament Europejski jest w wielu wypadkach inicjatorem działań na rzecz zwalczania wszelkiego rodzaju przemocy wobec kobiet i handlu ludźmi w celu wykorzystywania sek-sualnego, a także pomaga kobietom wyjść z ubóstwa. Podej-muje wszelkie działania promujące równość płci oraz zabie-gał o utworzenie instytutu europejskiego odpowiedzialnego za monitorowanie postępów w tym zakresie. Za sprawą re-zolucji przyjmowanych podczas obrad plenarnych Parlament wywiera naciski na rządy i instytucje UE, aby poprawić sytu-ację kobiet.

na

sTR

aży

sW

ob

ód

i d

Emo

kR

ac

ji14

ochrona swobód w każdych okolicznościach

Zamachy, do których doszło w USA we wrześniu 2001 roku, w Madrycie w 2004 roku i w Londynie w lipcu 2005 roku, skło-niły państwa członkowskie do wzmożonej współpracy w wal-ce z terroryzmem. O ile Parlament Europejski wspiera wysiłki w zakresie koordynacji w sprawach policyjnych i sądowych, która w przypadku zagrożeń ponadgranicznych stanowi jedy-ną gwarancję skuteczności, o tyle nie zgadza się by polityka skoncentrowana wyłącznie na zapewnianiu bezpieczeństwa publicznego była prowadzona kosztem praw obywatelskich.

Posłowie są zdania, że walkę z terroryzmem należy prowadzić przy jednoczesnym poszanowaniu swobód jednostki, aby unik-nąć zagrożenia wartości leżących u podstaw demokracji euro-pejskiej. Przesłanie to powtarza się przy okazji omawiania każ-

15

dego zagadnienia z tej dziedziny, czy to w przypadku umów ze

Stanami Zjednoczonymi w sprawie przekazywania danych oso-

bowych pasażerów linii lotniczych, przechowywania bilingów

telefonicznych przez operatorów, czy też wymiany informacji

bankowych. Równocześnie posłowie poparli zmianę dyrektywy

w sprawie prania brudnych pieniędzy, tak aby objęła ona swoim

zakresem również finansowanie terroryzmu.

Parlament Europejski odegrał także ważną rolę w tworzeniu

nowej Europejskiej Agencji Praw Podstawowych z siedzibą

w Wiedniu, której zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem

tych praw w państwach członkowskich. Pozostaje on również

w bliskim kontakcie z Europejskim Inspektorem Ochrony Da-

nych, którego zadaniem jest nadzorowanie ochrony danych

osobowych i życia prywatnego obywateli w całej Unii.

odpowiadanie na petycje obywateli

Każdy obywatel Unii lub każdy, kto mieszka w państwie człon-

kowskim UE, ma prawo złożyć do Parlamentu Europejskiego,

indywidualnie lub zbiorowo, petycję odnoszącą się do dowol-

nego zagadnienia, które mieści się w ramach działania Unii Eu-

ropejskiej i bezpośrednio go dotyczy. Taka petycja może zawie-

rać konkretną prośbę, skargę lub uwagę dotycząc stosowania

prawa wspólnotowego lub wniosek skierowany do Parlamentu

Europejskiego, by zajął stanowisko wobec danego zagadnienia.

Wiele petycji ukazuje trudności związane ze stosowaniem ist-

niejących dyrektyw wspólnotowych, zwłaszcza w dziedzinach

ochrony środowiska naturalnego, zabezpieczenia społecznego,

uznawania kwalifikacji, jak również trudności dotyczące niektó-

rych aspektów funkcjonowania jednolitego rynku UE. Świad-

czą one na ogół o napotykanych przez obywateli problemach

związanych z powiązaniem prawa wspólnotowego z prawem

krajowym lub błędną interpretacją dziedzin, do których ma za-

stosowanie prawo wspólnotowe. Parlament przyczynia się do

rozwiązywania tych problemów.

na

sTRa

ży sWo

bó

d i d

Emo

kR

ac

ji

■ Protezy silikonowe: surowsze prawodawstwo dzięki petycjom

W dwóch petycjach, które zostały złożone do Parlamentu Eu-ropejskiego w 1998 roku, aby wezwać do natychmiastowego zakazania silikonowych protez piersi, podkreślono negatyw-ne skutki dla zdrowia wynikające z ich stosowania. Późniejsze debaty i rezolucje parlamentarne, jak również badanie zle-cone przez posłów, skłoniły Komisję Europejską do doprecy-zowania i zaostrzenia przepisów dotyczących informowania pacjentów, dalszej opieki nad nimi i nadzoru. Dyrektywa z 2003 roku znacznie zaostrzyła kontrolę jakości i bezpieczeń-stwa, która musi poprzedzić wprowadzenie na rynek euro-pejski protez piersi.

kontrolowanie komisji Europejskiej

Nikt nie może zostać przewodniczącym Komisji Europejskiej bez zgody Parlamentu Europejskiego. Posłowie prowadzą również przesłuchania kandydatów na komisarzy (wyznaczanych przez rządy) pod kątem ich kompetencji i weryfikują, czy nadają się oni na dane stanowisko. Posłowie mogą również odrzucić kan-dydatów, których uznają za nieodpowiednich (tak jak stało się to w 2004 roku).

Parlament zatwierdza Komisję w całości, udzielając jej wotum zaufania jako ciału kolegialnemu. Może także zobowiązać całą Komisję do złożenia rezygnacji, uchwalając wotum nieufno-ści. Wotum nieufności wobec wszystkich komisarzy (które jest procedurą wymagającą bezwzględnej większości posłów oraz dwóch trzecich oddanych głosów) jest jednak uważane za „ostateczność” i jeszcze nigdy nie zostało uchwalone. W 1999 r. perspektywa głosowania parlamentarnego nad wotum nieuf-ności wobec Komisji Jacquesa Santera ze względu na rzekome nadużycia finansowe doprowadziła do podania się jej do dymi-sji.

Ponadto Parlament nadzoruje z bliska działalność Komisji, doko-nując dokladnej analizy zaleceń zawartych w jej sprawozdaniach

na

sTR

aży

sW

ob

ód

i d

Emo

kR

ac

ji16

Adres, na który można przesyłać petycje: str. 48.

17

dotyczących wspólnotowych obszarów polityki, prawodaw-stwa i budżetu. Komisarzy europejskich wzywa się regularnie na posiedzenia komisji parlamentarnych lub obrady plenarne w celu obrony realizowanych przez nich strategii politycznych, objaśnienia działań, które zamierzają podjąć, czy udzielenia od-powiedzi na pytania parlamentarzystów.

na

sTRa

ży sWo

bó

d i d

Emo

kR

ac

ji

■ a co z euro?

Posłowie nadzorują również zarządzanie jednolitą walutą europejską - euro, zwracając się do prezesa Europejskiego Banku Centralnego (EBC) o objaśnienie prowadzonej przez niego polityki przed Komisją Gospodarczą i Monetarną Par-lamentu. Nominacja prezesa EBC oraz pozostałych członków zarządu banku wymaga wcześniejszego zasięgnięcia opinii Parlamentu.

nadzorowanie prac Rady

Prezydencja Rady często spotyka się z przewodniczącymi grup politycznych Parlamentu Europejskiego i bierze udział w sesjach plenarnych w celu prezentacji swego programu, przedstawienia rezultatów i przedyskutowania ich z posłami. Prezydencja uczest-niczy również często w posiedzeniach komisji parlamentarnych. Na początku każdego z europejskich spotkań na szczycie (czyli „Rady Europejskiej”), podczas których przywódcy państw człon-kowskich wyznaczają ogólne kierunki polityki, Przewodniczący Parlamentu przedstawia swoje zalecenia strategiczne.

Posłowie mogą zwrócić się do prezydencji Rady UE podczas ob-rad plenarnych lub na piśmie z pytaniem na dowolny temat, np. dotyczącym konieczności podjęcia kroków w razie naruszenia praw człowieka, zasad demokracji lub państwa prawa.

■ Europejski Rzecznik Praw obywatelskich

Parlament wybiera Europejskiego Rzecznika Praw Obywa-telskich, którego zadaniem jest badanie przypadków „złych praktyk administracyjnych” w instytucjach UE, zgłoszonych przez obywateli i przedsiębiorstwa, w celu rozstrzygnięcia powstałych sporów. Posłowie do Parlamentu Europejskiego ustanawiają również przepisy i ogólne warunki regulujące statut i ogólne warunki wykonywania funkcji rzecznika. Pra-cuje on w budynkach Parlamentu Europejskiego.

Ścisła współpraca z parlamentami narodowymi

Parlament Europejski nawiązuje również i utrzymuje bliskie sto-sunki z parlamentami narodowymi Unii Europejskiej. Współpra-ca międzyparlamentarna ma przede wszystkim na celu wzmoc-nienie wymiaru parlamentarnego UE poprzez zaakcentowanie kontroli demokratycznej i odpowiedzialności za decyzje podej-mowane na szczeblu wspólnotowym. Gwarantuje ona przejrzy-stość i większą otwartość procesu decyzyjnego, a także wzmac-nia legitymację demokratyczną, jakość i efektywność procesu legislacyjnego Unii Europejskiej.

Reforma traktatów przewiduje jeszcze silniejsze zaangażowanie parlamentów narodowych w proces instytucjonalny.

na

sTR

aży

sW

ob

ód

i d

Emo

kR

ac

ji18

19

■ Parlament Europejski a rozszerzenia UE

jeżeli nowe państwa pragną przystąpić do Unii Europej-skiej, Parlament musi wyrazić zgodę. Posłowie sprawdza-ją zwłaszcza, czy kandydaci do przystąpienia przestrze-gają kryteriów ustanowionych w traktatach, szczególnie w dziedzinie poszanowania praw człowieka.

Unia Europejska nie może przyjąć nowych członków bez zgo-dy Parlamentu Europejskiego. O ile negocjacje z państwami kandydującymi oraz wyznaczenie dat przystąpienia należą do kompetencji Rady i Komisji, o tyle zadaniem posłów do PE jest nadzorowanie tego procesu aż do dnia przystąpienia w celu upewnienia się, że wszystkie warunki wynikające z traktatów zostały spełnione.

Każde państwo zgłaszające kandydaturę do członkostwa Unii Europejskiej musi przestrzegać „kryteriów z Kopenhagi”, nazwa-nych tak od miasta, w którym w 1993 roku szefowie państw i rządów ustanowili warunki przystąpienia (kryteria te od tamte-go czasu zostały zaostrzone ).

Aby móc przystąpić do UE, każde państwo kandydujące musi spełnić trzy kryteria:- kryterium polityczne: istnienie stabilnych instytucji gwarantu-jących demokrację, rządy prawa, prawa człowieka, poszanowa-nie i ochronę mniejszości;- kryterium ekonomiczne: istnienie prężnej gospodarki rynko-wej oraz zdolność sprostania siłom rynkowym i presji konkuren-cyjnej w Unii;

PaRl

am

EnT

EURo

PEjs

ki a

Ro

zszE

RzEn

ia U

E20

■ UE od 6 do 27 członków

Marzec 1957 Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy Zachodnie i Włochy

Styczeń 1973 Dania, Irlandia i Wielka Brytania

Styczeń 1981 Grecja

Styczeń 1986 Hiszpania i Portugalia

Listopad 1990 Zjednoczenie Niemiec, integracja byłej NRD

Styczeń 1995 Austria, Finlandia i Szwecja

Maj 2004 Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry

Styczeń 2007 Bułgaria i Rumunia

W trakcie ostatniej kadencji posłowie wielokrotnie dyskutowa-li nad stanem przygotowania państw kandydujących. Wyrazili zgodę na rozpoczęcie negocjacji z Turcją i Chorwacją i poparli kandydaturę Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, mimo że oficjalne negocjacje z tym krajem jeszcze się nie rozpoczęły.

- poszanowanie „dorobku wspólnotowego” (acquis communau-taire) :zodlność do przyjęcia obowiązków wynikających z człon-kostwa, a w szczególności do sprostania celom unii politycznej, gospodarczej i walutowej.

Ponadto Parlament wezwał, aby uwzględnić zarówno przygoto-wanie państw kandydujących jak i zdolności absorpcyjne Unii, unaoczniając w ten sposób, że żadne przyszłe rozszerzenie nie będzie możliwe na podstawie Traktatu z Nicei.

21

■ Parlament Europejski na świecie

Parlament ma coraz silniejszy wpływ na politykę zagra-niczną UE i musi wyrazić zgodę na zawarcie większości porozumień międzynarodowych wynegocjowanych przez UE. Wspólne zgromadzenia parlamentarne umoż-liwiają posłom utrzymywanie ścisłych kontaktów z pra-wodawcami na całym świecie. sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego stanowi ważne forum dla mię-dzynarodowych przywódców i innych osobistości.

konieczność zgody Parlamentu na zawarcie umów międzynarodowych

Zgoda posłów jest również konieczna przy zawieraniu więk-szości umów międzynarodowych wiążących Unię Europejską. Parlament odrzucił w imię obrony praw człowieka szereg pro-tokołów finansowych z krajami trzecimi. Ponadto posłowie for-mułują zalecenia dla Komisji Europejskiej dotyczące negocjacji handlowych prowadzonych w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO) i wykorzystują wszystkie swoje uprawnienia przy zatwierdzaniu ich rezultatów.

Posłowie monitorują z bliska politykę zagraniczną UE

Rada Ministrów zasięga opinii Parlamentu w sprawie ważnych decyzji dotyczących polityki zagranicznej. Posłowie mogą kwe-stionować Prowadzoną przez nią politykę oraz wydawać zale-cenia. Wysoki przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii wzywany jest regularnie na posiedzenia plenarne, by przedstawić sprawozdania z działalności UE na świecie. W polityce rozwojowej posłowie do Parlamentu Euro-pejskiego stawiają na pierwszym miejscu walkę z ubóstwem oraz promowanie dobrego rządzenia, demokracji i praw czło-wieka.

Parlament stara się nieustannie nawiązywać stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne z innymi parlamentami na świecie. I tak posłowie uczestniczą we Wspólnym Zgromadzeniu Parlamen-tarnym państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz Unii Europejskiej (AKP–UE), w Europejsko-Śródziemnomorskim Zgromadzeniu Parlamentarnym (Euromed), w którym są reprezentowane m.in. Autonomia Palestyńska i Izrael, oraz w Europejsko-Latynoame-rykańskim Zgromadzeniu Parlamentarnym (Eurolat).

Przywódcy z całego świata przyjmowani w Parlamencie

Parlament Europejski regularnie zaprasza głowy państw, szefów rządów i inne ważne osobistości z całego świata, aby zwrócili się do posłów na posiedzeniu plenarnym. Wśród osobistości przyjętych przez Parlament Europejski w ostatnich latach byli m.in. prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko, prezydent Boliwii Evo Morales, prezydent Liberii Ellen Sirleaf Johnson, prezydent Pakistanu Pervez Musharraf, prezydent Autonomii Palestyń-skiej Mahmud Abbas, premier Libanu Fouad Siniora, prezydent Filipin Gloria Macapagal-Arroyo, emir Kataru Hamad bin Khali-fa Al-Thani, jak również prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili.

PaRl

am

EnT

EURo

PEjs

ki n

a Ś

WiE

ciE

22

■ Prawa człowieka przede wszystkim

Parlament Europejski działa zarówno w Europie, jak i na całym świecie na rzecz praw człowieka, wolności i demo-kracji. Wysyła obserwatorów do wszystkich zakątków świata, by czuwali nad prawidłowym przebiegiem wy-borów. Posłowie dbają również o to, aby umowy gospo-darcze i handlowe podpisywane przez UE z krajami trze-cimi respektowały prawa człowieka, i co roku przyznają nagrodę im. sacharowa osobom walczącym o wolność przekonań.

Parlament dba o to, aby kwestie dotyczące praw człowieka były w Europie przedmiotem największej troski. Podejmuje on konkretne inicjatywy w takich dziedzinach, jak zapobieganie torturom, ochrona mniejszości, zapobieganie konfliktom, dzia-łanie na rzecz praw kobiet i dzieci oraz ochrona osób walczą-cych o prawa człowieka. Parlament Europejski aktywnie wspie-ra tworzenie i działalność międzynarodowych trybunałów powoływanych specjalnie w celu sądzenia sprawców zbrodni wojennych w byłej Jugosławii i Rwandzie.

23

Ujawnianie przypadków naruszania praw człowieka

Podczas każdej sesji plenarnej w Strasburgu posłowie do Par-lamentu Europejskiego dokonują przeglądu sytuacji praw człowieka w różnych regionach świata. Parlament przyjmuje również regularnie rezolucje, w których zwraca się do instytucji europejskich lub rządów o podjęcie natychmiastowych działań mających położyć kres naruszaniu praw podstawowych.

Co roku Parlament Europejski publikuje roczne sprawozdanie w sprawie przestrzegania praw człowieka na świecie. W swoich sprawozdaniach zwrócił na przykład uwagę na ludobójstwo w Darfurze, pogwałcenie swobód w Chinach i zbrodnie popeł-nione w Czeczenii.

■ Parlament Europejski stanowczo sprzeciwia się karze śmierci

Parlament Europejski stanowczo potępia karę śmierci we wszystkich przypadkach i wszelkich okolicznościach. Po-słowie wielokrotnie opowiadali się za wprowadzeniem – na mocy rezolucji ONZ – bezwarunkowego moratorium na egzekucje na całym świecie. Parlament uważa, że przyczyniło-by się to do większego poszanowania godności ludzkiej oraz do stopniowego rozwoju praw człowieka. Przykładowo Parla-ment potępił wyrok sądu libijskiego skazujący na karę śmierci pięć bułgarskich pielęgniarek i palestyńskiego lekarza.

24PR

aWa

czł

oW

iEk

a P

RzEd

E W

szys

Tkim

25

Gwarancja demokratycznych wyborów

Grupy posłów do Parlamentu Europejskiego są regularnie wysyłane do krajów trzecich w ramach wyborczych misji obserwacyjnych. Nadzorują one przebieg całego proce-su liczenia głosów oraz zwracają uwagę władz i wspólnoty międzynarodowej na ewentualne wypadki naruszania praw obywatelskich. Posłowie do Parlamentu Europejskiego uczest-niczyli na przykład w misjach obserwacyjnych podczas wy-borów na Ukrainie, w Demokratycznej Republice Konga, w Liberii oraz na terytoriach palestyńskich.

Uwzględnianie praw człowieka w umowach międzynarodowych

Parlament Europejski ma prawo odmówić wyrażenia zgody, ko-niecznej do zawarcia ważnych umów z krajami trzecimi, jeżeli stwierdzi przypadki naruszeń praw człowieka i zasad demokra-cji. Na tej samej zasadzie wymaga też ścisłego przestrzegania klauzul odnoszących się do praw człowieka, które są systema-tycznie zawierane w tego typu umowach, a które w skrajnych przypadkach przewidują ich rozwiązanie.

PRaW

a czło

WiEk

a PRzEd

E WszysTk

im

DE

MO

KR

AC

JA

nagroda im. sacharowa na rzecz wolności myśli

Celem nagrody im. Sacharowa na rzecz wolności myśli nazwa-nej na cześć rosyjskiego naukowca i dysydenta politycznego Andrieja Sacharowa - jest uhonorowanie osób lub organizacji zaangażowanych w ochronę praw człowieka, działających na rzecz demokracji i wolności słowa oraz walczących z nietoleran-cją i uciskiem na całym świecie.

Nagroda ustanowiona w 1988 roku przyznawana jest co roku przez Parlament Europejski na uroczystym posiedzeniu w Stras-burgu. Jeżeli pozwala na to kalendarium prac Parlamentu Eu-ropejskiego, nagrodę wręcza się w terminie możliwie bliskim 10 grudnia, ponieważ w tym dniu przypada rocznica podpisania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Narodów Zjednoczo-nych z 1948 r.

Wśród laureatów nagrody znaleźli się m.in. Nelson Mandela (RPA), Aleksander Dubček (Czechosłowacja), Las Madres de la Plaza de Mayo (Matki z Plaza de Mayo – Argentyna), Aung San Suu Kyi (Myanmar), Wei Jingsheng (Chiny), Ibrahim Rugova (Ko-sowo) oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej były se-kretarz Kofi Annan.

26

SAK08_poster_PL_v0.2.indd 1 28/10/08 11:28:09

PRaW

a c

zło

WiE

ka

PRz

EdE

Wsz

ysTk

im

27

■ Jak działa Parlament Europejski

Rytm życia i pracy Parlamentu Europejskiego wyznacza kalendarz, który podzielony jest na tygodnie oznaczo-ne kolorami różowym, czerwonym, niebieskim i turku-sowym. kolory odpowiadają poszczególnym etapom działalności parlamentarnej. aby prace przebiegały bez zakłóceń, potrzebna jest jeszcze sprawna organizacja i wsparcie administracyjne. Tryby machiny są dobrze na-oliwione, każdy zna w niej swoje miejsce i nic nie pozosta-wia się przypadkowi.

Tygodnie „różowe” – czas pracy komisji parlamentarnych

Parlament Europejski ma 20 stałych komisji parlamentarnych specjalizujących się w konkretnych dziedzinach, takich jak śro-dowisko naturalne, transport, przemysł czy budżet. Zadaniem komisji, których skład odzwierciedla orientacje polityczne zgro-madzenia i charakteryzuje się zmienną liczbą członków, jest przygotowanie prac posiedzeń plenarnych.

Podczas posiedzeń komisji posłowie do Parlamentu Europej-skiego przystępują do pierwszej serii dyskusji i głosowań nad sprawozdaniami wyrażającymi ich opinie na temat proponowa-nych aktów prawnych lub projektu budżetu UE na kolejny rok. Opracowują również tzw. sprawozdania z własnej inicjatywy, w których zalecają Komisji Europejskiej i rządom państw człon-kowskich podjęcie działań w określonej dziedzinie.

Tygodnie „czerwone” – czas posiedzeń plenarnych

Posiedzenia plenarne to szczególny okres w życiu Parlamentu. W sali obrad plenarnych w Strasburgu, a w przypadku krótszych sesji dodatkowych – w Brukseli, gromadzą się wówczas wszyscy posłowie. Przyjęte w komisjach sprawozdania są ponownie dys-kutowane, po czym następuje wniesienie poprawek i przyjęcie ostatecznego tekstu, odzwierciedlającego oficjalne stanowisko Parlamentu Europejskiego.

Poza sprawozdaniami posłowie przyjmują tzw. rezolucje, a także zwracają się z pytaniami dotyczącymi spraw bieżących bezpo-średnio do przedstawicieli Komisji Europejskiej i Rady. Posłowie do Parlamentu Europejskiego przyjmują również wizyty głów państw i osobistości z całego świata.

Tygodnie „niebieskie” – czas dla grup politycznych

Posłowie europejscy tworzą grupy według poglądów poli-tycznych, a nie grup narodowościowych. Aby utworzyć grupę polityczną, potrzeba określonej minimalnej liczby posłów re-

jak

dzi

ała

Pa

Rla

mEn

T EU

RoPE

jsk

i28

■ komisje specjalne i komisje śledcze

W stosownych przypadkach Parlament może powołać komi-sje specjalne lub komisje śledcze. Na przykład w związku z zatonięciem tankowca Prestige posłowie ustanowili w 2003 r. komisję, która zbadała sposoby zwiększenia bezpieczeństwa na morzu. W 2006 roku podobna komisja badała działalność CIA w Europie po doniesieniach prasowych, że osoby podej-rzane o terroryzm mogły być przewożone do państw euro-pejskich i przetrzymywane tam niezgodnie z prawem przez tajne służby amerykańskie. W 2007 roku powołano komisję tymczasową mającą przeanalizować środki, które można by zastosować na szczeblu unijnym w celu rozwiązania proble-mu zmiany klimatu. Zadaniem komisji śledczej ustanowionej jedenaście lat wcześniej było zbadanie, czy Komisja i rządy państw członkowskich podjęły właściwe działania w sprawie epidemii tzw. choroby wściekłych krów.

29

prezentujących różne pań-stwa członkowskie, co nie przeszkadza w formowa-niu grup reprezentujących wszelkie opcje polityczne. Parlamentarzystów, którzy nie należą do żadnej grupy politycznej, określa się jako niezrzeszonych.

Podczas tzw. tygodni grup politycznych, które po-przedzają zazwyczaj sesje plenarne, każda grupa uzgadnia i formułuje stanowiska wobec poszczególnych zagadnień wpisanych do porządku dziennego, których będzie następnie bronić przed zgromadzeniem.

Tygodnie „turkusowe” – czas delegacji i wizyt posłów w okręgach wyborczych

Kilka tygodni w roku rezerwuje się na wizyty posłów europej-skich w okręgach wyborczych, z których pochodzą, tak aby mo-gli pełnić funkcje lokalne i spotykać się z wyborcami w terenie. Przeznacza się je także na delegacje do innych części świata. W tym okresie nie planuje się zatem żadnych posiedzeń ani w Brukseli, ani w Strasburgu.

1234567

1234567

1234567

1234567

01 02 03

04 05 06

07 08 09

10 11 12

1 2 3 4 5 5 6 7 8 9 9 10 11 12 13 14

22 23 24 25 26 2718 19 20 21 2214 15 16 17 18

27 28 29 30 31 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

49 50 51 52 144 45 46 47 4840 41 42 43 44

89

1011121314

10111213141516

21222324252627

9101112131415

15161718192021

6789

101112

24252627282930

2526272829

11121314151617

12

789

10111213

56789

1011

1

23242526272829

1234567

22232425262728

20212223242526

3456789

789

10111213

21222324252627

123

24252627282930

14151617181920

25262728293031

17181920212223

15161718192021

1234567

10111213141516

2728293031

13141516171819

2930

89

1011121314

789

10111213

16171819202122

2345678

262728293031

282930

12131415161718

14151617181920

3456789

18192021222324

28293031

14151617181920

12

19202122232425

17181920212223

456789

10

123456

31

123456

1234

30

123456

21222324252627

28293031

123

456789

10

11121314151617

18192021222324

12345

22232425262728

293031

TY

GO

DN

IE

jak

dzia

ła Pa

Rlam

EnT EU

RoPEjsk

i

■ W jakim języku mówisz?

Parlament dysponuje wielojęzyczną obsługą wszystkich sesji plenarnych i pozostałych posiedzeń, podczas których posło-wie mogą wypowiadać się w dowolnym języku oficjalnym UE. Wszystko, co mówią, jest tłumaczone przez tłumaczy w trybie symultanicznym. Dzięki tłumaczom również dokumenty ro-bocze Parlamentu Europejskiego są sporządzane we wszyst-kich językach urzędowych Unii Europejskiej. Odzwierciedla to różnorodność kulturową Unii Europejskiej i podkreśla jej wartość, zapewniając jednocześnie dostęp do prac posłów wszystkim obywatelom Unii.

Podział zadań w Parlamencie Europejskim

Kluczową rolę w Parlamencie Europejskim odgrywa jego Prze-wodniczący, który jest wybierany przez wszystkich posłów euro-pejskich na okres dwóch i pół roku. Kieruje on wszystkimi dzia-łaniami zgromadzenia, przewodniczy obradom plenarnym oraz podpisuje budżet i przyjęte wspólnie z Radą akty prawne. Prze-wodniczący reprezentuje Parlament w stosunkach zewnętrz-nych oraz relacjach z pozostałymi instytucjami Unii. Parlament mianuje także 14 wiceprzewodniczących, z których każdy ma ściśle określony zakres kompetencji. Konferencja Przewodniczących skupia wokół Przewodniczącego Parlamentu przewodniczących wszystkich grup politycznych. Zajmuje się organizowaniem i planowaniem prac Parlamentu, np. poprzez ustalanie kalendarza oraz porządku dziennego ob-rad plenarnych lub składów komisji i delegacji.

Prezydium jest organem odpowiedzialnym za sprawy admini-stracyjne, kadrowe i organizacyjne Parlamentu. W jego skład wchodzi Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, wice-przewodniczący oraz kwestorzy wybrani przez zgromadzenie. Prezydium ma również uprawnienia w sprawach dotyczących budżetu Parlamentu.

Na potrzeby Parlamentu Europejskiego działa rozbudowana administracja. Zadaniem Sekretariatu Generalnego jest koor-dynacja prac legislacyjnych oraz organizacja sesji plenarnych i innych posiedzeń. Sekretariat zatrudnia blisko 5000 osób – z których 1/3 stanowią tłumacze ustni i pisemni – pracujących w Brukseli, Luksemburgu i Strasburgu oraz biurach informacyj-nych. Łącznie z personelem grup politycznych to około 6000 osób, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie „machiny parlamentarnej”.

jak

dzi

ała

Pa

Rla

mEn

T EU

RoPE

jsk

i30

■ Parlament blisko Ciebie

miejsca pracy Parlamentu Europejskiego to bruksela, luk-semburg i strasburg. każdy może jednak śledzić jego dzia-łalność bez konieczności wychodzenia z domu. siedząc wygodnie przed komputerem, możesz uczestniczyć w po-siedzeniach plenarnych, zapoznawać się z dokumentami i komunikatami prasowymi, a także zadawać za pośrednic-twem internetu pytania na tematy europejskie. Ponadto do Twojej dyspozycji pozostają biura informacyjne znaj-dujące się we wszystkich stolicach UE.

Witryna internetowa: okno na Parlament

Strona ta ma łatwy do zapamiętania adres — www.europarl.europa.eu — i niezwykle rozbudowane menu, które gwarantuje, że każdy znajdzie tam wiele ciekawych informacji o Parlamencie w swoim języku. Czy chcesz dowie-dzieć się czegoś o ostatnich pracach parlamentarnych, śledzić na żywo debaty lub głosowania podczas posiedzeń plenarnych, lepiej poznać posłów do Parlamentu Europejskiego i ich rolę,

31

IN

TE

RN

ET

złożyć petycję, a może po prostu zdobyć trochę informacji o funkcjonowaniu instytucji reprezentującej blisko 500 milionów obywateli? Wszystko to możesz zrobić, odwiedzając stronę inter-netową Parlamentu Europejskiego.

Ponadto Parlament, pragnąc, by społeczeństwo poznało i zro-zumiało jego działalność, zapewnia obywatelom dostęp do róż-nych dokumentów parlamentarnych za pomocą rejestru inter-netowego. Dostępne są również archiwa historyczne.

Europarl TV: telewizja internetowa Parlamentu Europejskiego

Pod adresem www.europarltv.eu można śledzić bieżące wyda-rzenia parlamentarne, zapoznać się z pracą posłów do Parlamen-tu Europejskiego, odkrywać jego kulisy i uczestniczyć na żywo w pracach Parlamentu, jedynej instytucji Unii Europejskiej wybiera-nej bezpośrednio przez obywateli.

Decyzje Parlamentu są przedstawiane za pomocą filmów wideo poruszających istotną, bieżącą tematykę europejską.

W każdej chwili, dzięki retransmisjom prac, programom eduka-cyjnym, jak również cyklom pytań obywateli kierowanych do posłów można dowiedzieć się, co się dzieje w Parlamencie Eu-ropejskim.

masz pytania? Wyślij je na adres poczty elektronicznej Parlamentu

Chociaż witryna internetowa zawiera wyczerpujące informacje, trudno jest czasem zorientować się we wspólnotowym labiryn-cie. Parlament Europejski ma elektroniczną skrzynkę pocztową (dostępną na jego stronie internetowej w zakładce „Kontakt”), do której każdy może wysłać pytania, zwrócić się z prośbą o informa-cję lub zgłosić propozycje dotyczące działalności Unii Europej-skiej. Co roku Parlament odpowiada na blisko 27 500 wiadomości od obywateli.

informacje dla dziennikarzy w zasięgu ręki

Media są ważnym narzędziem, które zbliża obywateli do repre-zentujących ich instytucji. Parlament korzysta z pomocy służb

32Pa

Rla

mEn

T b

lisk

o c

iEb

iE

33

prasowych, które informują dziennikarzy o bieżących debatach parlamentarnych i wynikach głosowań. Informacje te są po-dawane do wiadomości publicznej w czasie rzeczywistym w wielojęzycznym serwisie internetowym. Ponadto dziennikarze mogą liczyć na wsparcie językowe i techniczne, a także dostęp do materiałów audiowizualnych (zdjęć, filmów, nagrań archi-walnych, itp.). Służby prasowe zajmują się również organizacją konferencji prasowych i seminariów dotyczących bieżących te-matów europejskich.

zwiedzanie Parlamentu

Jeżeli dowiedziałeś się wiele z Internetu, ale chciałbyś zobaczyć w praktyce, jak przebiegają prace Parlamentu Europejskiego i co robi ta instytucja dla Ciebie, masz możliwość – podobnie jak blisko 275 000 innych osób rocznie – samodzielnie lub w grupie, odwiedzić miejsca pracy w Strasburgu, Brukseli czy Luksembur-gu i obserwować posiedzenia plenarne oraz osobiście spotkać posłów. Wystarczy skontaktować się z Działem Wizyt i Semina-riów, który przez cały rok organizuje wycieczki we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Wycieczki te pozwalają poznać sposób funkcjonowania i rolę Parlamentu oraz uzyskać odpowiedzi na wszystkie pytania.

biura informacyjne do dyspozycji obywateli

We wszystkich stolicach i niektórych dużych miastach Unii Euro- pejskiej znajdują się biura informacyjne Parlamentu Europej-skiego. Służą one ułatwianiu bezpośrednich kontaktów między obywatelami a reprezentującą ich instytucją.

Biura informacyjne rozprowszechniają publikacje i inne mate-riały (DVD, CD-ROM itp.), a także prowadzą kampanie informa-cyjne dotyczące różnych zagadnień europejskich. Organizują wizyty w miejscach pracy Parlamentu, zwłaszcza dla uczniów i studentów wyższych uczelni oraz dla grup zwiedzających.

Dzięki biurom informacyjnym powstały również fora obywa-teli, które umożliwiają posłom do Parlamentu Europejskiego, władzom lokalnym, obywatelom i przedstawicielom grup spo-łeczno-zawodowych prowadzenie dyskusji na temat ważnych kwestii dotyczących przyszłości Europy. Biura informacyjne or-ganizują również spotkania między parlamentarzystami a wła-dzami krajowymi, prasą i obywatelami.

PaRla

mEn

T blisko

ciEbiE

napisz do posła!

Parlament to przede wszystkim posłowie. To właśnie oni za spra-wą mandatu powierzonego im przez obywateli podczas wybo-rów europejskich przegłosowują nowe akty prawne i podejmu-ją inicjatywy polityczne, które mają wpływ na nasze codzienne życie, a także inspirują europejskie podejście do ważnych kwe-stii międzynarodowych.

Imiona i nazwiska, numery telefonów oraz adresy e-mailowe wszystkich posłów do Parlamentu Europejskiego znajdują się w informacjach osobowych dostępnych na stronie internetowej w menu „Posłowie”. Można tam również znaleźć życiorysy po-słów, informacje na temat ich okręgów wyborczych oraz grup politycznych, do których należą, a także informacje o pełnionej funkcji i pracach, które prowadzili w Parlamencie.

Adresy Wydziału ds. Korespondencji z Obywatelami, Działu Wizyt i Seminariów oraz biur informacyjnych, zob. str. 48–51.

■ debaty, które przybliżają obywatelom Unię Europejską

W ramach „okresu refleksji”, który zorganizowano po nega-tywnych wynikach referendów w sprawie projektu konsty-tucji europejskiej we Francji i w Holandii, Parlament wyszedł z serią inicjatyw mających zlikwidować przepaść dzielącą in-stytucje UE i jej obywateli. Posłowie do Parlamentu Europej-skiego zaproponowali w tym kontekście organizację kon-ferencji i spotkań na szczeblu krajowym i lokalnym – tzw. forów obywateli, których zadaniem jest pobudzanie dysku-sji na temat przyszłości Europy przez ukierunkowanie deba-ty europejskiej na kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.Pa

Rla

mEn

T b

lisk

o c

iEb

iE34

35

■ Procedura współdecyzji – jak to działa?

Procedurę współdecyzji stosuje się obecnie w przypadku dwóch trzecich wszystkich propozy-cji europejskich aktów prawnych, zwłaszcza w dziedzinie środowiska naturalnego, transportu, ochrony konsumentów, rynku wewnętrznego, swobodnego przepływu pracowników oraz pro-gramów w zakresie edukacji, zdrowia i kultury. Reforma instytucjonalna ma rozszerzyć jej stoso-wanie na inne dziedziny.

Procedura współdecyzji składa się z trzech etapów i przebiega w uproszczeniu w następujący sposób:

Komisja Europejska przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie projekt aktu prawnego.

W pierwszym czytaniu (stanowiącym pierwszy etap analizy projektu przez posłów) Parlament przyjmuje lub odrzuca poprawki (zmiany) do propozycji Komisji. Jeżeli Parlament nie wprowadzi zmian oraz, w dalszej kolejności, jeżeli Rada również zaakceptuje projekt Komisji, projekt nowe-go aktu prawnego zostaje przyjęty. Zostaje on także przyjęty w sytuacji, gdy Rada zaakceptuje poprawki Parlamentu. Nowe prawo może wejść w życie.

Jeżeli Rada nie zatwierdzi wszystkich poprawek posłów, przedkłada Parlamentowi alternatywną propozycję stanowiącą wspólne stanowisko państw członkowskich. Parlament ponownie zapo-znaje się z dokumentem w drugim czytaniu. Procedura legislacyjna kończy się, jeżeli posłowie zaakceptują punkt widzenia Rady.

Jeżeli jednak posłowie zaproponują poprawki do wspólnego stanowiska – wtedy należy dążyć do osiągnięcia konsensusu podczas trzeciego czytania. Zadanie to powierza się specjalnemu komitetowi, zwanemu komitetem pojednawczym, w którym zasiadają przedstawiciele obu instytucji. W cały ten proces zaangażowana jest również Komisja Europejska. Osiągnięcie kon-sensusu sprawia, że projekt może stać się prawem. Jeżeli zabraknie porozumienia, prawo to nie powstanie.

36

Pierwsze czytanie

➊ Komisja przedstawia projekt aktu prawnego równocześnie

➋ Parlamentowi i ➌ Radzie.Parlament przyjmuje ➍ poprawki i przedkłada je Radzie.Rada zatwierdza wynik pierwszego czytania w Parlamencie i:

➎ akt prawny zostaje uchwalony.

drugie czytanie

➊ Rada nie zatwierdza wyników głosowania Parlamentu i przyj-muje ➋ wspólne stanowisko. ➌ Parlament zatwierdza wspólne stanowisko lub nie wydaje opinii. Wówczas ➍ akt prawny zosta-je uchwalony zgodnie ze wspólnym stanowiskiem. Parlament ponownie wnosi poprawki nieuwzględnione we wspólnym stanowisku. ➎ Rada albo zatwierdza poprawki i ➏ akt prawny zostaje uchwalony, albo odrzuca poprawki. Powołany zostaje wówczas komitet pojednawczy (składający się z 27 posłów do PE i 27 członków Rady) w celu pogodzenia rozbieżnych sta-nowisk. Parlament odrzuca wspólne stanowisko bezwzględną większością głosów i akt prawny nie zostaje przyjęty.

Trzecie czytanie

Komitet pojednawczy przyjmuje ➋ wspólny projekt na podstawie wspólnego stanowiska i poprawek przedstawionych przez PE w drugim czytaniu. Jeżeli Rada i ➌ Parlament zatwier-dzą ten projekt, następuje ➍ uchwalenie aktu prawnego. Jeżeli natomiast komitetowi pojednawczemu nie udaje się wypraco-wać wspólnego projektu, wówczas ➎ propozycja nie zostaje przyjęta.

Lex

Lex

Lex

Lex

Lex

a

a

a

ab

ab

a

abc

PRo

cEd

UR

a W

sPó

łdEc

yzj

i – j

ak

To

dzi

ała

?

Pozostałe procedury legislacyjne

W ramach procedury konsultacji Parlament Europejski jest po prostu proszony o wyrażenie opinii w sprawie projektu aktu prawnego, zanim zostanie on przyjęty przez Radę. Procedura ta ma zastosowanie w szczególności w takich dziedzinach, jak prawo konkurencji czy sprawy fiskalne oraz przy rewizji traktatów.

W niektórych obszarach legislacyjnych wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego. Jest to prawo weta, z którego Parlament może skorzystać zwłaszcza w dziedzinie ratyfikacji niektórych umów wynegocjowanych przez Unię Europejską. Dotyczy to np. przypadków rozszerzenia UE.

PRocEd

UR

a W

sPółd

Ecy

zji – jak

To d

ziała

?37

■ Jak uchwala się budżet UE?

Wiosną każdego roku Komisja Europejska przedkłada wstępny projekt budżetu na następny rok. Do pierwszego głosowania nad wstępnym projektem budżetu Rada Ministrów, która reprezentuje państwa członkowskie, przystępuje latem, po czym na początku jesieni w pierwszym czytaniu wy-powiada się Parlament Europejski.

Następnie w Radzie, a potem w Parlamencie, odbywa się drugie czytanie, którego celem jest po-rozumienie między przedstawicielami rządów a przedstawicielami obywateli. Obecnie w budże-cie rozróżnia się „wydatki obowiązkowe”, które wynikają bezpośrednio z traktatów oraz przepisów wspólnotowych i dotyczą przede wszystkim wydatków rolnych, oraz „ywdatki nieobowiązkowe”, które obejmują wszystkie pozostałe wydatki (na rozwój regionalny, politykę społeczną, badania naukowe, kulturę, kształcenie, środowisko, działania zewnętrzne itp.).

Posłowie mają decydujący głos w sprawie wszystkich wydatków nieobowiązkowych, natomiast Rada – w sprawie wydatków obowiązkowych. Parlament ma także prawo do odrzucenia budżetu, o ile uzna, że nie odpowiada on potrzebom Unii. W takim przypadku cała procedura budżetowa musi rozpocząć się od nowa.

38

KOMISJA ■ Wstępny projekt budżetu, kwiecień–maj (WPB)RADA ■Projekt budżetu, lipiec (większość kwalifikowana)

PARLAMENT ■Pierwsze czytanie projektu budżetu, październikPoprawki dotyczące wydatków nieobowiązkowych Propozycje zmian wydatków obowiązkowych

RADA Drugie czytanie poprawek/zmianTAK NIE TAK NIE

Większość kwalifikowana Większość kwalifikowana

PARLAMENT Drugie czytanie wydatków nieobowiązkowych, grudzieńTAK NIE

Rada stanowi

Przegłosowana kwota i komentarze

Pierwsze czytanie / nowa kwota (większość posłów + 3/5 głosów)

Większość posłów / większość 2/3 głosów: możliwość odrzucenia budżetu

39

■ Unia Europejska – podstawowe pojęcia

acquis communautaire (dorobek wspólnotowy)

Pojęcie to odnosi się do praw i obowiązków, które są wspólne dla wszystkich krajów Unii Eu-ropejskiej. Dorobek wspólnotowy obejmuje prawodawstwo i traktaty europejskie, deklaracje i rezolucje, umowy międzynarodowe w dziedzinach wspólnotowych oraz orzecznictwo Trybu-nału Sprawiedliwości. Acquis obejmuje również przepisy przyjęte przez rządy Unii w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, a także wspólnej polityki zagranicznej i bezpie-czeństwa. Kraje kandydujące muszą przyjąć dorobek wspólnotowy przed przystąpieniem do Unii, a następnie dokonać transpozycji prawodawstwa wspólnotowego do prawa krajowego.

Europejski bank centralny (Ebc)

Europejski Bank Centralny (EBC), który rozpoczął działalność 30 czerwca 1998 roku we Frank-furcie nad Menem, ma za zadanie prowadzenie polityki pieniężnej w krajach członkowskich strefy euro. Od 1 stycznia 1999 roku jego najważniejszą funkcją jest utrzymywanie stabilności cen w strefie euro oraz wdrażanie europejskiej polityki pieniężnej kształtowanej przez Europejski System Banków Centralnych (ESBC). EBC działa w pełni niezależnie.

Europejski bank inwestycyjny (Ebi)

Misją Europejskiego Banku Inwestycyjnego, którego siedziba znajduje się w Luksemburgu, jest przyczynianie się do spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez zrównoważony rozwój terytorium wspólnotowego. Bank ten zapewnia długoterminowe finansowanie realizacji konkretnych projektów o gwarantowanej wykonalności pod względem ekonomicznym, tech-nicznym, ekologicznym i finansowym. Poza Unią EBI wspiera strategie przedakcesyjne krajów kandydujących, a także Bałkanów Zachodnich. Zajmuje się również wykonywaniem części finan-sowej umów zawieranych w ramach europejskiej polityki pomocy i współpracy rozwojowej.

40

Europejski komitet Ekonomiczno-społeczny

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES), powołany na mocy Traktatów Rzymskich (1957), jest ciałem opiniodawczym reprezentującym różne grupy interesów gospodarczych i społecznych. Traktat przewiduje, że w określonych dziedzinach decyzja może zostać podjęta przez Radę lub Komisję jedynie po zasięgnięciu opinii EKES-u. Do dziedzin takich należą m.in. polityka zatrudnienia, polityka społeczna, edukacja, zdrowie publiczne, ochrona konsumentów, spójność gospodarcza i społeczna. W jego skład wchodzi 344 członków zgłoszonych przez rządy poszczególnych krajów i mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na cztery lata z możliwością ponownego wyboru.

Europejski Rzecznik Praw obywatelskich

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest uprawniony do przyjmowania skarg dotyczących złych praktyk administracyjnych w działalności instytucji i organów wspólnotowych (z wyłącze-niem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji), składanych przez obywateli Unii oraz osoby fizyczne lub prawne znajdujące się w państwach członkowskich. Przykładowo mogą one dotyczyć braku lub odmowy dostępu do informacji, nieuzasadnionej opieszałości administracyj-nej, niesprawiedliwych lub dyskryminacyjnych praktyk albo braku przejrzystości.

Europejski Trybunał obrachunkowy

W skład Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, którego siedziba znajduje się w Luksem-burgu, wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członkowskiego. Trybunał kontroluje zgod-ność z prawem oraz prawidłowość przychodów i wydatków Unii Europejskiej (a także wszelkich organów powołanych przez Wspólnotę) oraz czuwa nad dobrym zarządzaniem jej finansami. Przedkłada on również Parlamentowi Europejskiemu i Radzie poświadczenie wiarygodności do-tyczące rozliczeń, a także zgodności z prawem i prawidłowości transakcji leżących u ich podstaw. Trybunał może również powiadamiać o wszelkich nieprawidłowościach Parlament Europejski i Radę.

Europejski Urząd ds. zwalczania nadużyć finansowych (olaf)

Od dnia 1 czerwca 1999 roku Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych odpowiada za walkę z nadużyciami finansowymi przynoszącymi szkodę budżetowi Unii Europejskiej. Urząd może prowadzić dochodzenia w sprawie sposobu zarządzania wszystkimi instytucjami i organa-mi Unii oraz ich finansowania, korzystając przy tym z pełnej niezależności operacyjnej.

Un

ia E

URo

PEjs

ka

– P

od

sTaW

oW

E Po

jęci

a

41

jednolity rynek

Unia Europejska to duży obszar, na którym osoby, towary, usługi i kapitał mogą z zasady swo-bodnie przepływać pomiędzy państwami członkowskimi, tak jakby państwa te stanowiły jeden kraj, bez kontroli na granicach i bez ceł. Zanim udało się to osiągnąć, potrzeba było jednak trochę czasu (np. cła między państwami EWG zostały zniesione dopiero 1 lipca 1968 roku). Na zlikwido-wanie pozostałych barier w handlu trzeba było czekać nieco dłużej, tak więc „jednolity rynek” stał się rzeczywistością dopiero pod koniec 1992 roku.

komisja Europejska

Komisja Europejska reprezentuje interesy Unii Europejskiej i stoi na ich straży. Ma niemal wy-łączne prawo inicjatywy w zakresie aktów prawnych. W ramach polityk wspólnotowych przygo-towuje i wprowadza w życie akty prawne przyjęte przez Radę i Parlament Europejski. Komisja ma także uprawnienia wykonawcze, administracyjne i kontrolne. Jest ona faktycznie odpowie-dzialna za planowanie i realizację wspólnych strategii politycznych, wykonuje budżet i zarządza programami wspólnotowymi. Jako „strażniczka traktatów” Komisja czuwa nad stosowaniem pra-wodawstwa europejskiego.

Komisja powoływana jest na pięcioletnią kadencję przez Radę, stanowiącą kwalifikowaną więk-szością głosów oraz w porozumieniu z państwami członkowskimi. Komisja zatwierdzana jest w głosowaniu przez Parlament Europejski, przed którym odpowiada.

komitet Regionów

Komitet Regionów, który został powołany do życia w 1994 roku, jest organem politycznym wy-stępującym w imieniu samorządów terytorialnych. Traktaty nakładają na Komisję i Radę obo-wiązek zasięgania opinii Komitetu Regionów w przypadku wszelkich propozycji dotyczących dziedzin, których konsekwencje odczuwane są na szczeblu lokalnym lub regionalnym, takich jak spójność gospodarcza i społeczna, transeuropejskie sieci infrastruktury, zdrowie, edukacja i kultura, polityka zatrudnienia, środowisko, transport itp. W skład Komitetu wchodzi 344 człon-ków – często regionalnych samorządowców lub burmistrzów, mianowanych na czteroletnią ka-dencję na wniosek państw członkowskich.

Un

ia EU

RoPEjsk

a – Po

dsTaW

oW

E Pojęcia

42

Podział kompetencji

Podział kompetencji pomiędzy Unię Europejską a jej państwa członkowskie pozwala rozróżnić trzy kategorie kompetencji:

— kompetencje konkurencyjne lub dzielone (najczęstszy przypadek); — wyłączne kompetencje wspólnotowe (w przypadku gdy państwa członkowskie nieodwołal-

nie zrzekły się wszelkich możliwości działania); — kompetencje lub dziedziny wsparcia (Wspólnota ma tylko za zadanie koordynację i wspiera-

nie działań państw członkowskich).

Zasady pomocniczości i proporcjonalności odgrywają rolę regulatora zapewniającego poszano-wanie tego podziału kompetencji.

Pomocniczość i proporcjonalność

Zasada pomocniczości ma na celu zagwarantowanie, że decyzja podejmowana jest na szczeblu władzy, który jest najbliżej obywatela, oraz upewnienie się, czy planowane działanie na szczeblu wspólnotowym jest uzasadnione w świetle możliwości, jakie stwarzałoby w tym zakresie podję-cie działania na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. W praktyce Unia (oprócz dziedzin podlegających jej wyłącznej kompetencji) podejmuje działanie jedynie wtedy, gdy jest ono sku-teczniejsze niż działanie podjęte na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Zasada ta jest ściśle związana z zasadą proporcjonalności, która zakłada, że działanie Unii nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów określonych w Traktacie.

Rada Europejska

Mianem Rady Europejskiej określa się obecnie regularne spotkania głów państw lub szefów rządów państw członkowskich Unii Europejskiej. Jej rolą jest dostarczanie Unii Europejskiej nie-zbędnych bodźców do rozwoju oraz określanie ogólnych kierunków polityki. Nie stanowi ona prawa i jej decyzje podejmowane są w drodze konsensusu. Rada Europejska zbiera się co naj-mniej dwa razy do roku, a jej posiedzenia odbywają się zazwyczaj w Brukseli.

Un

ia E

URo

PEjs

ka

– P

od

sTaW

oW

E Po

jęci

a

Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej („Rada Ministrów” lub „Rada”) pełni wraz z Parlamentem funkcje prawo-dawcze i budżetowe. Jest również najważniejszą instytucją podejmującą decyzje w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZB), jak również koordynacji polityki go-spodarczej. Rada zbiera się na szczeblu ministrów państw członkowskich, będąc tym samym instytucją, która reprezentuje państwa członkowskie.

Rada obraduje w 9 różnych konfiguracjach, w których sklad wchodzą, odpowiedni ministrowie państw członkowskich. Obejmują one: sprawy ogólne i stosunki zewnętrzne, sprawy gospo-darcze i finansowe, zatrudnienie, politykę społeczną, ochronę zdrowia i ochronę konsumenta, konkurencję, wymiar sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, transport, telekomunikację i ener-gię, rolnictwo i rybołówstwo, środowisko naturalne oraz edukację, młodzież i kulturę. Rada ma siedzibę w Brukseli, przy czym jej posiedzenia odbywają się również w Luksemburgu.

Trybunał sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

Trybunał Sprawiedliwości, którego siedziba znajduje się w Luksemburgu, zapewnia poszanowa-nie prawa przy interpretowaniu i stosowaniu traktatów założycielskich. W jego skład wchodzą sędziowie w liczbie równej liczbie państw członkowskich. Sędziom pomaga sześciu rzeczników generalnych mianowanych na sześć lat za wspólną zgodą państw członkowskich. Spełnia on dwie podstawowe funkcje: weryfikuje zgodność aktów instytucji europejskich i rządów z trakta-tami oraz wypowiada się na wniosek sądu krajowego na temat interpretacji lub prawomocności przepisów prawa wspólnotowego.

Un

ia EU

RoPEjsk

a – Po

dsTaW

oW

E Pojęcia

43

44

Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW)

Mianem Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) określa się proces mający na celu harmonizację polityki gospodarczej i pieniężnej państw członkowskich Unii, związany zwłaszcza z ustanowie-niem wspólnego pieniądza – euro. 1 stycznia 1999 roku nastąpiło nieodwołalne usztywnienie kursów wymiany i wprowadzenie jednolitego pieniądza w państwach UGW. 1 stycznia 2002 roku narodowe środki płatnicze zastąpiono monetami i banknotami euro.Nie wszystkie państwa członkowskie przyjęły euro jako jednolitą walutę. Dwanaście państw członkowskich, które przystąpiły do Unii 1 maja 2004 roku, zobowiązało się do przyjęcia euro z chwilą, gdy spełnią wszystkie ustalone kryteria (tzw. kryteria konwergencji). Celem tych kryteriów jest zapewnienie, że rozwój gospodarczy w obrębie UGW jest zrównowa-żony i nie jest przyczyną napięć pomiędzy państwami członkowskimi.

Un

ia E

URo

PEjs

ka

– P

od

sTaW

oW

E Po

jęci

a

■ Najważniejsze daty integracji europejskiej

9 maja 1950 — Francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman proponuje utworze-nie pomiędzy Francją a Niemcami Zachodnimi wspólnoty węgla i stali. Propozycja ta opiera się na koncepcjach Jeana Monneta. Datę przemówienia Roberta Schumana, 9 maja, świętuje się od tego czasu co roku jako „Dzień Europy”.

Kwiecień 1951 — Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Belgia i Luksemburg tworzą na podsta-wie planu Schumana Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), która zostaje ustanowiona na mocy Traktatu Paryskiego.

Marzec 1957 — Sześć państw założycielskich podpisuje traktaty rzymskie ustanawiające Euro-pejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), tj. „wspólny rynek”, a także Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom), które wchodzą w życie 1 stycznia 1958 r.

Marzec 1958 — Sesja inauguracyjna Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego.

Marzec 1962 — Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne zmienia nazwę na Parlament Euro-pejski.

Lipiec 1968 — Na 18 miesięcy przed przewidzianą datą zostają całkowicie zniesione cła na pro-dukty przemysłowe oraz zostaje wprowadzona wspólna zewnętrzna taryfa celna.

Styczeń 1973 — Pierwsze rozszerzenie Wspólnoty: do EWG przystępują Dania, Irlandia i Wielka Brytania.

Czerwiec 1979 — Odbywają się pierwsze wybory powszechne do Parlamentu Europejskiego. Wcześniej posłowie byli delegowani przez parlamenty narodowe. Zostaje wybranych 410 po-słów do Parlamentu Europejskiego z 9 państw.

Styczeń 1981 — Grecja przystępuje do EWG.

Czerwiec 1984 — Wybory do Parlamentu Europejskiego: zostaje wybranych 434 posłów do Parlamentu Europejskiego z 10 państw.

Styczeń 1986 — Hiszpania i Portugalia przystępują do EWG.

45

46

Lipiec 1987 — Wchodzi w życie Jednolity Akt Europejski. Zostają wzmocnione uprawnienia Parlamentu.

Czerwiec 1989 — Wybory do Parlamentu Europejskiego: zostaje wybranych 518 posłów do Parlamentu Europejskiego z 12 państw.

Listopad 1989 — Upadek muru berlińskiego, koniec „zimnej wojny”. Granica podziału Europy zaczyna się zacierać.

Styczeń 1993 — Ustanowienie rynku wewnętrznego wraz z czterema swobodami. Swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału staje się od tej chwili rzeczywistością.

Listopad 1993 — Wchodzi w życie podpisany w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej. Określa on plany dotyczące przyszłej jednolitej waluty, polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a tak-że ściślejszej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Nazwa „Unia Europejska” zastępuje oficjalnie „Wspólnotę Europejską”. Wprowadzona zostaje procedura współdecyzji, która nadaje Parlamentowi Europejskiemu rzeczywistą władzę ustawodawczą.

Czerwiec 1994 — Wybory do Parlamentu Europejskiego: zostaje wybranych 567 posłów do Parlamentu Europejskiego z 12 państw.

Styczeń 1995 — Austria, Finlandia i Szwecja przystępują do UE.

Maj 1999 — Wchodzi w życie Traktat Amsterdamski. Przewiduje on reformę instytucji wspólno-towych, wzmocnienie wpływów Europy na świecie oraz przeznaczenie większych środków na kwestie związane z zatrudnieniem i prawami obywatelskimi.

Czerwiec 1999 — Wybory do Parlamentu Europejskiego: zostaje wybranych 626 posłów do Parlamentu Europejskiego z 15 państw.

Grudzień 2001 — Rada Europejska w Laeken przyjmuje deklarację w sprawie przyszłości Unii, która otwiera drogę do nowej, wielkiej reformy UE, a także do utworzenia konwentu odpowie-dzialnego za opracowanie konstytucji europejskiej.

Styczeń 2002 — Banknoty i monety euro wchodzą do obiegu w 12 państwach i zastępują używane do tej pory waluty krajowe.

Luty 2003 — Wchodzi w życie Traktat z Nicei. Przygotowuje on UE do przystąpienia w następ-nym roku 10 nowych członków. Przyjęta zostaje Karta Praw Podstawowych.

Lipiec 2003 — Konwent w sprawie przyszłości Europy kończy prace nad przygotowaniem pro-jektu konstytucji europejskiej.

Maj 2004 — Cypr, Czechy,, Estonia, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja przy-stępują do UE.

Czerwiec 2004 — Wybory do Parlamentu Europejskiego: zostaje wybranych 732 posłów do Parlamentu Europejskiego z 25 państw.

na

jWa

zniE

jszE

daT

y in

TEG

Ra

cji

EU

RoPE

jsk

iEj

Październik 2004 r. — Głowy państw i szefowie rządów podpisują Traktat ustanawiający Kon-stytucję dla Europy.

Czerwiec 2005 — Rozpoczęcie okresu refleksji po odrzuceniu projektu konstytucji w referen-dach we Francji i w Holandii..

Styczeń 2007 — Do UE przystępują Bułgaria i Rumunia. Liczba posłów zwiększa się do 785. Słowenia przyjmuje walutę euro i staje się trzynastym państwem członkowskim strefy euro.

Marzec 2007 — Z okazji 50. rocznicy podpisania Traktatów Rzymskich Parlament podpisuje wspólnie z Radą i Komisją Deklarację Berlińską.

Grudzień 2007 — Przewodniczący Parlamentu, Komisji i Rady Unii Europejskiej uroczyście pod-pisują Kartę Praw Podstawowych, a głowy państw i szefowie rządów podpisują Traktat Lizboń-ski.

Styczeń 2008 — Cypr i Malta przyjmują euro.

Marzec 2008 – 50. rocznica powstania Parlamentu Europejskiego.

Styczeń 2009 – 10. rocznica wprowadzenia euro. Słowacja przyjmuje euro.

Czerwiec 2009 – wybory do Parlamentu Europejskiego. W 27 państwach wybrano 736 posłów.

47n

ajW

azn

iEjszE daTy in

TEGR

ac

ji EURo

PEjskiEj

48

■ Adresy Parlamentu Europejskiego

Parlament EuropejskiRue Wiertz 60B-1047 Bruksela

(32-2) 284 21 11 (32-2) 230 69 33

Parlament EuropejskiPlateau du KirchbergBP 1601L-2929 Luksemburg

(352) 43 00-1 (352) 43 00-24842

Parlament EuropejskiAllée du PrintempsBP 1024/FF-67070 Strasburg Cedex

(33) 388 17 40 01 (33) 388 17 48 60

Petycje korespondencja z obywatelami

Parlament EuropejskiPrzewodniczący Parlamentu EuropejskiegoRue WiertzB-1047 Bruksela

Parlament EuropejskiWydział ds. Korespondencji z Obywatelami GOL03A012L-2929 Luksemburg

(352) 43 00-27072

Wizyty i seminaria

Parlament EuropejskiDział Wizyt i SeminariówRue Wiertz 60B-1047 Bruksela

(32-2) 284 21 11 (32-2) 284 35 30

Parlament EuropejskiDział Wizyt i SeminariówBiuro w StrasburguBP 1024 FF-67070 Strasburg Cedex

(33) 388 17 51 84

Parlament EuropejskiDział Wizyt i SeminariówL-2929 Luksemburg

(352) 43 00-27072

Możesz również wypełnić formularz drogą elektroniczną na stronie internetowej Parlamentu Europejskiego pod adresem: www.europarl.europa.eu

49

biura informacyjne

BELGIQUE/BELGIË

BRUXELLESRue Wiertz 60B-1047 BRuxelles

(32-2) 284 20 05

(32-2) 230 75 55 epbrussels@europarl.europa.eu www.europarl.be

БЪЛГАРИЯ

SOFIA Moskovska str. 9BG-1000 sOFIA

(359-2) 985 35 45

(359-2) 981 99 44 epsofia@europarl.europa.eu www.europarl.europa.eu/sofia

ČESKÁ REPUBLIKA

PRAHAJungmannova ul. 24CZ-110 00 PRAHA 1

(420) 255 708 208

(420) 255 708 200 eppraha@europarl.europa.eu www.evropsky-parlament.cz

DANMARK

KØBENHAVNGothersgade 115DK-1123 KØBeNHAVN K

(45-3) 314 33 77

(45-3) 315 08 05 epkobenhavn@europarl.europa.eu www.europarl.dk

DEUTSCHLAND

BERLINunter den linden 78D-10117 BeRlIN

(49-30) 22 80 10 00

(49-30) 22 80 11 11 epberlin@europarl.europa.eu www.europarl.de

MÜNCHENerhardtsrasse 27D-80469 MÜNCHeN

(49-89) 20 20 87 90

(49-89) 202 08 79 73 epmuenchen@europarl.europa.eu www.europarl.de

EESTI

TALLINNRävala 4ee-10143 TAllINN

(372-6) 30 69 69(372-6) 30 69 68

eptallinn@europarl.europa.eu www.europarl.ee

ÉIRE/IRELAND

DUBLINMolesworth street 43IRl-DuBlIN 2

(353-1) 605 79 00

(353-1) 605 79 99 epdublin@europarl.europa.eu www.europarl.ie

ΕΛΛΑΔΑ/GREECE

AΘΗΝΑleof. Amalias 8GR-10557 ATHINA

(30-210) 327 89 00

(30-210) 331 15 40 epathinai@europarl.europa.eu www.europarl.gr

ESPAÑA

MADRIDPaseo de la Castellana 46e-28046 MADRID

(34-91) 436 47 47

(34-91) 578 31 71 epmadrid@europarl.europa.eu www.europarl.es

BARCELONAPasseig de Gràcia 90 1°e-08008 BARCelONA

(34-93) 272 20 44

(34-93) 272 20 45 epbarcelona@europarl.europa.eu www.europarl.es

ad

REsy PaRla

mEn

TU EU

RoPEjsk

iEGo

50

FRANCE

PARIS288, bd saint GermainF-75341 PARIs CeDex 07

(33) 140 63 40 00 (33) 145 51 52 53

epparis@europarl.europa.eu www.europarl.fr

STRASBOURGCentre de Presse - BP 1024F-67070 sTRAsBOuRG CeDex

(33-(0)3) 88 17 40 01

(33-(0)3) 88 17 51 84 epstrasbourg@europarl.europa.eu

MARSEILLE2, rue Henri BarbusseBP 22164F-13205 Marseille Cedex 01

(33) 496 11 52 90(33) 491 90 95 03

epmarseille@europarl.europa.eu http://sudest.europarl.fr

ITALIA

ROMAVia IV Novembre, 149I-00187 ROMA

(39-06) 69 95 01(39-06) 69 95 02 00

eproma@europarl.europa.eu www.europarl.it

MILANOCorso Magenta 59I-20123 MIlANO

(39-02) 434 41 71

(39-02) 434 41 75 00 epmilano@europarl.europa.eu www.europarl.it

KYPROS

NICOSIAVyronos Avenue 30CY-1096 NICOsIA

(357-22) 87 05 00

(357-22) 76 77 33 epnicosia@europarl.europa.eu www.europarl.europa.eu/nicosia

LATVIJARIGAAspāzijas bulvāris 28 lV-1050 RĪGA

(371) 708 54 60 (371) 708 54 70

epriga@europarl.europa.eu www.europarl.lv

LIETUVA

VILNIUS Naugarduko st. 10lT-01141 VIlNIus

(370-5) 212 07 66

(370-5) 261 98 28 epvilnius@europarl.europa.eu www.europarl.lt

LUXEMBOURG

LUXEMBOURG7, rue du Marché-aux-Herbes l-1728 luxeMBOuRG

(352) 430 02 25 97 (352) 430 02 24 57

epluxembourg@europarl.europa.eu

MAGYARORSZÁG

BUDAPESTDeÁK PAlOTA, Deák Ferenc u. 15H-1052 BuDAPesT

(36-1) 411 35 40

(36-1) 411 35 60 epbudapest@europarl.europa.eu www.europarl.hu

MALTA

VALLETTA254 europe Housest Paul’s streetVlT-1215 VAlleTTAMAlTA

(356-21) 23 50 75

(356-21) 23 06 61 epvalletta@europarl.europa.eu

www.europarlmt.eu

NEDERLAND

DEN HAAGMauritskade 35Nl-2514 HD DeN HAAG

(31-70) 313 54 00

(31-70) 364 70 01 epdenhaag@europarl.europa.eu www.europeesparlement.nl

ÖSTERREICH

WIENWipplingerstraße 35AA-1010 WIeN

(43-1) 516 17-0

(43-1) 513 25 15 epwien@europarl.europa.eu www.europarl.at

ad

REsy

Pa

Rla

mEn

TU E

URo

PEjs

kiE

Go

51

POLSKA

WARSZAWAul. Jasna 14/16a Pl-00-041 WARsZAWA

(48-22) 595 24 70

(48-22) 595 24 80 epwarszawa@europarl.europa.eu www.europarl.pl

PORTUGAL

LISBOAlargo Jean Monnet, 1-6P-1269-070 lIsBOA

(351-21) 350 49 00

(351-21) 354 00 04 eplisboa@europarl.europa.eu www.parleurop.pt

ROMÂNIA

BUCUREŞTI 31 Vasile lascar street, floor 1 - sector 2RO-020492 BuCuReŞTI

(40-21) 405 0880

(40-21) 405 0886

epbucarest@europarl.europa.eu www.europarl.ro

SLOVENIJA

LJUBLJANABreg 14 sI-1000 lJuBlJANA

(386-1) 252 88 30

(386-1) 252 88 40 epljubljana@europarl.europa.eu www.europarl.si

SLOVENSKO

BRATISLAVAPalisády 29sK-81106 BRATIslAVA

(421-2) 59 20 32 97

(421-2) 54 64 80 13 epbratislava@europarl.europa.eu www.europskyparlament.sk

SUOMI/FINLAND

HELSINKI/HELSINGFORSPohjoisesplanadi 31 /Norra esplanaden 31FIN-00100 HelsINKI/HelsINGFORs

(358-9) 622 04 50

(358-9) 622 26 10 ephelsinki@europarl.europa.eu www.europarl.fi

SVERIGE

STOCKHOLMRegeringsgatan 65, 6 tr.s-11156 sTOCKHOlM

(46-8) 56 24 44 55

(46-8) 56 24 44 99

epstockholm@europarl.europa.eu www.europarl.se

UNITED KINGDOM

LONDON2 Queen Anne’s GateuK - lONDON sWIH 9AA

(44-207) 227 43 00

(44-207) 227 43 02

eplondon@europarl.europa.eu www.europarl.org.uk

EDINBURGHThe Tun4 Jackson’s entry, Holyrood RoaduK - eDINBuRGH eH8 8PJ

(44-131) 557 7866

(44-131) 557 4977

epedinburgh@europarl.europa.eu www.europarl.org.uk

ad

REsy PaRla

mEn

TU EU

RoPEjsk

iEGo

XX-00.00-000-FR-X

Autorzy zdjęć

Wspólnoty Europejskie, str. 2, 3, 17, 20, 22, 25, 26; Wspólnoty Europejskie/Pietro Naj-Oleari, str. 6,14;Wspólnoty Europejskie/Architekt: AEL, str. 37;Wspólnoty Europejskie/Architekt: Architecture Studiookładka; Wspólnoty Europejskie/Architekt: Architecture Studio, str. 30; Wspólnoty Europejskie/Pietro Naj-Oleari/ Architekt: Architecture Studio, str. 24, 32, 47; Wspólnoty Europejskie/Pietro Naj-Oleari/Architekt: Association des architectes du CIC: Vanden Bossche sprl, C.R.V. s.a., CDG sprl, Studiegroep D. Bontinck, Façade and Hemicycle Interior Design - Arch. Michel Bouquillon, str. 28; Wspólnoty Europejskie/ECHO/Susana Perez Diaz, str. 21;Corbis, str. 8, 10, 12, 16, 18; PhotoAlto/Frederic Cirou, str. 34;Yves Fonck/Architekt: Architecture Studio, str. 2.

Wiele innych informacji na temat Unii Europejskiej jest dostępnych w Internecie na portalu Europa. Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009.

© Wspólnoty Europejskie, 2009Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło.

Printed in GermanyDRUK NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM.

Więcej informacji na stronie internetowej:

www.europarl.europa.euNiniejsza publikacja została opracowana przez Dyrekcję Generalną ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego.Oddano do druku w lipcu 2009 roku.

QA

-78-09-941-PL-C