PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNYbazadata.pgi.gov.pl/data/mgsp/txt/mgsp0516.pdf · paŃstwowy...

P AŃ S T W O W Y I N S T Y T U T G E O L O G I C Z N Y O P R A C O W A N I E Z A M Ó W I O N E P R Z E Z M I N I S T R A ŚR O D O W I S K A

OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI

1:50 000

Arkusz KROŚNIEWICE (516)

Warszawa 2004

Autorzy: Jacek Gruszecki*, Leszek Kacprzak*, W. Kucia*, Józef Lis**, Anna Pasieczna**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Dariusz Grabowski**

Główny koordynator Mapy geologiczno-gospodarczej Polski: Małgorzata Sikorska-Maykowska**

Redaktor regionalny: Albin Zdanowski**

Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka**

* Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S. A., ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław

** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004

Spis treści

I Wstęp (J. Gruszecki) ......................................................................................................... 4

II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (W. Kucia) ................................................. 4

III Budowa geologiczna (J. Gruszecki).................................................................................. 6

IV Złoża kopalin (J. Gruszecki) ............................................................................................. 9

1. Kruszywa naturalne ...................................................................................................... 9

2. Sole kamienne............................................................................................................. 11

V Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Gruszecki) .......................................................... 11

VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin (J. Gruszecki)...................................... 12

VII Warunki wodne (W. Kucia)............................................................................................. 12

1. Wody powierzchniowe ............................................................................................... 12

2. Wody podziemne ........................................................................................................ 13

VIII Geochemia środowiska ................................................................................................... 16

1. Gleby (A. Pasieczna) .................................................................................................. 16

2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (H. Tomassi-Morawiec)............................ 19

IX Składowanie odpadów (D. Grabowski) .......................................................................... 19

X Warunki podłoża budowlanego (L. Kacprzak) ............................................................... 37

XI Ochrona przyrody i krajobrazu (W. Kucia) ..................................................................... 39

XII Zabytki kultury (W. Kucia) ............................................................................................. 41

XIII Podsumowanie (J. Gruszecki) ......................................................................................... 42

XIV Literatura ......................................................................................................................... 44

I Wstęp

Przy opracowywaniu arkusza Krośniewice Mapy geośrodowiskowej Polski w skali

1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Krośniewice Mapy geologicz-

no-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1999 w Przedsiębiorstwie Badań

Geofizycznych w Warszawie (Jasińska, Kacprzak, 1999). Niniejsze opracowanie powstało

zgodnie z instrukcją opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002).

Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyj-

nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne,

ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i warstwa składowania

odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury.

Do opracowania treści mapy zbierano materiały w Centralnym Archiwum Państwowe-

go Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wydziale Ochrony Środowiska Wielkopolskiego

Urzędu Wojewódzkiego Oddział Zamiejscowy w Koninie, Łódzkiego Urzędu Wojewódzkie-

go oraz starostwach powiatowych. Zebrane informacje zweryfikowano podczas wizji tereno-

wej.

Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do

bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000.

II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Granice arkusza Krośniewice wyznaczają współrzędne: 19o00’-19o15’ długości geogra-

ficznej wschodniej i 52o10’-52o 20’ szerokości geograficznej północnej.

Obszar arkusza leży w granicach województw: łódzkiego, kujawsko-pomorskiego oraz

wielkopolskiego. Województwo łódzkie obejmuje powiaty: kutnowski z fragmentami gmin:

Dąbrowice, Nowe Ostrowy, Łanięta oraz miastem i gminą Krośniewice, a także powiat łę-

czycki, w którego skład wchodzą gminy: Grabów, Daszyna, Witonia. Województwo kujaw-

sko-pomorskie reprezentuje powiat włocławski z gminą Chodecz, natomiast województwo

wielkopolskie powiat kolski z gminami: Przedecz i Chodów.

Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 1998), teren omawianego arku-

sza należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego i podprowincji Nizin Środkowopol-

skich. Niewielka południowo-wschodnia część arkusza znajduje się w obrębie makroregionu

Niziny Środkowomazowieckiej, w mezoregionie Równiny Kutnowskiej. Pozostała część ar-

kusza położona jest w obrębie makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej w mezore-

gionie Wysoczyzny Kłodawskiej (Fig. 1).

4

Fig. 1 Położenie arkusza Krośniewice na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998)

1 − granica podprowincji; 2 − granica makroregionu; 3 − granica mezoregionu; 4 – większe jeziora Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrzeże Południowobałtyckie Makroregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskie Mezoregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego: 315.57 – Pojezierze Kujawskie Makroregion Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka Mezoregion Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej: 315.36 – Kotlina Płocka Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion Nizina Południowowielkopolska Mezoregiony Niziny Południowowielkopolskiej: 318.14 – Kotlina Kolska; 318.15 – Wysoczyzna Kłodawska Makroregion Nizina Środkowomazowiecka Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.71 – Równina Kutnowska; 318.72 – Równina Łowicko-Błońska

Powierzchnia arkusza rozcięta jest korytami niewielkich rzek: Ochni, Miłonki i Rgilew-

ki. Rzeki odwadniające ten teren niosą zazwyczaj niewielkie ilości wody. Powierzchnia tere-

nu objęta arkuszem jest mało urozmaicona. Deniwelacja powierzchni terenu wynosi około

30 m. Najniżej położona jest dolina rzeki Miłonki (110 m n.p.m.), natomiast wysokości

względne wzgórz morenowych w okolicach Jarachówka dochodzą do 142 m n.p.m. Dominu-

5

jącym typem rzeźby jest wysoczyzna lodowcowa, która w południowej części ma charakter

falisty.

Omawiany obszar należy do Wielkopolsko-Mazowieckiego regionu klimatycznego

(Stachy, 1987). Charakteryzuje się on niskimi opadami atmosferycznymi w granicach 500-

550 mm, niewielkim odpływem powierzchniowym oraz średnią roczną temperaturą powietrza

wahającą się w granicach 7,5o-8oC. Średnie temperatury półrocza (maj-październik) wynoszą

14-14,5oC. Na tym terenie przeważają wiatry zachodnie.

Największe obszary lasów zlokalizowane są w północno-wschodniej części arkusza, na

terenie gminy Nowe Ostrowy.

Przeważającą większość arkusza zajmują gleby chronione dla rolniczego użytkowania,

co sprawia, że omawiany teren ma charakter typowo rolniczy. Wysoka żyzność gleb pozwala

na uprawy takich roślin jak pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, rzepak, warzywa.

Pod względem gospodarczym obszar arkusza Krośniewice zaliczyć należy do terenów

odznaczających się niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia. Główne zakłady zwią-

zane są z produkcją i przetwórstwem rolno-spożywczym, a największy to cukrownia „Ostro-

wy S.A.” w Nowych Ostrowach.

W miejscowości Grodno oraz Wysoka Wielka zlokalizowane są złoża kruszywa natu-

ralnego w postaci piasków i piasków ze żwirem wykorzystywanych w budownictwie i dro-

gownictwie.

Sieć drogowa na terenie objętym arkuszem jest dobrze rozwinięta. Krośniewice leżą na

skrzyżowaniu dwóch tras międzyregionalnych Gdańsk-Cieszyn i Warszawa-Poznań. Przez

arkusz ze wschodu na zachód przechodzi ważna linia kolejowa Warszawa-Poznań.

III Budowa geologiczna

Budowę geologiczną obszaru arkusza Krośniewice opracowano na podstawie Szczegó-

łowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusza Krośniewice (Domosławska, 1956;

Domosławska - Baraniecka, 1968).

Południowo-zachodnia część terenu objętego arkuszem leży na skłonie antyklinorium

łęczycko-kłodawskiego, a północno-wschodnia w obrębie antyklinorium kutnowskiego. Jed-

nostki te stanowią część antyklinorium kujawskiego, wchodzącego w skład wału środkowo-

polskiego.

Największe znaczenie w wypiętrzeniu wyżej wymienionych jednostek miały ruchy sta-

rokimeryjskie i młodokimeryjskie oraz ruchy alpejskie, którym po kredzie górnej uległo pod-

6

łoże kenozoiku. W wypiętrzeniu antyklinorium łęczycko-kłodawskiego poprzez halokinezę

pewną rolę odegrały masy solne występujące w jego jądrze.

Do najstarszych utworów na opisywanym terenie (znanych tylko z wierceń) należą so-

lonośne utwory górnego permu. Osady te reprezentowane są przez cechsztyńską serię solną.

Składają się na nią osady chemiczne czterech cyklotemów.

Wyżej leżące osady triasu wykształcone są w postaci czekoladowych i wiśniowych

iłów.

Osady jury reprezentowane są przez trzy główne ogniwa stratygraficzne: lias, dogger

i malm. Osady liasu to przeważnie piaskowce drobnoziarniste z przewarstwieniami iłowców

z syderytami. Dogger wykształcony jest w postaci piaskowców, łupków ilastych i dolomitów.

Na omawianym terenie wodonośne osady malmu wykształcone są w postaci wapieni i dolo-

mitów. Osady reprezentujące trzeciorzęd na obszarze arkusza Krośniewice wskazują na ist-

nienie dwóch okresów o odmiennych warunkach klimatycznych i sedymentacji osadów. Po-

czątkowo w najwyższej kredzie i w starszym trzeciorzędzie, panował klimat ciepły i wilgot-

ny, sprzyjający ługowaniu wapieni i mechanicznemu niszczeniu skał. W wyższym trzeciorzę-

dzie: w miocenie i pliocenie omawiany teren prawdopodobnie całkowicie objęło śródlądowe,

płytkie jeziorzysko

Do utworów powstałych przed miocenem środkowym należą zwietrzeliny skał juraj-

skich i prawdopodobnie kredowych wykształcone w postaci rumoszu piaskowców, iłowców

i mułków oraz rumoszu krzemieni i dolomitów. Ich średnia miąższość wynosi od 1 do 2 m.

Starsze osady czwartorzędowe - plejstoceńskie, to przede wszystkim utwory zlodowa-

ceń środkowopolskich. Głównymi osadami są gliny zwałowe, piaski i żwiry wodnolodowco-

we i czołowomorenowe. Dominującym elementem geomorfologicznym jest wysoczyzna zbu-

dowana z gliny zwałowej. W południowej części wysoczyzna ma urozmaiconą powierzchnię,

w północnej części ma charakter równinny. W południowej części arkusza występują wzgórza

moren czołowych, które układają się w trzy równoległe pasy o kierunku zbliżonym do równo-

leżnikowego. Równiny akumulacji wodnolodowcowej występują w środkowej i północnej

części arkusza (Fig. 2). Transgredujący lądolód zlodowaceń północnopolskich prawdopodob-

nie nie dotarł na omawiany teren. Jego wpływ przejawił się jednak poprzez działalność denu-

dacyjną, głównie na obszarze wysoczyzny lodowcowej. Forma ozowa znajdująca się na pół-

nocny-zachód od Krośniewic oraz kilkanaście zagłębień bezodpływowych wskazują na aku-

mulację w pobliżu czoła lądolodu. Osady zlodowaceń północnopolskich to przede wszystkim

niewielkie ilości piasków rzecznych i wodnolodowcowych.

7

Fig. 2 Położenie arkusza Krośniewice na tle szkicu geologicznego regionu wg E. Rühlego (1986)

Czwartorzęd, holocen: 1 – mady, iły i piaski miejscami ze żwirami akumulacji rzecznej i jeziornej, 2 – piaski akumulacji eolicznej; plejstocen; zlodowacenia północnopolskie: 3 – piaski ze żwirami stożków napływowych, 4 – piaski miejscami ze żwirami akumulacji rzecznej, 5 – piaski i mułki akumulacji jeziornej, 6 − iły, mułki i piaski akumulacji zastoiskowej, 7 – piaski i żwiry akumulacji rzecznolodowcowej, 8 – piaski i żwiry kemów, 9 – piaski i żwiry ozów, 10 – piaski, żwiry, głazy, gliny zwałowe i ich eluwia piaszczyste; zlodowacenia środkowopolskie: 11 – iły, mułki i piaski i akumulacji zastoiskowej, 12 – piaski i żwiry akumulacji rzecznolodowcowej, 13 – piaski i żwiry kemów, 14 – piaski i żwiry ozów, 15 – głazy, piaski, gliny zwałowe i ich eluwia piaszczyste i piaski z głazami akumulacji lodowcowej. Kreda górna: 16 – wapienie, margle (również w facji kredy piszącej), opoki, gezy, piaskowce i piaski glaukonitowe, 17 – większe jeziora.

W młodszym czwartorzędzie - holocenie osadzały się mady, iły, miejscami piaski ze

żwirami akumulacji rzecznej i jeziornej. Pola piasków eolicznych i wydmy występują w kilku

miejscach na powierzchni wysoczyzny lodowcowej. Znajdują się one na południu arkusza

koło miejscowości Mazew, Zieleniew i Szubsk oraz na północy w okolicach miejscowości

8

9

Ostrówek i Dąbrowice. Występują one na równinach akumulacji wodnolodowcowej lub w ich

sąsiedztwie.

IV Złoża kopalin

Na obszarze arkusza Krośniewice udokumentowano cztery złoża kruszywa naturalnego

i jedno soli kamiennych (Tabela 1).

1. Kruszywa naturalne

We wszystkich złożach występują czwartorzędowe skały okruchowe pochodzenia wod-

nolodowcowego mające zastosowanie w budownictwie i drogownictwie. Są one częściowo

zawodnione.

W złożu „Grodno II” (Michalak, 1980) udokumentowano piaski w dwu obszarach.

W pierwszym, pod nadkładem o średniej grubości 0,4 m, na powierzchni 1,63 ha znajdują się

niezawodnione piaski o średniej miąższości 5,7 m. Obszar drugi ma powierzchnię 7,34 ha.

Nadkład waha się od 0,3 do 4,6 m (średnio 1,4 m), a średnia miąższość kopaliny wynosi 11 m

(w tym 4,7 m to miąższości kopaliny niezawodnionej). Natomiast średnie parametry jako-

ściowe piasków w poszczególnych obszarach wynoszą (w nawiasie podano wartości dla ob-

szaru drugiego): zawartość frakcji do 2,5 mm - 80,8% (85,2%), zawartość pyłów mineralnych

- 1,7% (1,5%), zawartość frakcji do 5mm - 84,1% (88,3%), a ciężar nasypowy w stanie utrzę-

sionym - 1,86 T/m3.

Wokół obszaru II złoża „Grodno II” udokumentowano złoże „Grodno III” (Szcześniak,

Felszyński, 1989). Podstawowe parametry geologiczno-górnicze to: powierzchnia − 15,51 ha,

grubość nadkładu od 0,3 do 2,7 m (średnio 0,9 m), średnia miąższość złoża – 13,3 m i stosu-

nek grubości nadkładu do miąższości złoża (N/Z) – 0,07. Średnia miąższość złoża suchego

wynosi 4,4 m, a zawodnionego 8,9 m. Parametry jakościowe piasków wahają się w granicach:

zawartość frakcji do 2,5 m – od 88,6 do 91,6%, zawartość pyłów mineralnych od 1,5 do 1,6%

i nasiąkliwość od 1,6 do 1,9%.

W złożu „Grodno Nowe” (Walczak, 1993) bezpośrednio na powierzchni terenu (2,1 ha)

znajdują się zawodnione piaski i żwiry o średniej miąższości 5 m. Kopalina charakteryzuje się

następującymi średnimi parametrami jakościowymi: zawartość ziaren do 2 mm –71%, zawar-

tość pyłów mineralnych – 1,5% i ciężar nasypowy w stanie utrzęsionym – 1,933 T/m3.

Zasoby geologiczne bilansowe (tys. ton)

Kategoria rozpoznania

Stan zagospodarowania

złoża

Wydobycie (tys. ton)

Zastosowanie kopaliny Klasyfikacja złóż

Nr złoża

na mapie

Nazwa złoża

Rodzaj kopaliny

Wiek kompleksu

litologiczno- surowcowego wg stanu na rok 2002 (Przeniosło, red., 2003) Klasy 1-4 Klasy A-C

Przyczyny konfliktowości

złoża

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 Grodno II p Q 1383 C1 G 40 Skb, Sd 4 A -

2 Grodno III p Q 2330 C1* G 50 Skb, Sd 4 A -

3 Grodno Nowe pż Q 221 B+C1 Z - Skb, Sd 4 A -

4 Kłodawa (część połu-dniowa)*

Na P 4 072 254 C1 N - Ch 2 B U

5 Wysoka Wielka p Q 97 C1 G 6 Skb, Sd 4 A -

Tabela 1

Złoża kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja

Rubryka 2 * − złoże częściowo występujące także na arkuszu Kłodawa (515) i Łęczyca (552) Rubryka 3: p – piaski, pż – piaski i żwiry, Na − sole kamienne Rubryka 4: Q − czwartorzęd, P − perm Rubryka 6: kategoria rozpoznania zasobów udokumentowanych: kopalin stałych – B, C1; złoże zarejestrowane (kategoria przypisana umownie) – C1* Rubryka 7: złoża: G – zagospodarowane, N – niezagospodarowane, Z − zaniechane, Rubryka 9: kopaliny skalne: Skb – kruszyw budowlanych, Sd − drogowe, Ch − kopaliny chemiczne Rubryka 10: 2 − złoża rzadkie w skali całego kraju lub skoncentrowane w określonym rejonie; 4 – powszechne; licznie występujące; łatwo dostępne Rubryka 11: złoża: A – małokonfliktowe, B − konfliktowe Rubryka 12: U – ogólna uciążliwość dla środowiska

10

Częściowo zawodnione piaski występują na powierzchni 1,69 ha pod nadkładem gle-

bowym o grubości 0,2 m w złożu „Wysoka Wielka” (Osendowska, 2000). Średnie parametry

jakościowe złoża to: zawartość ziaren poniżej 2mm – 78,5%, zawartość pyłów mineralnych -

6,9%, wskaźnik piaskowy − 69,9 i ciężar nasypowy w stanie utrzęsionym – 1,82 T/m3.

Wszystkie złoża kruszywa naturalnego zaliczono do złóż powszechnych, licznie wystę-

pujących, łatwo dostępnych, a z punktu widzenia ochrony środowiska do małokonfliktowych,

możliwych do zagospodarowania bez większych ograniczeń.

2. Sole kamienne

W południowo-zachodniej części arkusza w okolicach miejscowości Rdutów przebiega

granica permskiego wysadu soli kamiennej – złoże „Kłodawa część połudn.” (Werner, 1962).

Większy fragment tego złoża występuje na sąsiednich arkuszach: Kłodawa (515) i Łęczyca

(552). Miąższość kopaliny wynosi od 20 do 520 m, średnio 270 m, a grubość nadkładu śred-

nio 300 m. Zasoby złoża udokumentowano do głębokości 1000 m. Złoże uznano za konflik-

towe w związku z ogólną uciążliwością dla środowiska.

Klasyfikacja złóż uzgodniono z Głównym Geologiem Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi.

V Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na obszarze arkusza Krośniewice eksploatowane są trzy złoża kruszywa naturalnego,

z których kopalina sprzedawana jest odbiorcom bez przeróbki.

Użytkownikiem złóż „Grodno II” i „Grodno III” jest Przedsiębiorstwo Eksploatacji

Kruszywa „Kruszpol” Sp. z o.o. w Grodnie, posiadające koncesję na wydobywanie kopaliny,

ważną do końca 2008 roku. Złoże „Grodno II” udokumentowano w dwóch obszarach z tym,

że w obszarze I nie jest prowadzona eksploatacja. Obszar (o powierzchni 12,5 ha) i teren gór-

niczy (o powierzchni 17,5 ha) jest wspólny dla obu złóż i ustanowiono go na fragmentach

złóż znajdujących się w granicach własności gruntów użytkownika. Koncesja na pozyskanie

kruszywa naturalnego jest również jedna dla obu złóż.

Eksploatacja prowadzona jest odkrywkowo w niezawodnionej części złoża z wykorzy-

staniem ciężkiego sprzętu zmechanizowanego (koparki, spychacze). Urobek transportowany

jest samochodami. Do wyrobiska prowadzi droga utwardzona. Na obrzeżach złoża w części

północno-wschodniej, zlokalizowane jest składowisko nadkładu, które będzie później wyko-

rzystywane do prac rekultywacyjnych.

Złoże „Wysoka Wielka” eksploatowane jest od 2001 roku przez osobę prywatną na

podstawie koncesji wydanej przez Starostę Kutnowskiego, ważnej do 2010 roku. Powierzch-

11

nia obszaru górniczego wynosi 1,69 ha, a terenu górniczego 3 ha. Złoże eksploatowane jest

odkrywkowo, jednym poziomem wydobywczym.

Złoże piasku „Grodno Nowe” eksploatowane było w latach 1977-1993 przez osobę

prywatną. Wyrobisko zostało zrekultywowane w kierunku wodno-rekreacyjnym.

Na obszarze omawianego arkusza znajduje się kilkanaście punktów niekoncesjonowa-

nej eksploatacji kruszywa.

VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin

Na arkuszu Krośniewice wyznaczono tylko jeden obszar perspektywiczny dla węgla

brunatnego. Obszarów prognostycznych nie wyznaczono.

Obszar perspektywiczny węgla brunatnego wyznaczono na podstawie analizy materia-

łów geofizycznych i otworów wiertniczych (Dyląg i in., 1997; Kasiński i in., 1996). W za-

chodniej części arkusza na podstawie otworów wiertniczych ustalono, że węgiel w postaci

jednego pokładu, występuje na głębokości od 27,3 m do 142,1 m, średnio około 97,5 m. Po-

kład ten ma miąższość od 0,1 do 20,0 m w pobliżu wysadu solnego, średnio około 4,2 m.

W północno-wschodniej części arkusza stwierdzono wystąpienia węgla brunatnego.

Jednakże nie spełniają one kryteriów bilansowości i z tego też względu rejony te uznano za

negatywne (Sylwestrzak, 1963). Złoża rud żelaza (syderytów) z okolicy Mazewa (Bojarski,

1956 i 1958; Horawski, 1956; Sobczak, 1962; Znosko, 1955; Znosko, Osika, 1955) występują

na głębokości od 35 do 500 m i charakteryzują się zawartością żelaza poniżej 25% oraz małą

miąższością. Nie spełniają one aktualnych kryteriów bilansowości, dlatego też w 1993 roku

skreślono je z bilansu zasobów. Na mapie zaznaczono je jako obszary o negatywnych wyni-

kach rozpoznania.

W rejonie miejscowości Jarochówek stwierdzono występowanie surowców ilastych ce-

ramiki budowlanej (Staśkiewicz, 1997), które również nie spełnia aktualnych kryteriów bilan-

sowości.

Prace poszukiwawcze za kruszywem naturalnym na południe od Krośniewic (Dobosik,

Łęgosz, 1978) zakończyły się wynikiem negatywnym, gdyż w pięciu przebadanych rejonach

stwierdzono występowanie piasków zaglinionych.

VII Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Przez obszar arkusza Krośniewice przebiega dział wodny dzielący dorzecza rzek Wisły

i Odry (dział I rzędu). Zachodnia część terenu należy do dorzecza Ochni, płynie tu rzeka

12

Rgielewka, prawobrzeżny dopływ Warty. Pozostała część arkusza należy do dorzecza Wisły i

jest położona w zlewni rzeki Odry i jej dopływu Miłonki. Ochnia jest lewobrzeżnym dopły-

wem Bzury.

Na podstawie wyników badań bakteriologicznych i fizyczno-chemicznych, przeprowa-

dzonych przez WIOŚ w Łodzi dokonano oceny stanu czystości wód powierzchniowych (An-

drzejczak, red., 2002). W obrębie arkusza monitoringiem objęto dwa punkty na rzekach Och-

nia i Miłonka.

Wody Ochni są monitorowane w punkcie Miksztal, czynnikiem deklasującym jakość

wód jest duże zanieczyszczenie związkami azotu. Wody Miłonki monitorowane są w punkcie

Pomarzany. W roku 2001, o pozaklasowym stanie wód Miłonki zdecydowały związki azotu,

fosforu i zanieczyszczenia bakteriologiczne.

Oddana do eksploatacji w 1993 roku oczyszczalnia ścieków w Krośniewicach, przynio-

sła wyraźne efekty w poprawie stanu czystości Miłonki i Ochni. W 2001 r. o zakwalifikowa-

niu górnego odcinka Ochni do wód pozaklasowych zdecydowały związki azotu (azotanów

i azotynów), azot organiczny, fosforany i fosfor.

Konsekwencją rolniczego zagospodarowania dolin rzecznych jest fakt, iż na stan czy-

stości obu rzek na tym terenie wpływają głównie rolnicze zanieczyszczenia obszarowe.

W zlewni rzeki Ochnia w swoim górnym biegu, na terenach gmin Nowe Ostrowy jak i rzeki

Miłonki na całej długości z wyłączeniem terenu miasta Krośniewice dominują tereny rolnicze

ze znacznym udziałem łąk bagienno - torfowych zlokalizowanych wzdłuż biegu rzek.

W obrębie arkusza nie występują powierzchniowe zbiorniki wodne. Program małej re-

tencji wodnej dla województwa płockiego zakłada wybudowanie kilkunastu niewielkich

zbiorników piętrzących wodę. Na Miłonce planowane jest wybudowanie sześciu obiektów

hydrotechnicznych, natomiast na Ochni planowane jest wybudowanie dwóch obiektów. Na

Lubczance, dopływie Ochni planuje się wykonanie 3 obiektów hydrotechnicznych. Ze wzglę-

du na skalę mapy i niewielką powierzchnię obiektów wodnych, nie przedstawiono ich na ma-

pie. Wybudowanie obiektów hydrotechnicznych powinno spowodować zmniejszenie odpły-

wu wód powierzchniowych i wpłynąć na podniesienie poziomu wód podziemnych.

2. Wody podziemne

Według podziału regionalnego zwykłych wód podziemnych (Paczyński, 1993) obszar

arkusza Krośniewice znajduje się w makroregionie centralnym, regionie kutnowskim.

W obrębie arkusza występują piętra wodonośne: czwartorzędowe, trzeciorzędowe, lo-

kalnie połączone z poziomem wodonośnym jury górnej (Włostowski, Gregosiewicz, 2002).

13

Czwartorzędowe piętro wodonośne stanowią piaszczyste utwory międzymorenowe re-

prezentowane przez piaski średnio- i gruboziarniste. Na całym obszarze utwory wodonośne

przykryte są 20-30 metrowym nadkładem utworów słabo przepuszczalnych głównie glin zwa-

łowych, iłów i mułków, co korzystnie wpływa na ochronę ich jakości. W południowej części

obszaru strop warstwy występuje zazwyczaj na głębokości około 40-50 metrów. Najgłębiej

wody czwartorzędowe występują w okolicach miejscowości Turzynów (63 m).

Miąższość utworów wodonośnych zazwyczaj wynosi od 10 do 20 m, maksymalnie oko-

ło 30 m (w okolicach Imielna). W miejscach, gdzie mają one charakter poziomu podrzędnego,

od około 5 do 10 m (centralna część arkusza). Wydajność potencjalna dla tego poziomu wy-

nosi na ogół 50-70 m3/h, a jedynie w rejonach występowania niskiej przewodności hydrau-

licznej spada do wartości 10-30 m3/h.

Duże ujęcia wód poziomu czwartorzędowego występują głównie w: Krośniewicach

(118 m3/h), Nowych Ostrowach (119 m3/h) i Babach (109 m3/h), a wydajności te uzyskano

przy depresji około 6m.

Wody z utworów czwartorzędowych charakteryzują się podwyższonymi zawartościami

żelaza, manganu i średnimi wartościami suchej pozostałości. W niektórych miejscach zaob-

serwowano również podwyższone zawartości azotynów, co związane jest najprawdopodob-

niej z lokalnym zanieczyszczeniem warstwy wodonośnej (0,0-0,1 mgN/dm3). Przekroczenia

wartości stwierdzono w Sobótce - 11,5 mgN/dm3 i Krośniewicach 20 mgN/dm3. W rejonie

Sobótki stwierdzono podwyższone zawartości chlorków (928 mg/dm3) świadczące prawdo-

podobnie o istniejącej tu ascenzji wód ze struktur salinarnych. Związki żelaza przekraczają

dopuszczalne wartości dla wód pitnych na całym obszarze i zawierają się w granicach od

0,0 do 8,0 mg/dm3 (w Godziębach ponad 12,0 mg/dm3). Występowanie manganu jest bardzo

zmienne, przekracza wartości dopuszczalne wartości dla wód pitnych na całym obszarze

i zawiera się w granicach 0,0-0,3 mg/dm3, w pojedynczej studni na ujęciu w Ostrowach do-

chodzi do 2,2 mg/dm3.

Trzeciorzędowe piętro wodonośne stanowią osady piaszczyste należące do miocenu.

Utwory te występują niemal na całym omawianym terenie z wyjątkiem jego południowej czę-

ści. Największe znaczenie użytkowe mają utwory wodonośne trzeciorzędowe w środkowej

i zachodniej części, gdzie połączone z utworami wodonośnymi jury górnej tworzą wspólne

trzeciorzędowo-górnojurajskie piętro wodonośne. We wschodnich rejonach piętro trzeciorzę-

dowe posiada również łączność hydrauliczną z piętrem czwartorzędowym. Sytuacja taka wy-

stępuje w miejscowościach: Nowe Ostrowy, Krośniewice i Ostrówki.

14

Strop trzeciorzędowych utworów wodonośnych nawiercono na głębokościach 60-80 m

w części północnej i powyżej 95 m w części wschodniej. Miąższość samych utworów wodo-

nośnych trzeciorzędu waha się od 10 m w części środkowej do 20-30 m na pozostałym obsza-

rze, a nawet do około 40m w okolicach Chodowa i Jankowic. Wydajność potencjalna dla pię-

tra wynosi na zachodzie i w części centralnej części 50-70 m3/h i wzrasta do ponad 70 m3/h na

zachód od Krośniewic.

Na południe od Krośniewic wydajność wynosi 10-50 m3/h. Zwierciadło wody ma cha-

rakter napięty. Ogólny spływ wód w części zachodniej terenu, odbywa się w kierunku za-

chodnim, zaś w części wschodniej, gdzie utwory wodonośne trzeciorzędu łączą się z utwora-

mi czwartorzędu i górnej jury, w kierunku wschodnim. Utwory wodonośne występują prze-

ważnie pod izolacją utworów słabo przepuszczalnych (gliny zwałowe, iły). Piętro trzeciorzę-

dowe wykształcone jest w postaci piasków drobno - i średnioziarnistych z domieszką pyłu

węglowego.

Wody z utworów trzeciorzędowych charakteryzują się podwyższonymi zawartościami

żelaza, manganu i średnimi wartościami suchej pozostałości. Zawierają nieco mniejsze ilości

żelaza, niż wody piętra czwartorzędowego. Zawartości żelaza i manganu wynoszą odpowied-

nio 1,6-4,0 mg/dm3 oraz 0,1-0,4 mg/dm3 i przekraczają wartości dopuszczalne dla wód pit-

nych na całym obszarze.

Eksploatacja wód podziemnych z utworów jurajskich odbywa się w środkowej i połu-

dniowej części charakteryzowanego terenu. Omawiane piętro tworzą głównie spękane i ka-

werniste utwory węglanowe, przede wszystkim wapienie oksfordu. Zawodnienie skał uzależ-

nione jest od ich litologii i spękania. Strefa wód użytkowych w utworach jurajskich jest uza-

leżniona od głębokości występowania drożnych szczelin oraz od głębokości pojawiania się

wód mineralnych. W skali regionalnej, miąższość strefy wód słodkich jest znaczna (300-

700 m) (Malinowski, 1991). Utwory wodonośne występują na głębokościach 20-70 m. Wody

jurajskie są pod wysokim ciśnieniem. Zwierciadło stabilizuje się na głębokości około 20 me-

trów. Wydajność potencjalna dla tego poziomu wynosi w rejonie Mazewa 70-120 m3/h, na

południowym wschodzie 10-30 m3/h. Zasoby zatwierdzone w wysokości 113 m3/h, przy de-

presji 20m, posiada ujęcie komunalne w Mazewie.

Obszar arkusza Krośniewice leży w granicach dwóch głównych zbiorników wód pod-

ziemnych (Fig. 3). Niemal cały arkusz mieści się w granicach górnojurajskiego zbiornika

Krośniewice - Kutno nr 226. Północna część omawianego terenu leży w granicach czwarto-

rzędowego zbiornika międzymorenowego Chodcza - Łanięta nr 225. Oba zbiorniki nie posia-

dają zatwierdzonych szczegółowych dokumentacji hydrogeologicznych. Na znacznej części

15

terenu wyznaczono obszary najwyższej ochrony wód podziemnych (ONO), a w południowej

części arkusza wyznaczono obszar wysokiej ochrony wód podziemnych (OWO) (Kleczkow-

ski, 1990).

Fig. 3 Położenie arkusza Krośniewice na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 − obszar najwyższej ochrony (ONO); 2 − obszar wysokiej ochrony (OWO); 3 − granica GZWP w ośrodku porowym, 4 − granica GZWP w ośrodku szczelinowym i szczelinowo-porowym; 5 – granica GZWP w ośrodku szczelinowo-krasowym, 6 – większe jeziora. Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodonośnych: 150 – Pradolina Warszawa-Berlin (Koło-Odra), czwartorzęd (Q); 215 – Subniecka warszawska, trzeciorzęd (Tr); 220 – Pradolina rz. śr. Wisła (Włocławek-Płock), czwartorzęd (Q); 225 – Zbiornik m. morenowy Chodcza-Łamięta, czwartorzęd (Q); 226 – Zbiornik Krośniewice Kutno, jura górna (J3); 401 – Niecka łódzka (KL), kreda dolna (K1); 402 – Zbiornik Stryków, jura górna (J3)

VIII Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb

Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano wartości dopuszczalne stężeń określone

w Załączniku do Rozporządzenia Ministra środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie

16

17

standardów gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 października

2002 r., poz. 1359). Wartości dopuszczalne pierwiastków dla poszczególnych grup zanie-

czyszczeń oraz zakresy i ich przeciętne zawartości w glebach z terenu arkusza 516-

Krośniewice zamieszczono w tabeli 2. W celu porównania tabelę uzupełniono danymi zawar-

tości przeciętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (naj-

mniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody badań laboratoryjnych

Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych

wykonanych dla „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna 1995).

Próbki gleb pobierano za pomocą sondy ręcznej z wierzchniej warstwy (0,0-0,2 m)

w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. po-

kojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe o oczkach 1 mm.

Przedmiotem zainteresowania była nie całkowita zawartość metali, lecz ta ich część,

której źródłem są zanieczyszczenia antropogeniczne, a więc słabo związana i łatwo ługowal-

na. Gleby mineralizowano zatem w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90oC, w ciągu 1 go-

dziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomocą atomowej spek-

trometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma

Atomic Emission Spectrometry) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY

70 Plus Geoplasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metodą absorpcyjnej

spektrometrii atomowej techniką zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption

Spectrometry) z użyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym

FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geolo-

gicznego w Warszawie. Kontrolę jakości gwarantowały analizy wielokrotne tych samych

próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referen-

cyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Prezentacja wyników

Zastosowana gęstość opróbowania (1 próbka na około 25 km2) nie jest dostateczna do

wykreślenia izoliniowej mapy zawartości pierwiastków zgodnie z zasadami przyjętymi w kar-

tografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna prób-

ka na 1 cm2 mapy). Wyniki badań geochemicznych zostały więc przedstawione na mapie

punktowej.

Lokalizację miejsc opróbowania (wraz z numeracją zgodną z bazą danych) przedsta-

wiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyjętym dla gleb zaklasyfi-

kowanych do grupy A (zgodnie z Rozporządzeniem...,2002).

Wartości dopuszczalne stężeń w glebie lub ziemi (Rozporządze-nie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.)

Zakresy zawartości w glebach na arkuszu 516-Krośniewice N=10

Wartość przeciętnych (median) w glebach na arkuszu 516-Krośniewice N=10

Wartość przeciętnych (me-dian) w glebach obszarów niezabudowanych Polski 4)

N=6522

Grupa B 2) Grupa C 3) Frakcja ziarnowa < 1mm, mineralizacja HCl (1:4)

Metale

Grupa A 1)

Głębokość (m p.p.t.) 0,0-0,3 0-2

Głębokość (m p.p.t.) 0,0-0,2

As Arsen 20 20 60 <5-<5 <5 <5Ba Bar 200 200 1000 23-52 34 27Cr Chrom 50 150 500 2-8 5 4Zn Cynk 100 300 1000 20-43 32,5 29Cd Kadm 1 4 15 <0,5-<0,5 <0,5 <0,5Co Kobalt 20 20 200 <1-3 2 2Cu Miedź 30 150 600 2-8 4,5 4Ni Nikiel 35 100 300 2-6 5 3Pb Ołów 50 100 600 8-15 12 12Hg Rtęć 0,5 2 30 <0,05-0,08 <0,05 <0,05Ilość badanych próbek gleb z arkusza 516-Krośniewice w poszczególnych grupach za-nieczyszczeń As Arsen 10 Ba Bar 10 Cr Chrom 10 Zn Cynk 10 Cd Kadm 10 Co Kobalt 10 Cu Miedź 10 Ni Nikiel 10 Pb Ołów 10 Hg Rtęć 10 Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arkusza 516-Krośniewice do poszcze-gólnych grup zanieczyszczeń (ilość próbek) 10

1) grupa A a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; jeżeli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów tych stężenia zachowują standardy wynikające ze stanu faktycznego, 2) grupa B - grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod sta-wami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nie-użytki, a także grunty zabudowane i zurbanizowane z wyłączeniem terenów prze-mysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3)grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne, 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilość próbek

Tabela 2

Zawartość metali w glebach (w mg/kg)

18

19

Zanieczyszczenie gleb metalami

Wyniki badań geochemicznych gleb odniesiono zarówno do wartości stężeń dopusz-

czalnych metali określonych w Rozporządzeniu..., 2002, jak i do wartości przeciętnych okre-

ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych całego kraju (tabela 2).

Przeciętne ilości (mediana) arsenu, kadmu, kobaltu, ołowiu i rtęci w glebach na terenie

arkusza są identyczne, a pozostałych pierwiastków - zbliżone do wartości przeciętnych obli-

czonych dla najmniej zanieczyszczonych gleb całego kraju.

Pod względem zawartości metali wszystkie badane próbki spełniają warunki klasyfika-

cji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na ich wielofunkcyjne

użytkowanie.

Z uwagi na zbyt niską gęstość opróbowania dane prezentowane na mapie nie umożli-

wiają oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalają tylko na oszacowanie

ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach

Materiał i metody badań

Do określenia dawki promieniowania gamma i stężenia radionuklidów poczarnobyl-

skiego cezu wykorzystano wyniki badań gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu

Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994).

Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłuż profili o przebiegu N-S, prze-

cinających Polskę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku

stwierdzenia stref o podwyższonej promieniotwórczości pomiary zagęszczano do 0,5 km.

Sonda pomiarowa była umieszczona na wysokości 1,5 metra nad powierzchnią terenu, a czas

pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym

przez „Geofizykę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników

Z uwagi na to, że gęstość opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych

w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej dla dwóch krawędzi arkusza

mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest możliwy, gdyż te dwie krawędzie są zbieżne

z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporządzono jedynie dla

punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystywa-

no informacje zawarte w profilach na arkuszu sąsiadującym wzdłuż zachodniej lub wschod-

niej granicy opisywanego arkusza.

Prezentowane są wyniki dawki promieniowania gamma obejmujące sumę promienio-

wania pochodzącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Fig. 4 Zanieczyszczenia gleb pierw

iastkami prom

ieniotwórczym

i (na osi rzędnych - opis siatki kilome-

trowej arkusza)

20

Wyniki

Wartości dawki promieniowania gamma wzdłuż profilu zachodniego wahają się w prze-

dziale od około 15 do około 40 nGy/h. Przeciętnie wartość ta wynosi około 25 nGy/h i jest

nieco niższa od średniej dla obszaru Polski wynoszącej 34,2 nGy/h. Wzdłuż profilu wschod-

niego wartości promieniowania gamma mieszczą się w zakresie od około 20 do około

50 nGy/h, przy przeciętnej wartości wynoszącej około 25 nGy/h. Wartości promieniowania

w obu profilach są do siebie zbliżone, co jest związane z dość jednolitą budową geologiczną.

Powierzchnię obszaru arkusza Krośniewice budują głównie plejstoceńskie gliny zwałowe,

w mniejszym stopniu eluwia glin zwałowych oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe. Są to

utwory o niskich wartościach promieniowania gamma.

Stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłuż obu profili są bar-

dzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wahają się

w przedziale od około 0,5 do około 3 kBq/m2 wzdłuż profilu zachodniego, a wzdłuż profilu

wschodniego - od około 1 do około 6 kBq/m2.

IX Składowanie odpadów

Przy określeniu warunków, jakim powinny odpowiadać obszary lokalizowania składo-

wisk uwzględniono zasady i wskazania zawarte w Ustawie o odpadach oraz Rozporządzeniu

Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczą-

cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczegól-

ne typy składowisk odpadów. Z uwagi na skalę i specyfikę opracowania kartograficznego w

nielicznych przypadkach, przyjęto zmodyfikowane rozwiązania w stosunku do wymienionych

aktów prawnych, umożliwiające późniejszą weryfikację i uszczegółowienie rozpoznania na

etapie projektowania składowisk. Ponadto w przypadkach nie ujętych aktami prawnymi za-

proponowano dodatkowe elementy do uwzględnienia na mapie oraz przyjęto kryteria prze-

strzenne, nawiązujące do istniejących warunków lokalizowania składowisk.

Lokalizowanie składowisk odpadów podlega ograniczeniom z uwagi na wyspecyfiko-

wane wymagania ochrony litosfery, hydrosfery i atmosfery. Specyfikacja ta obejmuje:

- wyłączenia terenów, na których bezwzględnie nie można lokalizować wyróżnionych

typów składowisk odpadów,

- warunkowe ograniczenia lokalizacji odpadów, wymagające akceptacji odpowiednich

władz i służb,

- wymagania dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoża i skarp wyróżnionych

typów potencjalnych składowisk.

21

Na mapie, w nawiązaniu do powyższych kryteriów, wyznaczono:

- tereny wyłączone całkowicie z możliwości lokalizacji wszystkich typów składowisk

ze względów: przyrodniczych, geośrodowiskowych lub infrastrukturalnych;

- tereny, na których możliwa jest lokalizacja składowisk odpadów, nieposiadające jed-

nak naturalnej warstwy izolacyjnej (w rejonach tych składowiska odpadów muszą po-

siadać sztuczną barierę izolacyjną dla dna i skarp obiektu, wykonaną z odpowiednich

materiałów gruntowych lub syntetycznych);

- tereny, na których wskazane jest lokalizowanie składowisk odpadów, ze względu na

istnienie naturalnej warstwy izolacyjnej.

Na terenach, na których możliwe jest lokalizowanie składowisk odpadów, zaznaczono

także te wyrobiska po eksploatacji kopalin, które mogą być rozpatrywane jako potencjalne

miejsca składowania odpadów, po odpowiedniej ocenie właściwości izolacyjnych dna i skarp.

Występowanie w strefie przypowierzchniowej gruntów spoistych o wymaganej izola-

cyjności pozwala wyróżnić potencjalne obszary dla lokalizowania składowisk (POLS). W ich

obrębie wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunkowań (RWU) na podstawie: izola-

cyjnych właściwości podłoża – odpowiadających wyróżnionym wymaganiom składowania

odpadów ( N, K, O); rodzajów warunkowych ograniczeń lokalizacyjnych składowisk wynika-

jących, z przyjętych obszarów ochrony (b – zabudowy mieszkaniowej, obiektów użyteczności

publicznej oraz lotnisk, p – przyrody i dziedzictwa kulturowego, w – wód podziemnych, z –

złóż kopalin).

Tabela 3 Kryteria oceny naturalnej bariery geologicznej

Wymagania dotyczące naturalnej bariery geologicznej Typ

składowiska miąższość [m] współczynnik filtracji [m/s] rodzaj gruntów

N – odpadów niebezpiecznych ≥ 5 ≤ 1 . 10-9

K – odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne 1-5 ≤ 1 . 10-9iły, iłołupki

O – odpadów obojętnych ≥ 1 ≤ 1 . 10-7 gliny

Dodatkowo analizowano warunkowe ograniczenia lokalizowania składowisk wynikają-

ce z występowania w obrębie wyróżnionych RWU zabudowy na terenach wiejskich oraz

punktowych, chronionych obiektów środowiska przyrodniczo – kulturowego. Lokalizowanie

przyszłych składowisk odpadów w obrębie obszarów posiadających wymienione ograniczenia

warunkowe będzie wymagało ustaleń z odpowiednimi władzami oraz dokumentami plani-

stycznymi dotyczącymi zagospodarowania przestrzennego. Wymagania dotyczące naturalnych

22

cech izolacyjnych podłoża i ścian bocznych potencjalnych składowisk uzależnione są od typu składo-

wanych odpadów (Tabela 3).

Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyróżnienie:

- warunków izolacyjności podłoża zgodnych z wymaganiami dla określonego typu skła-

dowisk (przyjętymi w tabeli 3);

- zmiennych właściwości izolacyjnych podłoża (warstwa izolacyjna znajduje się pod

przykryciem osadami piaszczystymi o miąższości do 2,5 m; miąższość lub jednorod-

ność warstwy izolacyjnej jest zmienna).

Warstwa tematyczna „Składowanie odpadów” wraz z warstwą „Geochemia środowi-

ska” wchodzą w skład warstwy informacyjnej „Zagrożenia powierzchni ziemi” i są przedsta-

wiane na Planszy B. Jednocześnie na dołączonej do materiałów archiwalnych mapie doku-

mentacyjnej, przedstawiono lokalizację wybranych wierceń, których profile geologiczne

(Tabela 4) wykorzystano przy konstrukcji wydzieleń terenów POLS. Profile te przedstawiają

budowę geologiczną do głębokości 5 m poniżej stropu pierwszej warstwy wodonośnej wystę-

pującej pod utworami izolującymi. Wybrane z zamieszczonych w tab. 4 otwory, których pro-

file wnoszą istotne informacje dotyczące wykształcenia warstwy izolacyjnej, zlokalizowano

również na MGP - plansza B.

Na obszarze arkusza Krośniewice z analizy dotyczącej wyznaczenia potencjalnych ob-

szarów dla składowania odpadów wyłączono: rejon zwartej i gęstej zabudowy w obrębie Kro-

śniewic, Dąbrowic, Ostrów i Chodowa, powierzchnie erozyjnych i akumulacyjnych tarasów

holoceńskich w obrębie dolin rzek: Rgilewki, Miłonki i Ochni, rejony podmokłe i rejony wy-

stępowania gruntów organicznych, tereny w granicach trzech rezerwatów przyrody oraz tere-

ny pokryte lasami, których powierzchnie przekraczają 100 ha. Ze względu na wymagania

dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoża i ścian bocznych potencjalnych składowisk

analizowano tylko te obszary, gdzie bezpośrednio na powierzchni występują grunty spoiste

(spełniające wymagane kryteria przepuszczalności – (Tabela 3), a ich strop znajduje się nie

głębiej niż 2,5 m p.p.t. Na badanym obszarze do takich gruntów zaliczono jedynie gliny zwa-

łowe. Osady o lepszych cechach izolacyjnych, czyli iły, na powierzchni omawianego obszaru

nie występują (Domosławska, 1956).

Zgodnie z wymienionymi kryteriami wyznaczono obszary potencjalne dla lokalizacji

składowisk odpadów. Wszystkie wyznaczone obszary spełniają jedynie kryteria dla lokaliza-

cji składowisk odpadów obojętnych ze względu na rodzaj naturalnej bariery geologicznej,

którą stanowią gliny zwałowe zlodowaceń środkowopolskich, (dla których przyjąć można

wartość współczynnika filtracji rzędu 10-7m/s). W obrębie wyznaczonych obszarów dokonano

23

podziału na rejony wyspecyfikowanych uwarunkowań składowania odpadów na podstawie

przyjętych warunkowych ograniczeń lokalizacyjnych. Na analizowanym obszarze warunkowe

ograniczenia obejmowały:

- strefy ochrony ONO i OWO wyróżnione na mapie obszarów głównych zbiorników

wód podziemnych (występujące w południowo-środkowej, środkowej i północnej czę-

ści badanego arkusza) dla GZWP nr 226;

- tereny w obrębie udokumentowanego złoża soli kamiennej „Kłodawa – część połu-

dniowa” (w południowo-zachodniej części badanego arkusza);

- rejony w odległości do 1 km od zwartej zabudowy miasta Krośniewice oraz miejsco-

wości gminnych: Dąbrowic, Ostrów i Chodowa;

- przyrodnicze obiekty chronione: obiekty zabytkowe, pomniki przyrody i parki po-

dworskie.

Z uwagi na znaczne rozprzestrzenienie glin zwałowych (pokrywających około 70-75%

powierzchni arkusza) oraz brak innych bezwzględnych ograniczeń hydrogeologicznych, geo-

logiczno-inżynierskich i przyrodniczych, wyznaczone obszary potencjalne dla lokalizacji

przyszłych składowisk zajmują bardzo duże powierzchnie. Omawiane gliny tworzą płaską

wysoczyznę polodowcową (Domosławska-Baraniecka, 1968) o nachyleniach powierzchni

terenu dochodzących do 5º. Jedynie w części południowo-wschodniej, gdzie występuje zde-

nudowany stok wysoczyzny, nachylenia terenu dochodzą do 10º. Rozpoznanie budowy geo-

logicznej na omawianym obszarze jest dosyć dobre – ogółem odwiercono 183 otwory hydro-

geologiczne i badawcze, z czego ponad 90 otworów znajduje się w obrębie wyznaczonych

obszarów preferowanych do lokalizacji składowisk.

Wszystkie wyznaczone obszary, gdzie miąższość glin jest udokumentowana profilem

otworu wiertniczego lub przekrojami geologicznymi (wykazującymi prostą budowę geolo-

giczną, bez zaburzeń glacitektonicznych i gwałtownych zmian miąższości gliny stanowiącej

barierę izolacyjną), mają warunki izolacyjności podłoża zgodne z wymaganiami dla składo-

wisk odpadów obojętnych. W pojedynczych przypadkach (okolice Chodowa, Rdutowa, Kro-

śniewic, Głogowa, Opiesina, Zieleniewa), potwierdzonych profilami otworów wiertniczych

(nr: 15, 27, 33, 34, 37, 50, 58, 68, 73 i 77), bezpośrednio pod warstwą glin zwałowych wystę-

pują iły, na ogół trzeciorzędowe (Tabela 4). W bezpośrednim sąsiedztwie wymienionych

otworów można się zatem spodziewać lepszych właściwości izolacyjnych podłoża (zwłaszcza

w dolnej, ilastej części) – szczegółowe rozpoznanie geologiczno-inżynierskie może nawet

pozwolić na projektowanie w takich miejscach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne

i obojętne (czyli komunalnych).

24

Zmienne właściwości izolacyjne podłoża wyznaczono na kilkunastu małych obszarach,

gdzie w obrębie glin zwałowych występują liczne przewarstwienia piasków i mułków pogar-

szające właściwości tej warstwy oraz tam, gdzie rozpatrywane gliny są przykryte piaskami

eolicznymi (północne przedmieścia Krośniewic, okolice Rdutowa, Wygorzel i Łubna - otwo-

ry nr: 28, 32, 66, 75, 76), piaskami gliniastymi i eluwiami piaszczystymi (okolice Imielna,

Miłonic, Turzynowa, Nowej Żelaznej oraz na wschód od Krośniewic - otwory nr: 5, 6, 30, 42,

56, 80) lub utworami antropogenicznymi – nasyp – których miąższości nie przekraczają 2,5 m

(Tabela 4). Zmienne właściwości izolacyjne podłoża wyznaczono również w okolicach: Bar-

dzinka, Wygorzel i Gozdkowa, gdzie gliny zwałowe mają zróżnicowane miąższości (otwory:

29, 72) i są silnie piaszczyste (otwory: 21, 51, 62, 82) Liczne eluwia piaszczyste, powstałe

wskutek wietrzenia i odwapnienia przypowierzchniowych partii glin zwałowych, występują

na znacznych obszarach arkusza w części południowej i środkowo-wschodniej. W części po-

łudniowo-wschodniej eluwia te mają największe rozprzestrzenienie i miąższości dochodzące

do 3 m; dodatkowo na części tych eluwiów procesy eoliczne doprowadziły do powstania pia-

sków wydmowych – rejony te zostały wyłączone z obszarów preferowanych pod lokalizację

składowisk, gdyż występujące tu gliny zwałowe są silnie piaszczyste, co z pewnością wpływa

na podwyższenie wartości ich współczynnika filtracji. Lokalizowanie składowisk odpadów

w tych rejonach wymagałoby wykonania odpowiedniej sztucznej bariery izolacyjnej.

W dwóch przypadkach (okolice Krośniewic i Łubna) stwierdzono obecność 3-metrowej war-

stwy piasków na glinie zwałowej (otwory nr: 30 i 75) – lokalizowanie składowiska w bezpo-

średnim sąsiedztwie tych otworów nie jest wskazane.

Na obszarze arkusza Krośniewice warunki ochrony jakości wód podziemnych są ko-

rzystne z uwagi na miąższy pakiet glin zwałowych, izolujących te wody od wpływów antro-

pogenicznych. W zachodniej części omawianego obszaru główny użytkowy poziom wodono-

śny znajduje się na głębokości 50-100 m, a w części południowo-zachodniej 100-150 m.

W części wschodniej poziom ten występuje płycej – przeważnie 15-50 m, a tylko w dolinie

Ochni głębokość jego występowania tego poziomu jest najmniejsza i wynosi 5-15 m. W czę-

ści zachodniej i południowej stopień zagrożenia wód głównego użytkowego poziomu jest

bardzo niski, natomiast w części północnej i wschodniej przeważa niski, a w mniejszym stop-

niu średni stopień zagrożenia (MHP, 2003). Obszary preferowane pod lokalizację składowisk

zostały wytypowane właśnie w tych rejonach. Wysoki stopień zagrożenia zanieczyszczeniami

użytkowego poziomu wodonośnego związany jest z dolinami Ochni i Miłonki (poza wyzna-

czonymi obszarami) oraz z miastem Krośniewice.

25

Na podstawie dostępnych materiałów geologicznych, hydrogeologicznych i surowco-

wych można przyjąć, że najlepsze warunki naturalne do lokalizacji potencjalnych składowisk

odpadów obojętnych występują w części zachodniej oraz w południowo-zachodniej. Niektóre

z wyznaczonych w tym rejonie obszarów mają ograniczenia warunkowe wynikające z obec-

ności pojedynczych (punktowych) chronionych obiektów przyrodniczych i kulturalnych. Gli-

ny zwałowe, stanowiące z lokalnie podścielającymi je iłami trzeciorzędowymi warstwę izola-

cyjną, mają bardzo dobre rozpoznanie (kilkanaście otworów wiertniczych) oraz duże miąż-

szości (średnio 30-40 m) dochodzące do ponad 70 m (otwory: 34, 74 i 77). W jednym przy-

padku (miejscowość Kotków) maksymalna miąższość warstwy izolacyjnej, złożonej z glin

czwartorzędowych i iłów trzeciorzędowych, wynosi ponad 90 m (otwór 50). Omawiane gliny

są zwięzłe i w większości ilaste (Domosławska-Baraniecka, 1968), a w partii przypowierzch-

niowej (do 1 m) nieznacznie zwietrzałe. Ta znaczna miąższość glin o dużej zawartości frakcji

ilastej wskazuje, że po wykonaniu szczegółowych badań tereny te mogą być rozpatrywane

jako miejsca do lokalizowania składowisk odpadów innych niż obojętne, pod warunkiem za-

stosowania odpowiednich uzupełniających sztucznych barier izolacyjnych. Stopień zagroże-

nia głównego użytkowego poziomu wodonośnego jest bardzo niski i niski. W części połu-

dniowo-zachodniej istnieją dwa niewielkie wyrobiska (żwirownie) powstałe wskutek rozko-

pania niewielkich pagórków morenowych. Ponieważ miąższość morenowych osadów piasz-

czysto-żwirowych była nieduża w spągu tych wyrobisk może odsłaniać się glina zwałowa.

Możliwość wykorzystania tych wyrobisk do składowania odpadów jest raczej wątpliwa,

z uwagi na ich usytuowaniu bardzo blisko doliny Rgilewki.

Obszary do lokalizowania składowisk usytuowane na południe od Krośniewic oraz

w części północno-zachodniej arkusza wykazują warunki litologiczne bardzo podobne do

wyżej opisanych, z tym, że miąższości glin zwałowych są nieco mniejsze i wynoszą średnio

20-40 m. Występujące tu gliny zwałowe mają jednak większy udział frakcji piaszczystych i są

w wielu miejscach przekształcone w eluwia piaszczyste. Głównym ograniczeniem warunko-

wym dla tych obszarów jest obecność w ich obrębie stref ONO i OWO dla GZWP nr 226.

Gliny zwałowe w obrębie wyznaczonych obszarów lokalizowania składowisk w części

północno-środkowej (okolice miasta Ostrowy), środkowej (okolice Krośniewic) oraz wschod-

nio-środkowej są słabo udokumentowane otworami wiertniczymi oraz przykryte utworami

piaszczystymi o niewielkich miąższościach. Miąższości tych glin są dosyć zróżnicowane - od

kilku do 35 m - ale średnio wynoszą około 20 m. Głównym ograniczeniem warunkowym są

strefy ONO i OWO oraz sąsiedztwo zabudowy miejskiej: Krośniewic i Ostrowa. Fragmenty

omawianych obszarów (między Krośniewicami a Ostrowami) objęte są również wysokim

26

stopniem zagrożenia użytkowego poziomu wodonośnego, który w tych rejonach występuje

najpłycej.

Najmniej predysponowane do lokalizacji składowisk są obszary wyznaczone w części

północno-wschodniej i południowo-wschodniej, w których właściwości izolacyjne glin wyda-

ją się być najmniej korzystne, z uwagi na: przykrycie piaskami gliniastymi, obecność prze-

warstwień piaszczysto-żwirowych oraz bardzo zmienne miąższości glin (18-21 m w części

północno-wschodniej; 2-3,5 m w części południowo-wschodniej). Na omawianych obszarach,

zwłaszcza w części północno-wschodniej, poziom wód gruntowych utrzymuje się średnio 1-

2 m p.p.t.

Poza obszarami posiadającymi naturalną warstwę izolacyjną stwierdzono jedną żwi-

rownię w części północno-wschodniej (powstałą w trakcie eksploatacji zaniechanego już zło-

ża pospółki "Grodno Nowe”). Żwirownia jest dogodnie usytuowana (m.in. droga dojazdowa

do wyrobiska po eksploatacji złoża), a jej najistotniejszym ograniczeniem warunkowym jest

bliska zabudowa wsi Grodno oraz strefa ONO jurajskiego zbiornika nr 226. Inna żwirownia,

w rozciętym wzgórzu moreny, znajduje się w pobliżu wsi Ludwików w części południowo-

wschodniej. W części środkowej występują dwie piaskownie, między miejscowościami Eli-

zanów i Wychny; obie w granicach ONO zbiornika nr 226. Wszystkie omówione wyrobiska

mogą być rozpatrywane przez miejscowe władze jako miejsca ewentualnej lokalizacji skła-

dowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej, odpowiedniej dla

zamierzonego typu składowania odpadów. Najbardziej wskazane jest jednak wykorzystanie

wyrobiska w Ludwikowie, ponieważ znajduje się poza strefą najwyższej ochrony (ONO) wód

podziemnych.

Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyróżnio-

nych typów odpadów należy traktować jako podstawę późniejszych wariantowych propozycji

lokalizacyjnych i w nawiązaniu do nich projektowania odpowiednich badań geologicznych

i hydrogeologicznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegó-

łowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny

odpowiadać poszczególne typy składowisk na obszarze planowanego składowania odpadów

i jego otoczenia wymagane jest przeprowadzenie badań geologicznych i hydrogeologicznych,

których wyniki opracowuje się w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej i hydroge-

ologicznej, dołączanych do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospoda-

rowania terenu dla składowiska odpadów.

Wyznaczone na mapie obszary mogą być uwzględniane przy typowaniu wariantów lo-

kalizacyjnych nie tylko składowisk odpadów, ale również na etapie uzgadniania warunków

27

zabudowy i zagospodarowania terenu przy rozpatrywaniu lokalizacji obiektów szczególnie

uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz obiektów mogących pogorszyć stan środowi-

ska. Oprócz bowiem uwzględnienia ograniczeń prawnych, odnoszących się do tego typu in-

westycji, przedstawiane na mapie obszary potencjalnej lokalizacji składowisk obejmują za-

sięgi występowania w podłożu warstwy utworów słabo przepuszczalnych, stanowiących do-

brą naturalną izolację dla położonych niżej poziomów wodonośnych. Innym elementem nie-

zwykle istotnym w racjonalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym są

informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów wodnych zawarte w ramach omawianej

warstwy tematycznej mapy.

Tabela 4

Zestawienie wybranych profili otworów wiertniczych w obrębie wydzielonych obszarów preferowanych pod lokalizację składowisk odpadów

Profil geologiczny

Głębokość do zwierciadła wody podziemnej występują-cego pod warstwą izolacyjną

[m p.p.t.] Archiwum i nr otworu

Nr otw. na mapie dokumen-tacyjnej

B strop

warstwy [m p.p.t.]

litologia i wiek warstwy

Miąższość warstwy

izolacyjnej

[m] zwierciadło nawiercone

zwierciadło ustalone

3 4 5 6 7 8 9

BH 5160054 1

0,0 30,6 32,4 32,7 36,1

Glina zwałowa Piasek Otoczaki Glina Piasek kwarcowy Q

30,6 36,1 b.d.

BH 5160120 2

0,0 0,5 2,0 9,9

26,0 26,5 36,0 38,0

Gleba humusowa Glina piaszczysta Glina zwałowa ilasta Glina zwałowa ilasta Żwir gliniasty Glina zwałowa ilasta Piasek średni Piasek gruby Q

26,0 36,0 9,9

BH 5160173 3

0,0 0,3

29,0 30,3

Gleba Glina Piasek średni Glina zwałowa Q

28,7 29,0 10,0

BH 5160148 4

0,0 0,5

26,0

Gleba Glina zwałowa z otoczakami Piasek średni Q

25,5 26,0 2,4

BH 5160081 5

0,0 2,0 4,4

20,0 21,0 30,0 31,0

Piasek gliniasty Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa+otoczaki Piasek średni Glina piaszczysta Piasek gliniasty Piasek średni Q

18,0 30,0 4,4

BH 5160156 6

0,0 0,5 2,0

10,0 23,0 24,0

32,0

Gleba Piasek drobny gliniasty Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa Piasek średni Glina zwałowa z otoczakami Piasek średni Q

21,0 32,0 10,0

28

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Glina piaszczysta Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Żwir gliniasty Glina zwałowa Glina zwałowa Glina zwałowa Q BH

5160091 7

0,0 0,5

14,5 16,0 18,5 30,0 60,0 64,0 70,0 71,5 83,5 84,5 86,0 88,0

Ił żwir Ił Piasek drobny Ił z węglem brunatnym Piasek drobny Węgiel brunatny Tr

14,5 83,5 12,6

BH 5160154 8

0,0 2,0

29,0

Glina piaszczysta Glina zwałowa Piasek średni i drobny Q

29,0 29,0 5,3

BH 5160021 9

0,0 0,3 2,8 6,9

10,0 12,0 13,0 14,5 15,5 25,9 31,0 32,5

Gleba Glina Piasek drobny Muły Glina piaszczysta Piasek Glina Żwir Glina zwałowa Glina piaszczysta Ił Piasek Q

2,5 32,5 b.d.

BH 5160056 10

0,0 0,3 1,0

20,0

Gleba Piasek drobny ze żwirem Glina piaszczysta Piasek drobny ze żwirem Q

19,0 b.d. b.d.

BH 5160122 11

0,0 0,3 1,5 2,2

6,0 6,5

30,0 34,0

Humus Glina zwałowa Piasek drobny Glina zwałowa z otoczakami Piasek drobny Glina zwałowa Piasek drobny piasek gruby ze żwirem Q

1,2 30,0 9,3

BH 5160088 12

0,0 8,6

26,3 28,5 30,8

Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa+otoczaki Piasek pylasty Piasek drobny Piasek średni ze żwirem Q

26,3 28,5 8,6

BH 5160116 13

0,0 1,0 8,2

29,0

Nasyp Glina zwałowa Glina zwałowa Piasek średni Q

28,0 29,0 8,2

BH 5160170 14

0,0 6,0

18,1 18,4 24,7 25,6 29,0

Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Ił Glina zwałowa+otoczaki Piasek gliniasty Piasek gruby Żwir Q

24,7 25,6 6,0

29

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Glina Glina ilasta Glina ilasta z otoczakami Q BH

5160003 15*

0,0 4,3 8,0

34,3 52,3

Ił Piasek Tr

52,3 52,3 8,0

Glina Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Pył piaszczysty Piasek średni Piasek drobny Q

BH 5160105 16

0,0 4,0

14,7 37,4 38,0 39,0 41,6 Ił Tr

37,4 38,0 7,0

BH 5160074 17

0,0 0,4 4,2

25,8

Gleba Glina zwałowa piaszczysta Glina zwałowa piaszczysta Piasek gruby Q

25,8 25,8 4,2

BH 5160153 18

0,0 0,5 2,0 4,4

29,0 33,0

Gleba Piasek Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Piasek średni Piasek gruby Q

27,0 29,0 4,4

Gleba Glina zwałowa Muły i piasek Glina zwałowa Q BH

5160034 19

0,0 0,3

36,2 47,5 60,5 61,2 61,8

Krzemienie Margle Wapienie Cr

35,9 61,2 b.d.

BH 5160158 20

0,0 0,5 1,5 4,7

27,0

Gleba Piasek Glina zwałowa Glina zwałowa Piasek średni Q

25,5 27,0 4,7

BH 5160029 21

0,0 0,5 9,5

23,0 24,8 49,0 49,5

Gleba Glina piaszczysta Glina piaszczysta Ił Glina piaszczysta Żwir Piasek Q

48,5 49,0 9,5

BH 5160033 22

0,0 0,3

23,4

Gleba Glina piaszczysta Piasek gruby Q

23,1 23,4 b.d.

Gleba Glina piaszczysta ze żwirem Piasek pylasty, zagliniony Glina zwałowa z otoczakami Piasek drobny Muły Q

BH 5160097 23

0,0 0,2 4,5 7,0

21,0 21,6 25,1 Piasek drobny Tr

4,3 b.d. b.d.

30

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9

BH 5160179 24

0,0 0,3 0,8 3,3 4,3

30,5 31,7

Gleba Piasek drobny Glina piaszczysta Piasek drobny ze żwirem Glina zwałowa z otoczakami Ił piaszczysty Piasek gruby ze żwirem Q

2,5 b.d. b.d.

BH 5160023 25

0,0 0,4 8,6 9,2

14,3 14,6 18,7 20,4 24,9

Gleba Glina piaszczysta Piasek Glina zwałowa Ił Glina piaszczysta Ił Piasek ze żwirem, zagliniony Piasek Q

8,2 20,4 b.d.

BH 5160060 26

0,0 1,0 7,0

15,0 16,0 23,0 23,6 26,7

Gleba Glina piaszczysta z otoczakami Glina piaszczysta z otoczakami Żwir gliniasty Glina zwałowa z otoczakami Piasek drobny Glina zwałowa Piasek średni Q

14,0 26,7 7,0

BH 5160007 27*

0,0 2,0

14,5 16,0 30,0

Glina Ił Piasek Ił Piasek Q

14,5 30,0 b.d.

Gleba Piasek Glina zwałowa Muły Q

BH 5160015 28

0,0 0,2 1,9

25,0 26,7 Piasek drobny Tr

23,1 26,7 b.d.

BH 5160149 29

0,0 1,0 3,5

10,4 30,0

Glina Żwir z otoczakami Glina zwałowa z otoczakami Glina piaszczysta Piasek średni Q

1,0 30,0 10,4

Gleba Piasek gliniasty Glina zwałowa Piasek drobny Q

BH 5160011 30*

0,0 0,2 3,0

29,5 34,0 Piasek Tr

26,5 29,5 b.d.

Gleba Piasek Glina piaszczysta Q

BH 5160028 31

0,0 0,5 2,3

19,2 Piasek drobny Tr 16,9 19,2 b.d.

BH 5160131 32

0,0 0,3 1,5 8,7

28,0

Gleba Piasek drobny Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa+otoczaki Piasek średni i gruby Q

26,5 28,0 8,7

Glina piaszczysta Glina zwałowa Q BH

5160057 33*

0,0 2,8

44,9 50,8

Ił Piasek drobny Tr

50,8 50,8 b.d.

31

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Glina zwałowa Glina zwałowa Q BH

5160087 34*

0,0 12,0 70,0 72,0

Ił z węglem brunatnym Piasek średni z pyłem Węglowym Tr

72,0 72,0 12,0

Gleba Glina Piasek średni Glina Otoczaki Glina piaszczysta Q

BH 5160072 35

0,0 0,5 5,4 6,0

30,4 31,0 60,0 61,0 63,0 68,0

Ił Węgiel brunatny Ił Piasek drobny i średni Tr

58,3 68,0 8,0

Glina piaszczysta Glina zwałowa Piasek ze żwirem Ił Glina piaszczysta Piasek ze żwirem Q

BH 5160101 36

0,0 3,0

42,5 44,5 46,0 62,0 67,0 73,8 77,5

Ił Węgiel brunatny Piasek średni Tr

42,5 77,5 13,6

Glina zwałowa Q BH

5160066 37

0,0 57,4 66,8 72,9

Ił Ił z węglem brunatnym Piasek Tr

72,9 72,9 b.d.

Gleba Glina piaszczysta Glina zwałowa Pył piaszczysty Glina zwałowa Q

BH 5160102 38

0,0 0,3 4,0

18,0 24,0 45,0 47,0

Piasek pylasty Ił Tr

17,7 45,0 18,0

BH 5160133 39

0,0 0,5 2,0 7,0

12,0 14,0 49,0

Gleba Glina Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Żwir różnoziarnisty Glina zwałowa + otoczaki Piasek średni z otoczakami Q

12,0 49,0 7,0

Gleba Glina piaszczysta Glina zwałowa z otoczakami Q

BH 5160127 40

0,0 0,5 3,4

22,6 Piasek drobny

ze żwirem Tr

22,1 b.d. b.d.

Glina piaszczysta Glina z otoczakami Żwir gliniasty Glina z otoczakami Q BH

5160077 41

0,0 1,3

16,1 26,0 32,0 36,0 40,6

Ił Piasek drobny Ił z węglem brunatnym Tr

16,1 36,0 4,1

32

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9

BH 5160181 42

0,0 0,4 2,0 2,7

33,6 35,0

Gleba Piasek różny Otoczaki Glina zwałowa Muły Piasek drobny Q

30,9 b.d. b.d.

BH 5160014 43

0,0 0,3 9,5

Gleba Glina piaszczysta Piasek drobny Q

9,2 9,5 b.d.

BH 5160099 44

0,0 0,3 0,7 6,0

12,0 23,0

Gleba Piasek gliniasty Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa piaszczysta Glina zwałowa+otoczaki Piasek gruby Q

22,3 23,0 4,3

BH 5160172 45

0,0 0,3

22,0

Gleba Glina Piasek drobny Q

21,7 22,0 4,6

BH 5160129 46

0,0 0,3

12,2 25,5 26,0 30,0

Gleba Glina piaszczysta Glina piaszczysta Piasek średni Glina piaszczysta+otoczaki Piasek średni Q

25,2 30,0 12,2

BH 5160161 47

0,0 0,5 2,0 9,3

23,0

Gleba Glina Glina zwałowa Glina zwałowa Piasek średni Q

22,5 23,0 9,3

Glina zwałowa Q BH 5160036 48

0,0 30,6 Piasek Tr 30,6 30,6 b.d.

BH 5160027 49 0,0

15,0 Glina zwałowa Piasek średni ze żwirem Q 15,0 15,0 b.d.

Glina zwałowa piaszczysta Glina zwałowa ilasta Q Ił Lignit Żwir drobny Tr

BH 5160168 50*

0,0 75,0 78,8 92,2 99,6 102,8 Dolomity J

92,2 99,6 b.d.

BH 5160041 51

0,0 4,0 9,3

34,6 35,5

Glina piaszczysta Piasek drobny Glina zwałowa Muły Żwir Q

4,0 35,5 b.d.

Glina zwałowa Piasek średni Q

BH 5160167 52

0,0 34,5 38,5 Żwir kwarcowy Tr

34,5 34,5 b.d.

33

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Glina piaszczysta Glina zwałowa Glina zwałowa Głazy narzutowe w glinie zwałowej Q

BH 5160078 53

0,0 3,0

23,0 27,0

32,0 45,5 51,0 57,0

69,0 73,5 75,2

Muły i iły Ił pstry Ił i pył piaszczysty Ił z wkładkami węgli brunatnych Węgiel brunatny Piasek drobny Pył piaszczysty Tr

27,0 73,5 23,0

BH 5160069 54

0,0 0,4

37,0 41,3

Gleba Glina piaszczysta Piasek różny Żwir kwarcowy Q

36,6 37,0 b.d.

BH 5160103 55

0,0 21,8 37,0

Glina zwałowa z otoczakami Glina zwałowa z otoczakami Piasek ze żwirem Q

37,0 37,0 21,8

BH 5160151 56

0,0 1,5 8,7

28,0 30,0

Piasek drobny Glina zwałowa z otoczakami Glina zwałowa z otoczakami Piasek średni Piasek gruby Q

26,5 28,0 8,7

BH 5160039 57

0,0 0,5

33,4 37,9

Gleba Glina zwałowa Piasek drobny Glina zwałowa Q

32,9 33,4 b.d.

Gleba Glina Glina zwałowa+otoczaki Q Ił z węglem i drewnem Ił Ił z węglem Ił Ił z węglem Węgiel brunatny Ił z węglem brunatnym Piasek różny i ił pylasty Tr

BH 5160139 58*

0,0 0,5 1,5

60,0 66,0 70,0 72,0 74,0 79,0 84,0 90,0 94,0 Rumosz wapieni J

78,5 90,0 17,0

Glina piaszczysta Glina zwałowa Glina zwałowa Otoczaki w glinie zwałowej Q

BH 5160094 59

0,0 3,5

28,0 46,0 48,0 Ił z domieszkami węgli brunat-

nych Tr

46,0 46,0 28,0

Glina zwałowa Q BH

5160169 60

0,0 20,4 21,3 25,0

Piasek Muły Piasek Tr

20,4 20,4 b.d.

34

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9

BH 5160128 61

0,0 0,3

10,3 11,3 29,7 31,0

Gleba Glina zwałowa ze żwirem Piasek różnoziarnisty ze żwirem Glina zwałowa ze żwirem Piasek gliniasty Glina zwałowa Q

10,0 b.d. b.d.

BH 5160147 62

0,0 0,3 4,0

Gleba Glina piaszczysta Piasek drobny Q

3,7 4,0 2,1

BH 5160113 63

0,0 0,5 9,3

15,5 16,0

Gleba Glina zwałowa Glina zwałowa Żwir z piaskiem Glina zwałowa Q

15,0 15,5 9,3

Glina piaszczysta Glina zwałowa Q BH

5160058 64

0,0 2,4

68,2 70,1

Wapienie Iłowce J

68,2 68,2 b.d.

BH 5160038 65 0,0

43,2 Glina zwałowa Piasek gliniasty Q 43,2 43,2 b.d.

BH 5160162 66

0,0 2,3

34,6 36,5

Piasek drobny Glina zwałowa Ił Żwir Q

34,2 36,5 b.d.

Glina zwałowa Żwir i piasek Q BH

5160043 67 0,0

40,3 44,1 Ił Tr

40,3 40,3 b.d.

Gleba Glina piaszczysta+ otoczaki Ił Glina zwałowa Ił Otoczaki Q

BH 5160018 68*

0,0 0,5

37,7 38,5 50,0 51,1 52,2 63,2 66,0 69,6

Mułowce piaszczyste Łupki i iły Mułowce Piasek drobny J

50,6 69,6 b.d.

BH 5160020 69 0,0

6,3 Glina piaszczysta Piasek gliniasty Q 6,3 6,3 b.d.

BH 5160166 70

0,0 0,4

13,0 15,8

Gleba Glina zwałowa Żwir drobny Glina zwałowa Q

12,6 13,0 b.d.

BH 5160031 71

0,0 34,9

Glina zwałowa Piasek gliniasty ze Żwirem Q

34,9 34,9 b.d.

BH 5160025 72

0,0 3,6 7,1

33,8

Glina Żwir Glina zwałowa Piasek różny Q

3,6 33,8 b.d.

35

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Glina piaszczysta Glina zwałowa+otoczaki Glina zwałowa Q Ił Tr

BH 5160095 73*

0,0 3,5

18,0 43,0 49,0 57,0 64,0 67,0 79,0 83,0

Pył Pył piaszczysty Rumosz skalny Pył piaszczysty Pył ilasty Piaskowiec drobnoziarnisty J

49,0 83,0 18,0

Glina zwałowa Q BH 5160030 74

0,0 73,3 74,8

Piaskowiec Mułowce i iły J

73,3 73,3 b.d.

BH 5160165 75

0,0 3,1

33,4

Piasek średni Glina zwałowa Piasek średni Q

30,3 33,4 b.d.

BH 5160013 76

0,0 1,9 5,3 7,0 7,4

Piasek kwarcowy drobny Glina zwałowa Piasek kwarcowy drobny Glina zwałowa Piasek różny z otoczakami i żwi-rem Q

3,4 5,3 b.d.

Gleba Glina zwałowa Glina zwałowa+otoczaki Ił Glina zwałowa ilasta Q Węgiel brunatny Muły i piasek Krzemienie Glina z krzemieniami Węgiel brunatny Muły Tr

BH 5160017 77*

0,0 0,5

14,4 68,0 71,2 74,6 75,7 82,8 83,5 87,6 89,1 99,2 Margle i wapienie J

74,1 99,2 b.d.

BH 5160055 78

0,0 2,0

12,0 45,0 47,0

Nasyp Glina zwałowa piaszczysta Glina zwałowa piaszczysta Piasek gruby Ił Q

43,0 45,0 12,0

BH 5160070 79

0,0 0,6

19,0

Gleba Glina zwałowa Piasek drobny Q

18,4 19,0 b.d.

BH 5160016 80

0,0 1,0

32,1 32,6 44,5 46,0 47,0

Piasek drobny Glina zwałowa Piasek drobny Glina zwałowa Ił warwowy Mułki i iły Piasek kwarcowy Q

31,1 47,0 b.d.

36

Profil geologiczny




B strop

warstwy [m p.p.t.]



izolacyjnej



3 4 5 6 7 8 9 Gleba Glina piaszczysta Piasek Glina zwałowa Piasek Glina zwałowa Piasek drobny Glina zwałowa Piasek drobny Ił Muły Ił Q

BH 5160164 81

0,0 0,5 2,5 4,5

13,0 14,0 22,0 23,5 30,0 36,0 43,0 46,0 52,0 Wapienie J

2,0 57,5 9,5

Gleba Glina piaszczysta Piasek drobny Glina zwałowa Glina zwałowa Q Piasek drobny z węglem Brunatnym Tr

BH 5160160 82

0,0 0,5 3,8 9,0

26,0 52,0

64,5 Wapienie J

3,3 67,0 26,0

BH – Bank HYDRO; b.d. – brak danych Q - czwartorzęd, Tr - trzeciorzęd, J - jura * - otwory wiertnicze zlokalizowane również na MGP - plansza B

Tło dla przedstawianych informacji na planszy B stanowi stopień zagrożenia głównego

użytkowego poziomu wodonośnego, przeniesiony z arkusza Krośniewice Mapy hydrogeolo-

gicznej Polski w skali 1:50 000 (PHM) (Włostowski, Gregosiewicz, 2002 ). Stopień zagroże-

nia wód podziemnych przedstawiany na MHP wyznaczono w pięciostopniowym podziale,

przyjmując następujące kryteria oceny:

- stopień bardzo wysoki – obecność licznych ognisk zanieczyszczeń na terenach

o niskiej odporności głównego użytkowego poziomu wodonośnego, niektóre z nich

spowodowały już zanieczyszczenie wód podziemnych,

- stopień wysoki – obecność ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności

poziomu głównego wód podziemnych,

- stopień średni – obszar o niskiej odporności poziomu głównego, ale ograniczonej

dostępności*: parki narodowe, rezerwaty, masywy leśne, bez ognisk zanieczyszczeń

lub obszar o średniej odporności poziomu głównego z ogniskami zanieczyszczeń,

- stopień niski – obszar o średniej odporności poziomu głównego, bez ognisk zanie-

czyszczeń, *„dostępność obszaru” jako jeden z elementów kwalifikujących dany teren była uwzględniana na mapach MHP

realizowanych od 2000 roku

37

- stopień bardzo niski – obszar wysokiej odporności poziomu głównego lub o średniej

odporności poziomu i ograniczonej dostępności.

Jak wynika z przytoczonych wyżej kryteriów stopień zagrożenia wód podziemnych jest

funkcją nie tylko parametrów filtracyjnych warstwy izolującej (odporności poziomu wodono-

śnego na zanieczyszczenia), ale także czynników zewnętrznych, takich jak istnienie na po-

wierzchni ognisk zanieczyszczeń, czy obszarów prawnie chronionych. Dlatego też obszarów

tych nie należy wprost porównywać z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska

odpadów.

X Warunki podłoża budowlanego

Warunki geologiczno-inżynierskie panujące na terenie arkusza Krośniewice podzielono

na korzystne oraz niekorzystne, utrudniające budownictwo. Określono je z pominięciem ob-

szarów występowania złóż kopalin, przyrodniczych obszarów chronionych (rezerwaty przy-

rody) terenów leśnych i rolnych klas I-IVa, łąk na glebach pochodzenia organicznego, rejo-

nów zwartej zabudowy miejskiej oraz obszarów międzywala.

Znaczną część terenu objętego arkuszem stanowią gleby ochronne klasy I-IVa, z tego

względu obszar, na którym wyznaczono warunki podłoża budowlanego jest niewielki (około

10%).

Większa część omawianego terenu ma charakter równinny, pokryty małoskonsolidowa-

nymi glinami zwałowymi oraz piaskami wodnolodowcowymi zlodowaceń środkowopolskich,

gdzie zwierciadło wody gruntowej występuje na głębokości większej niż 2m. Charakteryzuje

się więc dobrymi warunkami budowlanymi.

Obszary o korzystnych warunkach podłoża budowlanego obejmują tereny wysoczyzny

i występują przede wszystkim w Dąbrowicach, w północno-wschodniej części arkusza w oko-

licach miejscowości Nowe Ostrowy, na obszarze między Mazewem a Zieleniewem oraz na

okolicach Bielic, Żelaznej Nowej, Żelaznej Starej i Wacławowa.

Warunki niekorzystne, utrudniające budownictwo ze względu na występowanie grun-

tów organicznych takich jak namuły torfiaste oraz zwierciadło wody gruntowej położone na

głębokości mniejszej niż 2 m stwierdzono wzdłuż doliny rzeki Rgilewki, Miłonki oraz Ochni.

Utrudnione warunki budowlane występują też na niezagęszczonych (luźnych) piaskach

eolicznych w wydmach. Większe obszary tego typu znajdują się na wschód od Dąbrowic oraz

w okolicach miejscowości Bzówki.

38

XI Ochrona przyrody i krajobrazu

Na obszarze arkusza Krośniewice gleby chronione wyższych klas bonitacyjnych (I-IVa)

stanowią 70% jego powierzchni. W obszarze ograniczonym miejscowościami Krośniewice–

Wojciechowo–Dąbrowice są najsłabsze gleby, zaliczone do kompleksu żytniego.

Lasy stanowią zaledwie 8% powierzchni opisywanego terenu. Główne kompleksy leśne

występują w okolicach miejscowości Grodno i Nowe Ostrowy, a niewielkie ich skupiska

znajdują się w południowo-zachodniej części arkusza.

Na terenie arkusza Krośniewice utworzono cztery rezerwaty przyrody (Tabela 5). Trzy

rezerwaty: „Ostrowy”, „Perna”, i „Ostrowy Bażantarnia” powstały w celu ochrony wieloga-

tunkowego lasu liściastego. Są to rezerwaty częściowe, w których celem ochrony jest zacho-

wanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych, fragmentów lasów liścia-

stych o charakterze naturalnym.

Rezerwat „Ostrowy”, o powierzchni 13,04 ha, ustanowiony został w 1969 roku. Cha-

rakteryzuje się on pokryciem terenu przez drzewa w 30-40% oraz następującym składem ga-

tunkowym w piętrze drzew: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, grab pospolity, brzoza bro-

dawkowata, jesion wyniosły, a podrzędnie pojawia się leszczyna pospolita.

Rezerwat „Perna” obejmuje fragment lasu liściastego o cechach zespołu naturalnego.

Występuje tu zarówno dęby szypułkowe jak i bezszypułkowe liczące około 150 lat. Podrzęd-

nie pojawiają się: grab pospolity, brzoza brodawkowata i młodsze osobniki dębów. Runo two-

rzy tu około 50 gatunków rzadkich i chronionych roślin i mszaków, a wśród nich: podkolan

biały i kruszczyk szerokolistny.

W rezerwacie „Ostrowy Bażantarnia”, podobnie jak w rezerwacie „Perna” głównym

chronionym kompleksem leśnym jest starodrzew dębowy w wieku około 130 lat. Podrzędnie

występują: lipa drobnolistna, jesion wyniosły, klon zwyczajny. Runo leśne jest bardzo bogate,

występuje tu około 70 gatunków roślin zielonych i 20 gatunków mszaków.

Tabela 5 Wykaz rezerwatów i pomników przyrody

Nr obiektu

na mapie

Forma ochrony Miejscowość Gmina

Powiat Rok

zatwierdzenia Rodzaj obiektu

(powierzchnia w ha)

1 2 3 4 5 6

1 R Nowe Ostrowy Nowe Ostrowy kutnowski 1969 L - „Ostrowy”

(13,04)

2 R Nowe Ostrowy Nowe Ostrowy kutnowski 1975 L - „Ostrowy Bażantarnia”

(27,24)

3 R Grodno Nowe Ostrowy kutnowski 1990 L - „Dąbrowa Świetlista”

(40,13)

39

Nr obiektu

na mapie

Forma ochrony Miejscowość Gmina

Powiat Rok

zatwierdzenia Rodzaj obiektu

(powierzchnia w ha)

1 2 3 4 5 6

4 R Perna Nowe Ostrowykutnowski 1975 L- „Perna”

(15,75)

5 P Gołe Budy Chodówkolski 2001 Pż - wiąz szypułkowy

6 P Gołe Budy Chodówkolski 2001 Pż - 6 dębów szypułkowych

7 P Nowe Ostrowy Nowe Ostrowy kutnowski 1976 Pż - 4 dęby szypułkowe

8 P Nowe Ostrowy Nowe Ostrowykutnowski 1982 Pż - 2 topole białe

9 P Miksztal Nowe Ostrowykutnowski 1976 Pż - lipa drobnolistna,

topola niekłańska

10 P Góra Dzierzbice Chodówkolski 2001 Pż - dąb szypułkowy

11 P Chodów Chodówkolski 2000 Pż - dąb szypułkowy

12 P Głaznów* Krośniewicekutnowski 1976 Pż - lipa drobnolistna

13 P Łubno* Daszynałęczycki 1987 Pż - iglicznia trójcierniowa, 2

dęby szypułkowe

14 P Opiesin Daszynałęczycki 1982 Pż - jesion wyniosły

15 P Jarochówek Daszynałęczycki 1977 Pż - jesion

Rubryka 2: R − rezerwat przyrody, P − pomnik przyrody Rubryka 3: * w parku podworskim Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: L − leśny rodzaj pomnika przyrody: Pż − żywej

Czwarty rezerwat „Dąbrowa Świetlista” utworzono w 1990 roku w celu ochrony natu-

ralnego zespołu świetlistej dąbrowy, rzadko w Polsce spotykanej w tak dobrze wykształconej

postaci, z bogatą florą i fauną. Piętro górne stanowi w nim dąb bezszypułkowy w wieku 90-

120 lat, pochodzący częściowo z nasadzenia, a częściowo z odnowienia naturalnego z nasion.

W podszyciu najczęściej jest spotykany: wiciokrzew suchodrzew, głóg, trzmielina, tarnina,

porzeczka alpejska i jarząb pospolity. W runie występuje wiele kwitnących roślin takich jak:

dziurawiec, miodownik melisowaty, pierwiosnek lekarski, turzyca palczasta.

Na omawianym obszarze występuje 10 pomników przyrody żywej (Tabela 5) i są to

wyłącznie drzewa pomnikowe.

Według systemu ECONET (Liro, 1998) i CORINE/NATURA 2000 (Dyduch-

Falniowska i in., 1999) w środkowej i północnej części arkusza Krośniewice znajduje się

fragment krajowego korytarza ekologicznego „Pojezierze Kujawskie” (Fig. 5).

40

Fig. 5 Położenie arkusza Krośniewice na tle systemów ECONET (Liro, 1998) i CORINE/NATURA 2000 (Dyduch-Falniowska i in., 1999)

System ECONET 1 − granice międzynarodowych obszarów węzłowych, ich numery i nazwy: 19M – Doliny Środkowej Warty; 2 −granice krajowych obszarów węzłowych, ich numery i nazwy: 7K- Pojezierza Gostynińskiego; 3- krajowe korytarze ekologiczne, ich numery i nazwy: 30k- Pojezierza Kujawskiego, 39k- Bzury System CORINE/NATURA 2000 europejskie ostoje przyrody, ich numery i nazwy: 4 − o powierzchni większej niż 100 ha: 209 – Lasy Włocławsko-Gostynińskie, 209a – Błota Rakutowskie, 257 − Dolina Środkowej Warty, 269 − Dolina Bzury, 278 − Dąbskie Błota; 5 − o powierzchni mniejszej niż 100ha: 282 − Błonie; 6 − większe jeziora

XII Zabytki kultury

Ślady najstarszego osadnictwa na obszarze arkusza Krośniewice pochodzą z epoki ka-

mienia i występują w okolicach Perny i Imielinka. W miejscowości Laski zlokalizowano osa-

dę z okresu rzymskiego. Okres największego rozwoju osadnictwa przypada na średniowiecze

oraz czasy nowożytne, skąd pochodzą osady z okolic: Ostrówka, Imielina i Pomarzan. Nato-

miast cmentarzyska odkryto w pobliżu Dąbrowic i Krośniewic.

W granicach arkusza Krośniewice znajdują się liczne zabytkowe obiekty sakralne, do-

my mieszkalne, dwory, pałace i parki podworskie wpisane do krajowego rejestru zabytków.

41

Do obiektów zabytkowych w gminie Krośniewice należy zaliczyć: dwory z parkami

z przełomu XIX/XX w. w: Bielicach, Cyganach, Głaznowie, Głogowej. W Krośniewicach

zabytkami są: kościół, dzwonnica i ogrodzenie kościelne. Kościół wybudowany został w II

połowie XIX w. W mieście tym na uwagę zasługuje także zespół pałacowo-parkowy z roku

1870 zbudowany w stylu neorenesansowym francuskim. W parku przy dworze zabytek sta-

nowi kordegarda i oranżeria z II połowy XIX w. O tym, iż Krośniewice położone były na

przecięciu dróg świadczy zajazd z wozownią wybudowany w latach 1792-94. Do zabytków

zaliczono także dwór w Miłonicach oraz kościół z dzwonnicą w Nowem.

Z zabytkowych obiektów w gminie Nowe Ostrowy należy wymienić: kościół p.w.

Wniebowstąpienia N.M.P. z 1685 r. wraz z dzwonnicą oraz dwór z parkiem z lat 1879-1880

w Imielnie oraz kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła z cmentarzem z XVI w. w Woli Piero-

wej.

Do zabytków wpisanych do rejestru należą: ratusz z końca XIX w., dom mieszkalny

z I poł. XIX oraz kościół p.w. św. Wojciecha i Stanisława w Dąbrowicach.

W Mazewie (gmina Daszyna) zinwentaryzowano kościół, który mieści się na skrzyżo-

waniu dróg z Siedlca do Kłodawy i drogi do Krośniewic. Parafia erygowana była przez arcy-

biskupa Jarosława Bogorię w XIV w. Na miejscu obecnego kościoła istniał drewniany kościół

św. Jana Chrzciciela, ufundowany przez króla w 1340 roku. Został on rozebrany przez misjo-

narzy z Gniezna. Obecny kościół św. Jana Chrzciciela wybudowano w latach 1822-30 w stylu

klasycystycznym. Przy kościele znajduje się zabytkowa dzwonnica. W pobliżu wsi Mazew,

w Łubnie do rejestru zabytków wpisano dwór wraz w przyległym parkiem wybudowany

w latach dwudziestych XX w.

W Sobótce Nowej (gmina Grabów) rangę zabytku ma trzynawowy, bazylikowy kościół

wzniesiony w 1907 roku w stylu neogotyckim, natomiast w Sobótce Starej kościół p.w.

św. Mateusza.

W gminnej miejscowości Chodów na uwagę zasługuje kościół p.w. Podwyższenia

Krzyża z 1788 r. Zespoły pałacowo-folwarczne wraz z parkami znajdują się w: Chodowie,

Turzynowie, Domanikowie, Niwkach i Koserzu.

Przez teren wyżej wymienionych gmin przebiega trakcja zabytkowej kolejki wąskoto-

rowej.

XIII Podsumowanie

Obszar arkusza Krośniewice położony jest w granicach województw: łódzkiego, kujaw-

sko-pomorskiego oraz wielkopolskiego. Geograficznie należy on do makroregionu Niziny

42

Południowowielkopolskiej oraz Niziny Środkowomazowieckiej. Powierzchnia terenu objęta

arkuszem jest mało urozmaicona. Dominującą forma rzeźby jest wysoczyzna lodowcowa,

która w południowej części ma charakter falisty. Znaczną część terenu objętego arkuszem

stanowią gleby ochronne klasy I-IVa, które zadecydowały o typowo rolniczym charakterze

tego rejonu. Największe kompleksy leśne zlokalizowane są w północno-wschodniej części

arkusza w na terenie gminy Nowe Ostrowy. Ochroną przyrody objęte są rezerwaty leśne:

„Ostrowy”, „Ostrowy Bażantaria”, „Dąbrowa Świetlista” oraz „Perna”, a także drzewa po-

mnikowe.

Bazę surowcową omawianego terenu stanowią cztery złoża kruszywa naturalnego i jed-

no soli kamiennej (znaczna jego część położona jest na arkuszach Kłodawa i Łęczyca). Trzy

złoża, aktualnie eksploatowane to: „Grodno II”, „Grodno III” oraz „Wysoka Wielka. Wyzna-

czono jeden obszar perspektywiczny dla węgla brunatnego.

Wody dla celów spożywczych i przemysłowych pobierane są głównie z poziomu

czwartorzędowego, a w środkowej i południowej części omawianego arkusza również z juraj-

skiego i trzeciorzędowego.

Na obszarze arkusza Krośniewice istnieją generalnie korzystne warunki do lokalizacji

potencjalnych składowisk odpadów obojętnych, dzięki obecności miąższej (średnio 20-30 m)

warstwy glin zwałowych zlodowaceń środkowopolskich, pokrywającej około 75 % po-

wierzchni. Najkorzystniejsze warunki występują w zachodniej i południowo-zachodniej czę-

ści omawianego obszaru, z uwagi na: bardzo dużą miąższość gliniastej warstwy izolacyjnej

(do 75 m), w kilku miejscach podścielonej iłami trzeciorzędowymi, znaczną głębokość (50-

150 m) występowania użytkowego piętra wodonośnego i bardzo niski stopień jego zagrożenia

oraz brak stref ONO i OWO wyznaczonych dla GZWP nr 226. Izolacyjność glin w tych rejo-

nach jest bardzo korzystna, natomiast w miejscach występowania iłów trzeciorzędowych bez-

pośrednio pod glinami zwałowymi, istnieje możliwość lokalizacji składowisk innych niż nie-

bezpieczne i obojętne, ale musi to być poprzedzone szczegółowymi badaniami geologiczno-

inżynierskimi. Najmniej korzystne warunki do lokalizacji składowisk odpadów obojętnych

występują w części północno-wschodniej i południowo-wschodniej, gdzie istnieje nieduża

miąższość (2-21 m) bariery izolacyjnej, zbudowanej w przewadze z glin piaszczystych -

przykrytych lokalnie osadami piaszczystymi. Wytypowane obszary należy brać pod uwagę

również przy rozpatrywaniu lokalizacji innych inwestycji niż składowiska odpadów, gdyż

wskazane tereny spełniają w tym zakresie ogólne wymogi ochrony środowiska ujęte w usta-

wodawstwie polskim.

43

Ze względu na fakt, iż omawiany rejon jest ubogi pod względem występowania kopalin

o znaczeniu przemysłowym, małą ilość lasów oraz terenów atrakcyjnych turystycznie, suge-

ruje się położenie nacisku na rozwój rolnictwa.

XIV Literatura

AKERBLOM G., 1996 – Investigation and mapping of radon risk areas, Swedish geol. Comp.

Report IRAP 86036, Lulea, Sweden.

ANDRZEJCZAK W. (red.), 2002 − Raport o stanie środowiska w woj. łódzkim w 2001 roku.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi. Biblioteka Monitoringu

Środowiska, Łódź.

BOJARSKI R., 1956 − Dokumentacja geologiczna syderytów pokład ABC obszaru badań

Łęczyca. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

BOJARSKI R., 1958 − Aneks do dokumentacji geologicznej syderytów pokład ABC obszaru

badań Łęczyca. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

DOBOSIK B., ŁĘGOSZ B., 1978 − Sprawozdanie z prac geologiczno-zwiadowczych za zło-

żami kruszywa naturalnego w rejonie Kutna. Arch. Łódzkiego Urzędu Wojewódz-

kiego.

DOMOSŁAWSKA M. D., 1956 − Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000

arkusz Krośniewice. Wyd. Geol., Warszawa.

DOMOSŁAWSKA-BARANIECKA M. D., 1968 − Objaśnienia do Szczegółowej mapy geo-

logicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Krośniewice. Wyd. Geol., Warszawa.

DYDUCH-FALNIOWSKA A. i in., 1999 – Ostoje przyrody w Polsce. (CORINE). Instytut

Ochrony Przyrody PAN, Kraków.

DYLĄG J. K., KASIŃSKI J. R., PIWOCKI M., SATERNUS A., 1997 − Projekt prac geolo-

gicznych dla poszukiwania węgla brunatnego w rejonach: Osięciny-Kąkowa Wola,

Przedecz-Kłodawa, Radojewice, Strzelno oraz w obszarach przyległych. Centr.

Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

HORAWSKI H., 1956 − Poszukiwanie i udokumentowanie złóż rud żelaza rejonu Mazew-

Kłodawa. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

INSTRUKCJA opracowania i aktualizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali

1:50 000, 2002 − Państw. Inst. Geol., Warszawa.

JASIŃSKA A., KACPRZAK L., 1999 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali

1:50 000, arkusz Krośniewice. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

44

KASIŃSKI J. R., DYLĄG J. K., SATERNUS A., 1996 − Ocena możliwości dalszych poszu-

kiwań złóż węgla brunatnego w rejonie konińskim. Zadanie 2. Ocena obszarów per-

spektywicznych dla prac geologiczno-poszukiwawczych węgla brunatnego. Centr.

Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 − Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziem-

nych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony w skali 1:500 000.

AGH, Kraków.

KONDRACKI J., 1998 - Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe, PWN Warszawa.

LIRO A. (red.), 1998 – Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska.

Wydawnictwo Fundacji IUCN Poland, Warszawa.

LIS J., PASIECZNA A., 1995a – Atlas Geochemiczny Górnego Śląska 1:200 000. Państw.

Inst. Geol., Warszawa.

LIS J., PASIECZNA A., 1995b – Atlas geochemiczny Polski 1:2500 000. Państw. Inst. Geol.,

Warszawa.

MALINOWSKI J., 1991 − Budowa geologiczna Polski. Tom VII. Hydrogeologia., Wyd. Ge-

ol., Warszawa.

MICHALAK Z., 1980 − Dokumentacja geologiczna złoża kruszywa naturalnego piasku

z zawartością frakcji żwirowej „Grodno II” do celów drogowych w kat. C1 z rozpo-

znaniem jakości kopaliny w kat. B. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warsza-

wa.

OSENDOWSKA E., 2000 − Uproszczona dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoża kruszy-

wa naturalnego (piasku ze żwirem) „Wysoka Wielka”. Archiwum Starostwa Powia-

towego w Kutnie.

PACZYŃSKI B. i in., 1993 – Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Państw. Inst. Geol.,

Warszawa.

PRZENIOSŁO S.(red.), 2002 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg

stanu na 31.XII. 2001 r. – Państw. Inst. Geol., Warszawa.

ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku (Dz. U. Nr 165 z 4

października 2002 r., poz. 1359), Warszawa.

RÜHLE E., 1986 − Mapa geologiczna Polski w skali 1: 500 000. Inst. Geol., Wyd. Geol.,

Warszawa.

SOBCZAK W., 1962 − Opracowanie geologiczno-złożowe syderytu obszaru badań „Boruci-

ce”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

STACHY J., 1987 - Atlas hydrologiczny Polski. Wyd. Geol., Warszawa.

45

STAŚKIEWICZ E., 1997 − Zestawienie wyników prac zwiadowczych za złożami surowców

ilastych do produkcji elementów ceramiki budowlanej w woj. płockim. Archiwum

Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego.

SYLWESTRZAK U., 1963 − Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych w rejonie

Lubień, Gostynin, Kutno. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

SZCZEŚNIAK H., FELSZYŃSKI T., 1989 - Karta rejestracyjna złoża kruszywa naturalnego-

piasku „Grodno III”. Arch. Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego.

WALCZAK A., 1993 − Dodatek nr 1 do dokumentacji geologiczna złoża kruszywa natural-

nego (mieszanki piaskowo-żwirowej) o zawartości ziaren do 2,5 mm do 80% i pia-

sków budowlanych o zawartości ziaren powyżej 40 mm do 4% „Grodno Nowe”

w kat. C1 z rozpoznaniem jakości kopaliny w kat. B. Centr. Arch. Geol. Państw.

Inst. Geol., Warszawa.

WERNER Z., 1962 − Dokumentacja geologiczna złoża soli potasowo-magnezowych i soli

kamiennej w kłodawskim wysadzie solnym. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol.,

Warszawa.

WŁOSTOWSKI J., GREGOSIEWICZ R., 2002 − Mapy Hydrogeologiczna Polski w skali

1: 50 000, arkusz Krośniewice. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

ZNOSKO J., 1955 − Dokumentacja geologiczna złoża rudy żelaza rejonu Mazew-Sierpów.

Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

ZNOSKO J., OSIKA R., 1955 − Dokumentacja geologiczna złoża rudy żelaza obszar Łęczy-

ca, rejon Mazew-Sławoszew. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

46

PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNYbazadata.pgi.gov.pl/data/mgsp/txt/mgsp0516.pdf · paŃstwowy...

Documents

Transcript of PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNYbazadata.pgi.gov.pl/data/mgsp/txt/mgsp0516.pdf · paŃstwowy...