1

PRAWNE ASPEKTY DOTYCZĄCE FOTOWOLTAIKI

LUBLIN 2015

Raport „Prawne aspekty dotyczące fotowoltaiki” przygotowaliśmy z myślą o inwe-

storach zainteresowanych udziałem w tworzącym się polskim rynku fotowoltaicz-nym. Raport stanowi bazę wiedzy na temat inwestycji w branży fotowoltaicznej, w

szczególności w zakresie regulacji prawnych istotnych dla podmiotów zaintereso-wanych udziałem w rynku odnawialnych źródeł energii.

2

Wstęp W marcu 2014 roku Ministerstwo

Gospodarki zaprezentowało zak-tualizowane założenia nowego

systemu wsparcia dla energetyki odnawialnej, które znacząco od-

biegają od założeń systemu wsparcia w projekcie ustawy o od-

nawialnych źródłach energii (da-lej: ustawa o OZE) opublikowa-

nego w październiku 2012 r.

Ustawa o OZE wchodzi w skład przy-gotowywanego przez rząd pakietu

trzech ustaw energetycznych nazywa-

nego potocznie „dużym trójpakiem energetycznym”, do którego zaliczamy

także nowy projekt ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ga-

zowe. Możliwy termin uchwalenia no-wej ustawy o OZE, jak również no-

wego sytemu wsparcia dla odnawial-nych źródeł energii to pierwsza połowa

2015 r. Obecnie, na dzień tworzenia raportu, ustawa o OZE jest procedo-

wana w sejmowej podkomisji nadzwy-czajnej do rozpatrzenia ustawy o OZE.

Pakiet ustaw energetycznych jest nie-

zwykle istotny z punktu widzenia

kształtowania polityki energetycznej państwa, a także ze względu na za-

pewnienie bezpieczeństwa energe-tycznego i przyszłego rozwoju i funk-

cjonowania sektora energii elek-trycznej, gazu ziemnego oraz odna-

wialnych źródeł energii.

3

Zakres optymalizacji zaproponowany

przez Ministerstwo Gospodarki obej-mie:

utrzymanie obecnego systemu wsparcia dla istniejących instala-

cji odnawialnych źródeł energii, co zagwarantuje poszanowanie

praw nabytych dla wszystkich, którzy byli wytwórcami energii

elektrycznej z OZE przed wej-ściem w życie nowej regulacji

ustawowej;

nowe rozwiązania dla istnieją-cych instalacji odnawialnych źró-

deł energii, w celu optymalizacji rachunku ekonomicznego;

wdrożenie nowoczesnego sys-temu aukcji dla nowych i zmo-

dernizowanych instalacji OZE, gwarantującego maksymalizację

korzyści związanych z potrzebą osiągnięcia określonego udziału

OZE do 2020 r.;

wprowadzenie rozwiązań umoż-

liwiających rozwój małoskalowej energetyki prosumenckiej służą-

cej zaspokajaniu własnych po-

trzeb energetycznych przez od-biorców.

Zobowiązanie osiągnięcia powyższego celu wynika bezpośrednio z dyrektywy

Komisji Europejskiej 2009/28/WE.

Polska ma wypełnić również obowią-zek osiągnięcia celów pośrednich,

kształtujących się w poszczególnych latach na poziomie: 9,54% do 2014 r.,

10,71% do 2016 r. oraz 12,27% do 2018 r.

Polityka Rządu Aktualnym dokumentem strategicz-nym w zakresie rozwoju energetyki

państwa jest Polityka energetyczna Polski do 2030 r., uchwalona przez

Radę Ministrów w listopadzie 2009 r. Jednym z priorytetów tej strategii jest

zapewnienie osiągnięcia przez Polskę w 2020 r. co najmniej 15% udziału

energii z odnawialnych źródeł w zuży-

ciu energii finalnej brutto.

4

Znaczenie

i opłacalność Według raportu największego na świecie koncernu naftowego Royal

Dutch Shell 1, opublikowanego 1 marca 2013 r., do lat 60. XXI

wieku energia słoneczna może stać się największym na świecie

źródłem energii elektrycznej.

W jednym ze scenariuszy Shell

przewiduje, że wyższe ceny energii,

niższe koszty energii słonecznej oraz wsparcie państwa dla energetyki

słonecznej doprowadzą do awansu fotowoltaiki w rankingu największych

źródeł energii na całym świecie z 13. miejsca na czwarte w 2040 r. Jednak

do 2060 r. blisko 40% energii elektrycznej będzie generowane ze

źródeł PV, co sprawi, że energetyka słoneczna stanie się zdecydowanie

największym źródłem energii elektrycznej. Shell szacuje, że

globalna moc zainstalowana źródeł PV może osiągnąć 500 GW już przed

2020 r., 1800 GW do 2030 r. i 20 000

GW do 2050 r.

Na rentowność projektów fotowolta-icznych oddziałują m.in. wysokość na-

kładów inwestycyjnych, ceny sprzeda-

ży energii elektrycznej, ceny zielonych certyfikatów, produktywność instala-

cji, regulacje prawne i środowiskowe oraz kurs walutowy. Należy również

pamiętać o tym, że podczas procesu inwestycyjnego instalacja fotowolta-

iczna nie generuje żadnych przycho-dów, więc konieczne jest znalezienie

źródeł finansowania przedsięwzięcia.

Produktywność inwestycji fotowolta-

icznej jest uzależniona od nasłonecz-nienia występującego w danej lokali-

zacji w ciągu roku, typu zastosowania paneli fotowoltaicznych, ustawionego

kąta nachylenia paneli, awaryjności,

poprawnego i terminowego serwiso-wania oraz ewentualnych przerw w

pracy instalacji z powodu kradzieży jej elementów. Jeśli chodzi o nasłonecz-

nienie, w warunkach polskich wystę-pują nieznaczne wahania w tym za-

kresie w zależności od regionu kraju.

5

Obecny system wsparcia OZE Od dnia 1 października 2005 r. funkcjonuje w Polsce system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej produkowanej w odnawialnych źródłach energii. System ten

polega na wydawaniu świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, określanych potocznie jako zielone i brązowe certyfikaty.

Obecnie ustawa – Prawo energetyczne określa także, wyżej wspomniany, główny mechanizm wsparcia pośredniego dla podmiotów wytwarzających energię

elektryczną ze źródeł odnawialnych. Mechanizm ten opiera się na obowiązkowym zakupie przez sprzedawcę z urzędu wytworzonej przez te podmioty energii

elektrycznej oraz wydawaniu przez Prezesa URE świadectw pochodzenia tej

energii.

Na łączny przychód związany z wytwarzaniem energii elektrycznej z odnawialnego

źródła energii mają wpływ dwa składniki. Pierwszym elementem mającym wpływ na sumaryczny przychód podmiotu wytwarzającego energię elektryczną z

odnawialnych źródeł energii ma cena zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawcę z urzędu. Cenę tę ustala Prezes Urzędu Regulacji Energetyki do dnia

31 marca każdego roku kalendarzowego. Zgodnie z Informacją Prezesa URE z dnia 28 marca 2013 r. (nr 8/2013) w sprawie średniej ceny sprzedaży energii

elektrycznej na rynku konkurencyjnym za rok 2012, opublikowanej na stronie internetowej URE, średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku

konkurencyjnym osiągnęła w 2012 r. poziom 201,36 zł/MWh.

6

Drugim elementem ceny energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnych źródeł

energii jest system wsparcia dla OZE polegający na wydawaniu producentom takiej energii tzw. świadectw pochodzenia.

Świadectwa są potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w źródłach odna-wialnych. Przedsiębiorstwa energetyczne mają obowiązek udowodnienia, że wy-

produkowały wymaganą dla nich ilość energii w źródłach odnawialnych, a jeśli nie wywiązują się z tego obowiązku, muszą płacić tzw. opłatę zastępczą o corocznie

waloryzowanej wysokości (w roku 2013 jest to 297,35 zł za MWh). Przedsiębior-stwa, które nie posiadają wystarczających własnych źródeł OZE, skupują świadec-

twa pochodzenia od innych producentów zielonej energii po cenie nieco niższej od opłaty zastępczej i przedstawiają je do umorzenia, co jest bardziej opłacalne od

poniesienia opłaty.

Aktualne ceny giełdowe świadectw pochodzenia można ustalić na podstawie ich notowań prowadzonych za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii S.A.

Podsumowując, istnieją trzy źródła dochodu dla właściciela instalacji PV. Pierwszy to sprzedaż energii elektrycznej. Operator sieci elektroenergetycznej ma ustawowy

obowiązek kupić całą wyprodukowaną przez producenta OZE energię. Jej cena po-zostaje nie mniejsza niż średnia cena na rynku konkurencyjnym w roku poprze-

dzającym (w 2012 roku było to 201,36 zł za MWh). Drugie źródło to sprzedaż świadectw pochodzenia. Ich cena w 2012 roku wynosiła maksymalnie 286,74 zł za

MWh. Dla producentów OZE prowadzących dodatkowo inną energochłonną działal-ność dodatkowym źródłem dochodu jest redukcja kosztu energii, której nie musieli

kupić na rynku. Należy przy tym pamiętać, że prawo do świadectwa pochodzenia przysługuje całej wyprodukowanej energii, bez względu na to, czy zostanie sprze-

dana, czy też zużyta przez wytwórcę.

Obowiązujące dziś prawo zapewnia takie samo wsparcie dla każdego rodzaju zielo-

nej energii, bez względu na sposób jej wytworzenia.

7

Tacy producenci, w razie wygrania au-kcji, tracą jednak prawo do wsparcia

w postaci obowiązkowego zakupu po

cenie będącej równowartością średniej ceny energii na rynku konkurencyj-

nym.

Informacje dotyczące aukcji będzie

ogłaszał, organizował i przeprowadzał Prezes URE. Ich przedmiotem będzie

zakup energii elektrycznej z OZE, a celem ustalenie ceny, po jakiej zakup

ten ma być dokonywany.

Szczegółową informacją dotyczącą au-

kcji będzie obwieszczenie ogłaszane przez ministra gospodarki w terminie

do dnia 30 listopada każdego roku ka-lendarzowego. W obwieszczeniu wska-

zana będzie maksymalna ilość i war-

tość energii elektrycznej z odnawial-nych źródeł energii oraz energii elek-

trycznej z biogazu rolniczego, będącej przedmiotem aukcji.

Wytwórcy energii z OZE w instalacjach istniejących będą mogli wybrać utrzy-

manie systemu wsparcia w dużej mie-rze odpowiadające obecnemu lub

przystąpić do systemu aukcyjnego, tracąc jednak w przypadku wygrania

aukcji wsparcie w postaci obowiązko-wego zakupu energii po średniej cenie

energii z rynku konkurencyjnego oraz w postaci zielonych certyfikatów. No-

we instalacje nie będą natomiast mia-

ły takiego wyboru – nie będą upraw-nione do otrzymania zielonych certyfi-

katów, ani też nie będą korzystały z obowiązku zakupu. Aby skorzystać z

wsparcia, nowe instalacje będą musia-ły przystąpić do nowego systemu au-

kcyjnego.

Proponowany system

wsparcia OZE instalacje istniejące

Zgodnie z obecnie udostępnionym projektem Ustawy o OZE funkcjono-

wać mają (co najmniej) dwa zasadni-cze systemy wsparcia – jeden dla in-

stalacji OZE istniejących w dniu wej-ścia w życie nowej ustawy, oraz drugi

– dla nowych instalacji, to jest instala-cji OZE oddanych do eksploatacji po

wejściu w życie nowej ustawy. Inwe-

storzy w nowym systemie powalczą o wsparcie w konkurencyjnych au-

kcjach.

Zgodnie z tym projektem, system

wsparcia, ograniczony wyłącznie do możliwości uczestnictwa w aukcjach,

przewidziano dla nowych instalacji OZE. Aukcje będą przeprowadzane co

najmniej raz w roku.

O przystąpieniu do systemu aukcyj-

nego mogą także zadecydować produ-cenci, którzy wytwarzali energię w

instalacjach istniejących przed wej-ściem w życie nowej ustawy.

8

W przypadku instalacji istniejących, energia elektryczna wytworzona w OZE podle-

gać będzie obowiązkowi zakupu przez tzw. „sprzedawcę zobowiązanego” wyzna-czonego każdego roku przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki spośród sprze-

dawców energii elektrycznej o największym wolumenie jej sprzedaży do odbiorców

końcowych.

Obowiązek zakupu energii elektrycznej trwał będzie przez okres kolejnych 15 lat,

nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2035 r., przy czym okres ten liczony byłby od dnia wprowadzenia po raz pierwszy energii elektrycznej z danego źródła do sie-

ci (lub wytworzenia po raz pierwszy energii, za którą przysługiwało świadectwo po-chodzenia). Oznacza to, że dla instalacji istniejących w dniu wejścia w życie usta-

wy, okres gwarantowanego obowiązkowego zakupu mógłby być znacznie krótszy aniżeli 15 lat (przykładowo, jeśli w dniu wejścia w życie nowej ustawy dana insta-

lacja OZE wytwarzałaby energię od 5 lat, wówczas obowiązkowy zakup dla takiej instalacji trwałby jeszcze tylko 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy). Obowiązko-

wemu zakupowi podlegałaby również energia wytworzona w okresie rozruchu technologicznego (jednakże nie dłużej niż 90 dni).

Jeżeli inwestor z istniejącej instalacji zdecyduje się pozostać przy dotychczasowym wsparciu świadectw pochodzenia to będzie ono przysługiwać maksymalnie przez

okres 15 lat od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii w danej instalacji OZE.

Przykładowo, jeśli w dniu wejścia w życie nowej ustawy dana instalacja OZE wy-twarzałaby energię od 5 lat, wówczas zielone certyfikaty przysługiwałyby jej jesz-

cze tylko przez 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy.

9

Instalacje nowe

Nowe instalacje OZE, które zamie-

rzają uczestniczyć w aukcjach bę-dą podlegały procesowi prekwali-

fikacji prowadzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, któ-

rej celem jest ocena przygotowa-nia wytwórcy do wytwarzania

energii elektrycznej z odnawial-nych źródeł energii. Warto zwrócić

uwagę, że jednym z wymagań umożliwiających wzięcie udziału

w aukcji jest złożenie kaucji w wysokości 30 zł za 1 kW mocy

projektowanej instalacji. Dopiero

taka instalacja, która uzyska po-zytywną ocenę w procedurze pre-

kwalifikacji będzie mogła wziąć udział w aukcji.

Ustawodawca przedstawił też ramowe

propozycje co do proponowanej pro-

cedury aukcyjnej. Aukcje – oddzielnie dla nowych instalacji i dla instalacji

istniejących, które zdecydowały się na uczestnictwo w systemie aukcyjnym –

przeprowadza się, gdy co najmniej trzy oferty zostały złożone w formie

elektronicznej za pośrednictwem in-ternetowej platformy aukcyjnej.

Zgodnie z projektem cena jest jedy-nym kryterium decydującym na aukcji

- najniższa cena zaoferowana przez uczestnika decyduje o jej wygraniu.

Natomiast oferty zawierające ceny przekraczające wysokość ceny refe-

rencyjnej zostają odrzucone.

Weryfikacja obowiązku sprzedaży energii w ramach aukcji przez wybra-

nego oferenta, odbywa się w 3-letnich okresach (nie dłużej niż przez 15 lat),

jeśli oferta dotyczy co najmniej 3 lat, lub tylko raz na cały okres, jeżeli ofer-

ta dotyczyła okresu krótszego niż 3 lata.

10

Ceny referencyjne W przypadku nowego systemu aukcyjnego, zróżnicowanie

wsparcia dla poszczególnych technologii ma zostać osiągnięte

poprzez odrębne aukcje i odrębne ustalanie tzw. ceny referencyjnej

(będącej ceną maksymalną).

Prezes URE na 30 dni przed prze-

prowadzeniem pierwszej w danym roku aukcji zamieści w Biuletynie

Informacji Publicznej URE infor-mację o maksymalnej cenie w zło-

tych za 1 MWh za jaką może zo-

stać w danym roku kalendarzo-wym zakupiona wytworzona przez

wytwórców po przeprowadzeniu aukcji energia elektryczna z od-

nawialnych źródeł energii oraz energia elektryczna z biogazu rol-

niczego, którą ustawa określa ja-ko „ceną referencyjną”.

Wydaje się zatem, że inna będzie cena referencyjna

na przykład dla energii ze źródeł fotowoltaicznych i

dla energii z lądowych elek-

trowni wiatrowych, i że ta-kie dwa rodzaje źródeł nie

będą ze sobą konkurować w ramach jednej aukcji.

Przy ustalaniu ceny refe-rencyjnej energii elektrycz-

nej wytwórców w istnieją-cych instalacjach odnawial-

nych źródeł energii, którzy złożyli deklarację o przy-

stąpieniu do aukcji, Prezes URE bierze pod uwagę su-

mę średniej sprzedaży energii elektrycznej na ryn-

ku konkurencyjnym ogła-

szanej przez Prezesa URE oraz średniej ważonej ceny

świadectw pochodzenia w latach 2011-2013 określo-

nej na podstawie dokona-nych transakcji przez pod-

mioty organizujące obrót prawami majątkowymi wy-

nikającymi ze świadectw pochodzenia i kontraktów

bilateralnych dokonanych poza tymi podmiotami.

11

Wsparcie prosumenta (producent i konsument) Mikroinstalacje OZE (do 40kW i 120 kW) oraz małe instalacje OZE (40-200 kW i

120-600 kW) zostały wyodrębnione i uprzywilejowane również w obecnym projek-

cie ustawy o OZE.

Utrzymano w obecnym stanie wyłączenie sprzedaży energii z mikroinstalacji pro-

dukowanej przez osobę fizyczną spod obowiązku prowadzenia działalności gospo-darczej oraz uzyskania koncesji.

Znacznie wydłużono okres gwarantowanego zakupu energii elektrycznej po okre-ślonej cenie (80% średniej ceny z rynku konkurencyjnego w poprzednim roku).

Zgodnie z projektem Ustawy OZE ma to być 15 lat od pierwszej sprzedaży energii do sieci, maksymalnie do 2035 roku. Oznacza to, że wszystkie instalacje powstają-

ce do 2020 roku skorzystają z pełnego 15-letniego okresu wsparcia. Na coraz krót-szą pomoc będą mogli liczyć natomiast inwestorzy uruchamiający instalacje w la-

tach 2014-2035.

Ze wsparcia gwarantowaną ceną zakupu energii wyłączone zostały nowe mikroin-

stalacje oddawane do użytku przez przedsiębiorców. Ten rodzaj wsparcia ograni-czono więc tylko do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej –

tzw. prosumentów.

12

Wsparcie istniejących i modernizowanych

mikroinstalacji Sprzedawca zobowiązany do zakupu energii z – należącej do przedsiębiorcy – mi-kroinstalacji oddanej do użytku przed wejściem w życie ustawy OZE lub zmoderni-

zowanej po jej wejściu w życie ma realizować swój obowiązek płacąc 100% śred-niej ceny na rynku konkurencyjnym z poprzedniego roku.

W przypadku instalacji modernizowanych zapłaci jedynie za energię, która produ-kowana jest dodatkowo dzięki modernizacji. Cena odkupu energii z istniejących i

modernizowanych instalacji prosumenckich pozostanie na poziomie o 20% niż-szym.

Istniejące instalacje utrzymają wsparcie przez 15 lat od pierwszej sprzedaży „zie-

lonej” energii. Natomiast zmodernizowane jedynie do końca 2015 roku.

Przy czym modernizacja ta musi spełnić trzy warunki:

1) nie może zwiększyć mocy instalacji o ponad 40kW,

2) nakłady modernizacyjne wyniosły przynajmniej 30% wartości początkowej

inwestycji,

3) urządzenia użyte w trakcie modernizacji nie powinny być starsze niż 48 mie-

sięcy.

WARUNKI WSPARCIA MIKROINSTALACJI

Należące do prosumenta

Należące do przedsiębiorcy

nowych

Obowiązek zakupu przez 15 lat, max. do 2035 r. po 80%

średniej ceny

istniejących

Obowiązek zakupu przez 15 lat, max. do 2035 r. po 80%

średniej ceny

Obowiązek zakupu przez 15 lat po

100% średniej ceny

zmodernizowanych

Obowiązek zakupu przez 15 lat, max.

do 2035 r., proporcjonalnie do przyrostu mocy po 80% średniej mocy

Obowiązek zakupu max. do 2015 r.,

proporcjonalnie do przyrostu mocy po

100% średniej mocy