Oszczędzanie energii w domu przez użytkowanie...

Oszczędzanie energii w domu przez

użytkowanie energooszczędnych urządzeń

Materiały edukacyjne dla szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych

Materiały pomocnicze,

ćwiczenia dla uczniów i dla nauczycieli

Lipiec 2005

2

ENERGOOSZCZĘDNE URZĄDZENIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO

Materiały zamieszczone w książce przygotowali:

Rayner Mayer Sciotech Projects, Reading

Seyhan Turan Sciotech Projects, Reading

Juraj Krivosik SEVEn, Prague

Roberto Caponio Ambiente Italia, Milano

Joaquim Corominas Ecoserveis, Barcelona

Marta Jofra Ecoserveis, Barcelona

Adriana Alexandru ICI, Bucharest

3

WPROWADZENIE................................................................ 5 1 GLOBALNE PROBLEMY I ROZWIĄZANIA ................................ 9 1.1 Globalne problemy ................................................................................................................................. 9 1.2 Korzyści płynące z efektywnego zużywania energii........................................................................... 10 1.3 Metodologia ........................................................................................................................................... 10 1.4 Źródła .................................................................................................................................................... 12 1.5 Układ ćwiczeń........................................................................................................................................ 13 1.6 Scenariusze lekcji.................................................................................................................................. 13 2 OCIEPLENIE GLOBALNE I ZMIANY KLIMATU ......................... 20 2.1 Świadomość ........................................................................................................................................... 20 2.2 Źródła energii........................................................................................................................................ 22 2.3 Przyczyny globalnego ocieplenia ......................................................................................................... 23 2.4 Skutki zmian klimatu ........................................................................................................................... 24 2.5 Ograniczenie ocieplenia globalnego .................................................................................................... 25 2.6 Dodatkowe informacje ......................................................................................................................... 26 3 ETYKIETY PRODUKTÓW I OSZCZĘDZANIE ENERGII W GOSPODARSTWIE DOMOWYM................................................ 29 3.1 Co to jest etykieta produktu?............................................................................................................... 30 3.2 Cykl życia produktu ............................................................................................................................. 30 3.3 Etykiety energetyczne i chroniące środowisko................................................................................... 32 3.4 Typy etykiet........................................................................................................................................... 32 3.5 Dlaczego urządzenia gospodarstwa domowego powinny być efektywne energetycznie? ............... 36 3.6 Efektywne energetycznie urządzenia gospodarstwa domowego....................................................... 36 3.7 Całkowite koszty użytkowania urządzenia......................................................................................... 39 ĆWICZENIA..................................................................... 40 4 POSTACIE ENERGII ....................................................... 40 4.1 Ćwiczenie 4.1: Historia energii ............................................................................................................ 40 4.2 Ćwiczenie 4.2: Lemoniada bez prądu ................................................................................................. 41 4.3 Ćwiczenie 4.3: Przemiany energetyczne ............................................................................................. 41 4.4 Ćwiczenie 4.4: Formy energii............................................................................................................... 43 4.5 Ćwiczenie 4.5: Nasz obwód elektryczny.............................................................................................. 43 4.6 Ćwiczenie 4.6: Energia wiatru ............................................................................................................. 44 4.7 Ćwiczenie 4.7: Energia słoneczna........................................................................................................ 44 5 GDZIE W DOMU ZUŻYWA SIĘ ENERGIĘ?.............................. 49 5.1 Ćwiczenie 5.1: Różne sposoby wykorzystania energii ....................................................................... 49 5.2 Ćwiczenie 5.2: Wykorzystanie energii w domu.................................................................................. 50 5.3 Ćwiczenie 5.3: Droga do szkoły ........................................................................................................... 50 5.4 Ćwiczenie 5.4: Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu ......................................................... 51 5.5 Ćwiczenie 5.5: Domowy audyt energetyczny...................................................................................... 52 5.6 Ćwiczenie 5.6: Życie bez energii .......................................................................................................... 53 6 OCIEPLENIE GLOBALNE................................................... 66 6.1 Ćwiczenie 6.1: Europejskie puzzle ...................................................................................................... 66 6.2 Ćwiczenie 6.2: Zbieranie informacji ................................................................................................... 67 6.3 Ćwiczenie 6.3: Konsekwencje ocieplenia globalnego......................................................................... 67

4

6.4 Ćwiczenie 6.4: Jak zatrzymać ocieplenie globalne?........................................................................... 68 6.5 Ćwiczenie 6.5: Co mogę zrobić, aby zatrzymać ocieplenie globalne? .............................................. 68 6.6 Ćwiczenie 6.6: Co przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego? ..................................... 69 6.7 Ćwiczenie 6.7: Myszy i sowy ................................................................................................................ 69 6.8 Ćwiczenie 6.8: Efekt cieplarniany – quiz ............................................................................................ 70 7 ETYKIETY................................................................... 74 7.1 Ćwiczenie 7.1: Odróżnianie etykiet ..................................................................................................... 74 7.2 Ćwiczenie 7.2: Zaprojektuj swoją etykietę ......................................................................................... 75 7.3 Ćwiczenie 7.3: Etykiety - puzzle .......................................................................................................... 75 7.4 Ćwiczenie 7.4: Zaprojektuj swoją etykietę energetyczną i etykietę pomagającą chronić środowisko ........................................................................................................................................................... 76 7.5 Ćwiczenie 7.5: Etykiety energetyczne - puzzle ................................................................................... 76 7.6 Ćwiczenie 7.6: Typy etykiet i ich przeznaczenie ................................................................................ 77 7.7 Ćwiczenie 7.7: Poszukiwanie etykiet ................................................................................................... 77 7.8 Ćwiczenie 7.8: Etykiety energetyczne ................................................................................................. 78 7.9 Ćwiczenie 7.9: Poszukiwania w sklepach............................................................................................ 79 8 OSZCZĘDZANIE ENERGII W DOMU .................................... 90 8.1 Ćwiczenie 8.1: Elektryczny Detektyw ................................................................................................. 90 8.2 Ćwiczenie 8.2: Urządzenia energooszczędne – poszukiwania w domu ............................................ 92 8.3 Ćwiczenie 8.3: Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze................................................................. 94 8.4 Ćwiczenie 8.4: Kupujemy z myślą o kosztach całkowitych............................................................... 94 8.5 Ćwiczenie 8.5: Energooszczędna kuchnia – twój własny projekt ..................................................... 95 9 ZUŻYCIE ENERGII W DOMU ............................................103 9.1 System EAIS (European Appliance Information System) .............................................................. 104 9.2 Twój rachunek za energię elektryczną.............................................................................................. 105 9.3 Gdzie w twoim domu zużywa się najwięcej energii? ....................................................................... 107 9.4 Oszacowanie zużycia energii i możliwych oszczędności .................................................................. 112 9.5 Wybór urządzeń efektywnych energetycznie ................................................................................... 112 9.6 Oszczędzanie energii dzięki energooszczędnej kuchni .................................................................... 113

Wprowadzenie

TREAM 5

Wprowadzenie Celem projektu TREAM jest podnoszenie świadomości na temat efektywności energetycznej oraz pokazywanie, w jaki sposób można oszczędzać energię, zwłaszcza poprzez używanie energooszczędnych sprzętów wprowadzanych na rynek zgodnie z założeniami polityki Unii Europejskiej. Producenci musieli bowiem wycofać ze sklepów urządzenia najmniej efektywne energetycznie, a te, które obecnie trafiają na rynek, muszą być opatrzone etykietami energetycznymi.

Oszczędności energii, które można uzyskać poprzez stosowanie urządzeń energooszczędnych są znaczne. Wprowadzając energooszczędne sprzęty do naszych domów dokładamy swoją cegiełkę do wypełnienia zobowiązań UE, zadeklarowanych w Protokole z Kioto, czyli ograniczamy emisję gazów cieplarnianych oraz zmniejszamy negatywne skutki efektu cieplarnianego.

Podręcznik, który Państwu oddajemy, jest podzielony na kilka części, zawierających ćwiczenia do wykorzystania na lekcjach w szkołach, na kilku poziomach edukacji (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne). Każda część książki stanowi odrębną całość, zawiera materiały wprowadzające, arkusze ćwiczeń dla uczniów, oraz dodatkowe uwagi dla nauczycieli. Omawiane tematy mogą być wprowadzone do programu szkolnego na wiele ciekawych sposobów.

Szczególny nacisk położono na to, w jaki sposób przedstawione informacje mogą pomóc w wyborze urządzenia energooszczędnego, mającego niewielki negatywny wpływ na środowisko. Opisano również internetową bazę danych EAIS (Europejski System Informacji o Urządzeniach), zawierającą dane niedostępne nigdzie indziej.

Naszym celem jest zachęcenie młodych ludzi i ich rodzin do działania na rzecz całego społeczeństwa poprzez używanie urządzeń przyjaznych środowisku, oraz przez bardziej energetycznie zrównoważony styl życia. Realizujemy tym samym politykę edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, zapoczątkowaną przez europejskich ministrów ochrony środowiska w Kijowie.

Podręcznik jest efektem współpracy partnerów z 9 krajów europejskich zaangażowanych w program TREAM (Transformacja rynku artykułów gospodarstwa domowego w kierunku zastosowań urządzeń energooszczędnych poprzez wykorzystanie centralnej bazy danych EAIS).

Mamy nadzieję, że nasza praca pomoże nauczycielom w całej Europie. Będziemy wdzięczni za komentarze i uwagi dotyczące podręcznika.

Rayner Mayer, Seyhan Turan

Rola nauczyciela

Podręcznik będzie modyfikowany zgodnie z uwagami nadsyłanymi przez nauczycieli. Ich komentarze są bardzo ważne dla stałego udoskonalania opracowanych przez nas materiałów. Dlatego właśnie przygotowaliśmy specjalną ankietę dla nauczycieli. Jest ona dostępna na internetowej stronie www.sciotech.info.

Wszystkie oceny i komentarze będą mile widziane.

Podziękowania

Autorzy dziękują twórcom programu Unii Europejskiej SAVE, dzięki któremu sfinansowano niniejszy projekt (nr kontraktu 4.1031/P/02/055) oraz organizacji pozarządowej Tereza, która we współpracy z SAVE sfinansowała trzy moduły projektu wszystkim szkołom podstawowym w Republice Czeskiej.

Wyrazy uznania należą się Janowi Smolikowi, którego rysunki zostały opublikowane za zgodą NGO Tereza (organizacja promująca edukację na rzecz środowiska, Republika Czeska: www.terezango.cz, www.terezanet.cz)

Szczególne słowa wdzięczności kierujemy do Cristiny-Adriany Alexandru z National College Tudor Vianu z Bukaresztu, za współpracę przy planowaniu ćwiczeń, oraz za przetłumaczenie rumuńskich fragmentów niniejszej książki, oraz do Adiny Adarov, nauczycielki z Titu Maiorescu School także z Bukaresztu.

Wprowadzenie

TREAM 6

Nauka Nauki przyrodnicze

Nauki społeczne

Matematyka

Fizyka

Prace ręczne/

technika Chemia/ biologia Geografia

Wiedza o społeczeńst

wie Języki obce

Historia Energii x x x x x

Lemoniada bez prądu x x x x

Przemiany energetyczne x x x x x

Nasz obwód elektryczny x x x

Elektryczny detektyw x x x x

Jak dużo energii zużywamy? x x x x

Konsekwencje ocieplenia globalnego x x x x x

Efekt cieplarniany - quiz x x x

Odróżnianie etykiet x x x

Zaprojektuj swoją etykietę x x x x

Typy etykiet i ich przeznaczenie x x x

Poszukiwania w sklepach x x x

Urządzenia energooszczędne - poszukiwania w domach

x x x

x x

Gdzie w twoim domu zużywa się najwięcej energii?

x x x

x x

Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze x x x x x

Zaprojektuj własną, energooszczędną kuchnię

x x x

x x

Domowy audyt energetyczny x x x x

Moduł/ ćwicz

Przedmiot

Wprowadzenie

TREAM 7

Adresy kontaktowe partnerów projektu TREAM:

SCIOTECH PROJECTS Rayner Mayer, Seyhan Turan Sciotech Office Engineering Building University of Reading RG6 6AY Tel: + 441183786357 Fax:+ 441183786357 Strona internetowa: www.sciotech.info e-mail: [email protected], [email protected]

ECOSERVEIS Marta Jofra Ecoserveis Salvat Papasseit, 1 08003 Barcelona Spain tel: +34-933193586 Strony internetowe: www.energiasostenible.org/ecoserveis www.ecoserveis.net e-mail:[email protected]

SEVEn Juraj Krivosik SEVEn, The Energy Efficiency Center, o.p.s. Americka 17 120 00 Prague 2, Czech Republic tel: +420 224 252 115 fax: +420 224 247 597 Strony internetowe:www.svn.cz; www.uspornespotrebice.cz e-mail: [email protected]

ICI Adriana Alexandru, Elena Jitaru National Institute for R&D in Informatics (ICI), 8-10 Averescu Avenue, 011455 Bucharest, Romania tel: +40 21-224 07 36 fax: +40 21 224 05 39 Strona internetowa: www.ici.ro e-mail: [email protected] [email protected]

AMBIENTE ITALIA Roberto Caponio Via Carlo, POerio 39 20129 Milano, Italy tel:+39 227 7441 Fax:+39 227744222 Strona internetowa: www.ambienteitalia.it e-mail : [email protected]

KAPE Ryszard Zwierchanowski International Projects Specialist The Polish National Energy Conservation Agency (KAPE S.A.) 35, Mokotowska Street 00-560 Warsaw, Poland tel: +48 22 629 09 10 +48 22 696 89 31, 696 89 55, 696 89 56 fax : + 48 22 629 09 11 Strona internetowa: www.kape.gov.pl e-mail: [email protected] [email protected]

ADEME Therese Kreitz Responsable des projets internationaux Département des Marchés et des Services d'Efficacité Energétique, Agence de l'Environnement de la Maîtrise de l'Energie et 500, routes des Lucioles, 06560 Valbonne France tel : +33 04 93 95 79 84 fax : +33 04 93 65 79 83 Strona internetowa: http://www.ademe.fr

E.V.A Thomas Bogner, DI Energieverwertungsagentur - the Austrian Energy Agency (E.V.A.)

ADENE Susana Sousa Estrada de Alfragide, Praceta 1 nº47

Wprowadzenie

TREAM 8

Otto-Bauer-Gasse 6, 1060 Wien, Austria tel:+43 - 1 - 586 15 24 – 60, +43 - 664 - 810 78 60 fax : +43 - 1 - 586 15 24 - 40 Strona internetowa: www.eva.ac.at email :[email protected]

2720-537 Alfragide Portugal tel: +351214722800 Fax:+351214722899 Strona internetowa: www.adene.pt e-mail: [email protected]

Rozdział 1

TREAM 9

1 Globalne problemy i rozwiązania

1.1 Globalne problemy Istnieje powiązanie pomiędzy działaniami ludzi, takimi jak zużywanie energii pochodzącej ze spalania paliw stałych, i emisją gazów, które w coraz większych ilościach gromadzą się w atmosferze Ziemi. Gazy te, pochłaniają część energii cieplnej oddawanej przez powierzchnię ziemi, co prowadzi do zmian klimatycznych.

Jednym z największych wyzwań, przed którym stoi ludzkość, jest uniknięcie tak szybkich zmian klimatu, że ekosystemy nie zdążą się do nich przystosować. Ratyfikowany niedawno Protokół z Kioto jest pierwszym krokiem zmierzającym do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery Ziemi do poziomu, który zmniejszy tempo globalnego ocieplenia.

Zmiany klimatu pośrednio lub bezpośrednio dotyczą nas wszystkich, dlatego jest to problem na skalę globalną, który wymaga też globalnych rozwiązań.

Kolejnym problem jest wyczerpywanie się złóż surowców na skutek bezustannie wzrastającego zużycia paliw, takich jak węgiel, gaz i ropa. Światowe zapasy węgla i ropy alarmująco maleją. Musimy więc zużywać te zasoby bardziej efektywnie co jednocześnie chronić będzie środowisko naturalne. Zanieczyszczenie środowiska spowodowane spalaniem paliw stałych ma bowiem poważne skutki o zasięgu lokalnym (obniża jakość powietrza, co wpływa na nasze zdrowie).

Rozdział 1

TREAM 10

Zużycie energii

Wszystkie sposoby zużywania energii mają wpływ na środowisko. Najmniejszy negatywny efekt ma korzystanie z energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, np. energia słoneczna lub energia wiatru. Najbardziej negatywnie oddziałuje na środowisko spalanie paliw stałych, takich jak węgiel lub ropa, które pozostawia po sobie różnego rodzaju odpady: stałe, gazowe lub płynne. Najbardziej zanieczyszczają środowisko gazy, zwłaszcza te, które powodują zjawisko globalnego ocieplenia (tzw. gazy cieplarniane).

Ocieplenie globalne

Ocieplenie globalne można zaobserwować w wielu częściach świata, zwłaszcza tam, gdzie występują ekstremalne warunki pogodowe: jest bardzo sucho, bardzo wilgotno lub bardzo zimno. Bardzo często skutki ocieplenia pokazywane są w telewizji lub omawiane w radio i prasie: susze, powodzie, fale upałów i gwałtownego oziębienia.

Wpływa to negatywnie na stan zdrowia ludzi zamieszkujących dotknięte zmianami tereny, prowadzi do nieurodzaju, którego skutkiem jest brak żywności, niszczy domy i powoduje zagrażające zdrowiu epidemie. Szczególnie zagrożonymi grupami są dzieci i młodzież – uczniowie łatwiej utożsamiają się z nimi gdyż przynależą do tej samej grupy wiekowej. Warto podkreślić, że każdy z nas ma wpływ na zmniejszenie negatywnych skutków ocieplenia globalnego poprzez działanie na rzecz oszczędzania energii.

1.2 Korzyści płynące z efektywnego zużywania energii Jednym z rozwiązań tego problemu jest bardziej efektywne wykorzystywanie surowców energetycznych i samej energii. Dzięki mniejszemu zużyciu zmniejsza się obciążenie środowiska. Skażenie środowiska spowodowane spalaniem paliw stałych powoduje również lokalne skażenie powietrza tlenkami siarki i azotu. Zrównoważone wykorzystanie źródeł możemy zdefiniować jako „zaspokajanie potrzeb obecnej generacji bez zmniejszania możliwości zaspokojenia swoich potrzeb przez przyszłe pokolenia”. Oszczędzanie energii zmniejsza zużycie zasobów, które będą dostępne dla następnych pokoleń. Wymaga to jednak od nas wszystkich dzielenia się energią i zasobami bardziej wydajnie.

Wyzwaniem, jakie stawia ta książka to zrozumienie potencjału oszczędzania energii w domach, oraz zaplanowanie działań na teraz i na przyszłość. Szczególny nacisk położono na zmniejszenie ilości energii pochłanianej przez urządzenia domowe poprzez bardziej wydajne użytkowanie sprzętów oraz poprzez wybieranych energooszczędnych modeli.

Wprowadzenie przez Unię Europejską etykiet energetycznych pozwala nie tylko na rozpoznanie urządzeń o niskim zużyciu energii, ale również na porównanie modeli oferowanych przez różnych producentów. Dane zawarte w etykietach informują także, jaki będzie koszt użytkowania urządzenia przez cały okres jego funkcjonowania, oraz jaki będzie miało ono wpływ na środowisko.

Trzeba nauczyć się, jak wykorzystywać informacje zawarte w katalogach, na stronach internetowych, oraz udostępniane w sklepach.

1.3 Metodologia Książka zawiera zbiór materiałów i ćwiczeń, podzielonych na trzy główne części. Na realizację każdej z nich potrzeba 5 godzin lekcyjnych, w czasie których wprowadza się i dyskutuje w klasie dane zagadnienia, następnie poleca się uczniom wykonanie ćwiczeń mających utrwalić omówiony wcześniej materiał.

Rozdział 1

TREAM 11

Poszczególne moduły mogą być realizowane w dowolnej kolejności, istotne jest, aby uczniowie zrozumieli konsekwencje zużycia energii, oraz możliwości zmniejszenia jego negatywnych skutków.

Każda część książki stanowi odrębną całość, zawiera materiały wprowadzające, arkusze ćwiczeń dla uczniów oraz dodatkowe uwagi dla nauczycieli. Ze względu na wagę problemu program powinien być realizowany zarówno w szkołach podstawowych, jak i w średnich.

Ćwiczenia mogą służyć jako pomoc w nauczaniu różnych przedmiotów, znajdujących się w programie szkół. Szczególnie ważne jest zrozumienie, w jaki sposób uzyskane informacje mogą pomóc w wyborze urządzenia energooszczędnego, o małym negatywnym wpływie na środowisko.

Podręcznik został podzielony dodatkowo na dwie części:

Pierwsza zawiera materiały dostarczające podstawowych informacji na temat zanieczyszczenia i ochrony środowiska, oraz zużycia i produkcji energii.

Materiały źródłowe dotyczą:

• Istoty zużycia energii • Wpływu zużycia energii na środowisko • Efektu cieplarnianego i jego skutków • Etykiet na produktach, informujących o energochłonności i wpływie na środowisko • Oszczędzania energii w domu • Projektu energooszczędnej kuchni

Materiały mogą być dobierane dowolnie, ważne jest jednak, aby w sposób zrozumiały dla uczniów zilustrować powiązania pomiędzy zużyciem energii a wyczerpywaniem się jej źródeł, wpływem na środowisko i ociepleniem globalnym na poziomie zrozumiałym dla uczniów.

Druga część zawiera przykłady konkretnych ćwiczeń, które można przeprowadzić z uczniami. Ćwiczenia mogą być wykonywane osobno lub zostać pogrupowane tak, aby nie tylko zwiększały świadomość problemów ochrony środowiska, ale również wskazywały sposoby ich rozwiązania.

Ćwiczenia zaplanowano tak, aby stanowiły kluczową część lekcji. Na każdej lekcji należy przeprowadzić jedno lub więcej ćwiczeń.

Do każdego ćwiczenia dołączono:

• Materiały źródłowe zapewniające ogólne informacje potrzebne do wprowadzenia tematu • Arkusze ćwiczeń dla uczniów • Uwagi dla nauczyciela

Przedział wiekowy uczniów ustalono na: od 8 do 15 lat.

Dzięki lekcjom prowadzonym na podstawie podręcznika powinno się osiągnąć następujące cele:

• Zrozumienie zużycia energii • Zrozumienie zagadnień związanych ze zmianą klimatu • Zaangażowanie w ćwiczenia rodziców uczniów • Sformułowanie zasad właściwego korzystania ze sprzętów domowych • Zrozumienie gdzie i w jaki sposób energia może być oszczędzana

Zaleca się pracę w małych grupach, która umożliwi:

• dyskusje i wzajemną pomoc • wymianę informacji

Rozdział 1

TREAM 12

• łatwiejszą kontrolę pracy uczniów przez nauczyciela Rolą nauczyciela jest:

• Wprowadzenie uczniów w dane zagadnienie • Pomoc poszczególnym grupom • Przedyskutowanie i podsumowanie z uczniami wyników pracy • Podsumowanie i omówienie wyników

Moduły opracowano zarówno dla szkół podstawowych jak i dla średnich. Za szczególnie ważną różnorodność ćwiczeń praktycznych. Zajęcia mogą być przeprowadzone w ramach dowolnego przedmiotu, również w czasie zajęć z języków obcych. Nie ma znaczenia wielkość czy typ szkoły.

Jak dobierać ćwiczenia?

Ćwiczenia zostały ujęte w spisie treści adekwatnie do tematów. Mogą zostać posłużyć przećwiczeniu jednego konkretnego zagadnienia lub obejmować kilka. Na końcu tego rozdziału zaprezentowano przykładowe scenariusze lekcji.

1.4 Źródła Etykiety na produktach i etykiety energetyczne Unii Europejskiej

Na rynku obecnych jest wiele etykiet, mających na celu pomoc konsumentom w wyborze produktów. Zawierają one różny rodzaj i zakres informacji. Wiele z nich to po prostu znak jakości, nie wyjaśniający na podstawie jakiego kryterium został przyznany.

Etykieta energetyczna Unii Europejskiej różni się od pozostałych tym, że jest etykietą porównawczą. Wraz z informacjami zawartymi w dołączonej do urządzenia broszurze informacyjnej dostarcza szerokiej wiedzy na temat każdego modelu urządzenia. Pozwala to na porównanie różnych modeli oraz umożliwia obliczenie kosztów korzystania z produktu, oszczędności finansowych i energetycznych, oraz emisji dwutlenku węgla.

Europejski System Informacji o Urządzeniach

Więcej przydatnych informacji można znaleźć na wielojęzycznej stronie internetowej pod adresem:

www.eais.info

Strona zawiera informacje na temat urządzeń efektywnych energetycznie i innych produktów noszących unijną etykietę energetyczną. To źródło informacji, wraz z niniejszym podręcznikiem, pomoże zrozumieć kryteria stosowane dla oceny różnych typów urządzeń. Strona zawiera też linki do stron producentów i sprzedawców, jest więc doskonałą pomocą przy wprowadzeniu uczniów w tajniki internetowych baz danych.

Systemy informacji o urządzeniach

Strony krajowe:

Niektóre kraje prowadzą swoje własne systemy informacyjne, działające podobnie jak strona EAIS. Do tych stron można dotrzeć także przez stronę EAIS.

Rozdział 1

TREAM 13

Poniżej przedstawiono adresy stron internetowych w różnych krajach:

Kraj Adres internetowy: Austria www.eais.info Republika Czech www.uspornespotrebice.cz Francja www.eais.info Włochy www.eais.info Polska www.eais.info Portugalia www.equipamentos.p3e-portugal.com Hiszpania www.energiasostenible.org/ecoserveis Rumunia www.eais.info Wielka Brytania www.eais.info

Linki do innych stron internetowych:

System zawiera linki do stron producentów i sprzedawców sprzętu gospodarstwa domowego. Pozwala to poznać szczegółowy opis każdego modelu, co ułatwi podjęcie decyzji. Można również najpierw znaleźć interesujący nas model, a dopiero potem sprawdzić na stronie EAIS etykietę energetyczną, koszty eksploatacji i poziom emisji gazów.

EAIS nie wyświetla dokładnej ceny produktu, a jedynie orientacyjny zakres cenowy (oznaczony *, ** lub ***). Szczegółów należy szukać na stronach sprzedawców.

Podręcznik, który Państwu oddajemy uzupełnia niektóre informacje zawarte w Green Pack, opracowanym przez Regional Environmental Centre for Central and Eastern Europe w Szentendre na Węgrzech. Dodatkowe ćwiczenia można znaleźć na stronie: http://greenpack.rec.org/.

1.5 Układ ćwiczeń Wykonywanie ćwiczeń winni poprzedzić zaprezentowanie uczniom oraz przedyskutowanie wszystkich kluczowych zagadnień. Informacje zawarte w następnym rozdziale można wykorzystać jako materiały wprowadzające.

Po wybraniu ćwiczeń, należy skopiować odpowiednie arkusze ćwiczeń dla uczniów (znajdują się na końcu każdego rozdziału). Przy każdym ćwiczeniu znajdują się uwagi pomocnicze dla nauczyciela.

Materiały są dostępne również na płycie CD-ROM, istnieje więc możliwość wydrukowania ich, a nawet modyfikowania w miarę potrzeb. Na płycie CD-ROM można również znaleźć prezentacje (w formacie PowerPoint), które będą przydatne przy wprowadzaniu niektórych zagadnień.

Wykonanie ćwiczeń będzie wymagało różnych umiejętności:

◊ Czytanie i interpretacja tematów

◊ Obserwacja, zbieranie danych, porównanie i analiza

◊ Praca grupowa i indywidualna

◊ Komunikacja i prezentacja

◊ Przeprowadzanie prostych działań matematycznych.

1.6 Scenariusze lekcji Ćwiczenia można wykonywać osobno, ale opracowano kilka przykładowych scenariuszy lekcji, które pomogą nauczycielowi w powiązać materiał w jedną całość.

Rozdział 1

TREAM 14

TREAM 2005 15

ETYKIETY

LEKCJA 1 LEKCJA 2 LEKCJA 3 LEKCJA 4 LEKCJA 5

TEMAT Podstawowe informacje dotyczące energii

Wprowadzenie do zagadnień ocieplenia

globalnego Zasady tworzenia etykiet Etykiety energetyczne

i chroniące środowisko

Oszczędzanie energii, ograniczenie

zanieczyszczeń i oszczędzanie pieniędzy

CELE

Zrozumienie czym jest energia. Zrozumienie, jak bardzo nasze życie zależy od energii

Czym jest ocieplenie globalne (zmiany klimatu)? Dlaczego występuje? Jakie są jego efekty?

Zrozumienie definicji, typów i roli etykiet.

Zrozumienie wagi etykiet energetycznych i chroniących środowisko oraz wpływu produktów na środowisko. Zrozumienie zagadnień cyklu życia produktu.

Oszczędzanie energii, pieniędzy i ochrona środowiska

DYSKUSJA Gdzie i jak używamy energii? Efekt cieplarniany i konsekwencje ocieplenia globalnego

Ocieplenie globalne a typy etykiet

Koszty eksploatacji produktu a etykiety.

Co można zrobić, aby zaoszczędzić energię i pieniądze oraz ograniczyć zanieczyszczenia?

ĆWICZENIA Ćwiczenie 5.1 Różne sposoby wykorzystania energii

Ćwiczenie 6.3 Konsekwencje ocieplenia globalnego

Ćwiczenie 7.1 Rozróżnianie etykiet Ćwiczenie 7.2 Zaprojektuj swoją etykietę

Ćwiczenie 7.4 Zaprojektuj swoją etykietę energetyczna i etykietę chroniącą środowisko Ćwiczenie 7.5 Etykiety energetyczne – puzzle

Ćwiczenie 6.4 Jak zatrzymać ocieplenie globalne?

PRACA DOMOWA

Ćwiczenie 5.4 Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu

Ćwiczenie 6.5 Co mogę zrobić, aby zatrzymać ocieplenie globalne?

Zebranie etykiet w celu zaprezentowania ich w szkole

Ćwiczenie 7.7 Poszukiwanie etykiet

Lektura materiałów związanych z zagadnieniem

TREAM 2005 16

ZAPROJEKTUJ ENERGOOSZCZĘDNĄ KUCHNIĘ


TEMAT Podstawowe informacje dotyczące energii Ocieplenie globalne

Etykiety energetyczne

Zaprojektuj energooszczędną kuchnię

Zaprojektuj energooszczędną kuchnię

CELE

Zrozumienie czym jest energia. Zrozumienie, jak bardzo nasze życie zależy od energii

Definicja, przyczyny i skutki ocieplenia globalnego

Co to są etykiety i jak mogą nam pomóc oszczędzać energię w domu.

Zrozumienie na czym polegają urządzenia efektywne energetycznie i korzyści płynących z ich użytkowania.

Kontynuacja tematu

DYSKUSJA Gdzie i jak używamy energii? Efekt cieplarniany i jego konsekwencje

Omówienie różnych typów etykiet - Omówienie wyników ćwiczeń

ĆWICZENIA Ćwiczenie 5.1Różne sposoby wykorzystania energii

Ćwiczenie 6.1 Europejskie puzzle

Ćwiczenie 7.5 Etykiety energetyczne – puzzle

Ćwiczenie 8.5 Energooszczędna kuchnia – twój własny projekt

Ćwiczenie 8.5 Energooszczędna kuchnia – twój własny projekt (ciąg dalszy)

PRACA DOMOWA

Ćwiczenie 5.4 Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu

Ćwiczenie 6.2 Zbieranie informacji

Ćwiczenie 8.1 Elektryczny Detektyw

Ćwiczenie 8.2 Urządzenia energooszczędne – poszukiwania w domu

-

TREAM 2005 17

OCIEPLENIE GLOBALNE


TEMAT Podstawowe informacje dotyczące energii

Wpływ zużycia energii na środowisko

Wprowadzenie do zagadnień ocieplenia

globalnego

Skutki ocieplenia globalnego

Oszczędzanie energii i ochrona środowiska

CELE Zrozumienie czym jest energia. Zrozumienie, jak bardzo nasze życie zależy od energii

Zrozumienie powiązania pomiędzy zużyciem energii a problemami w środowisku naturalnym. Identyfikacja tych problemów.

Zrozumienie, co to jest globalne ocieplenie (zmiany klimatu). Dlaczego występuje na Ziemi?

Zrozumienie, jakie są skutki ocieplenia globalnego. Co można zrobić, by je powstrzymać? Cz.1

Zrozumienie, co można zrobić, aby powstrzymać ocieplenie globalne? Cz. 2 Poznanie sposobów oszczędzania energii, pieniędzy i ochrony środowiska?

DYSKUSJA Gdzie i w jaki sposób używamy energii?

Różne sposoby wykorzystania energii w domach.

Droga do szkoły. Jaki wpływ na ocieplenie globalne ma zanieczyszczenie środowiska?

Ocieplenie globalne i jego skutki

Co każdy z nas może zrobić by zaoszczędzić energię i chronić środowisko?

ĆWICZENIA Ćwiczenie 5.1 Różne sposoby wykorzystania energii

Ćwiczenie 5.3 Droga do szkoły

Ćwiczenie 6.1 Europejskie puzzle

Ćwiczenie 6.3 Konsekwencje ocieplenia globalnego

Ćwiczenie 6.4 Jak zatrzymać ocieplenie globalne?

PRACA DOMOWA

Ćwiczenie 5.2 Wykorzystanie energii w domu

W jaki sposób ty dojeżdżasz do szkoły?


Ćwiczenie 6.5 Co mogę zrobić, aby zatrzymać ocieplenie globalne?

Co TY możesz zrobić, aby ograniczyć ocieplenie globalne?

TREAM 2005 18

URZĄDZENIA ENERGOOSZCZĘDNE


TEMAT Czym jest energia? Źródła energii elektrycznej Efekt cieplarniany Protokół z Kioto Jak możemy oszczędzać

energię?

CELE

Poznanie różnych rodzajów energii i ich użytkowania na co dzień, oraz negatywnych skutków nadmiernego zużycia energii.

Poznanie najpopularniejszych sposobów wytwarzania energii. Zrozumienie różnicy pomiędzy elektrowniami różnego typu

Zrozumienie, czym jest efekt cieplarniany i jaki wpływ na powstawanie efektu cieplarnianego mają ludzie. Poznanie sposobów ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Zdobycie wiedzy nt co to jest Protokołu z Kioto i najważniejszych postanowień dot. redukcji emisji CO2

Zdobycie wiedzy nt zmian w środowisku naturalnym, powstałych na skutek nadmiernego zużycia energii. Uświadomienie sobie, jak dużo energii tracimy używając nieefektywnych energetycznie urządzeń. Stworzenie listy największych „pożeraczy” energii.

DYSKUSJA Co to jest energia? Do czego jest nam potrzebna?

Jak ludzie wytwarzają energię? Który sposób wytwarzania energii jest najtańszy?

Do czego może prowadzić efekt cieplarniany?

Pomysły na ograniczenie emisji CO2

Do jakich anomalii pogodowych prowadzi nadmierne zużycie energii? Czy oszczędzanie energii ma pozytywny wpływ tylko na środowisko?

ĆWICZENIA Ćwiczenie 4.1 Historia energii Ćwiczenie 4.2 Lemoniada bez prądu

Ćwiczenie 4.4 Formy energii Ćwiczenie 4.6 Energia wiatru Ćwiczenie 4.7 Energia słoneczna

Ćwiczenie 6.8 Efekt cieplarniany – quiz

Ćwiczenie 8.4 Kupujemy z myślą o kosztach całkowitych Ćwiczenie 7.9 Poszukiwania w sklepach

Ćwiczenie 5.4 Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu Ćwiczenie 8.3 Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze

PRACA DOMOWA

Zrób listę urządzeń gospodarstwa domowego, które twoim zdaniem zużywają najwięcej energii

Narysuj bądź opisz jeden ze sposobów wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych.


Odszukaj informacje nt europejskich projektów zmierzających do ograniczenia zużycia energii.

Co to są kwaśne deszcze? Jakie są przyczyny ich powstawania i jakie przynoszą one skutki?

TREAM 2005 19

LEKCJA 6 LEKCJA 7 LEKCJA 8

TEMAT Kupowanie urządzeń energooszczędnych Oszczędzanie energii poprzez użytkowanie urządzeń energooszczędnych

Oszczędzanie energii poprzez energooszczędne oświetlenie

CELE

Zrozumienie, co to jest etykieta energetyczna i dlaczego należy brać ją pod uwagę przy kupowaniu urządzeń. Poznanie przepisów dotyczące etykiet. Poznanie podstawowych kryteriów kupowania urządzeń energooszczędnych.

Zdobycie wiedzy jak zużywać mniej energii odpowiednio użytkując urządzenia?

Zrozumienie różnic pomiędzy żarówkami różnych typów i uświadomienie sobie dlaczego używanie energooszczędnego oświetlenia oszczędza pieniądze i chroni środowisko. Zdobycie wiedzy nt. wykorzystania naturalnego oświetlenia .

DYSKUSJA W jaki sposób wybierzesz urządzenia energooszczędne do swojego domu? Co Ci w tym pomoże?

Jakie elementy środowiska naturalnego wpływają na zużycie energii przez urządzenia domowe?

Jakich żarówek używasz w domu? Jak długo działają? Podaj swoje pomysły na oszczędzanie światła.

ĆWICZENIA Ćwiczenia od 7.1 – 7.8

Ćwiczenie 8.3 Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze Ćwiczenie 8.4 kupujemy z myślę o kosztach całkowitych

Ćwiczenie 8.2 Urządzenia energooszczędne – poszukiwania w domu

PRACA DOMOWA Ćwiczenie 7.9 Poszukiwania w sklepach Odszukanie informacji dostępnych na pralkach,

lodówkach, zmywarkach. -

Rozdział 2

TREAM 2005 20

2 Ocieplenie globalne i zmiany klimatu WPROWADZENIE

W niniejszym rozdziale znajdują się materiały dotyczące następujących zagadnień:

• Czym jest energia?

• Energia a zanieczyszczenie środowiska

• Ocieplenie globalne i jego wpływ na otoczenie

Postawione problemy powinny zachęcić uczniów do dyskusji, a odpowiednio dobrany materiał umożliwi im wykonanie ćwiczeń i pomoże określić sposoby na jakie oni i ich rodzice mogą oszczędzać energię.

Każda lekcja powinna składać się z dyskusji i części ćwiczeniowej. Ćwiczenia, które należy wykonać w domu, poszerzono także o podstawowe informacje dla rodziców.

Prezentowane źródła można, w razie potrzeby, uzupełnić o dodatkowe materiały, takie jak artykuły prasowe, wiadomości telewizyjne i źródła internetowe.

Celem edukacji opartej na niniejszym podręczniku jest zachęcenie uczniów do oszczędnego zużywania energii, tak aby mieli poczucie, że przyczyniają zmniejszenia ocieplenia globalnego.

2.1 Świadomość Wszyscy korzystamy z energii, nie tylko od momentu, kiedy się obudzimy aż do chwili, kiedy idziemy spać, bo nawet gdy śpimy nadal ją zużywamy. To ona napędza samochody, rozświetla

Rozdział 2

TREAM 2005 21

ciemność i ogrzewa domy. To dzięki niej pierzemy ubrania, korzystamy z komputerów i oglądamy telewizję.

Energia jest obecnie łatwo dostępna i tania, tańsza niż była kiedyś. Przyzwyczailiśmy się do niej tak, że prawie nie zauważamy jej istnienia. Mimo to jest bardzo istotna dla naszego życia a my sami jesteśmy od niej zależni. Czym tak na prawdę jest energia i jak wiele o niej wiemy?

Czym jest energia?

Energia sprawia, że wokół nas dzieją się różne rzeczy. To ona umożliwia nam chodzenie, bieganie, zabawę, myślenie, odrabianie pracy domowej czy sprzątanie pokoju.

Energia jest prawie we wszystkim wokół nas:

W ciągu dnia słońce daje światło i energię cieplną. Jemy po to, by mieć energię potrzebną do zabawy i pracy. Inne rodzaje energii pomagają uprościć codzienne czynności i uczynić nasze życie wygodniejszym, np. dzięki energii możemy jeździć samochodami, oświetlać domy, gotować.

A lista rzeczy, do których potrzebujemy energii jest jeszcze długa…

Energię można określić jako zdolność do wykonania pewnej pracy.

Skąd bierzemy energię?

Prawie cała energia pochodzi ze Słońca. Słońce ogrzewa naszą planetę i sprawia, że rosną na niej rośliny. Rośliny nie tylko rosną dzięki energii, ale również ją magazynują. Ludzie i zwierzęta zdobywają energię jedząc rośliny lub mięso zwierząt, które same wcześniej zdobyły energię z pokarmu.

Na rysunku obok pokazano, że można zdobyć energię jedząc rybę, która zjadła mniejsze rybki, które z kolei zjadły maleńkie roślinki nazywane planktonem. To właśnie jest łańcuch pokarmowy.

Rozdział 2

TREAM 2005 22

Gdzie i jak zużywamy energię?

Ludzie nauczyli się wykorzystywać energię już dawno temu. Od tysięcy lat używali ognia jako źródła światła, do ogrzewania oraz gotowania. Wykorzystywali wiatr, aby żeglować i mleć ziarno.

Wiele rzeczy nie byłoby możliwych bez energii, Gdyby człowiek nie nauczył się z niej korzystać, nie byłby w stanie np.

• oświetlać domów,

• ogrzewać pomieszczeń i gotować,

• jeździć samochodem, pociągiem, latać samolotami i rakietami kosmicznymi,

• oglądać telewizję i słuchać radia,

• napędzać maszyny,

• produkować wielu rzeczy,

• transportować towarów,

• komunikować się za pomocą telefonów, radia, telewizji, Internetu.

2.2 Źródła energii Poza słońcem i wiatrem ludzie odkryli również inne źródła energii, które w większości znajdują się pod ziemią. Są to bardzo stare złoża paliw stałych. Powstały one z ogromnej ilości roślin zmagazynowanych miliony lat temu.

Te paliwa to: węgiel, ropa i gaz ziemny.

Wszystkie one pochodzą z wnętrza Ziemi.

Paliwa są wykorzystywane w elektrowniach do wytwarzania energii elektrycznej. Benzyna i ropa napędzają samochody, którymi jeździmy.

Istnieją również inne źródła energii.

Rozdział 2

TREAM 2005 23

Energia wodna: wykorzystuje płynącą wodę, aby wyprodukować energię elektryczną.

Wiatraki: wytwarzają energię elektryczną z energii wiatru.

Kolektory słoneczne: wykorzystują promienie słoneczne, aby ogrzać wodę.

Ogniwa fotowoltaiczne: produkują energię elektryczną ze światła słonecznego.

Biomasa: w wielu miejscach na świecie ludzie używają drzewa do ogrzewania i gotowania.

2.3 Przyczyny globalnego ocieplenia Wszędzie mówi się wiele o ociepleniu globalnym, o tym jak zmieni ono naszą planetę i nasze życie. Mimo to niewielu z nas potrafi wyjaśnić, czym jest to zjawisko, jakie są jego przyczyny i skutki.

Poniżej zebraliśmy kilka faktów na temat globalnego ocieplenia. Są one sprawdzone i potwierdzone przez wielu naukowców.

• Klimat Ziemi ulega bardzo szybkim zmianom

• W ciągu ostatnich 300 lat temperatura Ziemi podniosła się o ok. 0,7°C

• Naukowcy przypuszczają, że do końca tego wieku temperatura podniesie się o kolejne 2°C do 5°C.

• Właśnie ten wzrost temperatury nazywamy ociepleniem globalnym.

• Zmiana klimatu jest lepszym określeniem niż ocieplenie globalne. Dlaczego? Ponieważ w różnych miejscach świata mogą następować różne zmiany

Skąd się biorą zmiany klimatu?

Naukowcy zgadzają się, że ludzie mają duży wpływ na klimat Ziemi, emitując bowiem szkodliwe gazy wywołują tzw. efekt cieplarniany. Te szkodliwe gazy, takie jak dwutlenek węgla, tlenki azotu, ozon oraz metan, powstają w procesie spalania paliw stałych. Powstawanie efektu cieplarnianego przyspiesza wycinka lasów i niszczenie terenów zielonych.

Rozdział 2

TREAM 2005 24

2.4 Skutki zmian klimatu Dlaczego ocieplenie klimatu jest złe?

Jest wiele konsekwencji ocieplenia klimatu, którymi powinniśmy się martwić. Większości z nas 5°C może wydawać się niewielką różnicą temperatury, ale tak naprawdę zmienia to cały system klimatyczny. Dzieje się to tak szybko, że nie wszyscy zdążą się przystosować. Poniżej wymieniono zmiany, jakie zachodzą na skutek ocieplenia klimatu.

Więcej deszczy i sztormów

Podwyższona temperatura powoduje zwiększenie poziomu oraz siły opadów w niektórych regionach Świata.

W innych może sprawić, że 3 miliardy ludzi będą miały problem z dostępem do źródła wody.

Więcej susz i pożarów

Cieplejsza temperatura zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia susz. Zwiększone parowanie Ziemi, zwłaszcza latem i jesienią, pogarsza i tak już suche warunki glebowe, co może prowadzić do wybuchu pożarów.

Wielu ludzi, np. w Afryce i Azji, może nie być w stanie uprawiać zboża, bardzo duże jest więc ryzyko głodu.

Fale gorąca i epidemie

Coraz częstsze i coraz groźniejsze fale gorąca mogą prowadzić do zwiększonej liczby zgonów tak jak miało to miejsce w lecie 2003 roku w Europie. Choroby, które szybciej rozwijają się w cieplejszym klimacie (np. malaria) będą atakować te regiony, gdzie do tej pory temperatura była dla nich za niska.

Topnienie lodowców i wczesne odwilże

Podniesienie temperatury na Ziemi przyspieszy topnienie lodowców i czap lodowych na biegunach. Spowoduje również wcześniejsze odwilże na rzekach i jeziorach.

Lód pokrywający teraz Grenlandię może częściowo stopnieć, co doprowadzi do podniesienia poziomu wody w morzach. Podobny efekt przyniesie topnienie lodowców górskich.

Rozdział 2

TREAM 2005 25

Podniesienie się poziomu mórz

Kiedy wzrośnie temperatura, morza zaczną wchłaniać ciepło, co spowoduje ich rozszerzenie się wód a tym samym podniesienie ich poziomu. Poziom wody może wzrosnąć od 10 do 90cm. Do roku 2050 miasta takie jak Londyn czy Nowy York mogą znaleźć się częściowo pod wodą.

Zmiany w ekosystemach i ginące gatunki

Oczekuje się, że wzrost temperatury na świecie zaburzy funkcjonowanie ekosystemów. Gatunki zwierząt, które nie będą potrafiły przystosować się do nowych warunków, zginą. Szczegółowe badania wykazały, że jeśli nie uda się zastopować globalnego ocieplenia to do 2050 roku zginie ponad milion gatunków roślin i zwierząt. Już teraz poważnie zagrożone są niektóre rafy koralowe, ponieważ niszczy je wyższa temperatura wody.

2.5 Ograniczenie ocieplenia globalnego Międzynarodowa społeczność uczyniła już krok w stronę zmniejszenia globalnego ocieplenia poprzez przyjęcie Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (Climate Change Convention)

Głównym celem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu jest stabilizacja stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który nie będzie miał niebezpiecznego wpływu na klimat. Zredukowanie emisji gazów ma być tak rozłożone w czasie, by pozwolić ekosystemom na samodzielne zaadaptowanie się do zmiany klimatu i zagwarantować, że produkcja żywności nie będzie zagrożona, a postęp gospodarczy dokonywać się będzie w sposób zrównoważony.

Unia Europejska i jej kraje członkowskie rozpoczęły już działania w celu dotrzymania swoich zobowiązań wobec traktatu z Kioto. Starają się zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych i osiągnąć planowane przez UE zmniejszenie całości emisji o 10% do 2012 r.

Rozdział 2

TREAM 2005 26

Ponieważ jedną z głównych przyczyn ocieplenia globalnego jest gromadzenie się wyemitowanych do atmosfery ziemi gazów cieplarnianych, zmierza się do zmniejszenia wykorzystania energii pochodzącej ze spalania paliw stałych.

Jako, że paliwa stałe wykorzystuje się głównie do wytwarzania energii elektrycznej oraz do ogrzewania i transportu, nasuwającym się oczywistym rozwiązaniem jest bardziej efektywne wykorzystywanie energii oraz poznanie sposobów jej oszczędzania.

30% całej energii zużywanej w Europie wykorzystują gospodarstwa domowe, tak więc to domy są miejscami, gdzie należy rozpocząć oszczędzanie energii.

Założenia z Kioto zostaną osiągnięte tylko w przypadku, kiedy każdy z nas będzie efektywnie wykorzystywał energię.

2.6 Dodatkowe informacje Czym jest ocieplenie globalne?

Ocieplenie globalne polega na wzroście średnich temperatur globalnych. Naukowcy zauważyli, że ziemia ociepla się szybciej niż w ciągu ostatniego tysiąclecia. Pomiary, wykonane za pomocą urządzeń rozmieszczonych na całej ziemi wykazały, że w XX wieku następował stopniowy wzrost średnich temperatur. Temperatura powierzchni ziemi oraz niższej warstwy atmosfery podniosła się średnio o 0.6°C.

Lepszym określeniem zachodzących zjawisk wydaje się być termin „zmiany klimatycznej” – w niektórych rejonach świata następuje bowiem oziębienie klimatu. Termin ten odnosi się również do innych zjawisk, np. podnoszenia się poziomu mórz i ekstremalnych anomalii pogodowych.

Jakie są przyczyny ocieplenia globalnego?

Za przyczynę ocieplenia globalnego uważa się zwiększenie emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla, tlenków azotu, ozonu oraz metanu. Zwiększenie emisji gazów wynika ze skażenia środowiska i spalania paliw stałych w celu wytworzenia energii. Innymi przyczynami ocieplenia globalnego są agresywna gospodarka rolna, wycinanie lasów i zmiana wykorzystania gruntów. Konsekwencją wszystkich wymienionych działań jest spotęgowanie naturalnego efektu cieplarnianego, poprzez zwiększenie koncentracji szkodliwych gazów cieplarnianych w atmosferze.

Czym jest efekt cieplarniany?

Efekt cieplarniany odgrywa kluczową rolę w podtrzymywaniu niezbędnego dla życia na ziemi środowiska. Gdyby nie było efektu cieplarnianego (czyli w atmosferze nie byłoby gazów cieplarnianych) temperatura na Ziemi spadłaby do ok. -15 C0 . Ziemia stałaby się zamarzniętą i niezamieszkaną planetą. Dzięki efektowi cieplarnianemu temperatura ta wynosi (średnio rocznie) ok. +15 C0.

Efekt cieplarniany

Para wodna, dwutlenek węgla, tlenki azotu, ozonu, metanu oraz innych gazów cieplarnianych tworzą naturalną osłonę powietrzną wokół Ziemi. Mówiąc wprost – światło słoneczne przechodzi przez atmosferę i ogrzewa Ziemię, która wydala tę energię w przestrzeń. Kiedy energia przechodzi przez atmosferę, część jej wchłaniają gazy cieplarniane, a pozostała część ucieka w przestrzeń kosmiczną. Oznacza to, że część energii słonecznej zostaje uwięziona i ogrzewa niższe partie atmosfery i Ziemię.

Rozdział 2

TREAM 2005 27

Konsekwencje ocieplenia globalnego

Wzrost temperatury

W ciągu ostatnich 100 lat temperatura Ziemi wzrosła o 0.6°C. Jeśli potwierdzą się przeprowadzane komputerowo symulacje zmian klimatycznych, temperatura pod koniec XXI wieku będzie o 1.4-5.8°C wyższa niż w 1990 roku. Tereny najbardziej zagrożone w wyniku tego wzrostu to północna strefa polarna, gdzie średnie temperatury zimowe mogą wzrosnąć o 100C i tereny położone w głębi kontynentów, na środkowych szerokościach geograficznych, gdzie możliwe jest znaczne ocieplenie klimatu. Zaskakujący jest to, że zgodnie z symulacjami, temperatury w południowej strefie polarnej wzrosną nieznacznie.

Ekstremalne zjawiska pogodowe

Tak szybka zmiana klimatu niewątpliwie spowoduje nasilenie się występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, m.in. susz, powodzi, obsunięcia gruntów, burz, cyklonów i tornad, podniesienie poziomu wód w oceanach, fale upałów i uderzenia mrozu.

Tereny podmokłe najprawdopodobniej staną się jeszcze bardziej wilgotne, z większym prawdopodobieństwem powodzi. Tereny suche staną się bardziej suche, z długookresowymi suszami prowadzącymi do pustynnienia terenów.

Zwiększenie temperatury i wilgoci atmosfery zwiększa prawdopodobieństwo występowania sztormów, huraganów i tornad.

Częste doniesienia o kataklizmach w naturze sugerują, że wyjątkowe zjawiska pogodowe stają się coraz bardziej powszechne. Od czasu do czasu każdy region doświadcza jakiegoś ekstremalnego zjawiska klimatycznego. Eksperci przewidują, że silne burze oraz powodzie staną się w przyszłości prawdopodobnie jeszcze częstsze.

W ostatnich latach susze, pożary lasów, fale upałów, powodzie oraz burze stały się coraz częstszym tematem wiadomości. Mieszkańcy południowo-wschodniej Anglii utrzymują że powodzie ostatnich dni są największe od 40 lat. (BBCnews, Wtorek, 17 października, 2000 r.)

Wraz ze wzrostem temperatur susze i fale upałów stają się coraz bardziej powszechne. W lecie 1998 r. Stany Zjednoczone doświadczyły rekordowych temperatur, które spowodowały śmierć ponad 140 osób. Susze i gorąco były przyczyną nieurodzaju – w niektórych regionach zbiory nie osiągnęły nawet połowy zwykłego poziomu.

Rozdział 2

TREAM 2005 28

Ostatniego lata w południowej Europie i w rejonie Morza Śródziemnego szalały niepohamowane pożary. W samej Grecji wybuchło 150 pożarów lasów. Jeśli nie podejmie się działań prewencyjnych to wraz ze wzrostem temperatury pożary lasów staną się coraz groźniejsze.

Podniesienie się poziomów mórz, topnienie lodowców

Wzrost temperatury i rozszerzanie się wchłaniających ciepło mórz spowoduje podniesienie ich poziomu. Lód pokrywający teraz Grenlandię może częściowo stopnieć, co doprowadzi do dalszego podniesienia się poziomu wody. Podobny efekt będzie mieć topnienie lodowców górskich.

Wzrost poziomu wód sprawi, że zalane zostaną niżej położone tereny nadbrzeżne. W czasie sztormów oceany wedrą się głębiej w ląd, zalewając coraz dalej położone tereny.

Badania wykonane na przestrzeni ostatnich 100 lat wykazały, że poziom mórz podniósł się już od 10 do 25 cm. W nadchodzącym stuleciu gwałtowne ocieplenie globalne, może potroić ten wskaźnik. Do 2050 roku oceany podniosą się o kolejne 20 cm, powodując zmniejszenie się powierzchni nisko położonych terenów nadmorskich i utratę obszernych fragmentów lądu.

Cieplejsze zimy na Biegunie Północnym

Według niektórych badań w północnej strefie okołobiegunowej zimowe temperatury mogą podnieść się nawet o całe 100C. Może to spowodować stopnienie lodu i podniesienie poziomu morza.

Od 1940 r. temperatura na Antarktyce wzrosła o ok. 2.5°C - pięć razy szybciej niż wynosi średnia globalna dla ostatnich 50 lat. Również w Arktyce odnotowano gwałtowne ocieplenie.

Rozdział 3

TREAM 2005 29

3 Etykiety produktów i oszczędzanie energii w gospodarstwie domowym

Etykiety stanowią istotny środek komunikacji pomiędzy wytwórcą a sprzedającym/kupującym. Informacje na etykiecie pomagają kupującemu wybrać najbardziej odpowiadający mu artykuł, muszą zatem dokładnie opisywać z czego produkt został wyprodukowany oraz jakie są jego funkcje.

Prawo krajowe, oraz, coraz częściej, unijne, wymaga specyfikacji energetycznej, ekologicznej oraz dotyczącej wtórnego przetwarzania. Uważa się, że jest to podstawa pozwalająca konsumentowi na wybór dóbr o mniejszym negatywnym wpływie na środowisko, wywieranym w ciągu całego cyklu życia produktu.

Różnorodność etykiet jest obecnie ogromna, na niektórych produktach możemy znaleźć nawet 10 ich rodzajów. Mamy nadzieję, że uczniowie, dzięki zrozumieniu przekazywanych przez producentów informacji, będą mogli pomagać swoim rodzicom w podejmowaniu decyzji o zakupie sprzętów.

Przytoczone źródła przedstawiają wykorzystanie etykiet oraz szczegółowo opisują sposób typy etykiet informujących o wpływie produktu na środowisko. Zestaw ćwiczeń (w rozdz. 7) zachęca do opanowania sztuki rozpoznawania etykiet oraz zdobycia wiedzy, jak można wykorzystać uzyskane informacje w celu oszczędzania energii w domach.

Zużycie energii w domach stale wzrasta, mimo że producenci sprzętów domowych stosują coraz nowsze, bardziej efektywne energetycznie technologie. Dzieje się tak ponieważ stale pojawiają się nowe produkty, które czynią nasze życie łatwiejszym i wygodniejszym, np. video, DVD, wieże stereo, komputery, zmywarki i telewizory.

Zagadnienia te ilustrują ćwiczenia w rozdz. 8 i 9, informacje o omówionych produktach można znaleźć też na stronie internetowej www.eais.info

Rozdział 3

TREAM 2005 30

3.1 Co to jest etykieta produktu? Etykieta produktu jest dołączonym do produktu lub jego opakowania kawałkiem papieru lub innego materiału, na którym możemy znaleźć szereg użytecznych informacji na temat tego produktu, np. jego pochodzenie, markę, sposób wykorzystywania lub przeznaczenie.

Etykiety dostarczają informacje:

• Konsumentom, którzy chcą kupić produkt, • Obsłudze sklepu, która dzięki temu może lepiej doradzić klientowi, • Osobom, które mają zainstalować ten produkt.

Informacja przekazywana przez etykiety jest zazwyczaj krótka i zwięzła. Nie zawsze można ją zrozumieć bez pewnej fachowej wiedzy. Dlatego pełniejszą informację można znaleźć w dołączanych do produktu broszurach lub instrukcjach.

Różne etykiety obowiązujące na rynku światowym

Jednym z następstw globalizacji jest istnienie ogólnoświatowego rynku. Często produkty są gdzie indziej projektowane, gdzie indziej produkowane, a jeszcze gdzie indziej sprzedawane. Unia Europejska stworzyła rynek, objęty standaryzacją produktów i ich etykiet. Ten sam produkt możemy więc spotkać w tym samym opakowaniu w różnych krajach. Różny jest tylko język, w którym napisano instrukcję obsługi.

Poniżej podajemy niektóre typy etykiet:

Producenckie: nazwa producenta i jego logo Informacyjne: udzielają pewnych informacji na temat produktu (np. maksymalna temperatura prania itp.) Ostrzeżenia: ostrzegają nas przed czymś, np. że niewłaściwe podłączenie kuchenki grozi wybuchem gazu lub zatruciem Etykiety ekologiczne: pomagają nam chronić środowisko Każdy produkt, który kupujemy w sklepie, ma większy lub mniejszy wpływ na nasze środowisko. dlatego zwracając uwagę na to, jakie produkty kupujemy, pomagamy to środowisko chronić.

3.2 Cykl życia produktu Wszystkie produkty mają wpływ na środowisko naturalne, ale niektóre z nich są mniej szkodliwe niż inne. Dlatego też troszcząc się o to co kupujesz, troszczysz się również o środowisko.

Cykl życia produktu

Aby móc zrozumieć dlaczego produkty mają wpływ na środowisko i dlaczego wpływ niektórych z nich jest mniejszy, musimy najpierw zrozumieć czym jest cykl życia produktu.

W skrócie cykl życia produktu to czas od jego wyprodukowania, poprzez czas użytkowania aż po czas jego rozkładu. My, konsumenci, rejestrujemy tylko fragment cyklu życia każdego produktu – tj. ten czas kiedy go używamy. Np. kupujemy butelkę mleka, wypijamy jej zawartość, a opakowanie wyrzucamy. Nie widzimy, jak surowce potrzebne do wyprodukowania butelki są wydobywane z ziemi, a następnie przetwarzane. Nie widzimy produkcji butelki ani jej drogi do mleczarni. Potem, kiedy wyrzucamy butelkę do kosza, zdaje się ona znikać. Tymczasem żeby zrozumieć koszt butelki (finansowe nakłady dla jej wytworzenia oraz jej wpływ na środowisko) musimy wziąć pod uwagę cały cykl życia a nie tylko moment kiedy jej używamy.

Rozdział 3

TREAM 2005 31

Gotowe produkty przewożone są do sklepów (dodatkowe zużycie energii).

Kiedy produkt przestaje być używany pozbywamy się go i wyrzucamy do śmieci. Do tego też potrzebujemy energii.

Cykl życia produktu

Krok 5: Wyrzucenie

Krok 1: Wydobycie surowców

Krok 2: Produkcja

Krok 4: Użytkowanie

Krok 3: Transport

Wszystkie produkty rozpoczynają swoje życie w środowisku naturalnym. Aby wydobyć surowce z ziemi lub innego miejsca ich zgromadzenia potrzebna jest energia. Zanim wyprodukujemy papier musimy zasadzić, a następnie ściąć drzewa. Do produkcji plastiku potrzebna jest z kolei zgromadzona w ziemi ropa.

Surowe materiały poddaje się przetworzeniu, a następnie wykorzystuje do produkcji różnych przedmiotów. Na wszystkich wspomnianych etapach niezbędna jest oczywiście energia.

Po dokonaniu zakupu konsumenci (czyli my) użytkują nowe przedmioty. Niektóre z nich zużywają energię np. urządzenia elektryczne, takie jak zmywarki do naczyń, lodówki, itd.

Rozdział 3

TREAM 2005 32

Skąd zatem możemy się dowiedzieć, która rzecz jest mniej szkodliwa i którą lepiej kupić? To proste - sprawdzając etykietki.

3.3 Etykiety energetyczne i chroniące środowisko

Etykiety energetyczne i te chroniące środowisko mówią nam wiele o wpływie danego produktu na środowisko naturalne. Opisują zużycie wody i energii elektrycznej przez dane urządzenie, zanieczyszczenie środowiska w czasie produkcji i późniejszego rozkładu. Pozwalają konsumentom zorientować się w oferowanych na rynku produktach a także porównać je z wyrobami innych producentów. Ponieważ kupujący mają możliwość zapoznania się z danymi dotyczącymi ochrony środowiska, mogą wybrać produkt mniej szkodliwy. Dzięki temu, oraz prawidłowemu użytkowaniu, znacznie zmniejsza się szkodliwy wpływ urządzeń gospodarstwa domowego na środowisko.

3.4 Typy etykiet Etykiety pomagają nam:

• Wybrać produkt najlepiej odpowiadający naszym potrzebom,

• Rozpoznać produkty o mniejszej szkodliwości dla środowiska,

• Wybrać produkty tak aby najlepiej chronić środowisko.

Na opakowaniach można znaleźć wiele „zielonych” etykiet. Oto niektóre z nich:


Jest to najpopularniejsza etykieta w Europie wprowadzona przez Komisję Europejską. Wskazuje ona efektywność energetyczną produktu od „A” (najbardziej efektywny) do „G” (najmniej efektywny). Etykieta zawiera też informacje o możliwościach produktu, jego wydajności i jakości działania.

Rozdział 3

TREAM 2005 33

Produkty, na których znajduje się ta etykieta to:

Pralki

Zmywarki

Lodówki

Piekarniki

Żarówki

Suszarki do ubrań

Lodówko-zamrażarki

Zamrażarki

Rozdział 3

TREAM 2005 34

Energy Star

Znak ten powstał z inicjatywy Unii Europejskiej i USA w celu promowania efektywnego energetycznie sprzętu biurowego. Jest to umieszczony dobrowolnie przez producenta znak, którym zostają opatruje się dostępne na rynku komputery osobiste, monitory, faksy, skanery, fotokopiarki i drukarki.

Znak GEA (Grupa Urządzeń Efektywnych Energetycznie)

Jest to umieszczony dobrowolnie przez producenta znak urządzeń efektywnych energetycznie, opracowany przez Szwajcarskie Federalne Biuro na rzecz Energii. Znak ten stosowany jest na wielu urządzeniach elektronicznych takich jak: wyposażenie audio, ładowarki do baterii, komputery, DVD, faksy, lampy, skanery, monitory, drukarki i telewizory.

Energy efficiency recommended (rekomendowane urządzenie efektywne energetycznie)

Etykieta, umieszczona dobrowolnie przez producenta, którą możemy znaleźć na żarówkach, urządzeniach chłodzących, pralkach i zmywarkach, oraz na bojlerach gazowych, urządzeniach kontrolujących temperaturę, instalacjach w piwnicach i na strychach. Urządzenia oznaczone tą etykietą spełniają, a nawet przekraczają wymagania efektywności energetycznej, ustanowione przez komitet

doradczy.

Etykiety chroniące środowisko

Ecolabel

Jest to etykieta umieszczana dobrowolnie na produktach w Unii Europejskiej, Norwegii, Liechtensteinie i Islandii. Przeznaczona jest dla produktów, które mają mniejszy negatywny wpływ na środowisko niż inne podobne produkty. Pod uwagę brany jest cały cykl życia produktu – również wydobycie surowców, późniejszy rozkład i degradacja.

Nordic Eco-label

Nordycki Łabędź to etykieta wprowadzona przez Nordycki Komitet Ministrów Norwegii, Szwecji, Finlandii, Danii i Islandii. Etykietą tą znakuje się 60 grup produktów, poczynając od domowych urządzeń sprzątających a kończąc na urządzeniach elektronicznych. Produkty tak oznaczone spełniają bardzo wysokie standardy ekologiczne. Kryteria przyznawania etykiety uwzględniają wpływ produktu na środowisko podczas całego cyklu życia produktu. Łabędź gwarantuje również

Rozdział 3

TREAM 2005 35

spełnianie kryteriów jakości i wydajności.

Blue Angel (Błękitny Anioł)

Błękitny Anioł został wprowadzony w 1977 r. z inicjatywy niemieckiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i jest najstarszą tego typu inicjatywą europejską. Oznaczane nim są produkty o zdecydowanie lepszej charakterystyce środowiskowej od innych artykułów z tej samej grupy towarów, zaspokajające te same potrzeby. Podstawę środowiskowej oceny stanowi uproszczona analiza cyklu życia produktu, obejmująca produkcję, użytkowanie produktu i zagospodarowanie odpadów. W ocenie, oprócz

zanieczyszczenia trzech podstawowych składników środowiska przyrodniczego (powietrza, wody, gleby), bierze się pod uwagę także hałas oraz możliwość powstawania substancji szczególnie niebezpiecznych.

Zielony Punkt

Europejski symbol recyklingu, powszechnie używany na opakowaniach. Oznacza, że wniesiono już opłatę za wtórne przetworzenie opakowania.

Pętla Mobiusa

Pętla Mobiusa jest powszechnie stosowanym międzynarodowym symbolem recyklingu. Możesz ją znaleźć na wielu produktach. Nikt nie jest właścicielem tego znaku, ale mimo to istnieją ścisłe wytyczne kiedy i w jaki sposób można go używać:

Oznacza, że produkt został wykonany z materiałów wtórnych. Jeżeli nie jest to zaznaczone inaczej produkt ten jest w 100% wtórny. Symbolowi może towarzyszyć procentowy zapis mówiący jaka jego część została zrobiona z materiałów pochodzących z recyklingu

Informuje nas, że produkt może być wtórnie przetworzony. Jeżeli nie zaznaczono inaczej jest on w 100% gotowy do powtórnego przetworzenia. Informuje nas również, że więcej niż 1/3 mieszkańców danego regionu ma dostęp do specjalnych pojemników na ten rodzaj odpadów.

Rozdział 3

TREAM 2005 36

3.5 Dlaczego urządzenia gospodarstwa domowego powinny być efektywne energetycznie?

Wszyscy ludzie zużywają energię własnych ciał – przez całą dobę, także przez sen. Nie wygląda na to, żebyśmy musieli o nią specjalnie zabiegać. Energia ta jest łatwo dostępna i towarzyszy nam „sama z siebie”. Nie musimy nawet o niej myśleć.

Dlaczego powinniśmy więc przywiązywać wagę do energii, którą zużywają nasze urządzenia domowe?

Ocieplenie klimatu zostało już omówione w osobnym rozdziale, ale podsumujmy tę kwestię jeszcze raz:

Produkując energię elektryczną wytwarzamy szkodliwe dla środowiska gazy cieplarniane (dwutlenek węgla i inne gazy). Dwutlenek węgla jest jedną z podstawowych przyczyn ocieplenia globalnego.

Przykładowo Wielka Brytania wytwarza 3% gazów cieplarnianych powstających na Ziemi. To tyle samo co cała Afryka.

Wyczerpują się zapasy paliw stałych (a jest to nieodnawialne źródło energii).

Według ekspertów pozostało nam jeszcze, przy obecnym tempie zużycia zasobów, zapasów benzyny na 40 lat i gazu ziemnego na 62 lata. Potem światowe złoża będą puste.

Co paliwa stałe mają wspólnego z urządzeniami domowymi?

Prawie cała energia, którą zużywamy pochodzi z elektrowni, wytwarzających ją w procesie spalania paliw stałych. W tym procesie, oprócz energii, wytwarzane są gazy cieplarniane, które wpływają na ocieplanie się klimatu. Efektywne energetycznie urządzenia potrzebują mniej prądu niż ich zwykłe odpowiedniki. Dlatego:

Mniejsze zużycie energii = mniejsza emisja CO2 = mniejsze zanieczyszczenie środowiska

Urządzenia nieefektywne energetycznie mogą niszczyć również stan twojego konta w banku. Więcej zużytej energii oznacza większe rachunki za prąd.

3.6 Efektywne energetycznie urządzenia gospodarstwa domowego Co różni nowoczesne urządzenia gospodarstwa domowego od tych starszych? Przede wszystkim zużywają mniej energii elektrycznej, mniej wody i mniej detergentów, niż podobne urządzenia produkowane 10 czy 15 lat temu. Są również lepiej zaprojektowane, wyposażono je w więcej funkcji i są wygodniejsze w użyciu. Sprawiają, że nasze życie jest łatwiejsze.

Rozdział 3

TREAM 2005 37

Pamiętaj! Kiedy kupujesz jakieś urządzenie płacisz nie tylko jego pierwotną cenę, ale również opłacasz koszty jego użytkowania tak długo, jak z niego korzystasz. W ciągu „życia” urządzenia koszty wody, energii oraz detergentów mogą wielokrotnie przebić cenę jego zakupu. Dlatego warto kupić urządzenie energooszczędne.

Żarówki

Zalety energooszczędnych żarówek:

• Dłuższy czas użytkowania

• Mniej żarówek do kupowania i wymiany

• Mniejsze straty

• Większa wydajność

• Mniej zużytej energii

• Zmniejszona emisja CO2

• Mniejsze koszty użytkowania

Na rynku są już dostępne żarówki, których długość działania jest znacznie większa, niż tych tradycyjnych. Ponieważ wykorzystują inną metodę generowania światła są bardziej wydajne i zużywają mniej energii. Dzięki temu spada emisja CO2 oraz wysokość rachunków za prąd. Dłuższe życie żarówek oznacza wygodę dla użytkownika – nie trzeba ciągle ich zmieniać i uzupełniać zapasów. Mniejsze są również koszty ich utylizacji.

Zmywarki do naczyń

Zalety energooszczędnych zmywarek:

• Udoskonalone metody mycia

• Czystsze naczynia

• Mniejsze zużycie wody

• Mniejsze zużycie energii

• Zastosowanie do nowych detergentów, które wymagają niższej temperatury mycia

• Nowe, bezpieczniejsze czujniki

Nowe zmywarki do naczyń zmywają lepiej i wykorzystują mniej wody. Większość z nich posiada również program zmiękczający wodę dzięki czemu wymagają mniej detergentów. Ponieważ nowe detergenty działają już w niższej temperaturze oszczędzasz energię i pieniądze. Każda rodzina może wybrać model najlepiej odpowiadający jej potrzebom (wielkość i rodzaje programów myjących).

Rozdział 3

TREAM 2005 38

Pralki

Zalety energooszczędnych pralek:

• Ulepszone metody prania

• Czystsze ubrania

• Mniejsze zużycie wody

• Mniejsze zużycie energii

• Zastosowanie do nowych detergentów

• Nowe, bezpieczniejsze czujniki

W pralkach możemy znaleźć podobne nowoczesne rozwiązania, jak w zmywarkach do naczyń. Posiadają one wiele programów, z których możemy wybrać najlepiej pasujący do naszego prania (np. pranie krótkie lub intensywne). Wyposażone są również w skomplikowane czujniki, pomagające wybrać optymalną temperaturę prania i jego czas. Większość pralek samodzielnie waży, ile prania włożyliśmy do środka i na tej podstawie dobiera potrzebną ilość wody i detergentu.

Suszarki

Zalety energooszczędnych suszarek:

• Ulepszony obieg powietrza

• Czujniki pomagające określić wilgotność ubrań

• Lepsza izolacja

Nowe suszarki zostały wyposażone w lepsze systemy, niż te, którymi dysponowały stare modele. Lepsza izolacja bębnów sprawia, że pranie schnie znacznie szybciej. Czujniki mierzące wilgotność ubrań są znacznie bardziej efektywne niż dotychczas stosowane wyłączniki czasowe. Nowsze modele posiadają również kondensatory, które uniemożliwiają wilgotnemu powietrzu wydostawanie się na zewnątrz (dzięki temu pomieszczenie, w którym stoi suszarka, nie wilgotnieje).

Lodówki i zamrażarki

Zalety energooszczędnych lodówek i zamrażarek:

• Lepsza izolacja

• Bardziej efektywne kompresory

• Nowe, przyjazne środowisku, gazy chłodzące

• Bardzo niskie zużycie energii, klasy A++ i A+

Nowe lodówki i zamrażarki są obecnie bardzo efektywne energetycznie. Ulepszona izolacja i wydajniej pracujące kompresory podniosły ich efektywność energetyczną do klas A++ i A+. Ponieważ nie wykorzystuje się już gazów CFC i HFC do chłodzenia, urządzenia te nie niszczą powłoki ozonowej i nie przyczyniają się do powstawania efektu cieplarnianego. Niektóre zamrażarki wyposażone są w termostaty umożliwiające lepszą kontrolę temperatury.

Rozdział 3

TREAM 2005 39

Kuchenki i piekarniki

Zalety energooszczędnych kuchenek i piekarników:

• Ulepszona izolacja

• Lepsze rozprowadzanie ciepła

• Bardziej wydajne gotowanie

• Więcej opcji gotowania i kontroli elektronicznej

Nowe kuchenki dają znacznie większe możliwości gotowania niż stare modele. Lepsza izolacja pomaga zachować ciepło, a co za tym idzie jednolicie je rozprowadzić. Dzięki temu gotowanie jest łatwiejsze, a zużycie energii mniejsze.

3.7 Całkowite koszty użytkowania urządzenia Na koszt użytkowania urządzenia składają się następujące pozycje:

• Energia elektryczna

• Woda

• Detergenty (jeśli są potrzebne w danym urządzeniu)

Urządzenia energooszczędne mają wyższą cenę, ale koszty ich użytkowania są niższe, ponieważ zużywają mniej prądu, wody i detergentów.


Zgodnie z prawem, wszystkie nowe sprzęty gospodarstwa domowego (lodówki, zamrażarki, lodówko-zamrażarki, pralki, suszarki elektryczne, zmywarki do naczyń, piekarniki i kuchenki, a także żarówki) muszą być opatrzone etykietą energetyczną.

Etykiety energetyczne są bardzo przydatne, kiedy szukamy nowych sprzętów gospodarstwa domowego, gdyż pomagają nam w podjęciu właściwej decyzji. Dla różnego rodzaju sprzętów brane są pod uwagę różne kryteria. Standardem na wszystkich etykietach są symbole: Wydajność Energetyczna i Zużycie Energii, mają bowiem największe znaczenie dla określenia kosztu użytkowania urządzenia.

Etykiety zmywarek dodatkowo informują o wydajności suszenia i czyszczenia (skala od A do G). Określają również zużycie wody oraz to, jak dużo naczyń można do nich włożyć.

Etykiety pralek zawierają efektywność prania i suszenia (skala od A do G). Podobnie jak na zmywarkach informują o zużyciu wody i pojemności urządzenia.

Oprócz efektywności w skali „A-G” etykiety żarówek mówią o długości ich działania w godzinach, a także informują o ich mocy (w watach).

Rozdział 4

TREAM 2005 40

ĆWICZENIA 4 Postacie Energii Wprowadzenie

Ćwiczenia zawarte w tym rozdziale koncentrują się wokół zagadnień związanych z energią. Zostały zaplanowane tak, aby pogłębić i utrwalić wiedzę na następujące tematy:

• Definicja, zjawisko i postacie energii

• Różne źródła energii, z których korzystamy

• Zużycie energii w domu

• Różnice pomiędzy energią odnawialną a nieodnawialną

• Przegląd źródeł odnawialnych, energia słoneczna i wiatrowa

Arkusze ćwiczeń zostały zebrane na końcu każdego rozdziału.

4.1 Ćwiczenie 4.1: Historia energii Na rysunkach przedstawiono różne źródła energii, wykorzystywane przez ludzi na przestrzeni całej historii. Uważnie obejrzyj rysunki, a następnie wykonaj poniższe zadania:

Zadanie 1

Obejrzyj rysunki. Pokoloruj je kredkami lub flamastrami, a następnie opowiedz co przedstawiają.

Zadanie 2

Jakie rodzaje energii są wykorzystywane na rysunkach? Czy możesz wskazać, które z nich stanowią energię odnawialną a które nieodnawialną? Jakie są między nimi różnice?

Zadanie 3

Zastanów się jak będzie wyglądało wykorzystanie energii w przyszłości. Jak myślisz – w jaki sposób się zmieni? Czy sądzisz, że będziemy nadal używać tych samych źródeł energii? Przedyskutuj to zagadnienie z kolegami.

Rozdział 4

TREAM 2005 41

Uwagi dla nauczyciela

Opis: Ćwiczenie ma na celu analizę różnych rodzajów źródeł energii oraz różnic pomiędzy energią odnawialną a nieodnawialną.

Cele: • Poznanie źródeł energii wykorzystywanych w całej historii ludzkości • Poznanie różnic pomiędzy odnawialnymi i nieodnawialnymi źródłami energii • Refleksja nad wykorzystaniem energii i możliwościami zmian w nim w przyszłości

Materiały: Rysunki, kredki i flamastry

Najważniejsze pojęcia: Energia, węgiel, ropa, gaz, energia odnawialna, energia nieodnawialna, energia słoneczna, energia wodna, energia wiatrowa, energia nuklearna, paliwa stałe, źródła surowców, rewolucja przemysłowa

Metody: Praca samodzielna i w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, porównanie i wymiana informacji

Przedmioty: Geografia, historia, wiedza o społeczeństwie, plastyka, zajęcia językowe

Przedział wiekowy: 9-12 lat

4.2 Ćwiczenie 4.2: Lemoniada bez prądu Potrzebne materiały: wyciskarka do cytryn, 1 cytryna, ¾ szklanki cukru, 6 szklanek zimnej wody.

Zadanie 1

Podzielcie się na grupy, według podanego przepisu przygotujcie lemoniadę.

Składniki: 1 cytryna, ¾ szklanki cukru, 6 szklanek zimnej wody

Przepis: Sok z cytryny wycisnąć na cukier, dodać wodę, wymieszać.

Podzielcie się lemoniadą z kolegami i wypijcie ją. Zastanówcie się i przedyskutujcie w grupach jak i dlaczego używamy energii elektrycznej w naszych domach?

Zadanie 2

Razem z kolegami z grupy sporządźcie listę czynności, przy których wykonywaniu korzystamy z energii elektrycznej. Wypiszcie alternatywne sposoby wykonania tych czynności.

Uwagi dla nauczyciela:

Opis: Uczniowie przyrządzają świeżą lemoniadę bez użycia prądu, następnie dyskutują nad używaniem energii elektrycznej w domach.

Cel: Zrozumienie roli energii elektrycznej w naszym życiu, promowanie zachowań oszczędzających energię

Materiały: Cytryny, wyciskarki do cytryn, cukier, woda, szklanki

Najważniejsze pojęcia: Ciepło, energia elektryczna, energia mechaniczna i kinetyczna

Metody: Praca w grupach, wymiana informacji, rozumienie i interpretacja faktów, obserwacja

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki społeczne, nauki przyrodnicze


4.3 Ćwiczenie 4.3: Przemiany energetyczne Przedstawiony arkusz ćwiczeń zawiera tabelkę, pokazującą związki zachodzące pomiędzy źródłami energii, narzędziami, jakie wykorzystujemy do przetwarzania jednej formy energii w drugą, a końcowym wykorzystaniem energii w naszych domach.

Rozdział 4

TREAM 2005 42

Zadanie 1:

Razem z kolegami z grupy uzupełnijcie tabelkę.

Zadanie 2:

Wybierzcie z tabelki jeden przykład i zaprezentujcie go kolegom za pomocą pantomimy. Reszta klasy powinna spróbować zgadnąć, co prezentujecie. Możecie urządzić zawody pomiędzy grupami!


Opis: Gra mająca na celu utrwalenie wiadomości o energii, jej źródłach i narzędziach, jakie wykorzystujemy do jej przetwarzania. Poruszony zostaje także problem zużycia energii w domach w odniesieniu do pierwotnych źródeł energii.

Cele: • Zrozumienie cyklu energetycznego • Zrozumienie różnic i powiązań pomiędzy źródłami energii, energią pierwotną, oraz końcowym zużyciem

energii.

Materiały: Tabela do uzupełnienia

Najważniejsze pojęcia: Energia pierwotna, paliwa, elektrownie, końcowe wykorzystanie energii, węgiel, gaz, energia elektryczna, ropa, turbiny wiatrowe, energia słoneczna

Metody: Praca w grupach, dyskusja nt. powiązań przyczynowo-skutkowych, tworzenie powiązań pomiędzy elementami, obserwacja, dzielenie się informacjami, prezentacje

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, zajęcia językowe, nauki społeczne


Energia pierworna Organizm/Maszyna Energia wtórna Wykorzystanie końcowe

Gaz ziemny, butan Boiler Ciepło Ogrzewanie domu

Słońce Panele słoneczne Grzanie wody Wieczorna kąpiel

Woda Młyn Energia kinetyczna/ mechaniczna Produkcja mąki

Słońce Ogniwa fotowoltaiczne Energia elektryczna Używanie lodówki

Chleb Organizm ludzki Energia kinetyczna Czytanie książki

Wiatr Turbina wiatrowa Energia elektryczna Oświetlanie

Węgiel Elektrownia Energia elektryczna Używanie pralki

Gaz ziemny Autobus Energia kinetyczna/ mechaniczna Transport pasażerów

Uran Elektrownia jądrowa Energia elektryczna, ogrzewanie Oglądanie telewizji

Wodór Ogniwo paliwowe Energia elektryczna Transport

Benzyna Silnik samochodu Energia kinetyczna/ mechaniczna Jazda samochodem

Woda Turbiny Energia kinetyczna/ mechaniczna

Ładowanie telefonu komórkowego

Rozdział 4

TREAM 2005 43

4.4 Ćwiczenie 4.4: Formy energii Przeczytaj uważnie poniższe zdania i uzupełnij je, wykorzystując wyrazy na dole strony.


Opis: Uczniowie uzupełniają puste miejsca wyrazami umieszczonymi na końcu tekstu.

Cel: Powtórzenie i utrwalenie definicji, postaci, źródeł i typów energii.

Materiały: Tekst do uzupełnienia

Najważniejsze pojęcia: energia potencjalna, mechaniczna, cieplna, atomowa, kinetyczna, elektryczna, chemiczna, prawo zachowania energii, dźwięk, grawitacja, promieniowanie, efektywność energetyczna

Metody: Praca w grupach, komunikowanie się, obserwacja i interpretacja, dzielenie się informacjami

Przedmioty: Nauki przyrodnicze, wiedza o społeczeństwie


Zdania do uzupełnienia:

1. Energia zgromadzona w przedmiocie to energia POTENCJALNA.

2. Ściśnięte sprężyny i naciągnięte gumki gromadzą energię MECHANICZNĄ.

3. Wibracja i ruch atomów i cząsteczek w substancjach nazywamy ciepłem lub energią CIEPLNĄ.

4. Energia zgromadzona w jądrach atomów to energia ATOMOWA.

5. Prawo ZACHOWANIA ENERGII mówi, że nie można stworzyć lub zniszczyć energii.

6. Falowy ruch cząsteczek substancji, pod wpływem energii, wywołuje DŹWIĘK.

7. Energia spoczynku, np. zawarta w kamieniu leżącym na wzgórzu, to energia GRAWITACJI.

8. Energia poruszających się atomów, cząsteczek, fal i elektronów to energia KINETYCZNA.

9. Ruch elektronów to energia ELEKTRYCZNA.

10. Promienie X są przykładem energii PROMIENIOWANIA.

11. Energia zgromadzona w wiązaniach atomów i cząsteczek to energia CHEMICZNA.

12. Różnica pomiędzy ilością energii uzyskanej i dostarczonej do układu to jego EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA.

4.5 Ćwiczenie 4.5: Nasz obwód elektryczny Dzięki wykonanemu eksperymentowi opisz jak dzięki baterii słonecznej powstaje prąd elektryczny. Zbadaj, jak działa żarówka i jak dużo produkuje ona ciepła (porównaj różne rodzaje żarówek).


Opis: Budowa obiegu elektrycznego przy wykorzystaniu baterii słonecznej.

Cele: • Przedstawienie działania obwodu elektrycznego • Zrozumienie konsekwencji płynących z produkcji energii elektrycznej

Materiały: Kabelki, żarówka, baterie, bateria słoneczna

Najważniejsze pojęcia: Energia termalna, energia elektryczna, baterie słoneczne, obwód elektryczny, energia słoneczna

Rozdział 4

TREAM 2005 44

Metody: Praca w grupach, eksperyment, obserwacja i interpretacja, dzielenie się informacjami, obserwacja

Przedmioty: Nauki przyrodnicze, prace ręczne, fizyka


4.6 Ćwiczenie 4.6: Energia wiatru Przeczytaj uważnie poniższe zdania i uzupełnij je, wykorzystując słowa umieszczone pod tekstem.


Opis: Uczniowie uzupełnią zdania, używając wyrazów z ramki.

Cel: Zrozumienie czym jest energia wiatru.

Materiały: Arkusz ze zdaniami do uzupełnienia.

Kluczowe problemy: Energia elektryczna, energia odnawialna, słońce, generator, wiatrak,

Metody: Praca w grupach, komunikowanie się, dzielenie się informacjami, obserwacja

Przedmioty: Nauki przyrodnicze, prace ręczne, fizyka, wiedza o społeczeństwie


Uzupełnione zdania:

1. Słońce świeci na Ziemię. Ląd ogrzewa się szybciej niż woda. Ciepłe powietrze unosi się nad lądem. Chłodne powietrze znad wody przemieszcza się i zajmuje jego miejsce. Poruszające się powietrze to wiatr.

2. Słońce będzie świeciło jeszcze bardzo długi czas, a wiatr będzie zawsze wiał. Są to odnawialne źródła energii.

3. Wiatrak może „złapać” energię niesioną przez wiatr.

4. Obracające się skrzydła wiatraka wprawiają w ruch generator, który produkuje energię elektryczną.

5. Można spotkać kilka wiatraków stojących obok siebie i produkujących energię elektryczną Jest to farma wiatrowa.

4.7 Ćwiczenie 4.7: Energia słoneczna Przeczytaj uważnie poniższe zdania i uzupełnij je, wykorzystując słowa umieszczone pod tekstem.


Opis: Uczniowie uzupełnią zdania używając wyrazów z ramki.

Cel: Zrozumienie czym jest energia słoneczna.

Materiały: Arkusz ze zdaniami do uzupełnienia.

Najważniejsze pojęcia: Energia elektryczna, energia odnawialna, słońce, magazynowanie, promienie, kolektory słoneczne, baterie słoneczne

Metody: Praca w grupach, komunikowanie się, rozumienie i interpretacja, dzielenie się informacjami, obserwacja

Przedmioty: Nauki przyrodnicze, prace ręczne, fizyka, wiedza o społeczeństwie


Rozdział 4

TREAM 2005 45

1. Energię słoneczną czerpiemy ze słońca, które jest wielką kulą gazów.

2. Energia słoneczna dociera do Ziemi pod postacią promieni słonecznych.

3. Słońce będzie świeciło jeszcze przez bardzo długi czas, dlatego nazywamy je odnawialnym źródłem energii.

4. Rośliny magazynują energię słoneczną w swoich liściach.

5. Część energii słonecznej możemy zobaczyć pod postacią światła.

6. Energia słoneczna może zamienić się w ciepło, kiedy natrafi na przeszkody.

7. Ludzie montują na dachach kolektory słoneczne, aby ogrzać dom i wodę. Niektóre kalkulatory wykorzystują baterie słoneczne, aby zamienić energię słoneczną w energię elektryczną.

Rozdział 4

TREAM 2005 46

Materiały dla uczniów: Do ćwiczenia 4.1 Historia energii

Rozdział 4

TREAM 2005 47

Do ćwiczenia 4.3: Przemiany energetyczne

Energia pierworna Organizm/Maszyna Energia wtórna Wykorzystanie końcowe

Gaz ziemny, butan Boiler ?? Ogrzewanie domu

Słońce Panele słoneczne Grzanie wody ??

Woda ?? Energia kinetyczna/ mechaniczna Produkcja mąki

?? Ogniwo fotowoltaiczne Energia elektryczna Używanie lodówki

Chleb Organizm ludzki Energia kinetyczna ??

?? Turbina wiatrowa Energia elektryczna Oświetlanie

Węgiel Elektrownia ?? Używanie pralki

Gaz ziemny Autobus Energia kinetyczna/ mechaniczna ??

Uran Elektrownia jądrowa ?? Oglądanie telewizji

Wodór Ogniwo paliwowe ?? Transport

?? Silnik samochodu ?? Jazda samochodem

Woda ?? Energia kinetyczna/ mechaniczna

Ładowanie telefonu komórkowego

Do ćwiczenia 4.4 Postacie energii

Zdania do uzupełnienia:

1. Energia zgromadzona w przedmiocie to energia ____________. 2. Ściśnięte sprężyny i naciągnięte gumki gromadzą energię ____________. 3. Wibracja i ruch atomów i cząsteczek w substancjach nazywamy ciepłem lub energią

____________. 4. Energia zgromadzona w jądrach atomów to energia ____________. 5. Prawo ____________ mówi, że nie można stworzyć lub zniszczyć energii. 6. Falowy ruch cząsteczek substancji, pod wpływem energii, wywołuje ____________. 7. Energia spoczynku, np. zawarta w kamieniu leżącym na wzgórzu, to energia ___________. 8. Energia poruszających się atomów, cząsteczek, fal i elektronów to energia ___________. 9. Ruch elektronów to energia ____________. 10. Promienie X są przykładem energii ___________. 11. Energia zgromadzona w wiązaniach atomów i cząsteczek to energia ___________. 12. Różnica pomiędzy ilością energii uzyskanej i dostarczonej do układu to jego ___________.

Rozdział 4

TREAM 2005 48

Do ćwiczenia 4.6 Energia wiatru

1. __________ świeci na Ziemię. __________ ogrzewa się szybciej niż woda. Ciepłe powietrze

__________ nad lądem. __________ powietrze znad wody przemieszcza się i zajmuje jego miejsce. Poruszające się powietrze to__________.

2. Słońce będzie świeciło jeszcze bardzo długi czas, a wiatr będzie zawsze wiał. Są to __________źródła energii.

3. __________może „złapać” energię niesioną przez wiatr.

4. Obracające się skrzydła wiatraka wprawiają w ruch __________, który produkuje __________

5. Można spotkać kilka wiatraków stojących obok siebie i produkujących energię elektryczną Jest to __________.

Do ćwiczenia 4.7 Energia słoneczna

1. Energię słoneczną czerpiemy ze __________, które jest wielką kulą __________.

2. Energia słoneczna dociera do Ziemi pod postacią __________ słonecznych.

3. Słońce będzie świeciło jeszcze przez bardzo długi czas, dlatego nazywamy je __________ źródłem energii.

4. Rośliny __________ energię słoneczną w swoich liściach.

5. Część energii słonecznej możemy zobaczyć pod postacią __________.

6. Energia słoneczna może zamienić się w __________, kiedy natrafi na przeszkody.

7. Ludzie montują na dachach ___________, aby ogrzać dom i wodę. Niektóre kalkulatory wykorzystują __________, aby zamienić energię słoneczną w energię elektryczną.

odnawialne, słońce, generator, wiatrak, unosić się, wiatr, energia elektryczna, farma wiatrowa, ląd, chłodne

odnawialne, promienie, słońce, magazynować, kolektory słoneczne, baterie słoneczne, ciepło, światło, gazy

Rozdział 5

TREAM 2005 49

5 Gdzie w domu zużywa się energię? Wprowadzenie

Ćwiczenia tej części mówią o tym jak i gdzie energia wykorzystywana jest w domach.

Ćwiczenia mają zwracać uwagę na:

• Rodzaje źródeł energii wykorzystywane w domach

• Skąd pochodzi energia?

• Droga od pierwotnych źródeł energii do jej końcowego wykorzystania

• Gdzie i do czego wykorzystujemy energię?

• W jaki sposób możemy oszacować i zmierzyć zużycie energii w naszych domach?

• Jak sprzęty gospodarstwa domowego zużywają energię?

• Porównanie urządzeń i wykonywanych przez nie i przez nas czynności. Których z nich używamy najczęściej, a których najrzadziej?

5.1 Ćwiczenie 5.1: Różne sposoby wykorzystania energii Przyjrzyj się dokładnie dziesięciu kartom ilustrującym wykorzystanie energii, a następnie, wspólnie z kolegami, wykonaj poniższe zadania.

Zadanie 1:

Określ widoczne na rysunku sposoby wykorzystywania energii. Wybierz jedną kartę i omów ją z kolegami. Następnie wypełnij podaną tabelkę.

Zadanie 2:

Porozmawiaj z kolegami o tym, jak długo w ciągu dnia wykonywana jest czynność przedstawiona na ilustracji. Wnioski, do których dojdziecie wpiszcie w ostatnią kolumnę w tabelce.

Zadanie 3:

Uzgodnijcie, która z czynności (urządzeń) pochłania najwięcej, a która najmniej energii.

Rozdział 5

TREAM 2005 50


Opis: Ćwiczenie ma na analizę zużycia energii w domu oraz wykorzystania pierwotnych źródeł energii.

Cele:

• Poznanie rodzajów energii wykorzystywanych w naszych domach

• Poznanie, które urządzenia i czynności domowe zużywają energię

• Określenia jak dużo energii pochłaniają

• Przeanalizowanie powiązań pomiędzy źródłami energii, energią pierwotną, energią wtórną

Materiały: Tabela do wypełnienia

Najważniejsze pojęcia: Energia, gaz, energia pierwotna i wtórna, paliwa, końcowe wykorzystanie energii

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianymi problemów, dyskusja

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, zajęcia językowe, nauki przyrodnicze i społeczne,


5.2 Ćwiczenie 5.2: Wykorzystanie energii w domu Czy chciałbyś wiedzieć, gdzie w twoim domu wykorzystywana jest energia?

Na otrzymanym rysunku zaznacz o godzinie 18 i 20 jakie urządzenia są w twoim domu akurat używane. Jeśli odkryjesz w domu inne pracujące o tej porze sprzęty, których nie przedstawiono na rysunku dorysuj je samodzielnie.


Opis: Ćwiczenie jest ankietą, za pomocą której uczniowie mogą określić zużycie energii w domach o określonej porze dnia.

Cel: Poznanie, jak w domach zużywa się energię

Materiały: Rysunek do uzupełnienia

Najważniejsze pojęcia: Energia, gaz, energia pierwotna i wtórna, paliwa, końcowe wykorzystanie energii, urządzenia domowe




5.3 Ćwiczenie 5.3: Droga do szkoły Na rysunku przedstawiono cztery różne sposoby dojazdu do szkoły. Omów w grupie zalety i wady każdego z nich. Zastanów się nad ich wpływem na środowisko, a następnie wypełnij tabelkę.

Odpowiedz na pytanie, w jaki sposób dojeżdżasz do szkoły. Może wolałbyś przyjeżdżać w inny sposób? Opisz krótko zalety i wady sposobu, w jaki docierasz do szkoły. Opisz też, jak ten środek komunikacji wpływa na środowisko.


Opis: W ćwiczeniu tym chodzi o określenie wpływu na środowisko różnych środków transportu

Cele: • Porównanie i ocena różnych sposobów dojazdu do szkoły • Zrozumienie wpływu środków transportu na środowisko naturalne • Analiza źródeł energii wykorzystywanych przez transport

Materiały: Rysunek i tabelka do uzupełnienia po dwóch stronach tego samego arkusza

Rozdział 5

TREAM 2005 51

Najważniejsze pojęcia: Paliwo, benzyna, autobus, samochód, jazda na rowerze, chodzenie na piechotę, zdrowie i bezpieczeństwo, analiza środowiska, transport




5.4 Ćwiczenie 5.4: Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu Zadanie 1:

Na podstawie obserwacji zmierz ile energii zużywa codziennie twoja rodzina. Porównaj uzyskane wyniki z wynikami kolegów.

Zadanie 2: Energetyczna inwentaryzacja

Korzystając z listy pomieszczeń znajdujących się w każdym domu wypisz jakie sprzęty zużywają energię w twoim domu. Następnie odpowiedz na umieszczone poniżej pytania.

Zadanie 3: Jak obliczyć zużycie energii w naszych domach?

Na kartce przedstawiono sposób obliczania zużycia energii, który pozwoli Ci sprawdzić, ile energii „pochłania” twój dom. Wykorzystaj przy tym wykonany wcześniej spis urządzeń elektrycznych oraz Tabelę Zużycia Energii, która pomoże Ci przy obliczeniach. Nie zapomnij uwzględnić w niej oświetlenia domu!

Zadanie 4: Dyskusja

Zastanów się, co sprawia, że niektóre urządzenia zużywają tak dużo energii?

Co możesz zrobić aby obniżyć zużycie energii w twoim domu?

Zadanie 5: Podsumowanie

W kilku zdaniach podsumuj obserwacje, dotyczące zużywania energii przez Ciebie samego. Uwzględnij korzystanie z energii w różnych sytuacjach, a także w miejscach innych niż twój dom.

Zadanie 6: Wdrożenie

Jakie są sposoby oszczędzania energii w szkole? W jaki sposób możecie przekonać waszego dyrektora do przekształcenia szkoły w szkołę efektywną energetycznie? Postarajcie się zastosować pomysły z zajęć w klasie, szkole oraz w domu.


Opis: Ćwiczenie ma na celu prześledzenie zużycia energii przez urządzenia, z których korzystamy w naszych domach. Wymaga ono prostych obliczeń, bazujących głównie na szacunkowych ocenach. Zrozumienie ogólnej idei ćwiczenia jest ważniejsze niż uzyskanie dokładnych wyników. Ćwiczenie powinna zakończyć dyskusja podsumowująca wyniki obserwacji oraz określająca w jaki sposób można oszczędzać energię.

Cele: • Pokazanie jak urządzenia domowe zużywają energię • Zrozumienie idei „oszacowania energetycznego” w naszych domach • Przećwiczenie „oszacowania energetycznego” na konkretnym przykładzie • Określenie możliwości i sposobów oszczędzania energii

Materiały: Tabelki do uzupełnienia, kalkulatory

Najważniejsze pojęcia: Urządzenia gospodarstwa domowego, urządzenia o wysokim/niskim zużyciu energii, urządzenia efektywne energetycznie, „oszacowanie energetyczne”, poszanowanie energii

Metody: Praca indywidualna, obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianymi problemów, dyskusja, eksperyment, analiza, liczenie, korzystanie z kalkulatorów, porównanie, zbieranie danych

Rozdział 5

TREAM 2005 52

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, matematyka, nauki przyrodnicze i społeczne,


5.5 Ćwiczenie 5.5: Domowy audyt energetyczny Czy słyszałeś kiedyś, jak twoi rodzice narzekali na rachunki za prąd, wodę lub gaz? Te rachunki wynikają bezpośrednio ze zużycia energii w twoim domu. To ćwiczenie pomoże Ci odnaleźć domowych „pożeraczy energii”.

Zadanie 1:

Wypełniaj dwukrotnie, rano i wieczorem otrzymaną Domową Ankietę Energetyczną. Pomoże Ci ona ustalić jak dużo energii zużywa się w twoim domu.

Zadanie 2:

Poproście rodziców, żeby pokazali Ci ostatni rachunek za energię elektryczną i porównaj z nim zmierzone przez Ciebie wartości. Odpowiedz na poniższe pytania:

• Czy twoje obserwacje są zbliżone do podanej na rachunku wielkości? Jest ona od nich większa czy mniejsza? Porozmawiaj na ten temat z rodzicami.

• Opierając się na swoich obserwacjach odpowiedz, które urządzenia najbardziej, a które najmniej wpływają na wartość rachunku za prąd.

Zadanie 3:

Zastanów się, czy masz w domu urządzenia, bez których mógłbyś żyć, np. elektryczny otwieracz do puszek, elektryczna krajalnica lub elektryczna szczoteczka do zębów.

Ćwiczenie rozszerzone

Przynieś do szkoły ostatni rachunek za energię elektryczną, który otrzymała twoja rodzina i oszacuj jak dużo CO2 zostało wyemitowane do atmosfery za sprawą waszego zużycia energii elektrycznej.


Opis: Ćwiczenie ma na celu określenie, co sprawia, że rachunki za prąd są wysokie lub niskie? Ćwiczenie daje uczniom możliwość przeprowadzenia domowej ewaluacji zużycia energii oraz wykorzystania umiejętności matematycznych do rozwiązania prawdziwego problemu, zaczerpniętego z życia. Ponieważ ceny energii elektrycznej mogą się różnić do przeprowadzenia obliczeń potrzebne jest ich ujednolicenie. Aktualnych danych dostarczyć może przedstawiciel lokalnej elektrowni. W ćwiczeniu chodzi też o pokazanie bezpośredniego powiązania pomiędzy zużyciem energii a emisją CO2.

Cele: • Zrozumienie powiązania zużycie energii z korzystaniem z urządzeń elektrycznych • Analiza zużycia energii w domach i obliczenie kosztów energii. • Zachęta do szanowania energii

Materiały: Kalkulatory, kopie Domowej Ankiety Energetycznej

Najważniejsze pojęcia: Ciepło, energia elektryczna, rachunki za prąd, emisja CO2, urządzenia domowe, zużycie energii, ankieta energetyczna, kWh

Metody: Liczenie, korzystanie z kalkulatora, porównywanie, zbieranie informacji, praca indywidualna, komunikowanie się, interpretacja i rozwiązywanie problemów

Przedmioty: Matematyka, nauki społeczne i ścisłe, wiedza o społeczeństwie


Rozdział 5

TREAM 2005 53

5.6 Ćwiczenie 5.6: Życie bez energii Zadanie 1:

Niektórzy z twoich starszych krewnych wychowywali się w czasach, kiedy nie było jeszcze telewizji, lotów samolotowych i powszechnie dziś używanych urządzeń elektronicznych. Przeprowadź z nimi rozmowę, a następnie przygotuj z niej sprawozdanie. Porównaj zużycie energii w czasach ich młodości z jej obecnym wykorzystaniem.

Możesz zadać następujące pytania:

Jakie urządzenia istniały, kiedy byłeś mały?

Jak możliwe było codzienne życie bez tak wielu urządzeń, które nam teraz pomagają?

Zadanie 2:

Zastanów się jak wygląda twój normalny dzień? Opisz go krótko.

Z pewnością mieszkasz w domu, w którym korzysta się z energii elektrycznej, wody i centralnego ogrzewania. Wyobraź sobie życie bez tych wszystkich udogodnień, załóżmy np., że była poważna awaria i wyłączono prąd, zabrakło paliwa do samochodów itp.

Wyobraź sobie swój dzień bez prądu i ogrzewania, od momentu, kiedy rano wstaniesz z łóżka, aż do chwili, kiedy pójdziesz wieczorem spać. Czym będzie się on różnił od zwykłego dnia? Jak dostaniesz się do szkoły, skoro nie ma paliwa? Może pojedziesz na rowerze lub pójdziesz na piechotę?

Opisując kolejno swoje czynności, rozważ, jaki rodzaj energii zwykle wykorzystujesz do ich wykonania. Zaproponuj rozwiązania problemów, które wywołałby brak energii.

Wypełnij otrzymaną tabelkę (wg wzoru z pierwszego rzędu).


Opis: Ćwiczenie ma uświadomić uczniom, jak ważne są konwencjonalne źródła energii w naszym codziennym życiu oraz to, że obecnie domy są wypełnione urządzeniami, których dawne pokolenie nigdy nie używały. Uczniowie powinni też zrozumieć postęp technologiczny i przemysłowy oraz to, że coraz bardziej skomplikowane urządzenia wymagają zwiększonej ilości energii, zatem ludzie zużywają obecnie znacznie więcej energii niż niegdyś. Zapotrzebowanie na energię wzrasta również razem ze wzrostem populacji.

Cele: • Zrozumienie powiązań między zużyciem energii a korzystaniem z urządzeń elektrycznych • Zrozumienie roli energii, zużycia energii i sprzętów elektrycznych w naszym życiu • Zachęcenie uczniów do szanowania energii


Kluczowe pojęcia: Energia elektryczna, urządzenia domowe, zużycie energii

Metody: porównywanie, zbieranie informacji, praca indywidualna, komunikowanie się, interpretacja i rozwiązywanie problemów, obserwacja, analiza

Przedmioty: Matematyka, nauki społeczne i ścisłe, wiedza o społeczeństwie, ekonomia


Rozdział 5

TREAM 2005 54

Materiały dla uczniów:

Do ćwiczenia 5.1: Różne sposoby wykorzystania energii

Wybierz kartę i wypełnij tabelkę:

Numer karty Jak wykorzystywana jest energia? Rodzaj energii Liczba godzin/ dzień

1. Gotowanie jedzenia Gaz 3 x 1 godzina (3 posiłki dziennie)

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Rozdział 5

TREAM 2005 55

Rozdział 5

TREAM 2005 56

Rozdział 5

TREAM 2005 57

Do ćwiczenia 5.2 Wykorzystanie energii w domu

Rozdział 5

TREAM 2005 58

Rozdział 5

TREAM 2005 59

Do ćwiczenia 5.3 Droga do szkoły

Rozdział 5

TREAM 2005 60

Do ćwiczenia 5.4: Oszacuj, ile energii zużywa się w twoim domu

Pomyśl o swoim domu (mieszkaniu) jako budynku pochłaniającym energię elektryczną. Co, według Ciebie, wpływa na całkowitą ilość energii zużytą w twoim domu?

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Domowy audyt energetyczny

Wymień, pomieszczenie po pomieszczeniu, wszystkie urządzenia w twoim domu, które korzystają z energii elektrycznej:

Kuchnia

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Łazienka

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Twój pokój

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Salon

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Rozdział 5

TREAM 2005 61

Pralnia (jeśli jest)

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Inne pomieszczenia

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

Jak myślisz, które pomieszczenia będą zużywały najwięcej energii? Dlaczego?

Czy masz pomysł, w jaki sposób policzysz zużycie energii w swoim domu?

Na podstawie poniższych punktów możesz obliczyć całość energii zużywanej w twoim domu.

Sposób obliczenia całej energii potrzebnej w domu:

KROK PIERWSZY

Ustal, jakie urządzenia w twoim domu korzystają z prądu.

KROK DRUGI

Oszacuj:

X = Ilość Watów na godzinę potrzebnych do działania danego urządzenia

Liczba godzin, w ciągu których urządzenie działa

Całkowita energia zużywana przez to urządzenie

KROK TRZECI Policz:

+ +…+…+…+ = Całkowita energia zużywana przez urządzenie

Całkowita energia zużywana przez urządzenie

Całkowita energia zużywana w twoim domu

Rozdział 5

TREAM 2005 62

Na podstawie sporządzonej wcześniej listy urządzeń elektrycznych policz, ile energii zużywa się codziennie w twoim domu. Poniżej znajdziesz tabelkę, która pomoże Ci w obliczeniach. Nie zapomnij uwzględnić oświetlenia mieszkania.

Urządzenie Liczba godzin

dziennie X Waty na

godzinę = Suma

Lodówka X 700 = Zamrażarka X 700 = Zmywarka do naczyń X 1450 = Kuchenka mikrofalowa X 2100 = Ekspres do kawy X 1200 = Robot kuchenny X 400 = Toster X 1200 = Młynek do kawy X 100 = Mikser X 1200 = Piekarnik X 1250 = Piec X 2100 = Gofrownica X 800 = Piec X 16000 = 24-calowy telewizor X 125 = Gry video X 20 = Magnetowid X 30 = Odtwarzacz CD X 30 = Wieża stereo X 55 = Telefon komórkowy X 20 = Radio X 20 = Zegar elektroniczny X 4 = Radio-budzik X 5 = Koc elektryczny X 400 = Żelazko X 1200 = Pralka X 1150 = Suszarka do ubrań X 5750 = Odkurzacz X 1000 = Automatyczne drzwi do garażu X 550 = Alarm X 6 = Klimatyzacja X 4500 = Wentylator sufitowy X 75 = Wentylator mały X 50 = Grzejnik X 1500 = 14” Kolorowy monitor X 100 = Drukarka atramentowa X 35 = Drukarka laserowa X 1200 = Faks X 10 = Elektryczna maszyna do pisania X 200 = Żarówka 60W X 60 = Suszarka do włosów X 1500 = Prostownica do włosów X 750 = Elektryczna szczoteczka do zębów X 6 =

SUMA:

Rozdział 5

TREAM 2005 63

Co, według Ciebie, sprawia, że niektóre urządzenia zużywają mało, a inne dużo energii?

Co możesz zrobić, aby zmniejszyć zużycie energii w swoim domu?

Zadanie

W kilku zdaniach opisz, czego dowiedziałeś się o wykorzystaniu energii przez twoją rodzinę. Nie zapomnij opisać, w jakich sytuacjach korzystasz z energii poza domem.

Zastosuj te same metody obliczeń do sali lekcyjnej lub całej szkoły. W jaki sposób do się zaoszczędzić energię w twojej szkole? Co można zrobić, żeby stała się ona szkołą efektywną energetycznie?

Do ćwiczenia 5.5 Domowy audyt energetyczny

Przeprowadź poniższe obserwacje dwukrotnie: rano przed wyjściem do szkoły i wieczorem przed kolacją. Pomoże ci to określić, ile energii zużywa twoja rodzina.

Urządzenia elektryczne Pomnożone razy Koszt cząstkowy Koszt dzienny

Lampy: liczba włączonych 2 grosze na godzinę

Lampy fluorescencyjne: liczba włączonych 0,5 grosza na godzinę

Telewizory: liczba włączonych odbiorników 4 grosze na godzinę

Radio: liczba włączonych odbiorników 0,7 grosza na godzinę

Wieże stereo: liczba włączonych odbiorników 2 grosze na godzinę

Kuchenka mikrofalowa: liczba włączonych 7,5 grosza na godzinę

Komputer z monitorem: liczba włączonych 14 groszy na godzinę

Odkurzacz: liczba włączonych 35 groszy na godzinę

Przenośny grzejnik: liczba włączonych 52 grosze na godzinę

Suma kosztów cząstkowych

Całość energii zużywanej w ciągu dnia

Dodaj wszystkie liczby w kolumnie „Koszt Cząstkowy”. Jest to koszt używania urządzeń przez jedną godzinę.

Niektóre z urządzeń będą włączone przez więcej niż godzinę, inne krócej. Wiedząc, na jak długo ciągu dnia włączane są poszczególne sprzęty wylicz całkowity czas ich użytkowania, a następnie wpisz koszt w kolumnę „Koszt dzienny”.

Rozdział 5

TREAM 2005 64

(Przykład: Jeśli dwie wieże stereo są włączone przez osiem godzin dziennie należy pomnożyć 2 (wieże) x 2 grosze na godzinę x 8 godzin = 32 grosze na dzień.

Urządzenia używane okresowo

Z niektórych sprzętów korzystamy rzadziej, za zużytą przez nie energię płacimy więc tylko wtedy, kiedy ich używamy.

Urządzenia używane okresowo: Liczba włączeń na miesiąc Pomnożone razy Koszt na miesiąc

Zmywarka Załadowania = 40 groszy na cykl Pralka: Załadowania= 30 groszy na cykl Suszarka: Załadowania = 1,20 zł na cykl Suma na miesiąc

Obliczenia w tabeli pozwolą Ci poznać całkowity koszt energii, który zależy od tego, jak często twoja rodzina korzysta z tych urządzeń.

Na podstawie przedstawionej poniżej tabeli oszacuj z pomocą nauczyciela miesięczne koszty energii zużywanej w twoim domu. Wynik porównaj z wysokością rachunku za prąd, który otrzymują twoi rodzice. Jak wypada porównanie?

Urządzenia używane okresowo: Średnie zużycie na miesiąc Koszt na miesiąc

Gazowy bojler na wodę: 50 zł Elektryczny bojler na wodę: 140 zł Lodówka: 10 zł Zamrażarka: 9 zł Ogrzewanie elektryczne: Mały dom: 450 zł Duży dom: 1400 zł Ogrzewanie gazowe: Mały dom: 150 zł Duży dom: 450 zł Suma na miesiąc

Twoje wyliczenia: ______________

Rachunek rodziców: ____________

Czy twoje wyliczenia są zbliżone do faktycznych kosztów? Jeśli nie, zastanów się dlaczego?

Rozdział 5

TREAM 2005 65

Do ćwiczenia 5.6 Życie bez energii

Czynność Urządzenie, którego używasz

Rodzaj używanej energii

Alternatywne rozwiązanie

budzę się radio elektryczna Poproszę rodziców, żeby mnie obudzili.

Rozdział 6

TREAM 2005 66

6 Ocieplenie globalne Wprowadzenie do ćwiczeń:

Ten rozdział traktuje o zagadnieniach związanych ze zmianami klimatycznymi i ociepleniem globalnym, przyczynach, konsekwencjach oraz sposobach zapobiegania tym zjawiskom.

Ćwiczenia mają na celu:

• Wytłumaczyć, czym jest ocieplenie globalne, dlaczego następuje,

• Wyjaśnić przyczyny i skutki ocieplenia globalnego,

• Pomóc zrozumieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy konsumpcją energii, a ociepleniem globalnym,

• Wskazać, jak zminimalizować niekorzystne skutki ocieplenia globalnego oraz zapobiec jego dalszemu postępowaniu.

6.1 Ćwiczenie 6.1: Europejskie puzzle Wprowadzenie

Globalne ocieplenie oznacza wzrost temperatury mórz i lądów. Niektóre kraje w Europie na tym skorzystają, ale inne ucierpią. Celem przedstawionej poniżej gry jest pokazanie, które kraje najbardziej ucierpią przez zmianę klimatu.

Zasady gry

Podzielcie się na drużyny po 6 zawodników (drużyny będą grać

na zmianę), następnie odgadnijcie nazwę kraju patrząc na jego zarys i wypełnijcie tabelkę.

Rozdział 6

TREAM 2005 67


Opis: Ćwiczenie ma na celu uświadomienie uczniom skutków ocieplenia globalnego. Uczniowie powinni znać kilka istniejących i przewidywanych skutków ocieplenia, mogą sami zastanowić się nad innymi skutkami. Powinni dowiedzieć się o wynikłych z ocieplenia globalnego zjawiskach, które wystąpiły w Europie w ciągu ostatnich dwóch lat oraz umieć je powiązać ze zmianami klimatycznymi. Muszą orientować się na dobrym poziomie w geografii i historii Europy.

Cele: • Uświadomienie uczniom obecnych skutków ocieplenia globalnego • Zdobycie wiedzy o przewidywanych naukowo przyszłych skutkach, zwłaszcza dla Polski i krajów

ościennych.

Materiały: Tabela do wypełnienia, europejskie puzzle

Najważniejsze pojęcia: Efekty ocieplenia globalnego, podniesienie poziomu mórz, susze, podniesienie temperatury, fale upałów

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, łączenie omawianych problemów, dyskusja, dzielenie się informacjami

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, geografia, nauki przyrodnicze


6.2 Ćwiczenie 6.2: Zbieranie informacji Przynieś ze sobą do szkoły artykuły i zdjęcia prasy i Internetu, dotyczące zanieczyszczenia środowiska naturalnego i ocieplenia globalnego.


Opis: Ćwiczenie polega na zebraniu informacji dotyczących ocieplenia globalnego, definicji, przyczyn, skutków, itd. Uczniowie powinni zebrać i przynieść materiały z prasy i Internetu. Może się tu okazać niezbędna pomoc rodziców.

Cel: Zdobycie wiedzy o ociepleniu globalnym.

Materiały: Artykuły i zdjęcia z gazet i magazynów.

Najważniejsze pojęcia: Efekty ocieplenia globalnego, podniesienie poziomu mórz, susze, podniesienie temperatury, fale upałów, topnienie powłoki lodowcowej

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, dzielenie się informacjami

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, geografia, nauki przyrodnicze, plastyka


6.3 Ćwiczenie 6.3: Konsekwencje ocieplenia globalnego Pracując w grupach po 4-6 osób zaprojektujcie a następnie wykonajcie plakat ostrzegający przed skutkami ocieplenia klimatu. Zacznijcie od wybrania zdjęć lub diagramów, które wykorzystacie. Rozplanujcie ich ułożenie na plakacie, pamiętając o pozostawieniu miejsca na tekst i na własne rysunki. Każda osoba z grupy powinna wybrać jedno zdjęcie lub artykuł i zrobić własny rysunek. Rysunek należy wykonać na osobnej kartce, a dopiero potem dodać do plakatu.


Opis: Ćwiczenie ma na celu poznanie konsekwencji ocieplenia globalnego. Uczniowie otrzymają potrzebne zdjęcia i artykuły, ale istotne jest aby wnieśli własny wkład w projektowanie i tworzenie plakatu.

Cel: Zdobycie wiedzy o ociepleniu globalnym.

Materiały: Artykuły i zdjęcia prasowe, kartony, nożyczki, kredki, klej

Rozdział 6

TREAM 2005 68

Najważniejsze pojęcia: Ocieplenie globalne, podniesienie poziomu mórz, susze, podniesienie temperatury, fale upałów, topnienie powłoki lodowcowej

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, dzielenie się informacjami, praca w grupach,



6.4 Ćwiczenie 6.4: Jak zatrzymać ocieplenie globalne? Wykonajcie plakat informujący jak można powstrzymać ocieplanie się klimatu. Wykorzystajcie artykuły i zdjęcia z prasy, ale pamiętajcie też o dodaniu własnych rysunków. Nie zapomnijcie sformułować hasła plakatu, np.:

• Stop ocieplaniu się klimatu!

• Jak zatrzymać ocieplenie globalne?

• Ocal planetę!


Opis: Ćwiczenie ma na celu pokazanie możliwości chronienia środowiska oraz zmniejszenia efektów ocieplenia globalnego. Uczniowie mogą wykorzystać zdjęcia i artykuły, ale istotne jest, aby wnieśli własny wkład w projektowanie i tworzenie plakatu.

Cel: Zrozumienie, w jaki sposób można zatrzymać ocieplenie globalne.

Materiały: Artykuły i zdjęcia z prasy, kartony, nożyczki, kredki, klej

Najważniejsze pojęcia: Poszanowanie energii, wydajność energetyczna, recykling, energia odnawialna, Protokół z Kioto

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, dzielenie się informacjami, praca w grupach,



6.5 Ćwiczenie 6.5: Co mogę zrobić, aby zatrzymać ocieplenie globalne? Na odwrocie tej strony napisz:

• Co możesz zrobić dzisiaj, aby zatrzymać ocieplenie globalne?

• Co możesz zrobić w tym miesiącu, a co za dwadzieścia lat?

• Napisz wszystko o czym pomyślisz.

Przykład

Dzisiaj wyłączę komputer, kiedy pójdę oglądać telewizję (zazwyczaj zostawiam włączony).

W tym miesiącu namówię rodziców do wyrzucania szkła i papieru do przeznaczonych do tego celu pojemników.

Za dwadzieścia lat będę już dorosły. Będę mógł pozwolić sobie na własny dom i samochód. Będę pamiętał o tym, żeby kupić wydajne energetycznie sprzęty domowe i samochód przyjazny środowisku.

Rozdział 6

TREAM 2005 69


Opis: W ćwiczeniu chodzi o przedyskutowanie sposobów chronienia środowiska i zmniejszania skutków ocieplenia globalnego. Szczególną uwagę należy poświęcić roli jednostki i jej czynów dla poszanowania energii (oszczędzanie energii w domu, recykling, wybieranie produktów przyjaznych dla środowiska). Uczniowie powinni zrozumieć powiązanie przyczyn i skutków ocieplenia globalnego.

Cel: Zrozumienie roli jednostki w procesie zatrzymania ocieplenia globalnego

Materiały: -

Najważniejsze pojęcia: Ocieplenie globalne, zmiany klimatyczne, poszanowanie energii, wydajność energetyczna, recykling, energia odnawialna, urządzenia efektywne energetycznie, „myśleć globalnie działać lokalnie”

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, dzielenie się informacjami,



6.6 Ćwiczenie 6.6: Co przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego? Przygotuj grę na temat efektu cieplarnianego. Każdy z was przygotuje jedną kartę, która z jednej strony będzie miała rysunek przedstawiający działanie lub urządzenie przyczyniające się do powstawania efektu cieplarnianego, a z drugiej objaśnienie rysunku. Rozłóżcie karty obrazkami do góry. Każdy wybiera jedną kartę i opisuje jak to, co przedstawia rysunek wpływa na ocieplenie globalne. Następnie odwraca kartę i sprawdza, czy udzielił właściwej odpowiedzi.


Opis: W ćwiczeniu chodzi o poznanie urządzeń i czynności, które mają wpływ na zwiększenie efektu cieplarnianego. Uczniowie muszą zdawać sobie sprawę z przyczyn i konsekwencji ocieplenia globalnego, oraz wiedzieć, w jaki sposób można je ograniczać.

Cele: • Analiza zużycia energii, jego wpływ na środowisko i społeczeństwo • Uświadomienie uczniom związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zużywaniem energii i stanem środowiska • Uzmysłowienie uczniom, jak indywidualne działania mogą mieć globalne skutki

Materiały: Karty, kolorowe kredki, nożyczki, klej

Najważniejsze pojęcia: Ocieplenie globalne, zmiany klimatyczne, poszanowanie energii, efekt cieplarniany, zużycie energii, „myśleć globalnie działać lokalnie”

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, dzielenie się informacjami, analiza



6.7 Ćwiczenie 6.7: Myszy i sowy Podzielcie się na dwie drużyny: jedna będzie sowami, a druga myszami. Kiedy nauczyciel przeczyta zdanie zgodne z prawdą, sowy będą goniły myszy, a kiedy przeczyta fałszywe, myszy będą goniły sowy.


Opis: Ćwiczenie stanowi adaptację popularnej gry na potrzeby zajęć omawiających zmiany klimatyczne

Cel: Powtórzenie i uzupełnienie wiedzy z działu „Ocieplenie globalne”

Rozdział 6

TREAM 2005 70

Materiały: Zestaw krótkich zdań na temat zmian klimatycznych

Najważniejsze pojęcia: Ocieplenie globalne, zmiany klimatyczne, poszanowanie energii, energia odnawialna

Metody: Wspólne działanie, analiza, klasyfikacja

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, geografia, nauki przyrodnicze i społeczne, wychowanie fizyczne,


Przykładowe zdania:

• Dwutlenek węgla powoduje wzrost efektu cieplarnianego.

• Efekt cieplarniany jest potrzebny, aby życie na Ziemi mogło się rozwijać.

• Bez efektu cieplarnianego temperatura na Ziemi byłaby wyższa niż jest obecnie.

• Od czasu rewolucji przemysłowej efekt cieplarniany postępuje bardzo szybko.

• Efekt cieplarniany jest jednym z czynników zmiany klimatu.

• Efekt cieplarniany, dziura ozonowa i kwaśne deszcze to jedne z najpoważniejszych zagrożeń środowiska.

• Powłoka ozonowa nie ma nic wspólnego z ociepleniem globalnym.

• Możesz zatrzymać ocieplenie globalne z rozwagą wybierając produkty, które kupujesz.

• Z powodu ocieplenia globalnego wiele gatunków zwierząt z regionów polarnych (np. niedźwiedzie polarne i pingwiny) mogą całkowicie wyginąć.

• Średnia temperatura Ziemi zmienia się z roku na rok.

• Temperatura na ziemi wzrasta, ponieważ więcej światła przedostaje się przez dziurę ozonową.

6.8 Ćwiczenie 6.8: Efekt cieplarniany – quiz Odpowiedz na pytania stawiając krzyżyki przy prawidłowych odpowiedziach:


Opis: Ćwiczenie stanowi powtórkę materiału z rozdziału „Ocieplenie globalne”

Cele: • Powtórzenie materiału z działu „Ocieplenie globalne” • Utrwalenie wiedzy nt. przyczyn, skutków i sposobów zapobiegania ociepleniu globalnemu

Materiały: Quiz do wypełnienia

Najważniejsze pojęcia: Ocieplenie globalne, zmiany klimatyczne, poszanowanie energii, energia odnawialna, topnienie czap lodowcowych, malaria, wzrost temperatur, recykling, podniesienie poziomu mórz, powłoka ozonowa, efekt cieplarniany, paliwa, gazy cieplarniane

Metody: obserwacja i interpretacja faktów, łączenie ze sobą omawianych problemów, praca indywidualna,

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, geografia, nauki przyrodnicze i społeczne,


Rozdział 6

TREAM 2005 71

Klucz do quizu:

1. Co się dzieje w szklarni? Promienie słoneczne nie ogrzewają przedmiotów znajdujących się w środku Okna pozwalają na swobodny przepływ ciepła z zewnątrz do środka i ze środka na zewnątrz x Ciepło słoneczne zostaje „uwięzione” w szklarni a temperatura stale wzrasta

2. Efekt cieplarniany:

x Utrzymuje temperatury Ziemi na poziomie ok. 150 (gdyby nie efekt cieplarniany byłaby o 330 niższa)

Prowadzi do zmniejszenia zapasów wody Prowadzi do stałego wzrostu temperatury Ziemi, a w wyniku do globalnego ocieplenia

3. Temperatura na Ziemi wzrasta bezpośrednio przez:

Zanieczyszczenia emitowane przez fabryki x Wydalanie zbyt dużych ilości gazów cieplarnianych do atmosfery Spalanie paliw stałych Normalny, nie zwiększony efekt cieplarniany Dziurę ozonową

4. Które z poniższych zdań są prawdziwe?

x Klimat Ziemi zaczął zmieniać się szybko od Rewolucji Przemysłowej Główną przyczyną zmian klimatycznych jest normalny, nie zwiększony efekt cieplarniany Dziura ozonowa jest jedną z głównych przyczyn ocieplenia globalnego Temperatura Ziemi podniosła się o 10 stopni w ciągu ostatnich 100 lat x Działalność człowieka uważa się za główną przyczynę zmian klimatycznych x Emisja CO2 do atmosfery jest główną przyczyną zwiększonego efektu cieplarnianego

Przedyskutujcie w grupach, jak poniższe zjawiska wiążą się ze zmianami klimatycznymi następującymi w efekcie ocieplenia globalnego.

Najpoważniejszym następstwem efektu cieplarnianego jest: Wzrost temperatury na Ziemi Topnienie czap lodowcowych Wyginięcie niektórych gatunków roślin i zwierząt Podniesienie poziomu mórz Rozprzestrzenianie się chorób, np. malarii

Które z podanych poniżej sposobów leżą w twoim zasięgu? Jak można powstrzymać ocieplenie globalne? Wyłączając zbędne oświetlenie Nie zostawiając urządzeń w stanie czuwania (stand- by) Idąc do szkoły piechotą zamiast jechać samochodem Oddając opakowania do recyklingu Stosując źródła energii, które nie emitują gazów cieplarnianych Używając urządzeń energooszczędnych Używając produktów z etykietami energetycznymi Biorąc prysznic zamiast kąpieli w wannie

Rozdział 6

TREAM 2005 72

Materiały dla uczniów Do ćwiczenie 6.1: Europejskie puzzle

Kraj o największej powierzchni Kraj, w którym mówi się czterema językami Kraj najbardziej wysunięty na północ kontynentu Kraj, gdzie znajduje się najwyższy szczyt w Europie Kraj słynący ze spaghetti i pizzy Kraj, którego stolicą jest Dublin

Pytanie Odpowiedź Przykładowe skutki ocieplenia globalnego

Kraj: (Wymień jeden z krajów europejskich), który leży poniżej poziomu morza gdzie zeszłego lata było bardzo gorąco gdzie zeszłego lata było bardzo ciepło i sucho gdzie niedawno była powódź

Rozdział 6

TREAM 2005 73

Do ćwiczenia 6.8: Efekt cieplarniany - quiz 5. Co się dzieje w szklarni?

Promienie słoneczne nie ogrzewają przedmiotów znajdujących się w środku Okna pozwalają na swobodny przepływ ciepła z zewnątrz do środka i ze środka na zewnątrz Ciepło słoneczne zostaje „uwięzione” w szklarni a temperatura stale wzrasta

6. Efekt cieplarniany:

Utrzymuje temperatury Ziemi na poziomie ok. 150 (gdyby nie efekt cieplarniany byłaby o 330 niższa)

Prowadzi do zmniejszenia zapasów wody Prowadzi do stałego wzrostu temperatury Ziemi, a w wyniku do globalnego ocieplenia

7. Temperatura na Ziemi wzrasta bezpośrednio przez:

Zanieczyszczenia emitowane przez fabryki Wydalanie zbyt dużych ilości gazów cieplarnianych do atmosfery Spalanie paliw stałych Normalny, nie zwiększony efekt cieplarniany Dziurę ozonową

8. Które z poniższych zdań są prawdziwe?

Klimat Ziemi zaczął zmieniać się szybko od Rewolucji Przemysłowej Główną przyczyną zmian klimatycznych jest normalny, nie zwiększony efekt cieplarniany Dziura ozonowa jest jedną z głównych przyczyn ocieplenia globalnego Temperatura Ziemi podniosła się o 10 stopni w ciągu ostatnich 100 lat Działalność człowieka uważa się za główną przyczynę zmian klimatycznych Emisja CO2 do atmosfery jest główną przyczyną zwiększonego efektu cieplarnianego

Przedyskutujcie w grupach, jak poniższe zjawiska wiążą się ze zmianami klimatycznymi następującymi w efekcie ocieplenia globalnego.

Najpoważniejszym następstwem efektu cieplarnianego jest: Wzrost temperatury na Ziemi Topnienie czap lodowcowych Wyginięcie niektórych gatunków roślin i zwierząt Podniesienie poziomu mórz

1 2 3 4 5 Rozprzestrzenianie się chorób, np. malarii

Które z podanych poniżej sposobów leżą w twoim zasięgu? Jak można powstrzymać ocieplenie globalne? Wyłączając zbędne oświetlenie Nie zostawiając urządzeń w stanie czuwania (stand- by) Idąc do szkoły piechotą zamiast jechać samochodem Oddając opakowania do recyklingu Stosując źródła energii, które nie emitują gazów cieplarnianych Używając urządzeń energooszczędnych Używając produktów z etykietami energetycznymi Biorąc prysznic zamiast kąpieli w wannie

Rozdział 7

TREAM 2005 74

7 Etykiety Etykiety to główny sposób porozumiewania się producentów z konsumentami i sprzedawcami. Ponieważ miejsce na etykiecie jest ograniczone, dodatkowe informacje o produkcie umieszcza się w instrukcji obsługi.

Wprowadzenie do ćwiczeń:

Ćwiczenia w tym rozdziale informują o etykietach oraz dostarczanych przez nie danych o produktach. Nacisk położono na zrozumienie zawartości różnych etykiet, zwłaszcza etykiety energetycznej UE. Etykieta ta zawiera wystarczające informacje, aby wybrać najbliższe potrzebom kupującego urządzenie efektywne energetycznie. Wymagania dotyczące etykiet energetycznych mówią o tym, że w sklepach muszą być umieszczone na produktach, które opisują oraz że etykieta, oraz dołączona do niej instrukcja obsługi, powinny zostać zaprezentowane kupującemu produkt.

Uczniowie po wykonaniu ćwiczeń powinni:

• Rozumieć, czym jest i czemu służy etykieta

• Rozumieć, jakie są zalety etykiet

• Odróżniać typy etykiet

7.1 Ćwiczenie 7.1: Odróżnianie etykiet Oto różne typy etykiet:

Producenckie - zazwyczaj podają tylko nazwę producenta i logo produktu

Informacyjne - udzielają informacji na temat produktu, np. co do maksymalnej temperatury prania

Ostrzegawcze - ostrzegają przed czymś, np. mleko otwarte przechowywać w lodówce

Etykiety gwarantujące, że dany produkt jest przyjazny środowisku - pomagają chronić środowisko, informują o zużyciu energii, możliwości wtórnego przetworzenia, itd.

Obejrzyj rysunki przedstawiające etykiety i powiedz, do której grupy je zaliczysz? Czy widziałeś już te etykiety i produkty, na których są umieszczone?


Opis: Ćwiczenie polega na poznaniu rodzajów etykiet, które możemy znaleźć na produktach codziennego użytku.

Rozdział 7

TREAM 2005 75

Cele: • Poznanie różnych typów etykiet. • Zdobycie wiedzy pozwalającej na rozpoznawanie etykiet na produktach.

Materiały: Zdjęcia etykiet i produktów

Najważniejsze pojęcia: Etykiety, produkcja, marki produktów, energia, środowisko, śmieci, etykiety ostrzegawcze, zielone etykiety

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, dzielenie się informacjami

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne, prace ręczne


7.2 Ćwiczenie 7.2: Zaprojektuj swoją etykietę Zaprojektuj własną etykietę, aby zilustrować ważną informację o produkcie zużywającym energię. Wykonaj następujące polecenia:

• Przed rozpoczęciem pracy zdecyduj, do której grupy będzie należała twoja etykieta (ostrzegająca, informująca, gwarantująca, że produkt jest przyjazny środowisku).

• Pomyśl, jakie produkty mogłyby zostać opisane za pomocą twojej etykiety.

• Zaprojektuj kształt i kolory etykiety tak, aby łatwo ją było zauważyć kupując produkt.

• Porównaj swój projekt z etykietami kolegów.


Opis: Pogłębienie wiedzy na temat etykiet. Uczniowie zaprojektują swoją własną etykietę.

Cel: Pokazanie, czemu służą etykiety

Materiały: Papier, kredki, nożyczki, klej, linijka

Najważniejsze pojęcia: Etykiety, produkcja, marki produktów, energia, środowisko, śmieci, etykiety ostrzegawcze, zielone etykiety

Metody: Praca w grupach i indywidualna, rozumienie i interpretacja faktów, dzielenie się informacjami i obserwacja.

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki społeczne, prace ręczne


7.3 Ćwiczenie 7.3: Etykiety - puzzle W kopertach znajduje się kilka etykiet, ich opisy i nazwy. Należy je uporządkować, łącząc etykiety z nazwami i opisami. Następnie pracując w grupach napiszcie jak zaprezentowane etykiety mogą pomóc w dbaniu o środowisko.


Opis: Ćwiczenie polega na rozpoznaniu „zielonych” etykiet. Obecnie większość produktów dostępnych w sklepach posiada etykiety, dlatego niezwykle ważna jest ich prawidłowa interpretacja. Dotyczy to zwłaszcza etykiet, które zawierają informacje dotyczące ochrony środowiska (recykling, ecolabel, etykiety energetyczne).

Cele: • Poznanie poszczególnych „zielonych” etykiet. • Rozumienie znaczenia etykiety. • Rozumienie wagi informacji przekazywanych przez etykietę.

Materiały: Kawałek papieru lub tektury, koperta, kawałki puzzli

Rozdział 7

TREAM 2005 76

Najważniejsze pojęcia: Ecolabel, etykieta energetyczna, konsumpcja wody i prądu, etykieta recyklingu, pętla Mobiusa,

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, komunikacja, rozwiązywanie problemów

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne,


7.4 Ćwiczenie 7.4: Zaprojektuj swoją etykietę energetyczną i etykietę pomagającą chronić środowisko

Zaprojektuj etykietę, która będzie prezentować jakieś istotne informacje o sprzęcie gospodarstwa domowego, który zużywa energię i wpływa na środowisko.

• Zdecyduj, dla jakiego produktu zaprojektujesz etykietę.

• Zastanów się nad typem i przeznaczeniem etykiety.

• Zaprojektuj kształt i kolory etykiety tak, aby łatwo ją było zauważyć kupując produkt.

• Porównaj swój projekt z etykietami kolegów.

Opis: Ćwiczenie polega na zdobyciu wiedzy na temat „zielonych” etykiet Uczniów należy zachęcić do zaprojektowania własnej etykiety pomagającej chronić środowisko naturalne. Przed wykonaniem tego ćwiczenia powinno się dokładnie omówić z uczniami różne rodzaje etykiet.

Cele: • Zrozumienie idei stosowania etykiet • Zaprojektowanie etykiety pasującej do tematyki zajęć • Zaprojektowanie etykiety przyjaznej środowisku

Materiały: Papier lub tektura, kolorowe kredki, nożyczki, klej, linijka

Najważniejsze pojęcia: EcoLabel, etykieta energetyczna, konsumpcja wody i prądu, etykieta recyklingu, Pętla Mobiusa, Zielony Punkt, poszanowanie energii, cykl życia


Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne,


7.5 Ćwiczenie 7.5: Etykiety energetyczne - puzzle Zadanie 1

Ułóż etykiety energetyczne z otrzymanych puzzli.

Zadanie 2

Odpowiedz na pytania:

1. Na jakich urządzeniach umieszcza się etykiety energetyczne?

2. Jakie zużycie energii wskazują etykiety?

3. Jakie są klasy energetyczne?

4. Która z klas energetycznych jest najbardziej efektywna?

5. Która z klas energetycznych jest najmniej wydajna?

Rozdział 7

TREAM 2005 77


Opis: Ćwiczenie polega na zdobyciu wiedzy na temat etykiet energetycznych. Uczniowie powinni zrozumieć ich znaczenie, zastosowanie oraz korzyści płynące z ich używania.

Cele: • Zrozumienie idei stosowania etykiet energetycznych • Zdobycie umiejętności odróżniania poszczególnych etykiet energetycznych

Materiały: Papier, kolorowe kredki, nożyczki, klej, linijka

Najważniejsze pojęcia: etykieta energetyczna, zużycie wody i prądu, etykieta recyklingu, poszanowanie energii, cykl życia produktu, kWh, model, producent, hałas, woda, produkt mniej lub bardziej efektywny, poziom chłodzenia, poziom świeżości żywności, efektywność prania, efektywność suszenia, efektywność czyszczenia, wydajność zużycia wody


Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne, geografia


7.6 Ćwiczenie 7.6: Typy etykiet i ich przeznaczenie Zadanie 1

Podzielcie się na 4-6 osobowe grupy, z których każda otrzyma karty i 5 ogólnych etykiet. Na zmianę wybierając karty z pomocą kolegów zdecydujcie, do której grupy etykiet należy dana karta. Zapamiętajcie, dlaczego uporządkowaliście karty w ten sposób, porównać wyniki z innymi grupami.

Zadanie 2

Zaprojektuj swoją etykietę. Wybierz jedną z kart użytych w grze, aby opisać wybrany produkt. Zaprojektuj etykietę w taki sposób, aby była natychmiast zauważalna, a kupujący zrozumiał jej treść. Dobieraj kolory i kształty tak, aby etykieta była dobrze widoczna i czytelna.


Opis: Ćwiczenie ma na celu zdobycie wiedzy na temat „zielonych” etykiet. Zależy zachęcić uczniów do zaprojektowania własnej etykiety. Przed wykonaniem tego ćwiczenia powinno się dokładnie omówić z uczniami różne rodzaje etykiet.

Cele: • Zrozumienie idei stosowania „zielonych” etykiet • Zaprojektowanie etykiety pasującej do tematyki zajęć • Zaprojektowanie etykiety przyjaznej środowisku

Materiały: Papier, kolorowe kredki, nożyczki, klej, linijka,

Najważniejsze pojęcia: Ecolabel, etykieta energetyczna, zużycie wody i prądu, etykieta recyklingu, Pętla Mobiusa, Zielony Punkt, poszanowanie energii

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, komponowanie pracy plastycznej, komunikowanie się, rozwiązywanie problemów



7.7 Ćwiczenie 7.7: Poszukiwanie etykiet Wypełnij poniższą tabelkę dzięki czemu zorientujesz się jakiego typu sprzęty ma w domu twoja rodzina. Etykiety znajdziesz na produktach lub na ich opakowaniach.

Rozdział 7

TREAM 2005 78


Opis: Ćwiczenie ma na celu pogłębienie wiedzy na temat „zielonych” i energetycznych etykiet na produktach i urządzeniach znajdujących się w domach. Przy jego wykonaniu konieczna może okazać się pomoc rodziców. Należy zachęć uczniów do zaprojektowania własnej etykiety. Przed wykonaniem tego ćwiczenia powinno się dokładnie omówić z uczniami różne rodzaje etykiet.

Cele: • Zrozumienie idei stosowania etykiet energetycznych i gwarantujących, że dany produkt jest przyjazny środowisku • Zdobycie umiejętności rozpoznawania etykiet na produktach codziennego użytku • Uzmysłowienie uczniom, jakie etykiety są „najpopularniejsze”


Najważniejsze pojęcia: Ecolabel, etykieta energetyczna, zużycie wody i prądu, etykieta recyklingu, Pętla Mobiusa, Zielony Punkt, poszanowanie energii

Metody: Praca indywidualna, obserwacja i interpretacja faktów, rozwiązywanie problemów

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne


7.8 Ćwiczenie 7.8: Etykiety energetyczne Podzielcie się na grupy i zaprojektujcie po 6 etykiet dla każdego typu sprzętów domowych: lodówki, zamrażarki, energooszczędne żarówki, zmywarki i pralki. Wzbogaćcie etykiety informacjami, które znajdziecie w katalogach firm produkujących sprzęty gospodarstwa domowego.

Następnie, każda grupa powinna przyjrzeć się dokładnie jednemu typowi etykiet i odpowiedzieć na następujące pytania:

• Które z urządzeń zużywa najmniej energii?

• Które urządzenie zużywa najwięcej energii?

• Ile wynosi różnica w zużyciu energii w ciągu roku między najbardziej a najmniej efektywnym energetycznie sprzętem?

• Ile pieniędzy można zaoszczędzić używając energooszczędnych urządzeń?

• Które z urządzeń charakteryzuje najlepsza wydajność energetyczna?

• Które z urządzeń jest najlepsze dla osoby, która mieszka sama?

• Które z urządzeń powinna wybrać rodzina czteroosobowa?

• Ile energii można by zaoszczędzić, gdyby każda rodzina w Polsce używała najbardziej wydajnego energetycznie sprzętu?


Opis: Ćwiczenie ma na celu pogłębienie wiedzy na temat etykiet energetycznych.

Cele: • Zrozumienie idei stosowania etykiet energetycznych • Zdobycie umiejętności Interpretowania etykiet • Zaprojektowanie etykiety przyjaznej środowisku

Materiały: Katalogi sprzętów gospodarstwa domowego

Rozdział 7

TREAM 2005 79

Najważniejsze pojęcia: etykieta energetyczna, zużycie wody i prądu, etykieta recyklingu, poszanowanie energii, cykl życia produktu, kWh, model, producent, hałas, woda, urządzenie mniej lub bardziej efektywne energetycznie, poziom chłodzenia, poziom świeżości żywności, efektywność prania, efektywność suszenia, efektywność czyszczenia, wydajność zużycia wody

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, komponowanie prac plastycznych, komunikowanie się, rozwiązywanie problemów



7.9 Ćwiczenie 7.9: Poszukiwania w sklepach Wyobraźcie sobie, że jesteście dorośli i właśnie urządzacie nowe mieszkanie. Podzielcie się na grupy, z których każda wybierze jeden typ urządzenia domowego (np. pralka, lodówka, zmywarka, itp.), zakładając, że będzie chciała „kupić” to urządzenie. Pójdźcie do sklepu i sprawdźcie, jakie informacje możecie znaleźć na etykietach energetycznych wybranych przez siebie produktów. Odwiedźcie supermarkety i sklepy specjalizujące się w sprzęcie domowym. Spróbujcie odpowiedzieć na następujące pytania:

• Czy wszystkie produkty są oznaczone etykietami energetycznymi?

• Czy prawdą jest, że najbardziej efektywne energetycznie produkty są również najdroższe?

• Czy kupując nowe urządzenia ludzie kierują się informacjami z etykiet energetycznych?

• Czy ludzie kupują więcej urządzeń efektywnych energetycznie niż kiedyś?

Aby odpowiedzieć na niektóre z tych pytań musicie porozmawiać z obsługą sklepu. Czy pracownicy mają dostateczną wiedzę na temat etykiet energetycznych i zawartych na nich informacji?

W każdym z odwiedzonych sklepów wypełnijcie tabelkę. Wpiszcie dwa produkty najbardziej efektywne energetycznie, dwa najmniej, i jeden o średniej wydajności. Poproście o pomoc sprzedawcę.

Oto przykład wypełnionej tabelki: Marka, typ produktu

Cena Kategoria efektywności energetycznej

Zużycie energii cykl prania/ kWh

Efektywność prania

Wydajność wirowania

Pojemność pralki w kg

Zużycie wody Poziom hałasu w czasie

prania (dB)

Poziom hałasu w czasie

wirowania

(dB)

Duży sklep: TESCO Bosch WDF

1660 BY A 0,85 A D 4,5 53 66 75


Opis: Zadanie polega na odszukaniu etykiet energetycznych na produktach i odczytaniu podanych na nich informacji. Większość uczniów lubi zajęcia w sklepie. Ćwiczą swoje zdolności komunikacyjne, napotykając różną postawą obsługi sklepu.

Niektóre sprzęty, które uczniowie będą oglądać w sklepie, mogą nie mieć etykiet energetycznych, lub prezentować tylko część wymaganych danych. Dlatego lepiej upewnić się wcześniej w sklepie, czy oferowane posiadają wymagany opis.

Przed wizytą w sklepie uczniowie mogą zapoznać się z internetową bazą danych o urządzeniach gospodarstwa domowego EAIS. Znajdą tam przykładowe etykiety energetyczne. Wydrukowane dane będą mogli przyrównać do informacji zawartych na etykietach w sklepie.

Rozdział 7

TREAM 2005 80

Materiały: Ankieta do wypełnienia, lista sklepów, etykiety

Najważniejsze pojęcia: etykieta energetyczna, zużycie wody i prądu, etykieta recyklingu, poszanowanie energii, cykl życia, kWh, model, producent, hałas, woda, urządzenia mniej lub bardziej efektywne energetycznie, poziom chłodzenia, poziom świeżości żywności, efektywność prania, efektywność suszenia, efektywność czyszczenia, wydajność zużycia wody

Metody: Praca w grupach, obserwacja i interpretacja faktów, rozwiązywanie problemów

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne


Rozdział 7

TREAM 2005 81

Materiały dla uczniów Do ćwiczenia 7.1: Rozróżnianie etykiet

Rozdział 7

TREAM 2005 82

Do ćwiczenia 7.3: Etykiety - puzzle Etykieta Efektywności Energetycznej • Obowiązkowa etykieta wprowadzona przez Komisję Europejską • Etykieta porównawcza • Wskazuje efektywność energetyczną produktu

„A” najbardziej efektywny „G” najmniej efektywny

• Zawiera informacje o możliwościach produktu, jego wydajności i jakości działania • Produkty, na których znajdziesz tę etykietę to m.in.:

Pralki Zmywarki Lodówki

Zielony Punkt • Symbol europejski • Występuje na opakowaniach produktów • Oznacza, że za przetworzenie tego opakowania już zapłacono EcoLabel • Jest to etykieta umieszczana dobrowolnie przez producenta na produktach w Unii

Europejskiej, Norwegii, Liechtensteinie i Islandii • Przysługuje produktom i usługom, które mają mniejszy negatywny wpływ na środowisko niż

inne podobne produkty i usługi Pętla Mobiusa • Jest to międzynarodowy symbol recyklingu • Informuje nas, że produkt może być wtórnie przetworzony i co więcej jeżeli nie

zaznaczono inaczej jest on w 100% gotowy do powtórnego przetworzenia.

Rozdział 7

TREAM 2005 83

Do ćwiczenia 7.5: Etykiety energetyczne – puzzle

Rozdział 7

TREAM 2005 84

Rozdział 7

TREAM 2005 85

Rozdział 7

TREAM 2005 86

Rozdział 7

TREAM 2005 87

Do ćwiczenia 7.6: Typy etykiet i ich przeznaczenie

Środowisko

Recykling

Ostrzeżenie

Energia

Informacje o produkcie

Produkt łatwopalny

Chronić przed dziećmi

Niski poziom hałasu

Przechowywać nie dłużej niż 3

miesiące

Wykonano z materiału wtórnego

30% bawełna

70% poliester

Niskie zużycie energii

Wykorzystuje odnawialne

źródło energii z gruntu

Nie używać na zewnątrz

podczas deszczu

Niskie zużycie wody

Ilość energii/cykl

W 80% nadaje się do wtórnego przetworzenia

Wysoka wydajność prania

Usunąć substancje chłodzące przed

powtórnym przetworzeniem

Wszystkie części mogą zostać powtórnie

wykorzystane

Używać tylko na wolnym powietrzu

Ilość energii/rok

Rozdział 7

TREAM 2005 88

Do ćwiczenia 7.7: Poszukiwanie etykiet Wypełnij poniższą tabelkę, która pomoże Ci ona zorientować się, jakiego typu sprzęty masz w domu. Etykiety znajdziesz na produktach lub na ich opakowaniach.

Typ etykiety

Typ produktu Energetyczna

Chroniąca środowisko Recykling Inne

Modele bez etykiet

Lodówka/zamrażarka

Pralka

Piekarnik

Komputer

Drukarka

Żarówki

Telewizor

Odtwarzacz Video

Walkman

Radio

Odtwarzacz DVD Odtwarzacz CD

Zmywarka Faks

Odkurzacz Kuchenka

mikrofalowa

Rozdział 7

TREAM 2005 89

Do ćwiczenia 7.9: Poszukiwania w sklepach

• Czy wszystkie produkty są oznaczone etykietami energetycznymi?

• Czy prawdą jest, że najbardziej efektywne energetycznie produkty są również najdroższe?

• Czy ludzie kierują się informacjami z etykiet energetycznych kupując nowe urządzenia?

• Czy kupują więcej urządzeń efektywnych energetycznie niż kiedyś?

Aby odpowiedzieć na niektóre z tych pytań musicie porozmawiać z obsługą sklepu. Czy pracownicy mają dostateczną wiedzę na temat etykiet energetycznych i wiadomości na nich zawartych?

W każdym z odwiedzonych sklepów wypełnijcie tabelkę.

Produkty zbadane przez waszą grupę:

Marka, typ

produktu Cena

Kategoria efektywno

ści energetyc

znej

*

Sklep:

Sklep:

Sklep:

*W zależności od typu produktu, który wybierzecie, na jego etykiecie znajdziecie różne. Wpiszcie je w tabelę.

Rozdział 8

TREAM 2005 90

8 Oszczędzanie energii w domu Wprowadzenie do ćwiczeń:

Ćwiczenia z tego rozdziału dotyczą oszczędzania energii w domach.

Uczniowie po wykonaniu ćwiczeń powinni:

• Umieć wskazać sposoby na oszczędzanie energii w domach

• Wiedzieć, jak oszczędzać energię dzięki urządzeniom efektywnym energetycznie

• Rozumieć kalkulację kosztów i zysków, przeprowadzaną dla urządzeń efektywnych energetycznie

8.1 Ćwiczenie 8.1: Elektryczny Detektyw Do zmierzenia bieżącego zużycia energii elektrycznej oraz rejestracji zużycia w dłuższym czasie służy tzw. miernik zużycia energii elektrycznej. Urządzenie to jest bardzo wygodne, jeśli chcemy zmierzyć zużycie energii sprzętów, które są stale włączone, takich jak pralka, lodówka, bojler. Miernik można ustawić również tak, aby pokazał ile kosztuje zużyta energia.

Rozdział 8

TREAM 2005 91

Zadanie 1 Tryb czuwania

Wiele urządzeń domowych zużywa energię nawet wtedy, gdy są przełączone w stan czuwania. Nie pracują wówczas, ale istnieje możliwość włączenia ich za pomocą „pilota”. Jak wiele urządzeń tego typu masz w domu i ile energii zużywają one w stanie czuwania?

Zadanie 2 Komputer

Używając miernika zużycia energii wypełnij poniższe tabelki. Jeśli twój monitor jest podłączony do prądu razem z komputerem, wypełnij tylko pierwszą z nich.

Uwaga: Wygaszacz ekranu nie zmniejsza zużycia energii. Gdyby na ekranie cały czas wyświetlany był ten sam obraz, na monitorze wypaliłyby się punkty i uszkodziły go. Dlatego wygaszacze ekranu cały czas zmieniają wyświetlany obraz.

W systemie Windows w Panelu Sterowania możesz ustawić, po ilu minutach bezczynności monitor i twarde dyski zostaną wyłączone. Taki właśnie tryb, kiedy monitor jest zupełnie ciemny, oszczędza energię. Możesz potwierdzić to mierząc zużycie energii. Jeśli ustawisz wyłączenie monitora i twardych dysków po 10 minutach, nie będziesz potrzebował wygaszacza ekranu.

Zadanie 3 Czajnik elektryczny

Ile energii potrzebuje czajnik elektryczny do zagotowania 1 litra wody?

Jeśli masz kuchenkę elektryczną zmierz, ile potrzebuje ona energii do zagotowania tej samej ilości wody. Co jest bardziej wydajne?

Zadanie 4 Pralka

Porównaj zużycie energii w trakcie prania w różnych temperaturach. Porównaj zużycie energii przez pralkę z własną grzałką z taką, która nie musi grzać wody. Jeśli twoja pralka ma program efektywny energetycznie porównaj, ile zużyje energii na wypranie jednego kilograma prania w zwykłym trybie, a ile w trybie oszczędzającym energię. Która opcja jest bardziej opłacalna?

Zadanie 5 Lodówka

Jak dużo energii zużywa twoja lodówka w ciągu godziny? Co się dzieje, jeśli zmienisz ustawienia termostatu lub temperaturę w kuchni?

Zadanie 6 Żelazko

Ile energii zużywa się w ciągu godziny prasowania bawełnianych koszulek? A ile, jeśli prasuje się na niższej temperaturze (np. jedwab)?

Zadanie 7 Kuchenka mikrofalowa

Ile energii zużywa kuchenka mikrofalowa do podgrzania obiadu? Czy lepiej jest podgrzewać jedzenie na kuchence elektrycznej czy w mikrofalówce?

Zadanie 8 Automat z napojami

Automat z napojami jest tak naprawdę dużą lodówką, bez przerwy zużywa więc energię. Jeśli zmierzysz, ile energii zużywa przez godzinę, łatwo wyliczysz, ile trzeba zapłacić za rok jego działania.


Opis: To ćwiczenie ma na celu prześledzenie zużycia energii elektrycznej w domach. Uczniowie mogą zmierzyć zużycie energii przez sprzęty w szkole i w domu. Wyniki pomiarów można umieścić w tabelach i przedstawić na wykresach. Dzięki temu uczniowie zauważą interesujące zależności, o których będą mogli podyskutować z kolegami z grupy. Nauczyciele często pożyczają miernik uczniom do domu, aby ci również tam mogli dokonać pomiarów.

Rozdział 8

TREAM 2005 92

Jeśli miernik będzie wypożyczany do domu należy upewnić się, że uczniowie zrozumieli jego działanie oraz wiedzą jak poprawnie odczytywać jego wskazania. Przed podłączeniem miernika należy upewnić się, czy urządzenie jest podłączone do gniazdka.

Miernik może odczytywać bardzo małe przepływy prądu, dlatego trzeba zachować ostrożność przy mierzeniu większego zużycia energii, np. przez czajniki elektryczne. Większość kuchenek elektrycznych jest podłączona na stałe więc ich zużycie energii może być oszacowane tylko na podstawie ich etykiet energetycznych lub poprzez przeliczenie czasu użytkowania (jeden palnik to około 1kW na godzinę).

W jednej ze szkół, uczniowie wraz z nauczycielem odkryli, że maszyna z napojami zużywa znacznie więcej energii niż twierdził jej producent. Szkoła zrezygnowała z maszyny.

Cele: • Poznanie możliwości oszczędzania energii w domu • Zrozumienie konsumpcji energii elektrycznej przez urządzenia domowe • Przeprowadzenie pomiarów zużycia energii dla różnych sprzętów • Zrozumienie zużycia energii przez urządzenia przełączone w stan czuwania • Porównanie zużycia energii przez to samo urządzenie pracujące w różnych trybach (stan czuwania,

zapakowane do pełna- niepełna, maksymalna temperatura prania, itd.) • Porównanie zużycia energii przez różne urządzenia • Oszacowanie całkowitej konsumpcji energii przez wszystkie sprzęty znajdujące się w domu

Materiały: Arkusze ćwiczeń z tabelą do wypełnienia, mierniki zużycia energii

Najważniejsze pojęcia: Oszczędzanie energii, urządzenia efektywne energetycznie, stan czuwania, temperatura pomieszczenia, tryb energooszczędny, kWh, zasilanie, konsumpcja

Metody: Praca indywidualna, obserwacja i interpretacja faktów, komunikacja, ustanawianie związków pomiędzy elementami, prezentacja, dyskusja, analiza



8.2 Ćwiczenie 8.2: Urządzenia energooszczędne – poszukiwania w domu W czasie poprzednich lekcji uczyłeś się o zużyciu energii przez urządzenia efektywne i nieefektywne energetycznie. Potem mierzyłeś zużycie prądu przez różne sprzęty w domu i w szkole. W tym rozdziale dowiesz się ile energii można zaoszczędzić kupując sprzęty efektywne energetycznie.

Przyjrzyjmy się działaniu starej lodówki zużywającej 1,0 kWh przez 24 godziny podczas 15 lat (tyle zazwyczaj działa lodówka). Kosztuje to 2 razy więcej niż użytkowanie nowej lodówki zużywającej 0,5 kWh przez 24 godziny. Jeśli kupimy nową, efektywną energetycznie lodówkę aby zastąpić starą tyle właśnie zaoszczędzimy. Nie wspominając już o wygodzie użytkowania, ładnym, nowoczesnym wyglądzie, cichszej pracy i innych zaletach nowoczesnego sprzętu.

Rozdział 8

TREAM 2005 93

Kupując sprzęty klasy A, A+, A++ lub G zapłacimy oczywiście różne ceny. Za te pierwsze zapłacimy więcej, ale zostanie nam to zrekompensowane przez znacznie niższe koszty użytkowania.

Aby znaleźć różnice możesz skorzystać z wyników Poszukiwań w Sklepie.

1. Zanim zaczniesz obliczenia dobrze by było gdybyś policzył ile urządzeń elektrycznych masz w domu i jak często z nich korzystasz. Wypełnij poniższą tabelkę w domu. Możesz poprosić rodziców o pomoc.

2. Możemy teraz porównać zużycie energii przez nasze „stare” sprzęty domowe ze zużyciem energii przez nowe produkty (sięgnij po informacje uzyskane w Poszukiwaniach w Sklepie lub zajrzyj na stronę EAIS). Odpowiedz na pytania znajdujące się na arkuszu ćwiczeń.

3. Odpowiedz na pytania:

1. Ile energii możesz oszczędzić przez miesiąc a ile przez rok?

2. Przyjmując cenę prądu 0,35 zł, oblicz ile pieniędzy możesz oszczędzić przez rok

3. Przyjmując, że na każdą zużytą kWh przypada 0,5kg emisji dwutlenku węgla do atmosfery oblicz o ile możesz zmniejszyć zanieczyszczenia

4. Jeśli pomnożysz to przez 150 milionów (liczba gospodarstw domowych w Europie), ile energii możemy razem oszczędzić?

5. Czy myślisz, że może to pomóc Europie osiągnąć pułap zobowiązań redukcji gazów cieplarnianych z Kioto?


Opis: Możliwości oszczędzania energii w domu są zazwyczaj ogromne. Większość ludzi kupuje nowe sprzęty kiedy ich stare już nie działają. Znaczy to, że większość z urządzeń, które mamy w domach jest wiekowa i nie działa już tak efektywnie jak wtedy kiedy je kupiliśmy. Ilość energii, którą zużywają możemy zmierzyć tylko jeśli mamy możliwość pożyczenia miernika zużycia energii. To ćwiczenie ma pomóc obliczyć potencjalne oszczędności.

Pomoc rodziców

Uczniowie będą potrzebowali pomocy rodziców, aby ustalić jak stare są sprzęty, które mają w domach. To również rodzice będą wiedzieli jak często używają poszczególnych sprzętów, np. zmywarki. Oszacowanie przez ile godzin palą się żarówki nie jest łatwe, dlatego dobrze jeśli uczniowie sprawdzą to o różnych godzinach w ciągu wieczoru.

Wiele przydatnych informacji można znaleźć na etykietach energetycznych lub w Internetowej bazie danych EAIS. Pomocna może być rozmowa dlaczego nowe urządzenia są bardziej efektywne energetycznie i dlaczego działają lepiej od starych.

Zachęć uczniów aby porozmawiali z rodzicami o tym czego dowiedzieli się w czasie lekcji. Rodzice zazwyczaj lubią oszczędzać pieniądze a to, że dzięki temu przyczynią się do ochrony środowiska powinno ich jeszcze bardziej zachęcić.

Cel: Poznanie możliwości oszczędzania energii w domu poprzez używanie sprzętów efektywnych energetycznie

Materiały: Arkusze ćwiczeń, urządzenia domowe, rodzice

Najważniejsze pojęcia: Oszczędzanie energii, emisja CO2, urządzenia efektywne energetycznie, Protokół z Kioto, A++, A+, A, B, C, D- poziomy efektywności energetycznej

Metody: Praca indywidualna, obserwacja i interpretacja faktów, rozwiązywanie problemów, zarządzanie wiedzą, powiązania przyczyna- skutek, ustanawianie połączeń pomiędzy elementami, prezentacja, rozpoznawanie różnic i podobieństw

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne, fizyka, matematyka


Rozdział 8

TREAM 2005 94

8.3 Ćwiczenie 8.3: Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze Na arkuszu ćwiczeń znajdziesz kilka prostych przykładów jak obliczyć koszty i oszczędności możliwe do poczynienia poprzez stosowanie sprzętów oszczędnych energetycznie. Przeczytaj uważnie polecenia. W razie potrzeby poproś nauczyciela bądź rodziców o pomoc.


Opis:

Lodówki to urządzenia domowe pochłaniające najwięcej energii. Pracują 24 godziny przez 7 dni w tygodniu. W tym ćwiczeniu obliczymy potencjalne oszczędności energii przez te urządzenia. Uczniowie mogą potrzebować twojej pomocy przy wykonywaniu obliczeń.

Cel: Poznanie możliwości oszczędzania energii w domu poprzez używanie lodówek efektywnych energetycznie

Materiały: Arkusze ćwiczeń, kalkulatory

Najważniejsze pojęcia: Oszczędzanie energii, emisja CO2, lodówki efektywne energetycznie, Protokół z Kioto, A++, A+, A, B, C, D- poziomy efektywności energetycznej

Metody: Praca indywidualna, obserwacja i interpretacja faktów, rozwiązywanie problemów, zarządzanie wiedzą, powiązania przyczyna- skutek, ustanawianie połączeń pomiędzy elementami, prezentacja, rozpoznawanie różnic i podobieństw

Przedmioty: wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i społeczne, fizyka, matematyka


8.4 Ćwiczenie 8.4: Kupujemy z myślą o kosztach całkowitych Kiedy kupujesz urządzenie efektywne energetycznie ma ono niższe koszty użytkowania ponieważ zużywa mniej prądu, mniej wody i mniej detergentów. Dzięki temu, każdego roku oszczędzisz pieniądze. Te pieniądze kumulują się przez wszystkie lata życia produktu. Po pewnym czasie to oszczędności mogą „spłacić” początkowy koszt zakupu urządzenia. Podziel koszt zakupu przez roczne oszczędności a otrzymasz wynik przez ile lat będziesz spłacać swój zakup.


Opis: To ćwiczenie ma na celu pokazanie metody obliczania czasu zwrotu kosztów urządzeń energooszczędnych. Na wstępnie należy wyjaśnić uczniom takie pojęcia jak: rata zwrotu kapitału oraz czas zwrotu kosztów. Następnie uczniowie rozwiążą kilka przykładów zaprezentowanych na arkuszach ćwiczeń. Możesz uatrakcyjnić zajęcia zapraszając sprzedawcę sprzętów elektrycznych. Przedyskutujcie motywy jakimi kierują się ludzie przy zakupie nowego sprzętu.

Cele: • Nauczyć się jak obliczać koszty zakupu i utrzymania urządzeń elektrycznych • pojęcia „zwrotu” i „raty zwrotu zainwestowanego kapitału”.


Najważniejsze pojęcia: Oszczędzanie energii, emisja CO2, urządzenia efektywne energetycznie, Protokół z Kioto, A++, A+, A, B, C, D- poziomy efektywności energetycznej, czas zwrotu kosztów, rata zwrotu zainwestowanego kapitału, cykl życia produktu, koszt życia produktu, analiza zysków

Metody: rozwiązywanie problemów, dyskusja, obliczenia, zbieranie danych, analiza, posługiwanie się komputerem

Przedmioty: nauki społeczne, fizyka, matematyka


Rozdział 8

TREAM 2005 95

8.5 Ćwiczenie 8.5: Energooszczędna kuchnia – twój własny projekt Zaprojektuj własną, energooszczędną kuchnię. Celem tego ćwiczenia jest umożliwienie ci stworzenia przyjaznej dla środowiska i twojego portfela kuchni. Projektowanie:

Postępuj zgodnie z poniższymi instrukcjami:

1. Zapisz ilu członków ma twoja rodzina, w jakim są wieku?

2. Ustal ile pieniędzy możesz przeznaczyć na nową kuchnię (nie więcej niż 7000 zł).

3. Zdecyduj, które z urządzeń są Ci potrzebne i dlaczego (wypełnij kolumnę 2 w tabeli 1):

Chłodziarko-zamrażarka Pralka Zmywarka do naczyń Suszarka do ubrań Piecyk/Kuchenka Żarówki

Teraz odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia:

1. Czy w twojej kuchni jest wystarczająco dużo miejsca, żeby zmieścić wszystkie wybrane przez Ciebie urządzenia?

Twoja kuchnia powinna mieć powierzchnię około 9 m2 (3x3m). Narysuj projekt rozmieszczenia urządzeń.

2. Czy twój planowany budżet wystarczy na wszystko?

Dodaj koszty zakupu wszystkich urządzeń i sprawdź czy suma nie przekroczyła twojego budżetu. Jeśli przekroczyła wybierz inne rozwiązanie problemu (np. zrezygnuj z któregoś urządzenia lub wybierz tańsze).

Potrzebne informacje:

Informacje o urządzeniach (modele, wymiary i cena) znajdziesz w broszurach dostępnych w sklepach, na stronach internetowych producentów oraz na stronie http://www.eais.info/ (niekomercyjna strona, stworzona w celu promocji urządzeń efektywnych energetycznie lub www.energooszczędne agd.kape.gov.pl).

Odwiedź stronę EAIS (Europejski System Informacji o Urządzeniach) i inne, które znajdziesz w Internecie.

Przejrzyj listę urządzeń, które spełniają twoje wymagania.

Jeśli dostępne modele nie spełniają twoich oczekiwań zmieniaj wyboru kryteria aż znajdziesz coś odpowiedniego.

Ewentualnie odwiedź sklepy i dowiedz się więcej o wybranych modelach.

Jeśli wybrane modele spełniają twoje oczekiwania wypełnij tabele 1 i 2. Większość potrzebnych informacji znajdziesz na etykietach urządzeń lub w broszurach reklamowych, a niektóre dane, np. ilość potrzebnego detergentu, znajdziesz na opakowaniach.


Opis: Ćwiczenie to daje uczniom szansę zaprojektowania ich własnej, energooszczędnej kuchni. Może im być potrzebna pomoc przy wykonywaniu obliczeń.

Rozdział 8

TREAM 2005 96

Cele:

Zrozumienie możliwości oszczędzania energii w kuchni Co nowego na rynku urządzeń gospodarstwa domowego? Wybór urządzeń na podstawie etykiet energetycznych i broszur Wykorzystanie Internetowych systemów informacyjnych Obliczanie kosztów utrzymania, oszczędności i poziomu emitowanych zanieczyszczeń


Najważniejsze pojęcia: Oszczędzanie energii, emisja CO2, sprzęty efektywne energetycznie, Protokół z Kioto, A++, A+, A, B, C, D- poziomy efektywności energetycznej,

Metody: rozwiązywanie problemów, dyskusja, obliczenia, zbieranie danych, analiza, posługiwanie się komputerem, praca indywidualna i w grupach, porównywanie, dzielenie się informacjami

Przedmioty: nauki społeczne, fizyka, matematyka


Rozdział 8

TREAM 2005 97

Materiały dla uczniów

Do ćwiczenia 8.1: Elektryczny Detektyw 1. Stan czuwania Nazwa urządzenia Zużycie energii w stanie czuwania Ile godzin w ciągu dnia/ tygodnia/ miesiąca zostawiasz to urządzenie w stanie czuwania?

Ile energii zużywa w tym czasie? 2. Komputer

KOMPUTER Włączony

(pierwsze 20 sekund)

Włączenie podstawowych programów po uruchomieniu

Otwieranie programów

W stanie spoczynku

Operacje przy

wyłączonym monitorze

Wyłączone twarde dyski

Maksymalne zużycie energii

(W)

MONITOR Włączony (pierwsze

20 sekund) Zwykłe działanie Wygaszacz ekranu Tryb wydajny energetycznie

Maksymalne zużycie energii (W)

3. Czajnik elektryczny Ile energii potrzebuje czajnik elektryczny do zagotowania 1 litra wody?__________ Jeśli masz kuchenkę elektryczną zmierz ile ona potrzebuje energii do zagotowania tej samej ilości wody. Co jest bardziej wydajne?_____________ 4. Pralka Temperatura 40°C 60°C 95°C Pranie w kg Koszt prania Zużycie energii w trybie zwykłym

Zużycie energii w trybie oszczędzającym energię

Zużycie energii w pralkach, które same nie grzeją wody

Rozdział 8

TREAM 2005 98

5. Lodówka

6. Żelazko Temperatura Niska (wełna i nylon) Wysoka (bawełna) Najwyższa możliwa Liczba godzin pracy tygodniowo Zużycie energii przez 1 godzinę Zużycie energii przez 1 tydzień Zużycie energii przez 1 rok Do ćwiczenia 8.3: Oszczędzanie energii oszczędza pieniądze Lodówka nr 1 kosztuje 1250 zł i zużywa rocznie energię elektryczną wartą 170 zł. Lodówka nr 2 (bardziej wydajna energetycznie) kosztuje 1500 zł i zużywa prąd za 105 zł.

1. Jaki będzie całkowity koszt Lodówki nr 1 pod koniec pierwszego roku? Odpowiedź: _____________________________________________________________________ 2. Jaki będzie całkowity koszt Lodówki nr 2 pod koniec pierwszego roku? Odpowiedź: _____________________________________________________________________ 3. Jaki będzie całkowity koszt Lodówki nr 1 pod koniec drugiego roku? Odpowiedź: ______________________________________________________________________ 4. Jaki będzie wtedy koszt Lodówki nr 2?? Odpowiedź: _______________________________________________________________________

Temperatura Niska Średnia Wysoka Zużycie energii przez 1 godzinę Zużycie energii przez 1 tydzień Zużycie energii przez 1 rok

Rozdział 8

TREAM 2005 99

Obie lodówki powinny pracować przez około 15 lat. Możesz łatwo policzyć jaki będzie ich koszt po tym czasie:

Lodówka nr 1 Lodówka nr 2 Koszt zakupu: Całkowity koszt użytkowania po:

----------- ----------

Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Rok 5 Rok 6 Rok 7 Rok 8 Rok 9 Rok 10 Rok 11 Rok 12 Rok 13 Rok 14 Rok 15

Która lodówka w rzeczywistości kosztowała więcej? __________ Ile pieniędzy oszczędza zakup droższego urządzenia podczas jego eksploatacji? ______ Do ćwiczenia 8.4: Kupujemy z myślą o kosztach całkowitych Zastępując stary, energochłonny system nowym, bardziej wydajnym, oszczędza się pieniądze. Jeśli czas zwracania się kosztów będzie krótszy od okresu eksploatacji nowego systemu to on sam na siebie zarobi i zwróci pierwotny koszt. Czas zwrotu kosztów wylicza się dzieląc całość zainwestowanych pieniędzy przez coroczne oszczędności. „Ratę zwrotu kapitału” można wyliczyć przez podzielenie rocznych oszczędności przez całość zainwestowanych pieniędzy. OBLICZ CZAS ZWROTU KOSZTÓW I PROCENTOWĄ RATĘ ZWROTU W NASTĘPUJĄCYCH PRZYPADKACH: 1. Wybierz jedną z proponowanych izolacji: Izolacja nr 1: Koszt instalacji = 650 zł. Roczna oszczędność * 360 zł *Oszczędzone dzięki zmniejszonym rachunkom za opał Izolacja nr 2: Koszt instalacji = 710 zł. Roczna oszczędność = 440 zł Zwrot kosztów po: Izolacja nr 1 = ______ lat. Izolacja nr 2 = ______ lat.

Rozdział 8

TREAM 2005 100

Rata zwrotu kapitału: zainwestowanych pieniędzy: Izolacja nr1 = ____ % Izolacja nr2 = _____ % Którą izolację wybierzesz? __________________________ 2. Wybierz jeden z proponowanych bojlerów:

Bojler nr 1: Koszt instalacji = 975 zł. Roczna oszczędność * = 60 zł *Lepsza izolacja ścianek w nowym bojlerze Bojler nr 2: Koszt instalacji = 4400. Roczna oszczędność = 460 zł *Bojler na energię słoneczną. Korzysta z energii elektrycznej tylko jeśli nie ma wystarczająco dużo słońca. Zwrot kosztów po: Bojler nr 1 = ______lat. Bojler nr 2 = _____lat Rata zwrotu kapitału: Bojler nr 1 = ________ Bojler nr 2 = ____ Na który bojler się zdecydujesz? ________________________________ 3. Wybierz jeden z klimatyzatorów: Klimatyzator nr 1: Koszt instalacji = 660 zł. Roczna oszczędność = 45 zł Klimatyzator nr 2 Koszt instalacji = 1300 zł. Roczna oszczędność = 105 zł Zwrot kosztów po: Klimatyzator nr 1 = ______ lat. Klimatyzator nr 2 = _______lat. Rata zwrotu kapitału: Klimatyzator nr 1 = _____ Klimatyzator nr 2 _____ Który z nich wybierzesz? _____________________

Rozdział 8

TREAM 2005 101

Do ćwiczenia 8.5: Energooszczędna kuchnia - twój własny projekt Tabela 1. Urządzenia w twojej kuchni

* Producent i model: wyjaśnienie, przez kogo sprzęt został wyprodukowany i który model wybraliśmy.

**Klasa efektywności energetycznej czyli skala od A do G, gdzie A jest najbardziej wydajne. Dla urządzeń chłodzących stworzono dodatkowe dwie klasy A++ i A+ (lepsza). Te informacje znajdziesz na etykiecie energetycznej.

Obliczenia opierają się na poniższych informacjach, które musisz wypełnić w Tabeli 2:

Całkowity koszt użytkowania obejmuje koszt:

• Energii elektrycznej

• Wody

• Detergentów (jeśli są potrzebne)

Przyjmuje się, że „życie” urządzenia to 15 lat.

Całkowite oszczędności: Oblicza się porównując koszty utrzymania dziesięcioletniego urządzenia z kosztami utrzymania urządzenia nowego. Urządzenie stare potrzebuje więcej energii, więcej wody i więcej detergentu, przez co koszty użytkowania będą wyższe niż w wypadku urządzenia nowego. Kupno nowego urządzenia jest więc tańsze niż użytkowanie starego.

Zmniejszona emisja CO2: Dzięki mniejszemu zużyciu energii, wody i środków czyszczących nowe urządzenie będzie emitowało do atmosfery mniej dwutlenku węgla niż stare.

Typ urządzenia Dlaczego wybieram to

urządzenie? Producent i

model*

Klasa wydajności

energetycznej**

Koszt zakupu urządzenia

Lodówka

Zamrażarka

Pralka

Suszarka do ubrań

Zmywarka do naczyń

Piekarnik/ kuchenka

Żarówki Liczba

Całkowity koszt:

Rozdział 8

TREAM 2005 102

Tabela 2. Koszty użytkowania i oszczędności w czasie okresu eksploatacji urządzenia

Typ urządzenia Producent i model

Całkowity koszt użytkowania

Całkowite oszczędności

Zmniejszenie emisji CO2

(Kg)

Lodówka

Zamrażarka

Pralka

Suszarka do ubrań

Zmywarka do naczyń

Piekarnik/ kuchenka

Żarówki*

Całkowity koszt:

* Strona EAIS oblicza dane dla pojedynczego urządzenia. Jeśli wybrałeś więcej niż jedną żarówkę nie zapomnij pomnożyć wyniku przez ich liczbę.

Obliczenia oprzyj na poniższych danych, które najpierw musisz uzupełnić: Założenia przeprowadzenia obliczeń (uzupełnij dane): Energia elektryczna: ...............zł/kWh Woda: ..............zł/50 litrów Detergent: ............zł/1 pranie 1 kWh wiąże się z wyemitowaniem 0.44 kg/CO2 Długość życia: 15 lat Lodówka: ............kWh/rok Pranie: 200 cykli prania/rok Zmywanie naczyń: 220 cykli/rok Piekarnik: 200 godzin/rok Oświetlenie: 1000 godzin/rok Klimatyzacja: 500 godzin/rok (chłodzenie) 1000 godzin/rok (ogrzewanie)

Rozdział 9

TREAM 2005 103

9 Zużycie energii w domu Wprowadzenie

Każdego roku w Europie przeszło 8 miliardów euro wydawanych jest na zakup urządzeń elektrycznych, a blisko 14 miliardów pochłaniają rachunki za prąd, potrzebny do ich funkcjonowania.

Od kiedy w roku 1994 wprowadzono etykiety energetyczne ok. 6 miliardów euro zaoszczędzono dzięki zakupowi urządzeń efektywnych energetycznie. Jeśli kupując nowe urządzenie każdy postara się kupić energooszczędny model, to w następnych latach zaoszczędzone zostaną podobne kwoty.

Oszczędzanie energii elektrycznej oszczędza nie tylko nasze pieniądze i źródła energii, ale także środowisko naturalne. Jeśli energii nie czerpie się ze źródeł naturalnych, to jej produkcja wiąże się z emisją gazów cieplarnianych (zwłaszcza dwutlenku węgla). Gazy te powodują stały wzrost temperatury Ziemi. Zmniejszenie zużycia energii zmniejszy również szkody powstałe w środowisku.

Niestety, bardzo rzadko wiemy, ile energii zużywamy w naszych domach, lub ile moglibyśmy oszczędzić prowadząc inny styl życia. Przeciętna rodzina zużywa ponad 3000 kWh rocznie wartych ponad 400 euro i około 1.5 t dwutlenku węgla rocznie. Jeśli te liczby pomnożymy przez 150 milionów gospodarstw domowych w UE, otrzymamy liczbę 225 milionów ton dwutlenku węgla rocznie – co stanowi znaczny procent europejskich norm dopuszczonych w Protokole z Kioto.

Możemy to zmienić, jeśli tylko każdy z nas uczyni mały krok w stronę oszczędzania energii w domu. Informacje zawarte na stronie pomogą w tym (www.eais.info)

Oszczędzanie energii to najlepszy (jak do tej pory) sposób na oszczędzanie pieniędzy, źródeł naturalnych i środowiska.

Jeśli wie się, które urządzenia zużywają najwięcej energii, można starać się o poczynienie jak największych oszczędności.

Jeśli masz mało czasu przyjrzyj się części ilustracjom i po kolei w każdym pokoju wskaż urządzenia zużywające energię. Jeśli masz więcej czasu sam przeprowadź analizę własnego zużycia energii.

Rozdział 9

TREAM 2005 104

Wiedząc, które z urządzeń „pożerają” najwięcej energii elektrycznej znajdź informacje na temat zmniejszania zużycia energii, lub przyjrzyj się urządzeniom efektywnym energetycznie, którymi można zastąpić energochłonny sprzęt.

9.1 System EAIS (European Appliance Information System) Europejski System Informacji o Urządzeniach pomaga zrozumieć, w jaki sposób zużywa się w gospodarstwie domowym najwięcej energii. Zawiera także porady, jak przez odpowiednie użytkowanie urządzeń ograniczyć jej zużycie. Pozwala również obliczyć, ile energii zaoszczędzimy kupując energooszczędne urządzenia.

Baza danych energooszczędnych urządzeń gospodarstwa domowego pomaga konsumentom w podejmowaniu świadomych decyzji przy zakupie nowych urządzeń AGD. Zawiera też najistotniejsze informacje m.in. o wszystkich chłodziarkach, pralkach i zmywarkach dostępnych na rynku krajowym, wraz z klasą efektywności energetycznej dla każdego urządzenia. Uwzględnia również korzyści ekonomiczne i ekologiczne zakupu danego urządzenia.

Na stronie EAIS zamieszczony jest także specjalny kalkulator, tzw. kalkulator domowy. Jest to arkusz kalkulacyjny, który pozwala obliczyć zużycie energii przez urządzenia pracujące w danym gospodarstwie domowym, a także wskazuje potencjalne oszczędności, które mogłaby przynieść wymiana urządzeń na te, o klasie efektywności energetycznej „A”. Arkusz oblicza także całkowite miesięczne zużycie energii w domu oraz całkowite potencjalne oszczędności. Wskazuje urządzenia, które zużywają w danym domu najwięcej energii, oraz te, których wymiana mogłaby przynieść najwięcej oszczędności.

Rozdział 9

TREAM 2005 105

9.2 Twój rachunek za energię elektryczną Koszt energii elektrycznej i wielkość jej zużycia w twoim domu pokazuje rachunek za energię, w postaci faktury VAT, wystawionej przez upoważnioną do tego instytucję.

Zużycie energii elektrycznej podawane jest w kWh (kilowatogodzinach).

1 kWh zużywa:

− jedna żarówka o mocy 100W świecąca przez 10 godzin,

− jeden pełny cykl prania w temperaturze 600 C w energooszczędnej pralce,

− lodówka o klasie energochłonności A pracująca przez 1 dzień,

W Polsce wyprodukowanie 1 kWh energii elektrycznej zanieczyszcza środowisko emisją 1,06 g CO2

Na rachunku, oprócz adresu sprzedawcy/dostawcy energii elektrycznej oraz kupującego, czyli twojego adresu, znajdują się następujące dane:

wskazania licznika przyjęte do rozliczenia (dzień, strefa, wskazanie),

numer licznika

okres rozliczeniowy,

wysokość opłaty abonamentowej,

stała opłata przesyłowa,

ewentualne odsetki od nieterminowych opłat.

Rozdział 9

TREAM 2005 106

Ponieważ w różnych rejonach Polski rozliczaniem opłat za energię elektryczną zajmują się różne instytucje, wygląd faktury może odbiegać od przedstawionego na naszej stronie. W Warszawie jest to typowy rachunek firmy STOEN (www.stoen.pl). Klienci płacą za zużytą energię elektryczną, której cena jednostkowa określona jest taryfą zatwierdzoną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Klienci indywidualni dokonują opłat za energię elektryczną co dwa miesiące, na podstawie wystawianej co pół roku faktury VAT. Klienci ci mają możliwość wyboru między miesięcznym i półrocznym systemem rozliczeniowym. Przy rozliczeniu uwzględnia się odczyt licznika i przewidywane zużycie. Stan licznika spisywany jest przez kontrolera poboru energii lub podawany przez Klienta.

Jak wynika z rachunku, średnie dzienne zużycie energii elektrycznej wynosi 9,5 kWh energii elektrycznej co kosztuje 3,30 zł.

Rozdział 9

TREAM 2005 107

9.3 Gdzie w twoim domu zużywa się najwięcej energii?

Czy wiesz, ile energii potrzeba aby działała twoja lodówka?

Czy wiesz, że podgrzanie energią elektryczną wody na twój prysznic lub kąpiel zużywa, poza ogrzewaniem pomieszczeń, najwięcej energii?

Czy przyszło Ci na myśl, że telewizor pozostawiony w stanie czuwania (świeci się czerwona lampka) zużywa prawie tyle samo prądu jak ten włączony?

Jeśli uświadomisz sobie, gdzie w twoim domu zużywa się najwięcej energii sprawi, że będzie Ci łatwiej ją oszczędzać.

Zróbmy teraz wycieczkę po twoim domu i przyjrzyjmy się zużywaniu energii przez różne urządzenia oraz możliwościom jej oszczędzania. Wybraliśmy przeciętny domek czteroosobowej rodziny. Jeśli nie odpowiada to twojej sytuacji, będziesz musiał „przystosować” dane.

Podsumowanie: gdzie w twoim domu używa się energii?

Poniższa tabela pokazuje średnie zużycie energii przez urządzenia w poszczególnych pomieszczeniach.

Średnie roczne zużycie wynosi ok. 2000 kWh i kosztuje rocznie ok. 700 zł. Oszczędności, jakie można poczynić dzięki nabyciu nowych urządzeń wynoszą od 30 do 80% (sprawdź dokładne dane w rozdziale poświęconym urządzeniom efektywnym energetycznie). W czasie całego życia urządzenia może to dać znaczne oszczędności.

Wiedząc jakie urządzenia posiadasz i w jaki sposób z nich korzystasz będziesz miał jaśniejszy obraz swojego zużycia energii. Możliwe jest też oszczędzanie energii poprzez bardziej efektywne wykorzystanie urządzeń. Praktyczne rady znajdziesz w dziale poświęconym zmniejszeniu zużycia energii.

Lodówka/ zamrażarka 540 kWh Oświetlenie 410 kWh Zmywarka do naczyń 350 kWh Pralka 300 kWh Piekarnik 190 kWh Kuchenka 170 kWh Telewizor 270 kWh VCR i dekoder 180 kWh Suszarka do ubrań 120 kWh Drobne urządzenia 200 kWh Wieża Hi Fi 80 kWh Komputer osobisty 120 kWh Podgrzewanie wody 1700 kWh Klimatyzator 200 kWh

Rozdział 9

TREAM 2005 108

Salon

Przedstawiona rodzina spędza większość czasu wspólnie w salonie, co wymaga dość jasnego oświetlenia. Często ogląda telewizję i korzysta z odtwarzaczy DVD i video, zostawiając je w stanie czuwania. W salonie znajduje się również sprzęt hi fi z odtwarzaczem płyt CD.

poniżej przedstawiono średnie roczne zużycie energii 5-10 letnich urządzeń. Podano również oszczędności możliwe do osiągnięcia poprzez zakup nowego, energooszczędnego urządzenia:

Oświetlenie 140 kWh Możliwe oszczędności 50-80 % TV 210 15 – 30% Video+ dekoder 190 30 – 60% Wieża stereo 80 40 – 70%

Rozdział 9

TREAM 2005 109

Kuchnia

Przedstawiona kuchnia wypełniona jest sprzętami gospodarstwa domowego. To właśnie tutaj znajdziemy urządzenia „pożerające” energię elektryczną, ale również potencjalne oszczędności jeśli zastąpimy je bardziej efektywnmi energetycznie sprzętami.

Lodówka i zamrażarka pracują przez cały czas, ale wszystkich pozostałych urządzeń używa się czasowo (zużycie energii będzie zależało od tego jak często z nich korzystamy). Niektóre z wymienionych poniżej sprzętów mogą znajdować się w innych pomieszczeniach, np. pralka lub suszarka do ubrań.

Średnie roczne zużycie energii zostało wyliczone na podstawie informacji umieszczonych na etykietach energetycznych:

Oświetlenie 125 kWh Możliwe oszczędności 50–80% Lodówka/zamrażarka 540 30-50% Pralka 300 20-35% Suszarka 120 20-40% Zmywarka do naczyń 350 30-40% Piekarnik 190 20-30%

Rozdział 9

TREAM 2005 110

Łazienka

Z łazienki korzystamy najczęściej rano i wieczorem, czasami również w ciągu dnia.

Najwięcej energii pochłania grzanie wody, której zużycie będzie zależało od wieku członków rodziny, oraz od tego jak często biorą oni kąpiel, czy prysznic.

Średnie roczne zużycie energii i potencjalne oszczędności:

Oświetlenie 45 kWh Możliwe oszczędności 50-80 % Grzanie wody 1700 20-50% Drobne urządzenia (suszarka do włosów, golarka itp.)

40 20-40%

Rozdział 9

TREAM 2005 111

Sypialnia

W sypialni najczęściej przebywamy popołudniami i wieczorami, oraz w ciągu dnia w weekendy.

Wykorzystanie urządzeń jest tu trudne do określenia, zależy od wielu czynników, np. od tego, czy dzieci odrabiają lekcje w swoich pokojach, czy też w innych częściach domu.

Średnie roczne zużycie energii i potencjalne oszczędności:

Oświetlenie 100 kWh Możliwe oszczędności 50-80 % TV 90 20-40% Komputer 120 20-40%

Rozdział 9

TREAM 2005 112

9.4 Oszacowanie zużycia energii i możliwych oszczędności Obserwując kiedy i w jaki sposób używasz mechanicznych sprzętów domowych możesz wykryć, które z nich zużywają najwięcej energii. Dzięki temu będziesz mógł wprowadzić pewne oszczędności.

Aby przeprowadzić ankietę musisz ściągnąć plik w formacie Excel ze strony EAIS.

W odniesieniu do każdego posiadanego przez Ciebie sprzętu gospodarstwa domowego musisz wprowadzić informacje dotyczące sposobu jego wykorzystania (żółte komórki, informacje obowiązkowe). W czerwonych kolumnach pokaże się przewidywane zużycie energii przez każde z urządzeń oraz potencjalne oszczędności dzięki korzystaniu z najlepszych technologicznie sprzętów (zielona kolumna).

Na dole czerwonej i zielonej kolumny znajduje się całkowite zużycie energii oraz całkowite potencjalne oszczędności.

Warto porównać oszacowane przez program zużycie z tym które pokazuje twój rachunek za energię elektryczną. Jeśli jest ono większe od oszacowanego znaczy to, że część twoich urządzeń działaj mniej efektywnie niż zostało to założone w kalkulacji. Można je wykryć sprawdzając wszystkie urządzenia lub używając miernika zużycia energii.

9.5 Wybór urządzeń efektywnych energetycznie Producenci dostarczają na rynek coraz nowocześniejsze modele urządzeń gospodarstwa domowego, dzięki którym możemy zaoszczędzić więcej energii i pieniędzy a także chronić środowisko. Tak naprawdę wybór urządzenia zależy tylko od konsumenta.

Pierwszym krokiem przy zakupie nowego urządzenia jest zapoznanie się z treścią etykiety efektywności energetycznej. Unijne etykiety pozwalają wybrać urządzenie o oczekiwanych parametrach, takich jak rozmiar, moc, funkcjonalność, zużycie energii, czy wody.

Informacja taka dostępna jest w odniesieniu do większości modeli. Umieszczona jest w bazie, z której możesz skorzystać, kiedy wiesz już, jakiego urządzenia potrzebujesz i jakie są twoje wymagania.

Urządzenia energooszczędne są droższe, ale rekompensują to niskie koszty eksploatacji. Etykieta efektywności energetycznej pozwala obliczyć całkowite koszty danego urządzenia w ciągu całego okresu jego eksploatacji.

Internetowa strona EAIS zawiera słowniczek terminów używanych na etykietach w UE. Dzięki niej można wyświetlić wszystkie informacje dla każdego modelu wprowadzonego do bazy.


Etykiety efektywności energetycznej pozwalają poznać parametry poszczególnych urządzeń i porównać je z innymi modelami. Informacje zawarte w etykiecie to:

Klasa efektywności energetycznej w skali od A do G, gdzie A to urządzenie najbardziej efektywne a G najmniej efektywne. Dla urządzeń chłodniczych dodano jeszcze klasę A+ oraz A++, które oznaczają bardzo wysoką efektywność energetyczną urządzenia

Możemy oszczędzać energię poprzez efektywne wykorzystanie urządzeń, które już posiadamy lub kupując nowe urządzenia energooszczędne.

Rozdział 9

TREAM 2005 113

Roczne zużycie energii (lub w trakcie jednego cyklu) Zużycie wody w trakcie jednego cyklu Pojemność lub wydajność Inne parametry, np. wydajność prania, czy suszenia Emisja hałasu (informacja umieszczana przez producenta dobrowolnie)

Wszystkie te informacje powinny być wyraźnie podane na etykiecie i umieszczone w punkcie sprzedaży w widocznym miejscu na urządzeniu lub obok niego.

Etykiety ekologiczne zawierają informacje na temat wpływu danego produktu na środowisko w procesie jego produkcji i użytkowania, a także możliwości recyklingu. Są to etykiety umieszczane przez producenta dobrowolnie. Jeśli produkt nie ma takiej etykiety, nie można mieć pewności, czy jest to produkt naprawdę ekologiczny.

Koszt życia produktu

Urządzenia energooszczędne mają niższe koszty użytkowania, ponieważ specjalnie zaprojektowano je tak, aby jak lepiej wykorzystywały energię elektryczną, wodę i detergenty. Niższe koszty użytkowania mogą przyczynić się do zwrotu całości lub części wyższej od innych urządzeń ceny.

Kiedy wybierzesz już interesujący Cię model urządzenia, baza porówna go z modelem starszym o 10 lat oraz obliczy 15-letnie koszty eksploatacji lat przyjmując aktualne ceny energii elektrycznej, wody i detergentów. Otrzymany wynik to potencjalne oszczędności finansowe, oraz korzyści płynące z redukcji emisji CO2 do atmosfery.

9.6 Oszczędzanie energii dzięki energooszczędnej kuchni Producenci uczynili znaczne postępy w projektowaniu urządzeń, które są o wiele od starszych i lepiej wykorzystują zasoby takie jak woda, energia elektryczna i detergenty.

Odzwierciedla to liczba oferowanych na rynku modeli, które znajdują się w grupie najwyższej efektywności energetycznej A (oraz w A+ dla lodówek i zamrażalek).

Możliwe jest więc zaprojektowanie kuchni, w której znajdą się urządzenia zużywające mniej zasobów. Obniża to emisję gazów oraz obniża koszt eksploatacji urządzenia w porównaniu do dotychczasowo wykorzystywanych sprzętów (ok. 10-letnich).

Dzięki systemowi EAIS możliwe jest przeszukanie bazy danych i wybranie modeli, które najlepiej zaspokoją potrzeby konsumenta.

Oszczędności zwiększy też zamontowanie energooszczędnych lamp tam, gdzie najczęściej pali się światło.

Na stronie EAIS znajduje się również interaktywny program, który pomoże wybrać odpowiednie modele urządzeń do twojej kuchni. Jak zużywać mniej energii?

Istnieje również możliwość oszczędzania energii poprzez bardziej efektywne wykorzystanie urządzeń, które już posiadamy.

Wiele poniższych rad jest łatwe do zastosowania, ale nie zawsze muszą być one praktyczne. Mimo wszystko pomogą Ci obniżyć rachunki za prąd.

Rozdział 9

TREAM 2005 114

Oświetlenie

Technologia

Obecnie stosujemy dwa główne typy lamp:

• Konwencjonalne lampy jarzeniowe, które charakteryzuje niska cena, niska efektywność, i około roczny okres działania

• Lampy fluorescencyjne (cfl), produkujące światło w znacznie bardziej efektywny sposób (zamieniają do 80% energii elektrycznej w światło), które mogą działać nawet do 15 lat

o często nazywa się je lampami energooszczędnymi,

o dłuższa eksploatacja oznacza mniejszą liczbę żarówek do wymiany, co zmniejsza ilość wytwarzanych śmieci

o jakość światła lamp cfl znacznie się poprawiła, jego widmo przypomina światło dzienne. Niekiedy żarówki są dostępne w różnych odcieniach (od światła zimnego do ciepłego).

Koszty

Koszt żarówek energooszczędnych zależy przede wszystkim od długości ich działania. Najtańsze (czas eksploatacji to 3 lata) kosztują 10 zł, najdroższe 30 zł a długość ich eksploatacji to 15 lat.

Ponieważ żarówki te mają znacznie niższe koszty użytkowania (tylko 20% kosztów zwykłych żarówek), zwrot zainwestowanych pieniędzy następuje po 3 do 12 miesiącach, a w kolejnych latach każda żarówka oszczędza ok. 20 zł rocznie.

Dobre rady

• W ciągu dnia jak najwięcej korzystaj ze światła naturalnego

• Dostosuj rodzaj oświetlenia do pracy jaką wykonujesz

• Oświetlenie rozproszone, np., skierowane na ściany lub sufit, pozwala wykorzystać najwyżej połowę emitowanego światła, używaj go wiec tylko w razie potrzeby

• Wyłączaj zbędne oświetlenie

• W miejscach, w których oświetlenie jest używane często, stosuj żarówki energooszczędne

Pralki

Technologia

• Producenci pralek opracowali technologię pozwalającą na pranie ubrań przy bardziej efektywnym wykorzystaniu wody. W połączeniu z ulepszonym składem detergentów umożliwiło to pranie w niższych temperaturach przy jednoczesnym osiągnięciu lepszych efektów.

• Nowoczesne urządzenia mają również lepszy system suszenia. Można więc kupić urządzenia o bardzo dobrych parametrach prania i suszenia, oraz o niskiej konsumpcji energii (klasa A)

• Wilgotność ubrań zależy od tego, jak mocno zostały odwirowane. Kupując pralkę z dużą prędkością odwirowywania (powyżej 800 obrotów/min) możemy nie kupować suszarki do ubrań. Dobrze odwirowane pranie z łatwością wyschnie rozwieszone.

Rozdział 9

TREAM 2005 115

• Połączenie pralki i suszarki w jednym urządzeniu może być dobrym rozwiązaniem tam, gdzie brakuje miejsca na dwa osobne urządzenia.

Koszty zależą przede wszystkim od wybranego programu prania, oraz od maksymalnej prędkości wirowania.

Dobre rady

• Unikaj prania w wysokich temperaturach (powyżej 600C)

• Jeśli to możliwe pierz „pełną” pralkę

• Wybierz prędkość wirowania odpowiednią dla tkanin, które pierzesz

• Jeśli to tylko możliwe, podłącz urządzenie do ciepłej i zimnej wody

• Regularnie czyść filtry

Zmywarki

Technologia

• Producenci zmywarek do naczyń opracowali technologie pozwalające zużywać do mycia naczyń o wiele mniej wody niż kiedyś. W połączeniu z ulepszonym składem detergentów sprawiło to, iż możliwe jest mycie w niższych temperaturach, a mimo to naczynia są lepiej umyte.

• W nowoczesnych urządzeniach ulepszono również system suszenia. Można więc kupić urządzenie bardzo dobrze myjące i suszące naczynia, a jednocześnie zużywające mało energii (klasa A)

Koszty

Zależą głównie od wybranego programu zmywania.

Dobre rady

• Unikaj mycia w wysokich temperaturach (powyżej 600 C)

• Jeśli to możliwe włączaj tylko zapełnioną zmywarkę

• Używaj programu ekologicznego (ma najniższe zużycie energii)

• Jeśli to tylko możliwe, podłącz urządzenie do ciepłej i zimnej wody

Lodówki

Technologia

• Nowoczesne lodówki i zamrażarki dysponują znacznie efektywniejszymi kompresorami i lepszą jakościowo izolacją.

• Stosuje się nowe substancje chłodzące, które mają znacznie mniejszy negatywny wpływ na powłokę ozonową i środowisko. Ta technologia cały czas jest ulepszana najprawdopodobniej więc w przyszłości stosować się będzie tylko naturalne substancje chłodzące.

• Efektywność energetyczna poprawiła się tak bardzo, że wprowadzono nowe klasy efektywności: A+ i A++

Rozdział 9

TREAM 2005 116

Koszty

Urządzenia energooszczędne kosztują obecnie podobnie co wcześniejsze, mniej efektywne energetycznie modele. Urządzenia klas A+ i A++ mają wyższą cenę, ale są tańsze w eksploatacji niż modele klasy A.

Dobre rady

• Umieść urządzenie daleko od źródeł ciepła, np. kuchenki. Nie powinno ono również stać w słońcu.

• Upewnij się, czy z tyłu urządzenia jest dostatecznie dużo miejsca, by zapewnić swobodny przepływ wydalanego ciepła.

• Nie wkładaj do lodówki ciepłego jedzenia, poczekaj aż ostygnie

• Nie otwieraj urządzenia bez potrzeby

• Jeśli twoja lodówka nie ma systemu automatycznego odmrażania, regularnie ją rozmrażaj

• Utrzymuj uszczelki na drzwiach w dobrym stanie

Urządzenia elektroniczne (miejsce do pracy)

Technologia

• Większość urządzeń posiada trzy tryby: włączony, stan czuwania, wyłączony

• Stan czuwania pozwala włączać urządzenie za pomocą pilota

o Urządzenie stale pobiera energię. Jest to szczególnie odczuwalne, jeśli w ciągu dnia używa się go tylko przez kilka godzin a przez resztę czasu pozostawia w stanie czuwania.

o Producenci ciągle starają się zmniejszyć ilość energii pobieranej przez urządzenie w stanie czuwania.

• Ponieważ liczba urządzeń elektronicznych w naszych domach stale wzrasta, ważne jest abyśmy wybierali te, które w stanie czuwania zużywają niewiele energii.

Koszty

Ceny urządzeń zależą raczej od funkcji, w jakie je wyposażono niż od zużycia energii.

Modele o niskim zużyciu energii w stanie czuwania można rozpoznać dzięki GEA lub etykiecie z gwiazdą energetyczną.

Dobre rady

• Czerwona lampka na urządzeniu informuje, że znajduje się ono w stanie czuwania (stale zużywając energię) jeśli go nie używasz, należy je wyłączyć.

• Wyłączaj urządzenia, z których akurat nie korzystasz (np. telewizor lub drukarkę)

• Upewnij się, czy twój komputer ma włączoną opcję hibernacji i wygaszania ekranu

Bojlery

Technologia

• Lepszej jakości izolacja zmniejsza straty ciepła i czas grzania wody

Rozdział 9

TREAM 2005 117

• Na rynku dostępne są elektronicznie programowane czasomierze, umożliwiające ustawienie dokładnego czasu grzania wody na każdy dzień tygodnia

• Jeśli to samo urządzenie grzeje wodę do mycia i do centralnego ogrzewania, powinniśmy zainstalować osobny termostat

Koszty

Opłaca się kupić siedmiodniowy programator. Zatwierdzono już do użytku europejskie etykiety dla bojlerów, które wejdą w życie po ustaleniu odpowiednich norm i standardów.

Dobre rady

• Wybierz bojler odpowiadający wielkością potrzebom twojej rodziny. Pamiętaj, że im większy zbiornik tym więcej energii potrzeba do jego nagrzania.

• Bierz prysznic zamiast kąpieli w wannie.

• Ustaw czasomierz tak, aby grzał wodę w porach, w których jej potrzebujesz

• Ustalcie ilu członków rodziny i o której godzinie bierze prysznic – dzięki temu każdy będzie miał ciepłą wodę

• Ustaw termostat na 55-600C

Klimatyzatory

Technologia

• Nowoczesne klimatyzatory wyposażone są w znacznie wydajniejsze kompresory

• Stosuje się nowe substancje chłodzące, które mają znacznie mniejszy negatywny wpływ na powłokę ozonową i środowisko. Ta technologia cały czas jest ulepszana najprawdopodobniej więc w przyszłości stosować się będzie tylko naturalne substancje chłodzące.

Koszty

W UE urządzenia te opatrzono etykietami energetycznymi, co pozwala łatwo wskazać modele efektywne energetycznie.

Modele najbardziej wydajne energetycznie kosztują więcej, ale mają niższe koszty eksploatacji.

Dobre rady

• Budynek powinien być odpowiednio ocieplony. Dobra izolacja zapobiega wyziębieniu w zimie i przegrzaniu w lecie.

• Wietrz mieszkanie w nocy, kiedy temperatury powietrza są niższe

• Używaj czasomierza – urządzenie będzie chłodziło powietrze tylko wtedy kiedy jest to potrzebne

• Ustaw 200C jako minimum na termostacie

• Postaraj się zacieniać pomieszczenia – możesz użyć zasłon lub żaluzji (wewnętrznych lub zewnętrznych).

• Chłodź tylko te pomieszczenia, z których akurat korzystasz.

Oszczędzanie energii w domu przez użytkowanie...

Documents

Transcript of Oszczędzanie energii w domu przez użytkowanie...