Organizacja wirtualnych warsztatów informacyjnych w bibliotekach publicznych

Katarzyna Szustka-Ostapowicz

Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego

W dobie rozwoju zaawansowanych technologii informatyczno-komunikacyjnych i ekspansji Internetu dotarcie do informacji, która byłaby:

adekwatna, kompletna, aktualna, wiarygodna

paradoksalnie nie jest zadaniem łatwym.

Użytkownik nowoczesnej biblioteki, poszukujący informacji dysponuje:

dostępem, za pośrednictwem Internetu, do profesjonalnych baz danych i serwisów,możliwością przeglądania materiałów rozproszonych na milionach witryn,

Pomimo to, nie zawsze udaje mu sięosiągnąć cel

Wyszukanie informacji jest trudne i czasochłonne, gdyż:

w Internecie panuje chaos informacyjny;dane są różnej jakości; materiały wartościowe mieszają się bezwartościowymi,mnogość stron i serwisów o charakterze usługowym grozi spowolnieniem, a nawet zatkaniem Internetu;materiały zamieszczone w sieci wykazują dużąpłynność;

dostęp do niektórych stron jest płatny.

Dotarcie do właściwej informacji wymaga:

wiedzy o dostępnych źródłach;

znajomości skomplikowanych narzędzi i metod wyszukiwawczych;

umiejętności dokonania selekcji, interpretacji i weryfikacji informacji.

Wprowadzanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w bibliotekach to konieczność

Brak zrozumienia dla zachodzących przemian, ich odrzucenie i zaniechanie grozi bibliotekom ”wypchnięciem z łańcucha informacyjnego”.

Zjawisko to nosi nazwę deintermediacji.

por. GRYGROWSKI Dariusz. Bibliotekarze wobec nowych technik przekazywania informacji. [W:] Nowe media w bibliotece : materiały z polsko-niemieckiej konferencji bibliotekarzy, Zielona Góra 14-16 kwietnia 2004. Zielona Góra , 2004. s. 27-37

Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w bibliotekach:

zmiany w sposobie katalogowania,zmiany w systemach wypożyczeń,

wyszukiwanie informacji online, elektroniczne dostarczanie dokumentów,tworzenie baz danych na CD-ROMach i online,tworzenie portali WWW o interaktywnych interfejsach, świadczenie wirtualnych usług informacyjnych,tworzenie bibliotek cyfrowych.

Biblioteki tradycyjne przeobrażają sięw biblioteki hybrydowe

Biblioteka hybrydowa to biblioteka działająca w środowisku tekstowym i elektronicznym, w której “równowaga między informacją w wersji drukowanej i meta-informacją w wersji cyfrowej przemieszcza się wyraźnie w kierunku mediów cyfrowych”

Stuart A. Sutton

cyt. za: PIOTROWICZ Grażyna, Biblioteki naukowe wobec kulturowych i cywilizacyjnych potrzeb społeczeństwa. [W:] Biblioteki naukowe w kulturze i cywilizacji. T. 1-2 , działania i codzienność , materiały konferencyjne, Poznań, 15-17 czerwca 2005. - Poznań , 2005. s. 30-41. .

Nowoczesna biblioteka to “biblioteka-brama”

(gatewey)

informacji o tradycyjnej ofercie biblioteki,źródeł w postaci cyfrowej,wirtualnych usługrozproszonych zasobów sieciowych.

Dotarcie do tych zasobów jest proste dzięki systemowi linków opisanych i uporządkowanych na witrynie.

Witryna internetowa biblioteki stanowirozbudowany multimedialny serwis, będący wygodnym punktem dostępu do:

Nawet niewielkie i nie dysponujące znacznymi środkami finansowymi biblioteki mogą uczestniczyć w boomie technologicznym XXI wieku i stać się beneficjentami korzyści, jakie daje dostęp do globalnej sieci.

Ich szansą jest współpraca bibliotek tego samego typu, leżących w tym samym regionie, czy kraju.

Efektem współpracy bibliotek jest tworzenie zintegrowanych systemów bibliotecznych, co umożliwia:

elektroniczne gromadzenie i inwentaryzowanie zbiorów,zdalne katalogowanie, zdalne wyszukiwanie poprzez WWW i sporządzanie zestawień, zdalne zamawianie, rezerwowanie i wypożyczanie książek.

Dzięki współpracy możliwe jest rozwiązanie problemów związanych z niedostatkami finansowymi i technologicznymi, co pozwala małym bibliotekom na:

umieszczenie swoich katalogów i baz danych w sieci rozległej,uzyskanie dostępu do Internetu i korzystanie z baz danych i serwisów informacyjnych rozproszonych w sieci.

Narzędziem służącym do sprawnego poruszania się po wirtualnych zasobach informacyjnych powinna być witryna internetowa biblioteki.

Zadania stojące przed bibliotekami publicznymi XXI wieku:

zautomatyzowanie wewnętrznych procesów bibliotecznych,wykorzystanie nowoczesnych technologii informatycznych do świadczenia różnorodnych usług informacyjnych.

Realizacja tych zadań powinna polegać na:tworzeniu regionalnych katalogów centralnych lub rozproszonych;retrokonwersji baz katalogowych; tworzeniu i udostępnianiu online baz bibliograficznych;tworzeniu funkcjonalnych witryn internetowych;tworzeniu regionalnych systemów informacji bibliograficznej i bibliotecznej; digitalizacji zbiorów; powoływaniu regionalnych bibliotek cyfrowych

por.: PASZKO Artur, Hybrydyzacja usług bibliotek publicznych w Polsce: stan obecny, perspektywy i wyzwania. Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski , 2006, nr. 1-2.

Typy źródeł elektronicznych w bibliotekach hybrydowych

Katalogi bibliotekSystemy informacji bibliotecznej i regionalnejBazy danych Czasopisma elektroniczne (e-czasopisma)Biblioteki cyfrowe (e-książki)Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

Katalogi bibliotek

Katalogi uniwersalne:Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny -NUKathttp://www.nukat.edu.pl

KaRohttp://karo.umk.pl/Karo/

Katalogi bibliotek

Katalogi o tym samym profilu tematycznym:

Centralny Katalog Czasopism Zagranicznych w polskich bibliotekach medycznychhttp://195.187.98.4/cgi-bin/wspd_cgi.sh/WService=wsbroker2/wc_logo.w

POLANKA- Katalog Bibliotek Anglistycznychhttp://www.bibang.uw.edu.pl/

Katalogi bibliotek publicznych:

Katalog bibliotek publicznych Warszawyhttp://pluton.biblpublwawF?func=file&file_name=find-b&local_base=katcentr

Katalog Publicznych Bibliotek Trójmiasta http://www.wbpg.org.pl

Dolnośląski Zasób Bibliotecznyhttp://www.dzb.pl/F?RN=616278913

Katalog zbiorów książkowych WBP w Olsztyniehttp://www.wbp.olsztyn.pl/katalog/index.html

Katalogi i bibliografie regionalne:

System Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie http://www.wbp.krakow.pl/

System Bibliografii Regionalnej Województwa Łódzkiegohttp://212.191.39.136/sqltest/sowacgi.php

Katalogi bibliotek

Biblioteka Europejska http://www.europeanlibrary.org/

Systemy informacji bibliotecznej i regionalnej

Pomorska Sieć Informacji Regionalnej www.wbpg.org.pl

INFOBIBNEThttp://www.infobibnet.pl/index.php

Mazowiecki System Informacji Bibliotecznej

Projekt MSIB ma na celu połączenie na jednej

platformie:

systemu bibliotecznego obsługującego podstawowe zadania biblioteki i systemu portalowego pozwalającego na prezentację szeroko rozumianej informacji regionalnej

Bazy danych

Bibliografia narodowahttp://193.59.172.222/wykaz.htm

Bibliografie regionalneinformacja na stronie Ebib-u:http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bibliogr_reg.html

Bibliografie dziedzinowe:

Polska Literatura Humanistyczna – “ARTON " http://www.bg.us.edu.pl/arton_inf/arton.htm

BIBLIOGRAFIA BARA http://www.bar.ibl.waw.pl/

Polska Bibliografia Literacka (PBL)http://pbl.ibl.poznan.pl/index.php

BIBUŁA. Polskie wydawnictwa niezależne 1976-1989 r. http://www.incipit.home.pl/bibula/

Bazy danych Bibliografia Geografii Polskiej od 1985 roku

http://www.cbgios.pan.pl/bazy/bgp/

Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych "BazTech”http://baztech.icm.edu.pl/

Polish Scientific Journal Contentshttp://psjc.icm.edu.pl/

Bazy danychNaukowe i Fachowe Polskie Czasopisma Elektronicznehttp://www.bg.us.edu.pl/bazy/czasopisma/

Film w prasie polskiejhttp://www.filmpolski.pl/fp/Bibliografia.htm

Index Translationumhttp://databases.unesco.org/xtrans/xtra-form.shtml

Niebibliograficzne bazy danych

Bazy danych organizacji i instytucji pozarządowychhttp://bazy.klon.org.pl/main_a.asp

Internetowy System Aktów Prawnychhttp://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html

Nauka Polskahttp://nauka-polska.pl/

Serwisy, portaleSerwisy ekonomiczne (np. Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej http://www.coig.com.pl) wywiadowniegospodarcze (płatne), takie jak Dun&Bradstreet Poland Sp Zoo (http://dbpoland.dnb.comPolishdefault.htm), Coface Intercredit Poland Sp. Zoo (http://www.cofaceintercredit.pl/);Serwisy medyczne, np. Esculap - Edukacyjny Serwis Medyczny (http://www.37.pl/), Internetowa Encyklopedia Leków (http://www.drug.pl/) czy serwis Narodowego Funduszu Zdrowia (http://www.nfz.gov.pl/new/) ; Portale poświęcone problematyce Unii Europejskiej;Informatory teleadresowe, serwisy regionalne;Portale agend rządowych i samorządowych, itd.

Czasopisma elektroniczne (e-czasopisma)

Biblioteki publiczne posiadające dostęp doserwisu EBSCO:Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy,Książnica Pomorska w Szczecinie, Miejska Biblioteka Publiczna im. Józefa Wybickiego w Sopocie,Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie.

Biblioteki cyfrowe (e-książki)

Projekt Gutenberg http://www.gutenberg.net

Internet Archivehttp://www.archive.org/index.php

Google Print (Gogle Book Serach)http://books.google.com/

Biblioteki cyfrowe (e-książki)

Biblioteka Wirtualna Klasycznych Tekstów Literatury Świata http://monika.univ.gda.pl/~literat/books.htm

Biblioteka Wirtualna Kolegium Karkonoskiego http://poczta.kk.jgora.pl/gutenberg/index.htm

Biblioteki cyfrowe wykorzystujące oprogramowanie dLibra

Aktualny wykaz rozproszonych bibliotek cyfrowych tworzonych w oprogramowaniu dLibra znajduje się na stronie:

http://dlibra.psnc.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=27%E2%8C%A9=pl

Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

Usługi asynchroniczne, wykorzystujące pocztę elektroniczną i formularze WWW

Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

Synchroniczne usługi online, realizowane w czasie rzeczywistym, wykorzystujące chat, komunikatory (instant messaging), programy Web contact center czy wideokonferencje

Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

State Library and Archives of Floridahttp://www.askalibrarian.org/aal.asp

Biblioteka Kongresuhttp://www.loc.gov/rr/askalib/ask-citech.html

Sieć bibliotek publicznych Fragabiblioteket i akademickich Jourhavande bibliotekariehttp://www.eref.se/se-admin/vrl_entry.asp

Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

Miejskia Biblioteki Publiczna w Zabrzuhttp://biblioteka.zabrze.pl/site/index.php?option=com_frontpage&Itemid=3

Miejska Biblioteka Publiczna w Chrzanowiehttp://www.mbp.chrzanow.pl/kontakt.htm#Zapytania

Biblioteka Miejska im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiuhttp://www.jan-kasprowicz.bmino.pl

Wojewódzka Biblioteka Publiczna Książnica Kopernikańska w Toruniuhttp://www.bibltor.torun.pl/serw_inf.php

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiuhttp://www.bu.uni.wroc.pl/

Zalety elektronicznych usług informacyjnych:są dostępne z każdego miejsca, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu; są bezpłatne; odpowiedź jest przygotowywana przez fachowców, na podstawie wiarygodnych źródeł;odpowiedź jest uzyskiwana w miarę szybko;usługi w czasie rzeczywistym są realizowane natychmiast;

Zalety elektronicznych usług informacyjnych:

użytkownik może zachować anonimowość; usługi świadczone w czasie rzeczywistym, mogą być elementem szkolenia użytkowników oraz promocji;istnieje możliwość archiwizowania sesji, biblioteki realizujące te usługi w ramach konsorcjów cieszą się renomą w skali międzynarodowej.

DERFERT-WOLF Lidia, Elektroniczne usługi informacyjne typu pytanie-odpowiedź - światowe trendy i doświadczenia bibliotek. [W:] Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny]. - [Warszawa] : SBP KWE, 2006. -Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/71/derfert.php.

Elektroniczne usługi informacyjne (e-usługi)

Konkurencją dla bibliotek są serwisy komercyjne, takie jak

Electric Libraryhttp://www.elibrary.com/libweb/elib/do/login

InternetWyszukiwarki

GOOGLE http://www.google.com

Szukacz http:// www.szukacz.pl

Netsprint http://www.netsprint.pl

Clusty http://clusty.com

MSN http://search.msn.com

InternetInvisible Web

Narzędzia pozwalające na przeszukiwanie zasobów niewidzialnej sieci:CompletePlanethttp://www.completeplanet.com/

Direct Searchhttp://www.freepint.com/gary/direct.htm

Librarians' Index to the Internethttp://www.lii.org/

Dobrze zorganizowana biblioteka hybrydowa powinna mieć:

informację o funkcjonowaniu, zasobach i usługach placówki, podaną na witrynie internetowej;

sprawnie zorganizowaną informację interaktywnąpolegającą na udostępnieniu własnych elektronicznych baz danych oraz źródełrozproszonych w sieci - za pośrednictwem kolekcji linków, w postaci usystematyzowanych katalogów tematycznych czy podręcznych “informatorów”dostępnych z poziomu witryny internetowej;

Dobrze zorganizowana biblioteka hybrydowa powinna mieć:

bogatą ofertę usług realizowanych drogąelektroniczną, takich jak zamawianie kserokopii, dokumentów elektronicznych, kwerend itp.;

oraz elektroniczne usługi informacyjne typu “Zapytaj bibliotekarza”.

Dziękuję za uwagę