Optymalizacja podatkowa

Andrzej NikończykWiceprzewodniczący Grupy VAT Rady Podatkowej

optymalizacja [łac. optimus ‘najlepszy’]

polega na znalezieniu najlepszego rozwiązania (względem ustalonego kryterium) ze zbioru rozwiązań dopuszczalnych

w przypadku podatków zbiór dopuszczalnych rozwiązań wyznacza ich zgodność z obowiązującym prawem

Optymalizacja może być dokonywana wyłącznie ze względu na jedno kryterium lub wiele kryteriów:

Optymalizacje oparte o jedno kryterium – np. optymalizacja zysku lub optymalizacja wysokości podatku, optymalizacja straty

Optymalizacje oparte o wiele kryteriów – np. wysokość podatku i wysokość obciążeń ZUS i zachowanie płynności finansowej i wysokość kosztów prowadzenia działalności gospodarczej

Ze względu na dość skomplikowany i rozbudowany system prawny zazwyczaj

dokonując optymalizacji należy brać pod uwagę wiele kryteriów

optymalizacje oparte o jedno kryterium są zazwyczaj próbą rozwiązania incydentalnego zagadnienia (nawet powtarzalnego) a nie sposobem optymalizacji

całościowej danego podmiotu

Podstawowym elementem rozpoczęcia optymalizacji jest:

- ustalenie stanu początkowego (punkt startowy)

- oczekiwań danego podmiotu

- dopuszczalnych rozwiązań wśród zgodnych prawem (m.in. formy prawnej, formy opodatkowania, obciążeń administracyjnych)

Punkt startowy stan faktyczny jaki występuje u danego podatnika, w przypadku nowych podmiotów to carte blanche

Przystąpienie do optymalizacji wymaga dokładnego określenia punktu startowego obejmującego zarówno analizę form i warunków prawnych prowadzonej działalności, form rozliczeń podatkowych, zdolności finansowej, wielkości podmiotu, poziomu ryzyka (nie tylko podatkowego) związanego z prowadzoną działalnością

Oczekiwaniaobejmują bardzo różne elementy: stałość prowadzonego biznesu, szybkie osiągnięcie wysokich zysków w krótkim czasie, ale również w wymiarze poza podatkowym np. bezpieczeństwo majątku osobistego, stopień zaangażowania w prowadzoną działalność

Lista oczekiwań jest ograniczona tylko wyobraźnią ludzką, więc przedstawienie enumeratywnej listy nie jest możliwe – ale przystępując do optymalizacji należy ograniczyć liczbę oczekiwań do kilku najważniejszych celów by móc sprawnie ją przeprowadzić

• Ważne jest zestawienie zarówno o charakterze pozytywnym (cele jakie chcemy osiągnąć) jak i negatywnym (elementy, których wystąpienia nie dopuszczamy)

• Elementy negatywne mają nawet większe znaczenie, gdyż wykluczają niektóre modele optymalizacji

• Poszczególni podatnicy mają bardzo różne cele i oczekiwania, zatem nie da się wyróżnić jednego najlepszego (optymalnego) rozwiązania, zawsze te kwestie musimy rozpatrywać indywidualnie

• Czasem oczekiwania poszczególnych podmiotów są na tyle zbieżne i jednolite, że da się wyróżnić pewne standardowe modele optymalizacji – lecz ich wdrożenie również powinno być poprzedzone szczegółową analizą

Różnice oczekiwań poszczególnych podmiotów i osiąganych skutków widać choćby w najprostszym przykładzie zatrudnienia pracownika:

-umowa o pracępraktycznie najwyższy poziom opodatkowania (niskie koszty

ryczałtowe), wysokie obciążenia związane z ubezpieczeniami społecznymi, ale ochrona wynikająca z przepisów prawa pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, korzyści płynące np. z funduszy świadczeń socjalnych, wysoka pewność świadczeń emerytalnych, możliwość rozliczenia rocznego przez pracodawcę, rozliczanie zaliczek na podatek przez płatnika, gwarancje urlopów i świadczeń (w szczególności dla młodych rodziców)

- umowa zlecenia, umowa o dzieło możliwość rozliczania kosztów rzeczywistych lub ryczałtowych (20% lub 50%) wpływające na niższy poziom opodatkowania (w szczególności dla twórców faktyczne opodatkowanie połowy wynagrodzenia), możliwość obniżenia kosztów ubezpieczeń społecznych (w szczególności przy wielu pracach), ale wiążące się z tym niższe świadczenia emerytalne, brak ochrony z Kodeksu Pracy, obowiązek samodzielnego rozliczenia rocznego, rozliczanie zaliczek na podatek przez płatnika

- samozatrudnienie polega na świadczeniu usług w ramach samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej (koszty rzeczywiste), brak gwarancji pracowniczych z Kodeksu Pracy, konieczność samodzielnego rozliczania ZUS i podatków (ryzyko błędów obciąża daną osobę), możliwość obniżenia wysokości podatku (skala podatkowa lub podatek liniowy) lub obciążeń ZUS w zamian za niższe świadczenia emerytalne, ponoszenie ryzyka gospodarczego (konieczność dochodzenia wynagrodzenia przed sądami powszechnymi gospodarczymi, co wiąże się z długim okresem oczekiwania, koniecznością ponoszenia kosztów sądowych, prekluzją dowodową, itp.)

• Zalety i wady poszczególnych form rozliczania podatków z tytułu wykonywanej pracy powodują, że osoby nie zainteresowane przejęciem obowiązków administracyjnych, ryzyka gospodarczego, zainteresowane wyższym poziomem stabilności, wyższą emeryturą, kobiety planujące dzieci w najbliższej przyszłości są zainteresowane wyłącznie zatrudnieniem na umowę o pracę

• Z kolei, część osób nie wymagająca tak wysokiego poziomu zabezpieczeń i stabilności, woli samemu dbać o przyszłą emeryturę i zainteresowana jest osiąganiem wyższych dochodów od razu nie dopuszcza zatrudnienia na umowę o pracę

Optymalizacje mogą mieć różny wymiar:

• mogą dotyczyć poszczególnych rodzajów działalności czy aktywności podatnika (produkcja, sprzedaż inwestycje)

• mogą ograniczać się do pojedynczych tytułów podatkowych (jak VAT, podatki dochodowe)

• mogą dotyczyć poszczególnych kwestii jak np. optymalizacja przepływów pieniężnych (zmian okresów rozliczeniowych lub okresów wpłacania zaliczek)

• mogą obejmować zamianę formy prowadzonej działalności gospodarczej (indywidualna działalności, spółki osobowe, spółki handlowe)

• optymalizacje kompleksowe, obejmujące daleko idące zmiany w prowadzonej działalności gospodarczej nie muszą być wprowadzane w formie rewolucyjnej, często proces optymalizacji jest rozłożony w czasie nawet na kilka lat

• optymalizacje mogą mieć też charakter lokalny (dotyczyć jednego państwa), jak i międzynarodowy przy zaangażowaniu struktur międzynarodowych

• Można rzecz, że obowiązkiem danego podatnika jest takie kształtowanie

prowadzonej działalności by wykorzystać maksymalnie korzyści i zabezpieczenia wynikające z przepisów prawa, w tym podatkowego

• Optymalizacja podatkowa ma ona na ogół wymiar finansowy i jest tym bardziej atrakcyjna

• Musimy pamiętać, że optymalizacja jest wyborem najbardziej odpowiadających nam zgodnych z przepisami rozwiązań (legalna minimalizacja obowiązków i maksymalizacja korzyści)

W przypadku działań wykraczających poza zakres dopuszczony prawem będziemy mieć do czynienia po prostu z:

- oszustwem podatkowym,- wyłudzeniem,- uchylaniem się od opodatkowania które są czynami zabronionymi i są bezwzględnie ścigane przy użyciu całego aparatu państwa w tym aparatu przymusu

Czasem samo podejrzenie o dokonanie oszustwa i wszczęcie postępowania może prowadzić do upadłości czy likwidacji danego podmiotu, bowiem zainteresowanie organów podatkowych danym podatnikiem, czy wydanie decyzji może odbijać się w różnych rating‘ach, stopach procentowych kredytów, możliwości uzyskania finansowania i jego wysokości

Przykłady optymalizacji podatkowej

Optymalizacja poziomu opodatkowania zysku

• W przypadku prowadzonej indywidualnie działalności gospodarczej w formie indywidualnej działalności gospodarczej może być opodatkowana wg skali podatkowej (18% i 32%) lub liniową stawką podatku (19%) – prawo wyboru

• Wysokość podatku nie będzie zależeć tylko i wyłącznie od wysokości stawki, ale też wysokości osiąganego zysku. Do wysokości 96.384 zł mniejszy podatek zapłacimy korzystając z opodatkowania wg skali podatkowej. Powyżej tej kwoty korzystniejszy będzie wybór stawki liniowej

• Jednak podatnik planując zyski może ich niedoszacować i wybór opodatkowania wg skali podatkowej może powodować wyższy poziom podatku, jeśli część dochodu zostałaby opodatkowana stawką podatkową w wysokości 32%

W takiej sytuacji podatnik może skorzystać z rozwiązań pozwalających mu obniżyć wysokość dochodu w danym roku podatkowym, np.:

•przeznaczenie środków na fundusz szkoleniowy (nie może ono jednak mieć charakteru pozornego – bo nie miałoby wpływu na wysokość zysku i podatku) i w przypadku, gdy nie zostaną one wykorzystane w przyszłym roku na te cele stanowić będą przychód przyszłego roku (w którym możemy być już opodatkowani stawką linową)

•sprzedaż akcji na GPW, kupionych po wyższych kursach niż obecne notowania i odkupienie ich po tej samej cenie pozwoli wykazać stratę na ich sprzedaży, która pomniejszy poziom zysku o ile strata zostanie zaliczona do tego samego źródła przychodu

• jednorazowa amortyzacja dla małych podatników od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych o łącznej wartości w ciągu roku do 50 000 EUR z wyłączeniami

• przyspieszona amortyzacja środków trwałych

• wprowadzenie do działalności środka trwałego z majątku prywatnego (używanego o wartości znacznie niższej niż wartość nabycia) i sprzedaż w ramach działalności gospodarczej

Optymalizacja poziomu opodatkowania wspólnika

Osoba prawna (sp. z o.o.)

W przypadku osób prawnych są one opodatkowane od osiąganych zysków stawką podatku w wysokości 19%

wypłata zysku wspólnikowi co do zasady podlega ponownie opodatkowaniu (opodatkowanie dywidendy) w wysokości 19% - (efektywne opodatkowanie udziałowca wynosi 34,39% - procent składany)

Prowadzenie działalności poprzez osobę prawną daje wysoki poziom zabezpieczenia majątku prywatnego wspólnika

Spółka osobowa (jawna)

W przypadku prowadzenia działalności w formie np. spółki jawnej, nie jest ona odrębnym podatnikiem. Zatem przychody i koszty spółki są dzielone pomiędzy wspólników wg udziału w zysku i są przez nich rozliczane w ramach podatku PIT jako przychody z działalności gospodarczej wg skali lub stawki liniowej (tak jakby prowadził indywidualną działalność gospodarczą)

Nawet w przypadku opodatkowania wg skali podatkowej poziom opodatkowania wspólnika będzie niższy niż z tytułu działalności prowadzonej przez osobę prawną

W tym wypadku jednak wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem (prywatnym) za zobowiązania spółki, w tym podatkowe

Spółka osobowa (komandytowa)Rozwiązaniem może być spółka komandytowa, w której:

komplementariuszem (podmiotem odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczenia) może być osoba prawna (tym samym majątki prywatne wspólników są chronione jak przy działalności prowadzonej przez osobę prawną)

komandytariusze odpowiadają tylko do wysokości sumy komandytowej (którą można dowolnie ustalić)

Wysokość opodatkowania wspólnika spółki komandytowej jest takie samo jak przy spółce jawnej, ale ochrona majątku prywatnego komandytariuszy jest taka sama jak przy osobie prawnej (np. sp. z o.o.)

Optymalizacja zysku lub straty

Optymalizacja zysku pod uzyskanie finansowania

Czasem w interesie podatnika jest wykazanie wyższego poziomu zysku i zapłata wyższego podatku

Poziom zysku danego podmiotu wpływa m.in. na możliwości uzyskania finansowania i koszt tego finansowania – na ogół podmioty mające lepsze zyski mają wyższy limit finansowania i niższe koszty (bo wiąże się to z mniejszym ryzkiem dla finansującego)

Optymalizacja straty

Zgodnie z obowiązującymi przepisami stratę można rozliczyć w 5 kolejnych latach podatkowych, nie więcej niż 50% straty w jednym roku podatkowym

Limity straty do rozliczenia z poszczególnych lat podatkowych mogą się sumować

Firma będąca w okresie inwestycji i nie mająca szansy w najbliższym czasie na osiągnięcie zysków pozwalających na rozliczenie straty w pełnej wysokości, może nie rozliczyć części straty (strata przepadnie)

Narzędzia zwiększenia zysku lub zmniejszenia straty

Inna kwalifikacja prawna wydatków

Podatnik może mieć możliwość uznania danych wydatków za wydatki np. na remont (stanowiące koszt roku, w którym je poniesiono) lub na ulepszenie (podwyższają wartość początkową inwestycji i zwiększają wysokość odpisów amortyzacyjnych)

Zmiana kwalifikacji wydatków na remont pozwoli na ujęcie ich na bieżąco (i zmniejszenie zysku lub powiększenie straty), zaś uznanie ich za ulepszenie będzie kosztem danego roku tylko w wysokości równej wartości odpisów amortyzacyjnych w danym roku podatkowym)

Ogólnie dotyczy to uznawania kosztów za bezpośrednio lub pośrednio związane z przychodem

Zmniejszenie wysokości odpisów amortyzacyjnych

Podatnik może obniżyć koszty podatkowe danego roku podatkowego (podwyższyć zysk, zmniejszyć stratę) poprzez zmniejszenie stawek amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnychPodwyższanie stawek amortyzacyjnych jest ograniczone przepisami, ale podatnik może je dowolnie obniżać

Przejęcie spółki z zyskiemW przypadku, gdy podatnik nie ma szans na rozliczenie straty w ramach własnego przedsiębiorstwa, może wchłonąć spółkę z zyskiem i rozliczyć swoją stratę z zyskami przedsiębiorstwa, które przejmujeJest to jednocześnie możliwość optymalizacji opodatkowania zysku w tym drugim, przejmowanym podmiocie

Zwolnienie od VAT vs opodatkowanie wg zasad ogólnych

Na wysokość podatku wpływa również możliwość wyboru przez danego podatnika zwolnienia podmiotowego z VAT lub rezygnacji z tego zwolnienia

W zależności od poziomu kosztów (towary i usługi nabywane jako opodatkowane VAT) przy tych samych cenach sprzedaży może być opłacalne zwolnienie od VAT lub wybór opodatkowania

W przypadku podatników świadczących usługi nie wymagające ponoszenia wysokich kosztów, zazwyczaj będzie opłacalny wybór zwolnienia

Jeśli podatnik musi ponieść duże nakłady na stworzenie przedsiębiorstwa wybór opodatkowania i możliwość odliczenia VAT oraz uzyskania jego zwrotu może znacząco obniżyć wysokość środków potrzebnych na nabycie towarów i usług lub okres na jaki musimy uzyskiwać finansowanie

Optymalizacja wpłacania podatku

Kredyt podatkowy dla małych przedsiębiorcówMożliwość zwolnienia z obowiązku wpłacania zaliczek w drugim lub trzecim roku działalności oraz możliwość odroczenia wpłaty podatku, przy spełnieniu warunków (jak minimalny dochód, minimalne zatrudnienie).

Zaliczki uproszczonePodatnik może wpłacać w danym roku podatkowym zaliczki jako 1/12 podatku dochodowego sprzed dwóch lub trzech (jak 2 lata wcześniej była strata) lat. Pozwala to zaoszczędzić na wpłacie zaliczek jeśli dochód z tamtego okresu i wysokość podatku jest znacznie niższa, niż planowany w bieżącym roku podatkowym (np. w przypadku znaczącego rozwoju przedsiębiorstwa).

Zaliczki wpłacane kwartalnie

Podatnicy mają prawo do wyboru wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w okresach kwartalnych, a nie miesięcznych

Powyższe sposoby nie powodują definitywnego zmniejszenia wysokości

obciążeń podatkowych, ale pozwalają opóźnić moment ich wpłaty do urzędu

W międzyczasie podatnik może korzystać z tych środków jako środków obrotowych i dzięki temu może uniknąć kosztów finansowania działalności gospodarczej (będzie bowiem finansował się podatkiem) i nie zapłaci żadnych odsetek w związku z przesunięciem tych płatności

Kwartalne okresy rozliczeniowe w VAT

Podobne możliwości występują np. w podatku VAT, gdzie mali podatnicy mogą wpłacać podatek za okresy kwartalne. Wiec mogą obracać kwotą podatku nawet do dwóch miesięcy dłużej w porównaniu z rozliczaniem w okresach miesięcznych

Kwartalny okres rozliczeniowy jest dostępny również dla dużych podatników, jednak mogą występować zaliczki płatne w okresach miesięcznych. Zaliczki te mogą być ryczałtowe lub rzeczywiste. W niektórych branżach (sezonowych) odpowiedni wybór i zmiana zaliczek ryczałtowych na rzeczywiste i odwrotnie może wpływać na znaczące odsunięcie momentu wpłacania podatku nawet o pół roku

Moment fakturowania czynności

Jednym z prostszych rozwiązań jest przesunięcie momentu wystawiania faktur na kolejny okres rozliczeniowy

Przyjęcie zasady wystawiania faktur po zakończeniu miesiąca którego dotyczą (np. 1 kolejnego miesiąca, a nie 31 poprzedniego miesiąca) wydłuża termin płatności podatku o cały okres rozliczeniowy

Import towarów w ramach procedury 4200

Podatnik dokonujący importu towarów na terytorium kraju jest obowiązany co do zasady do zapłaty należności celnych i VAT przed zwolnieniem towarów przez organy celne (nie dłużej niż 10 dni – tu okres ma zostać wydłużony)

Podatnik dokonując importu do innego państwa członkowskiego może dokonać tam odprawy celnej i uiścić tylko należności celne. Nie trzeba wpłacać VAT, jeśli towar ma być przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów na terytorium Polski

W takim wypadku polski nabywca nie będzie musiał dokonywać wpłaty podatku VAT do organu, wystarczy wykazanie podatku należnego i naliczonego w deklaracji za ten sam okres. Przyjecie tej metody pozwala zaangażować znacznie mniej środków na nabycie określonej ilości towarów i usług lub nabycie ich znacznie więcej za te same środki

Przeprowadzenie optymalizacji może

powodować ryzyko podatkowe lub

podwyższać już istniejące ryzyko podatkowe

decydując się na optymalizację ten element należy zawsze brać pod uwagę

Przepisy przewidują bowiem wiele narzędzi minimalizacji ryzyka podatkowego, czemu jest poświęcone kolejne wystąpienie

Dziękuję za uwagę