Warszawa, dnia 31 stycznia 2014 roku

OPINIA KRAJOWEJ RADY KURATORÓW NA TEMAT

PROJEKTU ZAŁOśEŃ USTAWY DO ZMIAN USTAWY O KURATORACH SĄDOWYCH Z DNIA 31 GRUDNIA 2013 ROKU.

Krajowa Rada Kuratorów wykonując swoje ustawowe zadania wynikające z przepisu

art. 46 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001 nr 98, poz. 1071), uprzejmie

przekazuje opinię do projektu załoŜeń ustawy o zmianie ustawy o kuratorach sądowych z dnia

31 grudnia 2013 roku.

Niniejsze opracowanie jest przejawem troski środowiska zawodowych kuratorów

sądowych o podejmowanie działań zmierzających do poprawy funkcjonowania wymiaru

sprawiedliwości z uwzględnieniem roli i pozycji kuratorskiej słuŜby sądowej.

I. Uwagi ogólne.

Bez mała trzynastoletni okres obowiązywania rozwiązań uwzględnionych ustawą z dnia

27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych wskazał obszary, w których istnieje potrzeba

doprecyzowania obowiązujących rozwiązań, czy teŜ ich modyfikacji. Dlatego teŜ, środowisko

kuratorskie z uwagą zapoznało się z przedłoŜonym projektem załoŜeń do zmian ustawy

o kuratorach sądowych.

Krajowa Rada Kuratorów pragnie podkreślić, iŜ dostrzega wkład pracy projektodawców

i wyraŜaną przez nich troskę o poprawę funkcjonowania ustroju i organizacji Kuratorskiej

SłuŜby Sądowej. JednakŜe, podane przez projektodawcę uzasadnienie dla opracowania

przedstawionego projektu załoŜeń budzi nasze głębokie zaniepokojenie. Podstawą

dla przeprowadzenia proponowanych zmian ma być „szereg negatywnych zjawisk

w funkcjonowaniu tej słuŜby, mających swe źródło w wadliwych, dalekich od standardów europejskich

rozwiązaniach ustrojowych i organizacyjnych, rzutujących bezpośrednio na poziom jakości pracy

kuratorów sądowych i sprawności prowadzonych przez nich postępowań związanych z wykonywaniem

orzeczeń sądowych”. Nadto, autorzy projektu załoŜeń posługują się niezdefiniowanym pojęciem

„efektywności oddziaływań kuratorskich”, podówczas gdy w literaturze przedmiotu dominuje

pogląd, Ŝe zdefiniowanie pojęcia efektywności w resocjalizacji nastręcza wiele problemów,

wzbudza szereg wątpliwości i kontrowersji (między innymi ze względu niejasność

i róŜnorodność przyjmowanych kryteriów).

W oparciu o tak postawioną tezę, w odniesieniu do Kuratorskiej SłuŜby Sądowej

formułowane są zastrzeŜenia dotyczące przewlekłości w wykonywaniu orzeczeń, wysokiego

poziomu kosztów ich wykonywania, a takŜe funkcjonowania słuŜby, czy teŜ znacznego

poziomu powrotności do przestępstwa osób poddanych oddziaływaniom kuratora sądowego,

który skutkuje wysokim poziomem zaludnienia jednostek penitencjarnych. Zdaniem autorów

kuratela sądowa funkcjonuje wadliwie we wszystkich sferach swojego działania.

Tak postawiona teza nie została przez projektodawców poparta Ŝadnymi, konkretnymi

argumentami, innymi niŜ odwołanie się do przypadków spraw społecznie i medialnie nośnych,

stanowiących przypadki incydentalne, które nie powinny prowadzić do tak daleko posuniętych

uogólnień rzutujących na wizerunek całej słuŜby (niezaleŜnie od tego, na ile odpowiedzialność

za powstanie uchybień w sposób faktyczny spoczywała w tych sprawach na kuratorze, a na ile

została na niego złoŜona wskutek nieprecyzyjnego przekazu medialnego).

Kreowanemu w ten sposób wizerunkowi Kuratorskiej SłuŜby Sądowej przeczą dane

zawarte w raporcie z lipca 2011 roku uwzględniającym wyniki badań opinii publicznej,

dotyczące wizerunku wymiaru sprawiedliwości, które na zlecenie Ministerstwa

Sprawiedliwości zostały przeprowadzone przez TNS OBOP w ramach projektu „Ułatwienie

dostępu do wymiaru sprawiedliwości”. 73% osób biorących udział w badaniach znana jest funkcja

kuratorów sądowych, a spośród tej grupy aŜ 66% pozytywnie ocenia ich działania pozytywnie,

przy jedynie 8% ocen negatywnych. Podkreślenia wymaga fakt, iŜ nieomal wszyscy

respondenci, tj. 96% badanych, uznało funkcję kuratora sądowego za potrzebną.

Zaprzeczeniem dla stwierdzeń zawartych w teście regulacyjnym i uzasadnieniu projektu

załoŜeń projektu stawy do zmiany ustawy o kuratorach sądowych są takŜe wdraŜane

rozwiązania, które w ostatnich latach skutkowały przekazywaniem kuratorom sądowym

waŜnych zadań i obowiązków, stanowiących istotny element polityki bezpieczeństwa państwa,

a tym samym jego obywateli. Dotyczyły one przekazania kuratorom kompetencji w zakresie

wykonywania orzeczeń o przymusowym odebraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej

i opiece na zasadach określonych art. 5986-13 kpc., czynności związanych z organizowaniem

i kontrolowaniem wykonania kary ograniczenia wolności oraz pracy społecznie uŜytecznej,

nadzorowania wykonania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie

dozoru elektronicznego SDE, w tym wydawania decyzji o zmianie harmonogramu odbywania

kary dotychczas pozostającej jedynie w kompetencji sędziego penitencjarnego, oraz nadania

nowych uprawnień do inicjowania waŜnych postępowań incydentalnych w toku postępowania

karnego wykonawczego, czy teŜ na etapie postępowania wykonawczego w sprawach

nieletnich. Kuratorzy, którzy dotychczas i tak byli mocno zaangaŜowani w działania na rzecz

środowisk lokalnych, dodatkowo zostali w nie włączeni w sposób w pełni sformalizowany,

poprzez działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie w ramach prac lokalnych

zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych. Kolejne projekty aktów prawnych, w tym

projekt zmian Kodeksu Karnego, przewidują rozwiązania, które bezpośrednio skutkowały będą

tak wprowadzeniem nowych, jak i rozszerzeniem dotychczasowych obowiązków słuŜbowych

wykonywanych przez kuratorów sądowych.

Projektodawca potrzebę dokonania zmian w bardzo znacznym zakresie uzasadnia

wysokim wskaźnikiem procentowym powrotności do przestępstwa osób poddanych

oddziaływaniom kuratorów sądowych, powołując się w odniesieniu do tej kwestii przede

wszystkim na raport Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości z roku 2012, pod tytułem

„Efektywność warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności mierzona powrotnością

do przestępstwa”. Zdaniem zespołu opracowującego wyniki badań, osoby poddane dozorowi

kuratora są nieco częściej ponownie skazywane, co wynika zapewne ze stosowania dozoru

wobec osób o gorszej prognozie kryminologicznej1. Kurator sądowy jest tylko jednym z szeregu

czynników, które mogą mieć znaczenie dla szeroko rozumianego zjawiska recydywy

(niejednokrotnie do probacji trafiają osoby, które w ogóle nie powinny się tam znaleźć).

Jednocześnie, porównanie polskich realiów w odniesieniu do tego kryterium z niektórymi

państwami członkowskimi Unii Europejskiej nie wskazuje, aŜeby istniała znacząca

dysproporcja w powrotności do przestępstwa osób, które poddane zostały dozorowi kuratora.

Według danych z badań prof. Teodora Szymanowskiego powrotność do przestępstwa

skazanych na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu i z dozorem kuratora w ciągu pięciu

lat po odbyciu kary wyniosła w Polsce 33,9%, natomiast w Danii 28,6%2, a we Francji 32%3.

W grupie osób skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności, które nie były

1 http://www.iws.org.pl/pliki/files/IWS_Zesp%C3%B3%C5%82%20_Warunkowe%20zawieszenie.DOC.pdf , str. 40 2 http://www.kriminalforsorgen.dk/Recidiv-statistik-1366.aspx 3 http://www.justice.gouv.fr/art_pix/stat_recidive_2013.pdf

poddawane dozorowi w warunkach probacji, w ciągu trzech lat po odbyciu kary

lub od warunkowego przedterminowego zwolnienia powrotność do przestępstwa wyniosła

58,2%4. W Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii, gdzie populacja osób osadzonych

w zakładach karnych i pozostających pod dozorem kuratora jest porównywalna liczbowo

do liczby skazanych w Polsce, powrotność do przestępstwa osób poddanych dozorowi

kuratora oscyluje w granicach 50%. Całkowicie nieuprawnione i niczym nie poparte wydaje się

być równieŜ twierdzenie o wysokich kosztach probacji w Polsce (wystarczy porównać je

z nakładami ponoszonymi w tej sferze przez pozostałe państwa członkowskie Unii

Europejskiej, np. Danię, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii).

Autorzy załoŜeń w sposób klarowny formułują krótko i długofalowe cele, których realizacji

ma słuŜyć nowelizacja ustawy o kuratorach sądowych. Są one w pełni zbieŜne z oczekiwaniami

kuratorów sądowych, którzy niejednokrotnie postulowali potrzebę wprowadzenia rozwiązań

ukierunkowanych na zwiększenie skuteczności wykonywanych orzeczeń, zapewnienie słuŜbie

odpowiednich narzędzi i uprawnień, które wspomagałyby realizację tego celu, wprowadzenie

jasno określonych zasad wykonywania obowiązków słuŜbowych przez kuratorów sądowych,

takŜe w odniesieniu do kosztów ponoszonych przez nich w związku z ich wykonywaniem.

Zapewnienie kuratorom sądowym moŜliwości wykonywania pracy o wysokim poziomie

jakości bez wątpienia stanowiłoby czynnik wzmacniający pozytywną motywację

i przyczyniłoby się do odczuwania satysfakcji z wykonywania obowiązków słuŜbowych.

Podobnie zresztą, jak doprowadzenie do obniŜenia wskaźników powrotności do przestępstwa

i zmniejszania się obszarów patologii społecznych, następującego wskutek działań

tak podejmowanych przez kuratorską słuŜbę sądową, jak i inne słuŜby społeczne, w gestii

których pozostają te właśnie zadania.

Niestety, pozytywne oczekiwania wobec projektu załoŜeń ustawy do zmian ustawy

o kuratorach sądowych bardzo szybko ulegają weryfikacji po zapoznaniu się z propozycjami

rozwiązań, które zdaniem projektodawców miałyby prowadzić do osiągnięcia załoŜonych

celów. Nasuwają one natomiast pytanie, w jaki sposób tak sformułowane załoŜenia,

sprowadzające się do wzmoŜonego, wielostopniowego nadzoru nad funkcjonowaniem słuŜby,

znaczącego naruszenia jej struktury organizacyjnej i ograniczenia nakładów ekonomicznych

na jej funkcjonowanie miałyby przyczynić się do jej wzmocnienia w odniesieniu do sprawności

4 T. Szymanowski, Recydywa w Polsce. Zagadnienia prawa karnego, kryminologii i polityki karnej, Warszawa 2010

i jakości wykonywania orzeczeń. W takim ujęciu, wyraźnie uwidacznia się rozbieŜność

pomiędzy zakładanymi celami, a środkami mającymi prowadzić do ich realizacji.

Odrębną kwestię jest dowolność interpretacyjna i wybiórczość autorów opracowania

w zakresie odwoływania się do Rekomendacji Nr R(92) 16 Komitetu Ministrów dla państw

członkowskich, Europejskich Reguł dotyczących sankcji i środków alternatywnych. Na wstępie

naleŜy się odnieść do nieprecyzyjnego i stwarzającego bardzo znaczącą róŜnicę tłumaczenia

Reguły nr 41, której przytoczone brzmienie, w ocenie osób odpowiedzialnych za sporządzenie

projektu załoŜeń, podporządkowuje personel zawodowy (słuŜby probacyjne) organom władzy

wykonawczej określonym przepisami prawa. W rzeczywistości przywołana reguła mówi

o podległości personelu zawodowego wobec organów wykonujących sankcje i środki,

ustanowionych przepisami prawa, a załącznik do Rekomendacji Nr R(92) 16 doprecyzowuje,

iŜ w wielu krajach władzą wykonującą jest właśnie słuŜba probacyjna5. W opinii Krajowej Rady

Kuratorów rozwiązania zaproponowane w przedstawionym projekcie załoŜeń pomijają,

lub pozostają w sprzeczności z następującymi regułami:

• Regułą Nr 3- w odniesieniu do braku uregulowania zakresu obowiązków

i uprawnień, a takŜe czynności podejmowanych przez kuratorów rodzinnych

w postępowaniu opiekuńczym;

• Regułą Nr 38- w zakresie dostosowania liczebności personelu odpowiedzialnego

za wykonywanie sankcji lub środków alternatywnych relatywnie do potrzeb

polegających na skutecznym wykonywaniu nałoŜonych na niego obowiązków;

• Regułą 40- poprzez zaniechanie dookreślenia prawnych i finansowych warunków

zatrudnienia oraz godziny pracy, tak aby kuratorzy zawodowi nie pokrywali

kosztów jej wykonywania z uzyskiwanego wynagrodzenia, która to sytuacja

utrzymuje się juŜ od wielu lat;

• Regułą Nr 45- w odniesieniu do postulatu zapewnienia jak najszerszego udziału

organizacji społecznych i osób prywatnych w zakresie wspomagania pracy organów

odpowiedzialnych za wykonywanie sankcji i środków alternatywnych (sprzeczność

5 Międzynarodowe standardy wykonywania kar, „Przegląd Więziennictwa Polskiego”, Nr 72-73/2011 (Numer specjalny)

z zakładanym celem ukierunkowanym na ograniczenie liczby kuratorów

społecznych);

• Regułą Nr 47- w zakresie braku wystarczających uregulowań udziału czynnika

społecznego w wykonywaniu sankcji i środków alternatywnych;

• Regułą Nr 53- wobec niespełnienia wymogu ubezpieczenia osób prywatnych

od następstw nieszczęśliwych wypadków, szkód spowodowanych przez osoby

trzecie oraz od odpowiedzialności cywilnej.

• Regułą Nr 71- naruszenie postulowanego prawa do swobody w podejmowaniu

decyzji przez personel odpowiedzialny za wykonywanie sankcji i środków

alternatywnych poprzez nadanie Kierownikowi ZKSS uprawnień do wydawania

kuratorowi zawodowemu poleceń odnośnie sposobu prowadzenia spraw,

podówczas gdy kurator zawodowy jest pracownikiem merytorycznym, a zarazem

organem postępowania wykonawczego.

• Regułą Nr 89- w odniesieniu do braku uregulowań dotyczących wsparcia

dla prowadzenia badań naukowych nad sankcjami i środkami alternatywnymi.

Przedstawiony projekt załoŜeń w naszej ocenie jest równieŜ sprzeczny z ideą społeczeństwa

obywatelskiego, w zakresie w jakim ingeruje w prawo do tworzenia samorządu zawodowego

wyraŜone art. 17 Konstytucji RP, poprzez załoŜenie wyeliminowania jednego z ogniw tego

samorządu jakim był dotychczas kurator okręgowy. Nie powinno ulegać wątpliwości,

Ŝe ze względu na rolę w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa państwa i obywateli, a takŜe

spoczywające na nich obowiązki, zawodowi kuratorzy sądowi zaliczają się do zawodów

zaufania publicznego, a sprawne funkcjonowanie tworzonego przez nich samorządu

zawodowego jest niezbędne na wszystkich szczeblach.

II. Uwagi szczegółowe:

a) Dotychczasowy sposób uregulowania obowiązków kuratorów sądowych, zawarty

w art. 1 wydaje się być w pełni dostosowany do ich zadań, a takŜe zgodny

z posiadanymi przez nich kompetencjami. Propozycja rozszerzenia tego zapisu

o bliŜej nieokreślone „inne zadania” nie wydaje się być prawidłowa, gdyŜ moŜe

prowadzić do Ŝądania od kuratora wykonywania czynności niemerytorycznych

(czynności biurowe, protokołowanie rozpraw), uwzględnionych co prawda

przepisami prawa, ale nie wchodzących w zakres jego obowiązków. Dlatego, stoimy

na stanowisku, iŜ ewentualne modyfikacje w obrębie przepisu art. 1 powinny

przybrać formę katalogu enumeratywnego.

b) WyraŜamy pełne poparcie dla wprowadzenia kryterium niekaralności

za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe ścigane z oskarŜenia

publicznego dla kandydata do mianowania na kuratora zawodowego.

Nie rozumiemy natomiast intencji działania, w której jedno nieprecyzyjne i trudne

do określenia pojęcie „nieskazitelności charakteru” miałoby zostać zastąpione kolejnym

związanym z posiadaniem „nieposzlakowanej opinii”. Ponadto naleŜy wskazać,

Ŝe pojęcie „nieskazitelnego charakteru” jest jednym z wymogów stawianych sędziom

zgodnie z ustawą o ustroju sądów powszechnych, a więc naleŜy przyjąć,

iŜ obowiązujące rozwiązania w tym zakresie są najwyŜszymi z moŜliwych.

Nie znajduje uzasadnienia propozycja wprowadzenia zapisu o uzyskaniu tytułu

magistra z zakresu nauk resocjalizacyjnych. Jest ona obarczona błędem, gdyŜ

resocjalizacja zalicza się do nauk pedagogicznych. Nie istnieje kategoria „nauk

resocjalizacyjnych”, zatem wymogi odnośnie studiów kierunkowych z zakresu nauk

pedagogiczno- psychologicznych, socjologicznych lub prawnych naleŜy pozostawić

w dotychczasowym brzmieniu.

c) Tiret 1. UwaŜamy za nieuniknione wprowadzenie oceny „okresowej” pracy kuratora

sądowego, chociaŜ naleŜy wskazać, Ŝe obowiązując przepis w art. 27 ust.1 pkt 1

ustawy o kuratorach sadowych wskazują negatywną ocenę pracy jako przesłankę

do rozwiązania stosunku pracy z kuratorem zawodowym. Dlatego teŜ, proponowane

zmiany mają jedynie charakter doprecyzowujący istniejące rozwiązania, w sposób

porównywalny do pozostałych grup pracowników wymiaru sprawiedliwości, w tym

sędziów. JednakŜe, czynność ta winna być przeprowadzona w oparciu o precyzyjnie

zdefiniowane kryteria, na podstawie których będzie ona dokonywana.

W szczególności dotyczyło będzie to określenia pojęć „jakości” i „efektywności” pracy

kuratora zawodowego. Za niezbędną uwaŜamy konieczność wprowadzenia definicji

pojęcia „oceny pozytywnej” wraz z ewentualnym katalogiem ocen i precyzyjnymi

zasadami ich uzyskania w skali kraju, z uwzględnieniem moŜliwości ich zaskarŜania.

Ponadto projektodawca nie wskazuje częstotliwości dokonywania takich ocen,

a wydaje się być zasadnym rozwaŜenie moŜliwości zwłaszcza powiązania oceny

okresowej z uzyskiwaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego. NaleŜy przy tym

wskazać, Ŝe Kuratorska SłuŜba Sądowa podlega obecnie regularnym wizytacjom

i lustracjom takŜe na polecenie Ministerstwa Sprawiedliwości.

Zdecydowanie negatywnie odnosimy się do propozycji sporządzania oceny

okresowej kuratora przez kierownika zespołu zwłaszcza biorąc pod uwagę

proponowaną w dalszej części projektu „kadencyjność kierowników”. Ponadto,

kierownik zespołu kuratorskiej słuŜby sądowej nie jest organem postępowania

wykonawczego wobec czego nadanie mu kompetencji oceny merytorycznej pracy

kuratora jest sprzeczne z zasada podlegania organowi wykonującemu sankcję

i środek na rzecz podległości organowi wykonawczemu. NaleŜy przy tym wskazać,

Ŝe wyraźnie widoczna jest tendencja zwiększania zakresu zadań i czynności

dla kierowników zespołów, pomimo nie rozwiązania istotnej kwestii funkcji zastępcy

kierownika, czy chociaŜby wykonywania przez kierownika czynności terenowych

w sprawowanych dozorach lub nadzorach. Dalsze generowanie zadań dla

kierowników spowoduje trudności w znalezieniu chętnych do pełnienia tej funkcji

i moŜe doprowadzić do powstania problemów organizacyjnych. Postulujemy

pozostawienie dokonywania oceny okresowej pracy kuratora w kompetencji kuratora

okręgowego.

Tiret 2. Nadanie prezesowi sądu okręgowego prawa do awansowania kuratora na

wyŜszy stopień słuŜbowy bez wniosku kuratora okręgowego, wydaje się być

rozwiązaniem mało racjonalnym i trudno domniemywać jakich sytuacji miałoby

dotyczyć. W wymiarze praktycznym mogłoby budzić wątpliwości i zbędne

komentarze odnośnie przesłanek takiego awansu.

Tiret 3. Propozycja, nie znajduje Ŝadnego uzasadnienia merytorycznego dla jej

zaakceptowania. W sposób faktyczny pogarsza sytuację grupy zawodowej,

relatywnie do stanu obecnego i jest podyktowana jedynie względami

ekonomicznymi. Dlatego teŜ, oceniamy ją negatywnie.

Natomiast jak juŜ podniesiono powyŜej, wskazane jest rozwaŜenie powiązania

dokonywanie ocen okresowych kuratora z moŜliwością uzyskania przez niego

kolejnego stopnia awansu zawodowego. Zarówno w sposób bezwzględnie

nakazujący uzyskanie kolejnego stopnia, jak i fakultatywny, na zasadach

porównywalnych do tych, określonych art. 89 ustawy o słuŜbie cywilnej. Zasadnym

byłoby równieŜ w przypadku wydłuŜenia okresu pomiędzy kolejnymi awansami,

zachowanie moŜliwości jego skrócenia, tak jak w obecnie stosowanych

rozwiązaniach. Ponadto, projektodawca nie uwzględnił sformułowania

i zastosowania przepisów przejściowych dla osób juŜ oczekujących na uzyskanie

wyŜszego stopnia słuŜbowego.

d) Tiret 1. Wykonując swe obowiązki zawodowy kurator sądowy jest zobowiązany

do postępowania zgodnie z zasadami określonymi „Kodeksem Etyki Kuratora”, wśród

których jedną z naczelnych zasad jest właśnie zachowanie obiektywizmu

w odniesieniu do osób, wobec których kurator podejmuje czynności słuŜbowe.

Dlatego teŜ, zdecydowanie bardziej uzasadnione niŜ wymienienie tylko jednej

z zasad, będzie uwzględnienie w ustawie odniesienia do „Kodeksu Etyki Kuratora”.

Tiret 2. Nie istnieje potrzeba wprowadzania takiego zapisu. Oczywistym

jest wykonywanie przez kuratora poleceń słuŜbowych, o ile nie wykraczają one poza

kompetencje osób je formułujących, a takŜe jeśli znajdują one uzasadnienie

w obowiązujących przepisach prawa.

Tiret 3. Określenie podstaw i trybu wyłączenia kuratora z podejmowania czynności

słuŜbowych jest rozwiązaniem poŜądanym, postulowanym takŜe przez środowisko

kuratorów sądowych. Kwestia ta winna być rozwiązana w sposób analogiczny

do wyłączenia sędziego i uwzględniać zarówno przesłanki do wyłączenia z urzędu,

jak i na wniosek zainteresowanego kuratora.

e) Proponowane rozwiązanie naleŜy ocenić pozytywnie. Celowym jest poczynienie

uzgodnień międzyresortowych, tak aby w aktach prawnych normujących

pragmatykę działania innych słuŜb znalazły się przepisy nakładające

na nie obowiązek udostępniania kuratorom danych tego rodzaju, w tym danych

wraŜliwych. W praktyce miała juŜ miejsce sytuacja, gdy zajmujący wysokie

stanowisko przedstawiciel jednej ze słuŜb wyraził opinię, iŜ obowiązek pozyskiwania

określonych danych przez kuratorów, nie jest dla niego toŜsamy z obowiązkiem

ich udostępnienia dla ich potrzeb.

f) Poszczególne obowiązki kuratorów sądowych wynikają w większości, zwłaszcza

w odniesieniu do kuratorów wykonujących orzeczenia w sprawach karnych,

z przepisów szczegółowych rangi ustawy (dokonania takich regulacji wymagają

natomiast niektóre z czynności wykonywanych przez kuratorów rodzinnych

w postępowaniu opiekuńczym). Nie znajduje uzasadnienia merytorycznego

wyszczególnienie wszystkich obowiązków kuratorów sądowych w ustawie

o kuratorach sadowych, gdyŜ jest ona aktem prawnym o charakterze ustrojowym

i w art. 1 wymienia kategorie zadań wykonywanych przez kuratorów sądowych.

Zatem, tak ich uszczegóławianie, jak i wprowadzanie nowych zadań powinno

uwzględniać treść przywołanego artykuły i być z nim zgodne. KaŜde z zadań

spoczywających na kuratorach zawodowych powinno zostać automatycznie

włączone do rozporządzenia o standardach obciąŜenia praca kuratorów sądowych.

Bezsprzecznie zasadnym jest stworzenie katalogu wszystkich czynności, zadań

i obowiązków wynikających z przepisów prawa i wykonywanych przez kuratorów

w standardach obciąŜenia pracą kuratorów zawodowych z uwzględnieniem

ich znaczenia i rangi. Obecnie kwestia ta jest potraktowana wybiórczo,

a obowiązujące rozporządzenie o standardach obciąŜenia praca kuratorów sądowych

nie uwzględnia chociaŜby takich obowiązków jak wywiady środowiskowe, udział

w pracach lokalnych zespołów interdyscyplinarnych, nadzorowanie wykonania kary

pozbawienia wolności w SDE.

g) Tiret 1. Proponowany kierunek zmiany oceniamy pozytywnie.

Tiret 2. Kwestia rekompensowania kuratorom sądowym wydatków związanych

z ponoszonymi przez nich kosztami, wynikającymi z wypełniania obowiązków

w terenie jest daleko szersza niŜby wynikało to z załoŜeń sformułowanych przez

projektodawców, koncentrujących się na kwestii uzaleŜnienia wypłaty dodatku

terenowego od faktycznego wykonywania czynności w terenie (test regulacyjny

zakłada, iŜ element ten przyniesie oszczędności). Takie załoŜenie jest błędne, gdyŜ

pieniądze pozyskane z niewypłacenia dodatku terenowego osobom do niego

nieuprawnionym, zgodnie z propozycja ministerstwa powinny zostać przeznaczone

na dodatki specjalne dla osób wykonujących czynności w zastępstwie nieobecnych

(wszak nieobecność kuratora nie zwalnia zespołu z obowiązku wykonania zadania

powierzonego przez sąd). Ponadto, projektodawca winien uwzględnić konieczność

stworzenia zamkniętego katalogu sytuacji, w których następuje utrata prawa

kuratora zawodowego do dodatku terenowego. Zaproponowane, ogólnikowe

rozwiązanie pozwalają na szeroką interpretację i mogą prowadzić do sytuacji,

w której takŜe urlop wypoczynkowy czy krótkotrwałe zwolnienie lekarskie, moŜe

być potraktowane jako pretekst do niewypłacania kuratorom dodatku terenowego

i generowania w ten sposób oszczędności. Zdecydowana większość zwolnień

lekarskich, z których korzystają kuratorzy, wynika z trudnych warunków pracy,

między innymi pogodowych, czy teŜ kontaktu z osobami chorymi.

NaleŜy podnieść, Ŝe obecnie funkcjonujące rozwiązanie kwestii zwrotu kosztów

wykonywania czynności słuŜbowych budzi bardzo powaŜne wątpliwości, gdyŜ

kuratorzy sądowi koszty dojazdu w teren pokrywają z własnego wynagrodzenia

(dodatek terenowy jest jego integralnym składnikiem, podlegającym opodatkowaniu

na zasadach ogólnych, z którego potrącane są składki na ubezpieczenie zdrowotne

i emerytalne), wykorzystując do tego celu prywatne samochody, które poza kosztami

paliwa generują wydatki związane z kosztami amortyzacji (zakup auta,

obowiązkowe ubezpieczenie OC, przeglądy techniczne, niezbędne naprawy, itp.).

Za nie do zaakceptowania uznać naleŜy fakt, iŜ projektodawca niejako „z urzędu”

zakłada obowiązek posiadania przez kuratora samochodu, który jest niezbędny

do wykonania zadań w terenie. Na wielu obszarach pozamiejskich sieć komunikacji

publicznej nierzadko w ogóle nie istnieje, a jeśli takowa jest, to korzystanie z niej

wpływa na szybkość i sprawność w wykonywaniu powierzonych zadań, co moŜe

prowadzić do przewlekłości postępowań sądowych, a ostatecznie wpłynie

na pogorszenie wizerunku wymiaru sprawiedliwości. NaleŜy przy tym podkreślić,

Ŝe wysokość dodatku terenowego jako składnika pensji kuratorów zawodowych

zamroŜonych od 2009 roku, nie zmieniła się, natomiast cena paliwa w tym samym

czasie znacząco wzrosła.

Kompleksowe ujęcie tematu dodatku terenowego, takŜe przy uwzględnieniu

powyŜszych argumentów, sprawia Ŝe naleŜy postrzegać go jako dodatek za uciąŜliwe

warunki pracy, a nie zwrot poniesionych kosztów z tytułu wykonywania czynności

słuŜbowych. Kuratorska SłuŜba Sądowa wykonuje zadania w niebezpiecznych

warunkach, naraŜona na ataki osób poddanych oddziaływaniom kuratora, zwierząt

domowych, wypadki komunikacyjne, zaraŜenie róŜnego rodzaju chorobami

zakaźnymi, i nie jest objęta chociaŜby dodatkami za pracę w szkodliwych

i niebezpiecznych warunkach. Dlatego teŜ, Krajowa Rada Kuratorów dostrzega

potrzebę wypracowania racjonalnych zasad zwrotu kosztów ponoszonych przez

kuratorów z tytułu wykonywania czynności słuŜbowych oraz wynagradzania

kuratorów, jednakŜe w zakresie całkowicie odmiennym, niŜ ten postulowany przez

projektodawców.

h) Tiret 1. Kurator okręgowy jest osoba odpowiedzialną za funkcjonowanie słuŜby

kuratorskiej w podległym mu okręgu, zatem wszelakie ruchy kadrowe winny

następować z jego inicjatywy, po skierowaniu stosownego wniosku do prezesa sądu

okręgowego, który i tak podejmuje ostateczną decyzję. Sposób uregulowania relacji

słuŜbowych pomiędzy prezesem sądu okręgowego, a kuratorem okręgowym

nie nastręczały dotychczas Ŝadnych problemów, zatem brak jest merytorycznego

uzasadnienia dla takiego kierunku zmian.

Tiret 2. Sformułowane załoŜenia mają charakter tak ogólny, iŜ trudno odnieść się

do nich w sposób miarodajny. Obecnie obowiązujące rozwiązania w zasadzie

pozwalają w kaŜdym przypadku na fakultatywne, uzaleŜnione od decyzji prezesa,

zawieszenie kuratora zawodowego w pełnieniu obowiązków słuŜbowych. Zasadnym

jest rozwaŜenie skonstruowania zamkniętego katalogu przesłanek bądź sytuacji

w których moŜe, bądź powinno nastąpić zawieszenie kuratora, podobnie jak zostało

to uregulowane w przypadku przesłanek do rozwiązania stosunku pracy.

Tiret 3. Wprowadzenie regulacji dotyczących moŜliwości rozwiązania umowy o pracę

za wypowiedzeniem, w przypadku uzyskania przez kuratora dwóch następujących

po sobie ocen negatywnych winno zostać uregulowane na poziomie ustawy.

Jednocześnie, w naszej ocenie dokonanie kolejnej oceny kwalifikacyjnej po upływie

trzech miesięcy stanowi okres zbyt krótki i ponowna ocena pracy kuratora

zawodowego winna nastąpić nie wcześniej niŜ po upływie sześciu miesięcy, tak aby

miał on faktyczną moŜliwość zniwelowania wcześniej ujawnionych

nieprawidłowości.

Krajowa Rada Kuratorów sprzeciwia się przyjęciu rozwiązania pozwalającego

na rozwiązanie umowy o pracę z kuratorem zawodowym, który dopuścił się

przestępstwa innego niŜ przestępstwo umyślne ścigane z oskarŜenia publicznego,

bądź umyślne przestępstwo skarbowe. Proponowane rozwiązania nie znajdują

odzwierciedlenia w przepisach stosowanych wobec innych formacji.

Tiret 4. Propozycja rozwiązania bez zachowania okresu wypowiedzenia umowy

o pracę z kuratorem zawodowym w przypadku skazania go prawomocnym

wyrokiem za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe jest

rozwiązaniem oczywistym i nie budzącym wątpliwości. Natomiast, Krajowa Rada

Kuratorów negatywnie ocenia propozycję wprowadzenia moŜliwości rozwiązania

umowy o pracę z kuratorem, który „raŜąco naruszył obowiązki słuŜbowe”, tym bardziej,

Ŝe nie zostały dookreślone przesłanki „raŜącego naruszenia”. Za naruszenie

obowiązków słuŜbowych kurator podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, gdzie

moŜliwe jest orzeczenie kary wydalenia ze słuŜby. Całkowicie nieuzasadnione jest

zatem wprowadzanie uregulowań, które mogłyby prowadzić do ograniczenia prawa

do obrony.

Tiret 5. Nie wnosimy uwag do proponowanej zmiany.

i) Tiret 1. Analogicznie do wcześniej proponowanych rozwiązań dotyczących decyzji

podejmowanych przez prezesa sądu okręgowego, uwaŜamy, iŜ ewentualna decyzja

o przeniesieniu kuratora do innego zespołu, lub innego sądu na terenie tej samej

miejscowości winna następować na wniosek kuratora okręgowego.

Tiret 2. UwaŜamy, iŜ delegowanie winno następować na wniosek kuratora

okręgowego, przy zastrzeŜeniu, iŜ przepisy Kodeksu Pracy stosuje się odpowiednio,

a delegowanemu przysługuje zwrot świadczeń dotyczących diet i innych naleŜności

z tytułu podróŜy słuŜbowej na obszarze kraju.

Ponadto, w odniesieniu do obu tiretów zasadnym jest zbadanie przed dokonaniem

przeniesienia lub delegowania sytuacji osobistej, rodzinnej kuratora

z uwzględnieniem ograniczeń obowiązujących w stosowanych obecnie przepisach.

Tiret 3. Zmiana zdecydowanie zasadna i idąca w dobrym kierunku. Wydaje się,

Ŝe w takim przypadku celowym byłoby zwrócenie się o opinię do prezesa sądu

okręgowego, do którego dany kurator miałby zostać przeniesiony jak równieŜ

uzyskania opinii o kuratorze z okręgu w którym jest obecnie zatrudniony.

j) Wprowadzenie takiego rozwiązania moŜna rozwaŜać wyłącznie po precyzyjnym

określeniu standardów obciąŜenia pracą kuratorów zawodowych z uwzględnieniem

wszystkich wykonywanych przez nich czynności i zadań oraz nakładu czasu pracy

koniecznego dla ich zrealizowania, jak równieŜ zagwarantowaniu, iŜ Minister

Sprawiedliwości dokonywał będzie ewentualnych przesunięć etatów po uprzednim

porozumieniu się z prezesem sądu okręgowego i kuratorem okręgowym.

k) Krajowa Rada Kuratorów pozytywnie ocenia proponowany kierunek zmian odnośnie

zasad delegowania. Stoimy jednak na stanowisku, iŜ powinny zostać sprecyzowane

kryteria dotyczące osób delegowanych do wykonywania czynności w ministerstwie,

w szczególności związane ze staŜem pracy, doświadczeniem zawodowym,

posiadanymi kompetencjami. Reprezentacja kuratorów w ministerstwie powinna być

proporcjonalna do wielkości grupy zawodowej, zarówno pod względem liczebności,

jak i zajmowanego stanowiska. Zasadnym jest rozwaŜenie powołania na poziomie

ministerstwa funkcji kuratora krajowego w randze dyrektora departamentu jako

osoby odpowiedzialnej za funkcjonowanie kurateli w Polsce bezpośrednio

podlegającej Ministrowi Sprawiedliwości. W sposób analogiczny proponujemy

uregulowanie zasad delegowania kuratora do biura kuratora okręgowego.

l) Tiret 1. Podstawowym problemem proponowanych rozwiązań jest brak

zdefiniowania wszystkich pojęć, które stanowią części składowe nadzoru,

tj. „sprawności”, „jakości”, „efektywności” i „kultury organizacyjnej”. Definicja tych pojęć

w obrębie działania kuratora sądowego, a więc w sferze resocjalizacji napotyka

na trudne do przezwycięŜenia przeszkody, o czym mówią uznane autorytety

w dziedzinie świata nauki (między innymi prof. Andrzej Bałandynowicz, dr Robert

Opora). Nie zachodzi potrzeba wprowadzania szczególnych instrumentów nadzoru,

innych niŜ te dotychczas funkcjonujące i wynikające wprost z podległości słuŜbowej

poszczególnych ogniw struktury wymiaru sprawiedliwości. A zatem w takim ujęciu,

Kuratorska SłuŜba Sądowa podlega nadzorowi ze strony Ministra Sprawiedliwości.

Tiret 2 i 3. Analogicznie do stanowiska wyraŜonego powyŜej, nie dostrzegamy

potrzeby wprowadzania szczególnych rozwiązań w zakresie nadzoru, który Minister

Sprawiedliwości sprawuje nad kuratorską słuŜba sądową.

W odniesieniu do wszystkich 3 tiretów wskazać naleŜy, Ŝe projektodawca błędnie

przyjął, iŜ Ministerstwo jest organem wykonującym sankcje i środki, vide reguła 41

Rekomendacja Nr. R(92) 16 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich,

Europejskie reguły dotyczące sankcji i środków alternatywnych. Zasadnym

jest rozwaŜenie powołania na poziomie ministerstwa funkcji kuratora krajowego

w randze dyrektora departamentu jako osoby odpowiedzialnej za funkcjonowanie

kurateli w Polsce, bezpośrednio podlegającej Ministrowi Sprawiedliwości.

m) Tiret 1- 5. Uwzględniony kierunek zmian wiąŜe się ze znaczącymi zmianami

o charakterze ustrojowym, które musiałyby diametralnie odmienić sposób

powoływania kuratora okręgowego. Obecnie, kurator okręgowy stanowi integralną

część samorządu kuratorskiego i przewodniczy okręgowym zgromadzeniom

kuratorów, a kandydaci do pełnienia funkcji kuratora okręgowego wyłaniani

są właśnie spośród członków okręgowego zgromadzenia, z zastrzeŜeniem wymogów

formalnych, jakimi kandydat taki musi się legitymować. Decydujący głos w sprawie

powołania kuratora okręgowego naleŜy do prezesa sądu okręgowego, poniewaŜ

to on wskazuje osobę, której powierza pełnienie tej funkcji. Jest to rozwiązanie

optymalne, które z jeden strony gwarantuje prezesowi sądu okręgowego pełną

decyzyjność w kwestiach związanych z osobą kuratora okręgowego i moŜliwość

zarządzania za jego pośrednictwem słuŜbą kuratorską w podległym mu okręgu,

a kuratorom sądowym gwarantuje prawo do wyboru osoby reprezentującej słuŜbę

kuratorską w okręgu. Przekazanie kompetencji do powoływania kuratora

okręgowego w ręce Ministra Sprawiedliwości w wymiarze faktycznym niesie za sobą

skutek w postaci zdestabilizowania dotychczas spójnej i sprawnie działającej

struktury samorządu kuratorskiego.

Przyjęta przez autorów projektu załoŜeń teza, iŜ kurator okręgowy jest swoistym

zakładnikiem kuratorów zawodowych swojego okręgu nie znajduje Ŝadnego,

racjonalnego uzasadnienia. Wybór kuratora okręgowego spośród kuratorów okręgu

sprawia natomiast, Ŝe kuratorzy zawodowi wybierają do pełnienia tej funkcji osoby

stanowiące autorytety, posiadające posłuch w grupie zawodowej, sprawne

merytorycznie i zarządczo. NaleŜy przy tym podkreślić, Ŝe kurator okręgowy

odpowiada przed prezesem sądu okręgowego za funkcjonowanie kuratorskiej słuŜby

sądowej w okręgu, zatem w przypadku, gdyby nie wywiązywał się w sposób

właściwy ze spoczywających na nim obowiązków, prezes sądu okręgowego

ma moŜliwość odwołania go z zajmowanego stanowiska, bądź zastosowania wobec

niego działań o charakterze porządkowym.

Racjonalna i spójna polityka, prowadzona przez kuratora okręgowego w odniesieniu

do podległych mu kuratorów zawodowych gwarantuje właściwe wykorzystanie

zasobów kadrowych, dobrą współpracę i komunikację z prezesem sądu okręgowego,

który na bieŜąco uzyskuje informacje o funkcjonowaniu, sposobie wykonywania

obowiązków i potrzebach zespołów kuratorskiej słuŜby sądowej. Zatem,

sprawowany przez niego nadzór jest nadzorem realnym. Za zwierzchnią rolą prezesa

sądu okręgowego zdaje się teŜ przemawiać fakt, iŜ kuratorzy sądowi realizują

obowiązki słuŜbowe związane z wykonywaniem orzeczeń sądu, co sytuuje

ich w sferze orzeczniczej. W nawiązaniu do rekomendacji wynikających

z Europejskich Reguł dotyczących sankcji i środków alternatywnych mało trafnym

wydaje się być rozwiązanie, w którym zadania pozostające w kompetencji organów

władzy orzekającej są przejmowane przez organy władzy wykonawczej.

Zasadnym natomiast jest rozwaŜenie moŜliwości powołania dla koordynacji

działania i zarządzania korpusem kuratorów okręgowych, a pośrednio takŜe całą

kuratorską słuŜbą sądową, kuratora krajowego w randze dyrektora departamentu,

którego powoływałby Minister Sprawiedliwości.

n) Tiret 1 i 2. Uznajemy dotychczasowe rozwiązania w zakresie powołania i odwołania

kierownika zespołu za w pełni wystarczające i spójne tak w zakresie

odpowiedzialności kuratora okręgowego za funkcjonowanie słuŜby kuratorskiej

w okręgu, jak i uwzględnienia uprawnień prezesa sądu okręgowego jako pracodawcy

kuratorów.

Tiret 3. Proponowane zmiany przewidują zbyt szerokie kompetencje dla kierownika

zespołu. Kierownik nie jest organem postępowania wykonawczego i nie powinien

wydawać poleceń co do sposobu prowadzenia spraw w kwestiach merytorycznych.

Kierownik powinien pozostać odpowiedzialny za czynności organizacyjne, kontrolę

stanu obciąŜenia i terminowości czynności wykonywanych przez kuratorów,

wywiązywanie się przez nich z obowiązków słuŜbowych i obciąŜenie.

Zasadnym jest rozwaŜenie wielokrotnie podnoszonej przez środowisko kwestii

unormowania funkcji zastępcy kierownika. W przypadkach zdarzających się chorób,

urlopów wypoczynkowych i dla poratowania zdrowia, do czasu rozwiązania przez

kuratora okręgowego kwestii ewentualnego wakatu zespół jest pozbawiony osoby

zarządzającej jego pracą.

o) Zmianę oceniamy pozytywnie. Obsługę biurową kaŜdego zespołu wykonuje

sekretariat nadzorowany przez kierownika zespołu.

NaleŜy wskazać, Ŝe zespoły kuratorskiej słuŜby sądowej są utworzone na zasadach

wynikających z konstrukcji wydziałów sadowych. Przekazanie w ręce kierownika

zespołu kompetencji kierownika sekretariatu moŜe doprowadzić do sytuacji w której

przy braku zabezpieczenia odpowiedniej obsługi biurowej to na kierowniku spocznę

obowiązki biurowe dodatkowo go dociąŜając. NaleŜy przy tym wskazać,

Ŝe w Ŝadnym wydziale sadu przewodniczący wydziału nie pełni funkcji kierownika

sekretariatu a czyni to wskazany kierownik sekretariatu.

p) Tiret 1. Proponowana zmiana zakłada, Ŝe kurator będzie podlegał odpowiedzialności

dyscyplinarnej za „naruszenie powagi lub godności słuŜby kuratorskiej. Po raz kolejny

wprowadzone zostało pojęcie nieostre, niezdefiniowane, stwarzające szeroką

moŜliwość interpretacyjną w zakresie jego oceny. Wszystkie kwestie, tak dotyczące

stosunku kuratora do osoby objętej postępowaniem sądowym,

jak i współpracowników, zostały uregulowane w „Kodeksie Etyki Kuratora”.

Postulujemy by kurator ponosił odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie

zasad wynikających z „Kodeksu Etyki Kuratora”.

Tiret 2. Opowiadamy się za pozostawieniem sądownictwa dyscyplinarnego II instancji

w sądach korporacyjnych. Zasadą w zawodach zaufania publicznego

jest dwuinstancyjne sądownictwo dyscyplinarne składające się z przedstawicieli

zawodu. Uzasadnione wątpliwości wzbudza idea przekazania sądownictwa

dyscyplinarnego II instancji sądom okręgowym, gdyŜ wydawanie orzeczeń

w sprawach dyscyplinarnych kuratorów zawodowych przez sądy okręgowe

słuŜbowo podlegające prezesowi sądu okręgowego, posiadającemu uprawnienia

do inicjowania postępowanie wyjaśniającego, czy teŜ wnoszenia zaŜaleń od decyzji

rzecznika, czy teŜ rozstrzygnięć sądu, moŜe budzić zastrzeŜenia odnośnie

bezstronności tych sądów.

Tiret 3. Pozytywnie oceniamy propozycje załoŜeń odnośnie rzecznika

dyscyplinarnego i jego zastępcy. JednakŜe wskazane jest rozwaŜenie moŜliwości

wprowadzenia obowiązku przyznania dodatku specjalnego dla rzecznika

dyscyplinarnego i jego zastępcy w przypadku i na czas prowadzenia sprawy

w postępowaniu dyscyplinarnym. NaleŜy podnieść, Ŝe pełnienie funkcji rzecznika

dyscyplinarnego wiąŜe się z znacznym dodatkowym nakładem pracy.

Tiret 4. Negatywnie ustosunkowujemy się do koncepcji nadania uprawnień

do składania wniosku o wszczęcie postępowania wyjaśniającego do rzecznika

dyscyplinarnego, przez osoby inne niŜ prezes sądu okręgowego. PoniewaŜ prezes

sądu okręgowego jest uprawniony do podejmowania istotnych decyzji odnoszących

się do kuratorów zawodowych w okręgu, stąd przez analogię powinien on uzyskać

takŜe moŜliwość inicjowania postępowania dyscyplinarnego. Nie zamyka to innym

osobom drogi do podjęcia starań o wszczęcie takiego postępowania, które w tej

sprawie mogą zwrócić się do prezesa właściwego sądu okręgowego.

Tiret 5. Popieramy zmianę dotyczącą moŜliwości ustanowienia w postępowaniu

dyscyplinarnym obrońcy spośród adwokatów. JednakŜe podąŜając za zmianami

zachodzącymi w polskim prawie wskazane jest dalsze rozszerzenie moŜliwości

ustanowienia obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym takŜe spośród radców

prawnych (patrz nowel KPK). Kurator ma prawo do ustanowienia więcej niŜ jednego

obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym spośród kuratorów zawodowych,

adwokatów i radców prawnych.

Tiret 6. Nie wnosimy poprawek do tej propozycji.

r) Krajowa Rada Kuratorów jest zdecydowanie przeciwna wprowadzaniu

proponowanego rozwiązania w zakresie zasięgania opinii we właściwym organie

Policji. Kurator jest funkcjonariuszem publicznym i organem postępowania

wykonawczego, a takŜe kurator posiada uprawnienia do Ŝądania od Policji pomocy

przy wykonywaniu zadań i czynności słuŜbowych. Sporządzanie informacji przez

organ zobowiązany do wykonywania czynności o organie posiadającym uprawnienie

do zlecania mu tych czynności jest rozwiązaniem nie mający merytorycznego

uzasadnienia. W ogóle propozycja ta budzi zdumienie, gdyŜ praktyki dotyczące

przeprowadzania wywiadów przez funkcjonariuszy policji funkcjonowały niegdyś

w odniesieniu do kandydatów do urzędu sędziego, jednakŜe definitywnie

ich zaniechano. Za całkowicie wystarczające dla realizacji celu ukierunkowanego

na uzyskanie informacji przez prezesa sądu uznajemy nadanie mu uprawnień

do zwrócenia się o nadesłanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego.

s) Tiret 1. Kryterium niekaralności od dawna juŜ funkcjonowało w odniesieniu

do społecznych kuratorów sądowych. Zapytani o niekaralność były i są kierowane

do Krajowego Rejestru Karnego. Natomiast za głęboko nieetyczne uwaŜamy

propozycje głębszej ingerencji w sferę prywatności osób, które społecznie,

a od pewnego czasu czasem nawet bez pełnego zwrotu kosztów poniesionych

dla wykonywania orzeczenia sądu, wspomagają zawodowych kuratorów sądowych

w wykonywaniu dozorów i nadzorów. UwaŜamy, iŜ autorzy projektu załoŜeń

w tak zawoalowany sposób dąŜą do zniechęcenia osób gotowych do pełnienia funkcji

społecznych, dąŜąc do zmniejszenia liczby kuratorów społecznych.

Natomiast wprowadzenie ograniczeń dla funkcjonariuszy SłuŜby Więziennej i Policji

w moŜliwości pełnienia funkcji kuratora społecznego, nie znajduje jakiegokolwiek

uzasadnienia merytorycznego i moŜe naruszać konstytucyjną zasadę równości wobec

prawa w dostępie do pełnienia funkcji społecznych. NaleŜy przy tym podnieść,

Ŝe zarówno funkcjonariusze Policji jak i SłuŜby Więziennej posiadają predyspozycje

i umiejętności do pracy z osobami ze środowisk zagroŜonych wykluczeniem

społecznym.

Tiret 2. MoŜliwość odwołania społecznego kuratora sądowego przez prezesa sądu

rejonowego, z powierzonej mu funkcji, bez wniosku kierownika zespołu jest w naszej

ocenie wystarczająco uregulowana brzmieniem art. 84 ust. 1 i 2 uks.

w obowiązującym brzmieniu.

Tiret 3. Obligatoryjne odwołanie kuratora społecznego po osiągnięciu przez niego

67 roku Ŝycia jest w naszej ocenie rozwiązaniem nietrafnym. DuŜy odsetek w gronie

kuratorów społecznych stanowią osoby będące juŜ na emeryturze, a więc juŜ

po zakończonej karierze zawodowej, dzięki czemu stanowią dla sądu ogromną

wartość, albowiem dysponują znacznymi zasobami wiedzy, doświadczenia i czasu

wolnego. Wydaje się, iŜ jest to kolejny zabieg zmierzający do ograniczenia liczby

kuratorów społecznych, sprzeczny z zapisami Rekomendacji które zawierają reguły

o potrzebie angaŜowania czynnika społecznego w wykonywanie orzeczeń.

NaleŜy zauwaŜyć pewną nieprawidłowość w działaniach projektodawcy który dąŜy

róŜnymi sposobami do zredukowania liczby społecznych kuratorów sądowych

uŜywając głównie argumentów natury ekonomicznej. A jednocześnie ustanawia

dla organizacji pozarządowych kwoty ryczałtu na poziomie dwukrotnie wyŜszym

niŜ dla kuratorów społecznych. Ponadto jak juŜ przywołano powyŜej Rekomendacje

uwzględniają lub wręcz nakazują wykorzystanie tzw. „czynnika społecznego”

w procesie readaptacji społecznej.

RozwaŜając konieczność zmian w uregulowaniach dotyczących społecznych

kuratorów sądowych wskazane jest równieŜ pochylenie się nad problemem, który

powstaje w przypadku gdy ulegają oni wypadkowi w trakcie wykonywania

czynności na rzecz sądu i w konsekwencji takiego zdarzenia nabywają niezdolności

do pracy w macierzystym miejscu zatrudnienia, otrzymując ograniczone świadczenia

zdrowotne.

t) Postawiona teza o zapaści profesjonalnej diagnostyki nie ma poparcia

w merytorycznych argumentach. NaleŜy wskazać, Ŝe jedynym powodem dla którego

sądy i prokuratury nie korzystają z szeroko rozumianej diagnozy osobopoznawczej

jest potrzeba uzyskania oszczędności w budŜecie instytucji (niezaleŜnie od tego,

iŜ przesłanki obligatoryjnego zlecenia przeprowadzenia takiego wywiadu,

w niektórych rodzajach spraw zostały uregulowane kodeksowo). NaleŜy przy tym

podkreślić, Ŝe kurator sądowy jest organem postępowania wykonawczego

i wykonywanie przez niego wywiadów środowiskowych na etapie postępowania

przygotowawczego ma charakter wyjątkowy, wykraczający ponad jego standardowe

czynności. Z tego powodu uŜycie argumentu nieuzasadnionej dodatkowej

odpłatności za wykonywanie czynności słuŜbowych uwaŜamy za nietrafne. Ponadto

naleŜy podnieść, Ŝe wywiady środowiskowe sporządzane przez kuratorów

sądowych maja charakter quasi opinii biegłego sądowego i to nie w jednej, ale

w kilku dziedzinach i jako takie powinny pozostać odpłatne (podobnie rzecz ma się

z wywiadami wykonywanymi przez kuratorów rodzinnych, miedzy innymi

w przypadku wywiadów do spraw o rozwód czy separację). Sąd NajwyŜszy

w Uchwale z dnia 21 października 2010 roku, wydanej w sprawie IIICZP 107/10

trafnie wskazał, Ŝe wywiady środowiskowe, obecność przy kontaktach rodzica

z dzieckiem, czy teŜ odebranie dziecka spod władzy osoby nieuprawnionej stanowią

czynności ponadstandardowe, za które kuratorowi przysługuje wynagrodzenie:

„JeŜeli bowiem w §3-10 rozporządzenia z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie standardów

obciąŜania pracą kuratora zawodowego do czynności mieszczących się poza standardowymi

obowiązkami kuratora ustawodawca zaliczył między innymi sporządzanie

wywiadów środowiskowych i obecność przy kontaktach z dzieckiem, trudno byłoby

przyjąć, by w zakresie standardowych obowiązków mieściły się czynności związane

z wykonaniem orzeczeń o odebraniu dziecka”.

NaleŜy równieŜ podkreślić, Ŝe w przypadku wywiadów do sprawy o rozwód,

separację, uczestniczenia kuratora przy kontaktach z dzieckiem na poczet

wynagrodzenia kuratora sąd pobiera zaliczkę od stron. Nierzadko uiszczana opłata

jest jedynym hamulcem powstrzymującym strony od bezrefleksyjnego przedłuŜania

postępowania sądowego. Ponadto, w przypadku spraw o udział kuratora

w kontaktach z dziećmi naleŜny ryczałt jest formą tylko częściowego

zadośćuczynienia za czas poświęcony na wykonywanie czynności słuŜbowych,

nierzadko w okresie świąt czy dni wolnych od pracy. Przyjęcie takiego rozwiązania

pozwoli na zaoszczędzenie kwoty 1 348 414 w budŜecie, natomiast uniemoŜliwi

prawidłowe i terminowe wykonywanie czynności innych niŜ masowo zlecane

wywiady w postępowaniu przygotowawczym i sądowym, co wpłynie

na przewlekłość postępowania sądowego.

III. Wnioski.

Analiza przedstawionego projektu załoŜeń do nowelizacji ustawy o kuratorach sadowych

pozwala na sformułowanie następujących wniosków:

1. Projekt zawiera nieliczne propozycje, które w ocenie Krajowej Rady Kuratorów

moŜna postrzegać jako cenne i wskazujące właściwy kierunek dla zmian, które

powinny zostać przeprowadzone w ustawie o kuratorach sądowych. Zostały one

dostrzeŜone, a w opinii tej przedstawiliśmy równieŜ kilka dodatkowych wektorów

zmian.

2. Zakres proponowanych zmian jest na tyle szeroki i dotyczy szeregu rozwiązań

o charakterze ustrojowym (w tym zawiera propozycje rozwiązań godzących

w sposób bezpośredni w funkcjonowanie samorządu kuratorskiego), iŜ wydaje się,

Ŝe nie moŜna mówić juŜ o nowelizacji, a raczej o stworzeniu nowej ustawy

o kuratorach sądowych.

3. Ocena skutków wdroŜenia regulacji w zasadzie ogranicza się do wykazania

oszczędności, które poprzez wdroŜenie proponowanych zmian mogą zostać

dokonane na niewielkiej pod względem liczebnym grupie zawodowych kuratorów

sądowych. Nie uwzględnia natomiast dosyć oczywistych skutków wprowadzenia

niektórych regulacji, jakie nie tylko mogą, ale wręcz muszą spowodować zapaść

w wykonywaniu czynności słuŜbowych przez tę słuŜbę i doprowadzić

do przewlekłości postępowań sądowych oraz spadku zaufania obywateli

do wymiaru sprawiedliwości.

4. Projekt załoŜeń zawiera, podane w ogólnikowy sposób tezy, które wypaczają

wizerunek Kuratorskiej SłuŜby Sądowej i sprawiają, Ŝe jest ona postrzegana przez

jego autorów jako niewydolna, źle zorganizowana, zaniedbująca wykonywanie

podstawowych obowiązków słuŜbowych co nie ma potwierdzenia w stanie

faktycznym i deprecjonuje pozycję i rolę kuratora sądowego w wymiarze

sprawiedliwości i społeczeństwie obywatelskim. Nadto, opinie te nie są poparte

Ŝadnymi dowodami, przeprowadzonymi badaniami naukowymi.

Krajowa Rada Kuratorów przedstawiając powyŜsze stanowisko dotyczące

projektu załoŜeń ustawy do zmiany ustawy o kuratorach sądowych z dnia

31 grudnia 2013 roku, deklaruje chęć i wolę do prowadzenia rozmów w celu

wypracowania jak najlepszych rozwiązań dla idei rozwoju społeczeństwa

obywatelskiego, wymiaru sprawiedliwości oraz Kuratorskiej SłuŜby Sądowej.