OPH Moduł 1

Moduł 1Perspektywa humanitarna

Kim jest „przypadkowy świadek”?Z jakimi dylematami muszą radzić sobie przypadkowi świadkowie?Jaki wpływ na sytuację mogą mieć przypadkowi świadkowie?Czym jest zachowanie humanitarne?

Odkrywamy Prawo Humanitarne MODUŁY EDUKACYJNE DLA MŁODZIEŻYOPH MKCK

GENEVE

COM

ITE

INTERNATIONAL

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża19, avenue de la Paix1202 Genewa, SzwajcariaTel.: +41 22 734 60 01 F +41 22 733 20 57E-mail: [email protected] www.ehl.icrc.org© MKCK, Styczeń 2009MKCK

GENEVE

COM

ITE I

NTERNATION

AL

Moduł 1

TEMATY (4 godziny lekcyjne)

1A Co może zrobić przypadkowy świadek? (dwie godziny lekcyjne) 4

1B Analiza zachowań humanitarnych (jedna godzina lekcyjna) 24

1C Dylemat przypadkowego świadka (jedna godzina lekcyjna) 29

POJĘCIAPrzypadkowy świadekZachowanie humanitarnePresja społeczna

We wszystkich modułach:Godność człowiekaPrzeszkody dla zachowań humanitarnychDylematyKonsekwencjeWiele perspektyw

ZDOBYTE UMIEJĘTNOŚCI

Przyjmowanie punktu widzenia

Odgrywanie ról

Analiza historii

Opowiadanie historii

Analiza dylematów

Identyfikowanie konsekwencji

Jeśli dysponujesz ograniczonym czasem i nie masz możliwości omówienia wszystkich zagadnień, zalecamy, byś wybrał przynajmniej te, które oznaczono niniejszą ikoną.

Odkrywamy Prawo HumanitarneMODUŁ 1: PERSPEKTYWA HUMANITARNAOPH

Perspektywa humanitarna

3

Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

4Odkrywamy Prawo HumanitarneMODUŁ 1: PERSPEKTYWA HUMANITARNAOPH

Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Temat 1A: Co może zrobić przypadkowy świadek?

Temat 1A skupia się na historiach zwykłych ludzi, którzy – samodzielnie – podczas wojny lub innej sytuacji prze-mocy, podjęli działanie w celu ochrony życia lub godno-ści ludzkiej osób, które niekoniecznie znali lub którym, w innym przypadku, nie byliby skłonni pomóc. Działanie takie podjęli mimo narażenia się na niebezpieczeństwo lub własne ryzyko.

Historie te są autentyczne i zdarzyły się naprawdę, a każ-da z nich opisuje inną sytuację. Każda historia ma swoje określone cechy charakterystyczne: czas i miejsce, rodzaj przemocy (konflikt zbrojny, przemoc na tle rasowym, gangi młodzieżowe), narodowość osoby starającej się zapewnić ochronę, itd.

Do historii dołączono notatki zwracające uwagę czytel-ników na ich określone aspekty. Pytania pomocnicze, dotyczące wszystkich opowieści, zostały przedstawione w etapie 1 „Poznaj kilka historii”.

Wybierz kilka historii dla swojej grupy. Zaplanuj co naj-mniej dwie godziny lekcyjne na analizę historii. Dzięki temu możliwe będzie wykorzystanie kilku metod pe-dagogicznych (odgrywanie ról, dyskusja w małych gru-pach, analiza i prezentacja) w celu zobrazowania, w jaki sposób rodzi się odwaga do działania. To z kolei umoż-liwi uczniom maksymalne wykorzystanie informacji o doświadczeniach i działaniach różnych przypadkowych świadków.

CELE• zrozumienie wpływu, jaki przypadkowy świadek może wywrzeć na działania innych osób• poznanie przykładowych sytuacji przemocy, w których przypadkowi świadkowie podejmowali działania w celu ochrony życia lub godności człowieka

PRZYGOTOWANIE

Wybierz historie oraz opracuj kolejność, w jakiej będą one wykorzystywane.

W Podręczniku Metodologii zapoznaj się z metodami nauczania 1 (Dyskusja), 2 (Burza mózgów), 5 (Odgrywanie ról), 6 (Wykorzystywanie historii, zdjęć i filmów wideo), 7 (Pisanie i refleksja), 9 (Małe grupy) oraz 10 (Gromadzenie historii i wiadomości) i warsztat 2 („Odgrywanie ról: Co może zrobić przypadkowy świadek?”).

Jeżeli to możliwe, obejrzyj odpowiedni rozdział z filmu wideo dla nauczycieli (Organizowanie odpowiedzi uczniów: Analiza zachowań humanitarnych) oraz odpowiedni rozdział z filmu szkoleniowego dla nauczycieli (Moduł 1).

CZAS

Dwie godziny lekcyjne (po 45 minut każda)

Kontekst i informacje pomocnicze dla historii1A.1 Po bitwie1A.2 Świadek podejmuje działanie1A.3 Sama na ławce1A.4 Krok po kroku1A.5 Odważny sprzedawca1A.6 Mieszkańcy wioski niosą pomoc

uwięzionym

Historie1A.7 Po bitwie1A.8 Świadek podejmuje działanie1A.9 Sama na ławce1A.10 Krok po kroku1A.11 Odważny sprzedawca1A.12 Mieszkańcy wioski niosą pomoc

uwięzionym

1A1A

MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA

MATERIAŁY DLAUCZNIÓW

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1C: DYLEMAT PRZYPADKOWEGO ŚWIADKAOdkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1A: CO MOŻE ZRObIć PRZYPADKOWY ŚWIADEK?


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Pytania do wykorzystania przy przedstawianiu i omawianiu historii:> Kiedy i gdzie miały miejsce zdarzenia przedstawione w historii?> W jaki sposób zagrożone było czyjeś życie lub godność ludzka w tej sytuacji?> Z jakimi przeszkodami musieli radzić sobie bohaterowie pomagający osobie

zagrożonej w tej sytuacji? Czym ryzykowali?> Kim byli przypadkowi świadkowie i jakich wyborów dokonali? Dlaczego?> Jaka była presja i zagrożenie w danej sytuacji?> Jakie były bezpośrednie następstwa działań przypadkowych świadków?

A w dalszej perspektywie?

4. ZAMKNIĘCIE – PO OSTATNICH ZAJĘCIACH POŚWIĘCONYCH ANALIZIE HISTORII (15 minut)Przypomnij uczniom, że takie sytuacje występują na całym świecie, chociaż nie zawsze są one relacjonowane.

Poproś uczniów:

• o podsumowanie sytuacji przedstawionych w autentycznych historiach, które analizowali;

• o powtórzenie przeszkód, które przypadkowi świadkowie musieli pokonać, ryzyka, które podjęli oraz wpływu, jaki wywarli, występując w obronie innych.

Zawsze jest moment dokonania moralnego wyboru. Często z powodu jednej historii lub jednej książki czy jednej osoby, jesteśmy w stanie dokonać innego wyboru, wyboru na rzecz humanitaryzmu, na rzecz życia.– Elie Wiesel, z Carol Rittner, Sondra Myers (red.), The Courage to Care: Rescuers of Jews During the Holocaust

Nasza obojętność na zło czyni nas współwinnymi zbrodni. – Egil Aarvik, przewodniczącyNorweskiego Komitetu Noblowskiego podczas przyznawania Pokojowej Nagrody Nobla za 1986 rok.

1. BURZA MÓZGÓW (5 minut)Aby wprowadzić temat, poleć uczniom przeprowadzenie dyskusji na temat następującego pytania:> Czego wymaga podjęcie niebezpiecznego lub nieakceptowanego powszechnie

działania w celu udzielenia pomocy osobie, której życie lub godność jest zagrożona?

3. POZNAJ KILKA HISTORII (60 minut, wymagany może być dodatkowy czas, w zależności od wybranych historii i zastosowanych metod pedagogicznych)

2. DEFINICJA „PRZYPADKOWEGO ŚWIADKA" (10 minut)Wprowadź termin „przypadkowy świadek”. Definicja „przypadkowego świadka” w programie Odkrywamy Prawo Humanitarne (OPH) jest następująca: „osoba, która wie o zdarzeniu (ale w nim nie uczestniczy), w którym życie lub godność ludzka innych osób jest zagrożona.” Przypadkowy świadek może podjąć decyzję o interwencji w takiej sytuacji.

Temat

Możliwe metody:

• Podziel uczniów na małe grupy. Każda grupa czyta i omawia inną historię, a następnie opowiada innym o niej.

• Uczniowie odgrywają każdą historię; każda osoba występująca w historii zostaje przydzielona kilku innym uczniom, tak aby mogli przeanalizować jej motywację.

• Odczytaj na głos historię grupie i zatrzymuj się w oznaczonych „punktach decyzji”( ), tak aby członkowie grupy mogli przedyskutować, jak według nich powinni postępować dalej bohaterowie historii.

[Sugestie dotyczące kolejności ćwiczeń związanych z historiami zaczynają się od strony 7]

1A.7-12

1A.1-6MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELAMATERIAŁY DLAUCZNIÓW

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1A: CO MOŻE ZRObIć PRZYPADKOWY ŚWIADEK?


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

aMożliwe pytanie:

> Czy znacie jakiekolwiek przykładowe sytuacje ze szkoły, swojego osiedla czy rodziny, w których przypadkowy świadek wystąpił w obronie czyjegoś życia lub godności ludzkiej?

Odczytaj poniższe stwierdzenia naukowca Ervina Stauba, dotyczące wpływu przypadkowych świadków na zachowanie innych osób. Poproś uczniów o podanie przykładów z przeczytanych historii, które ilustrują znaczenie każdego stwierdzenia.

Przypadkowi świadkowie mogą wywrzeć ogromny wpływ na sytuację. Mogą zdefiniować niejako znaczenie wydarzeń i skłonić innych do empatii lub obojętności.

Badania psychologiczne wykazują, że jeden przypadek sprzeciwienia się zachowaniu grupy może znacząco obniżyć ogólny poziom konformizmu.

W nagłych sytuacjach prawdopodobieństwo udzielenia pomocy znacznie wzrasta, jeżeli jeden świadek powie, że sytuacja jest poważna lub wezwie innych do podjęcia działania.

Przypadkowi świadkowie, pojedyncze osoby, grupy lub rządy mogą wywierać istotny wpływ nawet na zachowanie rządów i instytucji państwowych.

– Ervin Staub, The Roots of Evil

KLUCZOWE ZAGADNIENIA• Zwykli ludzie mogą, w sytuacji przemocy, występować w obronie życia lub

godności ludzi, których mogą nie znać lub którym, w innym przypadku, nie byliby skłonni pomóc.

• Przypadkowi świadkowie często podejmują działanie, mimo że sami mogą być narażeni na niebezpieczeństwo lub ryzyko.

• Na całym świecie zwykli ludzie występują przeciwko niehumanitarnym zachowaniom, aby chronić inne osoby w niebezpieczeństwie.

!

Temat

Wydaje się, że każde zdarzenie dotyczy mnie bezpośrednio. Jeżeli ktoś mi powie, że kilku ludzi zostało aresztowanych w jakiejś wiosce bez procesu sądowego, czuję się w jakiś sposób osobiście za to odpowiedzialna. Nie można tak po prostu siedzieć z założonymi rękami i udawać, że to „nie moja sprawa”.– wywiad z Unity Dow, sędzią Sądu Najwyższego Botswany, Amnesty Action



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Informacje o historiach

HISTORIE

W podręczniku znajdziesz wybór prawdziwych historii, które wydarzyły się w różnych częściach świata (patrz strony 18-23). Każda z nich wiąże się z sytuacją zagrożenia życia lub godności ludzkiej, wynikającą z konfliktu zbrojnego lub innej sytuacji przemocy.

W każdej z tych historii, przypadkowy świadek:

• jest zwykłym człowiekiem;

• naraża swoje życie lub zdrowie na niebezpieczeństwo;

• decyduje się wystąpić w obronie życia lub godności ludzkiej kogoś, kogo nie zna lub komu w innej sytuacji nie byłby skłonny udzielić pomocy.

Wykorzystaj niektóre z tych opowieści. Możesz również zastąpić je podobnymi historiami z własnego doświadczenia.

Każda historia w inny sposób wzbogaca proces odkrywania perspektywy humanitarnej. W poniższej tabeli przedstawiono niektóre charakterystyczne elementy opowieści i możliwości ich zastosowania. Następnie przedstawiono zalecaną kolejność, w jakiej można badać opowieści oraz wykonywać ćwiczenia ułatwiające uczniom interpretację i analizę historii.

Dostępne są materiały pomocnicze, które można wykorzystać podczas omawiania każdej historii. W niektórych historiach, sugerowane „punkty decyzji” są oznaczone następującym symbolem:

UWAGA

Cechy charakterystyczne Tytuł opowieści: Sugerowane sposoby zastosowania:

Niebezpieczeństwo grożące młodzieży podczas demonstracji.

„Sama na ławce” Dobry punkt wyjścia dla niektórych uczniów, ponieważ ułatwia im utożsamienie się z ofiarą w środowisku szkolnym.

Przemoc wśród młodzieży „Odważny sprzedawca” Odruch humanitarny zwycięża nad troską o własny interes.

Imponujące efekty działania jednego świadka

„Po bitwie”„Świadek podejmujedziałanie”

Odpowiednia historia do prześledzenia bezpośrednich i długoterminowych konsekwencji działań pojedynczego świadka.

Rozwój zachowań humanitarnych

„Krok po kroku” Umożliwia przeanalizowanie przykładu stopniowego rodzenia się zachowania humanitarnego u osób niosących ratunek – historia odpowiednia dla ćwiczenia polegającego na odgrywaniu ról, z czterema jasno określonymi bohaterami.

Podziały etniczne „Mieszkańcy wnioski niosą pomoc uwięzionym”

Ukazuje ludzi, którzy potrafią przezwyciężyć podziały etniczne, które definiują konflikt zbrojny i pomóc osobom w niebezpieczeństwie.



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a


Brak protestu może utwierdzić sprawców w tym, co robią.– Ervin Staub, The Roots of Evil

Nawet w najgorszych momentach pobytu w więzieniu, kiedy wraz z towarzyszami niedoli poddawani byliśmy najcięższym próbom, w jednym ze strażników dostrzegłem iskrę człowieczeństwa. To był ułamek sekundy, ale wystarczył, by mnie utwierdzić w przekonaniu, że to co robiłem miało sens. – Nelson Mandela, Long Walk to Freedom

„Sama na ławce” (35 minut) lub „Odważny sprzedawca" (25 minut)1A.3/5

1A.9/11

MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELAMATERIAŁY DLAUCZNIÓW

SUGEROWANA KOLEJNOŚĆ I ĆWICZENIA

DOŚWIADCZENIE ZAGROŻENIA GODNOŚCI CZŁOWIEKA

Rozpocznij, prosząc uczniów, aby zastanowili się nad osobistymi doświadczeniami, które przypominają sytuację przedstawioną w opowieści (pierwszy dzień szkoły lub pójście po raz pierwszy do nowej szkoły, poczucie wyobcowania lub niechęci otoczenia). Poproś o przygotowanie listy uczuć i myśli, które towarzyszyły im w takich sytuacjach oraz sformułowanie przyczyn takich uczuć i myśli.

Zaprezentuj wybraną przez siebie historię. Przed przystąpieniem do jej omawiania, poleć uczniom, aby zapisali, co według nich, myśleli młodzi bohaterowie historii, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie, w miarę rozwoju sytuacji.

Przeprowadź dyskusję opartą na reakcjach uczniów na treść historii. Pomóż im skupić się na niebezpieczeństwie oraz zagrożeniu godności człowieka występującym w tej sytuacji.

Następnie poleć uczniom, aby zapisali, co według nich mogły myśleć w tej sytuacji osoby udzielające pomocy. Jaka była sytuacja sprzedawcy lub Grace Lorch? Z jakimi zagrożeniami lub presją musiał zmierzyć się sprzedawca lub Grace Lorch? W każdym przypadku – co mogło skłonić każdą osobę do działania?

Możliwe pytania:

> Z jakimi przeszkodami musieli radzić sobie bohaterowie pomagający osobie zagrożonej w tej sytuacji?

> Jaką decyzję, według Ciebie, podjęła każda osoba?> Co, według Ciebie, myśleli sprawcy zagrożenia? > Jaki wpływ wywarło na sytuację zachowanie humanitarne? (Jak w przyszłości mogą

postępować chłopcy z technikum mechanicznego? Dlaczego tłum nie powstrzymał Grace Lorch przed wystąpieniem w obronie Elizabeth Eckford?)

Zaaranżuj dyskusję na temat ryzyka, na jakie narażał się sprzedawca lub Grace Lorch, występując w obronie młodszej osoby w niebezpieczeństwie.

Zachęć uczniów do znalezienia podobieństw między tymi historiami a ich własnymi doświadczeniami. Czy ktokolwiek z uczniów doświadczył kiedyś czegoś podobnego? Czy pamiętają towarzyszące im wtedy uczucia i przemyślenia? Czy którykolwiek z uczniów był kiedyś w sytuacji, w której mógł udzielić pomocy bezbronnej osobie? Jakie możliwości zachowania w tej sytuacji rozważali? Jak postąpili w rzeczywistości?



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

„Po bitwie” (35 minut)1A.1


1A.7



ŚLEDZENIE ŁAŃCUCHA NASTĘPSTW

Przedstaw historię jako opowieść o reakcji kogoś, kto właśnie był świadkiem ogromnego cierpienia po bitwie pod Solferino w 1859 roku. Pomóż uczniom „zobaczyć” pole walki z perspektywy ówczesnych świadków.

Zapytaj uczniów, co zaskakuje ich w tej historii i dlaczego. [Na przykład to, że nie było nikogo, kto mógłby udzielić pomocy rannym i umierającym żołnierzom, lub to, że nikt z lokalnych mieszkańców nie przyszedł z pomocą.]

Poleć uczniom, aby dokonali oceny wpływu, jaki jedna osoba wywarła na innych.

Możliwe pytania:> W jaki sposób zachowanie jednego świadka może wpłynąć na postępowanie

innych?> Jak mogą wyglądać łańcuchy następstw w przypadku niehumanitarnych zachowań

świadków, którzy na przykład okradają umierających żołnierzy lub ignorują prośby o pomoc?

Uczniowie mogą narysować schemat obrazujący różne łańcuchy następstw powiązane z zachowaniem humanitarnym. Powinni najpierw umieścić zachowanie w centralnym miejscu strony, a następnie połączyć je linią z każdym zachowaniem, do którego ono doprowadziło, przy czym każde zachowanie musi zostać połączone z następnymi zachowaniami. Poleć uczniom, aby omówili „łańcuchy”, które zaobserwowali na podstawie danej opowieści.

Poproś uczniów, aby wyobrazili sobie połączenia w „łańcuchach", które ostatecznie doprowadziły do działań Czerwonego Krzyża/Czerwonego Półksiężyca na świecie.

Przykład takiego sche-matu został przedsta-wiony w Temacie 3A (Ćwiczenia dodatkowe).

UWAGA

„Krok po kroku” (35-45 minut) – małe grupy i odgrywanie ról1A.4


1A.10MATERIAŁY DLAUCZNIÓW

W JAKI SPOSÓB CORAZ SZERSZY ZASIĘG ZACHOWANIA BUDUJE SIŁĘ ODRUCHU HUMANITARNEGO

Rozpocznij od dyskusji na temat tego, co umożliwia ludziom reagowanie w sposób humanitarny.

> Czego wymaga podjęcie niebezpiecznego lub nieakceptowanego powszechnie działania w celu udzielenia pomocy osobie, której życie lub godność ludzka jest zagrożona? [Na przykład: odwaga, silne przekonania moralne lub religijne, zignorowanie możliwego niebezpieczeństwa, osobiste doświadczenie podobnych cierpień.]

Zachęć uczniów, aby wykorzystali wnioski z przeanalizowanych wcześniej historii oraz własne doświadczenia.

Przedstaw historię „Krok po kroku”. Następnie rozdziel cztery role między wszystkich uczniów (przypisz każdemu uczniowi jednego bohatera opowieści). Poproś ich, aby wyobrazili sobie, że są bohaterem, który został im przydzielony. Następnie poleć uczniom, aby zanotowali, jakie uczucia i przemyślenia mogli mieć wówczas ich bohaterowie.

Dobro, podobnie jak zło, zaczyna się od małych uczynków. Bohaterowie nie rodzą się bohaterami, rozwijają się stopniowo. Obrońcy bardzo często na początku robią tylko mały uczynek – decydują się ukryć kogoś na dzień – dwa. Ale dokonawszy tego, zaczynają widzieć samych siebie inaczej, zaczynają postrzegać się jako ci, którzy niosą pomoc.– Ervin Staub, The Roots of Evil



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Możesz wprowadzić ćwiczenie polegające na odgrywaniu ról, w następujący sposób:

Miejscem akcji jest okupowana Polska w 1942 roku. Jerzy i Stefa ukrywają od kilku miesięcy Irenę w swoim jednopokojowym mieszkaniu. Tego wieczora Jerzy wraca z pracy. Nie jest on już w stanie radzić sobie z tym niebezpieczeństwem.

Historia Kontekst Miejsce Autor

„Mieszkańcy wioski niosą pomoc uwięzionym”

Konflikt zbrojny Bośnia i Hercegowina

Dziennikarz

„Świadek podejmuje działanie”

Wewnętrzne zamieszki

Południowa Afryka Adaptacja na podstawie autobiografii

„Odważny sprzedawca” (jeżeliprzykład nie został wykorzystany wcześniej)

Przemoc uliczna Tajlandia Nauczyciel


Po co najmniej 5 minutach podziel uczniów na grupy zgodnie z przydzielonymi im rolami: uczniowie analizujący zachowanie i motywy tego samego bohatera tworzą razem jedną grupę. Poleć uczniom, aby w swoich małych grupach omówili następujące pytania.

> Jako ta osoba, co próbujesz zrobić i dlaczego?

> Jako ta osoba, jakie są Twoje nadzieje i obawy na każdym etapie opowieści?

Poleć uczniom, aby odegrali tę sytuację.

Po zakończeniu odgrywania ról, przeprowadź dyskusję, aby zachęcić uczniów do podzielenia się swoimi refleksjami na temat doświadczeń i wyborów, jakich dokonali ich bohaterowie.

Możliwe pytania:

> Co sądzicie o wyborach, jakich dokonaliście? Dlaczego? > Co sądzicie o wyborach, jakich dokonały inne osoby?

Przeanalizuj kolejne etapy zaangażowania osób niosących pomoc. Aby pomóc uczniom zrozumieć, że indywidualne różnice (np.: w usposobieniu) sprawiają, iż ludzie inaczej reagują na zagrożenie, omów następujące punkty:

> W jaki sposób każda osoba przyczyniła się do ocalenia Ireny? > W jaki sposób działania jednego bezinteresownego bohatera wpłynęły na

postępowanie innych osób? > Dlaczego nie wszyscy są w stanie postąpić właściwie w danej sytuacji? > Co według Was oznacza tytuł opowieści?

Historia uczy nas, że kiedy ludzie występują w imieniu innych osób znajdujących się w potrzebie, ich protest przynosi efekty. (...) Jednak, jeśli nawet nasze wysiłki nie wpłyną na zmianę zachowania prześladowców, nie będą one bezowocne, ponieważ przyniosą ulgę i pocieszenie ofiarom. – Elie Wiesel, artykuł w Newsday

UWAGA

Możesz zebrać więcej opowieści z własnej historii – państwowej, regionalnej, lokalnej czy osobistej – oraz z lokalnych źródeł prasowych.

WYSZUKIWANIE ZACHOWAŃ HUMANITARNYCH NA ŚWIECIE

Poleć uczniom, by odnieśli dotychczasowe wnioski do innych opowieści o zwykłych ludziach z całego świata, którzy występowali w obronie życia lub godności ludzkiej w sytuacjach przemocy. Autorzy, kontekst i bohaterowie tych historii różnią się od siebie.



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Ćwiczenia dodatkowe

Bądź lampą albo łodzią ratunkową, albo drabiną.

Zamiast szukać zemsty, daj dobry przykład. – student z Dżibuti

Świat opiera się na miłosierdziu. – student z Tajlandii

Prorok powiedział: ktokolwiek widzi niesprawiedliwość, powinien wystąpić przeciwko niej czynem. Jeśli nie może - mową. Jeśli i tego nie może - sercem. To minimum. – student z Egiptu

Nawet myśliwy nie może zabić ptaka, który szuka u niego schronienia. – przysłowie japońskie

ANALIZA I ZEBRANIE OPOWIEŚCI

Przeanalizuj opowieści ze swojej historii, legend i religii, aby znaleźć wzmianki o przypadkowych świadkach, którzy występowali w obronie życia lub godności ludzkiej osób, których mogli nie znać lub którym w normalnej sytuacji nie byliby skłonni udzielić pomocy.

> Co sprawiło, że zdecydowali się na podjęcie działania? Jaki był tego skutek?

Dołącz ilustracje i przygotuj książkę lub wystawę ze wszystkimi zebranymi opowieściami.

POWIEDZENIA

Podaj własną interpretację następującego wersu autorstwa XIV-wiecznego poety sufickiego, Jelaluddina Rumiego:

Możesz zinterpretować to powiedzenie za pomocą rysunku, opisu lub inspirując się nim, napisać piosenkę.

Przeprowadź burzę mózgów na temat zasłyszanych stwierdzeń lub powiedzeń, które oddają humanitarny punkt widzenia. Wyjaśnij, w jaki sposób dane powiedzenie odnosi się do humanitarnego punktu widzenia.

[Np.: kiedy jeden z uczniów programu OPH zaproponował termin „małpowanie”, reszta zaakceptowała ten wybór ze względu na to, że ludzie idą za przykładem innych – co odnosi się między innymi do zachowań humanitarnych.]

Postaraj się zgromadzić tradycyjne przysłowia (z opowieści rodzinnych lub innych źródeł), które oddają humanitarny punkt widzenia. Wspólnie stwórzcie broszurę lub kolaż zawierający zgromadzone przysłowia.

PRZEŚLEDZENIE KONSEKWENCJIPrzeanalizuj wpływ przypadkowych świadków na ochronę życia lub godności człowieka.Wybierz jedno z poniższych działań i zbuduj na jego podstawie łańcuch następstw.• działanie, jakie podjąłeś jako przypadkowy świadek w imieniu innej osoby; • działanie, jakie podjął ktoś inny jako przypadkowy świadek. Zanotuj działanie przypadkowego świadka w kole w środku kartki. Następnie przedstaw wpływ tego działania poprzez połączenie koła z możliwie jak największą liczbą osób i zdarzeń, które przychodzą Ci na myśl.



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Na podstawie: Infoplease (http://www.infoplease.com). Funk and Wagnalls (http://www.funkandwagnalls. com). Encyklopedia Britannica (http://www.britannica.com). Wikipedia (http://www.wikipedia.org). Caroline Moorehead, Dunant’s Dream: War, Switzerland and the History of the Red Cross, Carrol & Graf Publishers, Inc., Nowy Jork, 1998.

Kontekst historii

Solferino, to miasteczko obecnie znajdujące się na terenie północnych Włoch. Choć ludność zamieszkująca Półwysep Apeniński posługuje się tym samym językiem i wyrasta z tej samej kultury, przez wszystkie lata od upadku Cesarstwa Rzymskiego Włochy nie istniały jako zjednoczone państwo. W okresie poprzedzającym zjednoczenie Włoch w 1861 roku, półwysep był podzielony na wiele księstw. Były one często zdominowane przez potężniejszych sąsiadów - głównie Francję i Austrię. Oba te narody próbowały przejąć kontrolę nad terenami północnych Włoch. W większości ludzie mieszkający w Solferino i okolicznych wioskach nie byli Francuzami ani Austriakami. Rewolucja Francuska i przejęcie przez Francję kontroli nad północnymi Włochami na niemal dwie dekady doprowadziły do powstania ruchu na rzecz zjednoczenia Włoch i wyzwolenia spod obcej dominacji, co zaowocowało wybuchem rewolucji w 1848 roku. Po upadku rewolucji, do północnych i centralnych Włoch wkroczyły okupacyjne wojska austriackie. Jedynym regionem Półwyspu Apenińskiego, który zachował częściową niepodległość była Sardynia (Piemont), rządzona przez króla Wiktora Emmanuela II.

WYDARZENIA POPRZEDZAJĄCE TĘ HISTORIĘ: W latach 50. XIX wieku Piemont i Francja zawarły sojusz militarny. Plan polegał na zmuszeniu Austrii do wypowiedzenia wojny Piemontowi, któremu Francja miała udzielić pomocy. Plan się powiódł, Austria wypowiedziała wojnę w 1859 roku. Podczas bitwy pod Solferino armie Piemontu i Francji, dowodzone przez Napoleona III, starły się z siłami austriackimi cesarza Franciszka Józefa I. Do bitwy doszło 24 czerwca 1859 roku. 300 000 głodnych żołnierzy, wyczerpanych wielodniowym marszem, walczyło przez cały dzień w Solferino i okolicach, aż do momentu desperackiego odwrotu Austriaków. Pola, na których toczyła się bitwa, za sprawą ulewnego deszczu, stóp żołnierzy i podków koni, zmieniły się w grząskie bagno. Następnego ranka, kiedy na pobojowisku pojawili się pierwsi gapie, ziemia pokryta była tysiącami zabitych i umierających żołnierzy.

1A.1MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA

Po bitwie

FRANCJA(KORSYKA)

SZWAJCARIA IMPERIUM AUSTRIACKIE

TOSKANIA

MORZETYREŃSKIE

FRAN

CJA

ADRIATYK

PIEMONT (SARDYNIA)

KRÓLESTWO OBOJGA SYCYLII

PARMA

MOD

ENA

Solferino

PAŃSTWO KOŚCIELNE

MORZE LIGURYJSKIE

PIEMONT (SARDYNIA)

W 1859 r.



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a


Kontekst historii

Afryka Południowa, położona na południowym krańcu Afryki, jest zamieszkiwana przez 43,5 miliona ludzi. W 1652 roku Holendrzy ustanowili na tych terenach swoją kolonię. Do tego czasu cały ten obszar był za-mieszkiwany wyłącznie przez plemiona afrykańskie. W 1814 roku Holendrzy utracili ten region na rzecz Bry-tyjczyków. Do końca XIX wieku Brytyjczycy rozszerzyli swoje panowanie na północ i na wschód od ówczesnych granic Południowej Afryki. W 1910 roku ustanowiona został Unia Południowej Afryki; było to samorządne dominium brytyjskie, które później stanie się członkiem tworu znanego pod nazwą „Wspólnota Brytyjska”. Go-spodarka i rząd tego obszaru zostały tak zorganizowane, aby umożliwiać dominację białej mniejszości. Rząd okre-sowo ustanawiał prawa w celu wzmocnienia „panowania białych”. Partia Narodowa, która rządziła Południową Afryką od 1948 do 1994 roku, była odpowiedzialna za za-twierdzenie wielu z tych ustaw. Panujący ustrój opierają-cy się na dyskryminacji rasowej ludności o kolorze skóry innym niż biały został nazwany „apartheidem”. System ten wykorzystywał klasyfikacje rasową w celu ogranicze-nia życia ludności o kolorze skóry innym niż biały: ogra-niczenia dotyczyły miejsc zamieszkania, wykonywanych prac, edukacji i zaangażowania w działania polityczne.

WYDARZENIA POPRZEDZAJĄCE TĘ HISTORIĘ:

Afrykański Kongres Narodowy (African National Con-gress – ANC) został założony w 1912 roku w celu do-prowadzenia do równouprawnienia ludności o kolorze skóry innym niż biały w Południowej Afryce. W 1961 roku, kraj ten – wówczas już Republika Południowej Afryki – wystąpił ze Wspólnoty Brytyjskiej i rząd zaczął podejmować działania dążące do dalszego wzmocnienia apartheidu. W latach 70. i 80. XX wieku, rząd Południo-wej Afryki stracił ogromną część międzynarodowego poparcia. Opinia światowa zwróciła się przeciwko apar-theidowi w odpowiedzi na ujawnione przez media infor-macje o używaniu przemocy przez rząd.

W 1990 roku było już jasne, że dni apartheidu są poli-czone. Najważniejsze organizacje działające na rzecz zniesienia apartheidu, takie jak ANC, zostały zalegali-zowane a ich przywódcy zostali uwolnieni z więzień i mogli powrócić z wygnania. Wiele ustaw legitymizują-cych apartheid zostało unieważnionych. Rozpoczęła się współpraca rządu i głównych partii politycznych w celu stworzenia nowej konstytucji, podjęto również negocja-cje dotyczące procesu ustanowienia rządów większości. Negocjacje zostały zerwane w czerwcu 1992 roku, gdy Afrykański Kongres Narodowy oskarżył rząd o udział w atakach na zwolenników Kongresu. Proces wznowio-no w marcu 1993 roku, gdy rząd przyznał, że policja odpowiada za ochronę członków Afrykańskiego Kongre-su Narodowego. Apartheid został zniesiony, a pierwsze wolne wybory odbyły się w 1994 roku.

Rozkład populacji w 1995 roku

Populacja czarnoskóra

76%

Populacja biała 13%

Ludność etnicznie mieszana

11%

Na podstawie: Rita M. Byrnes (ed.), South Africa: A Country Study, Federal Research Division, Library of Congress, Waszyngton DC, Maj 1996 (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/zatoc.html). Wikipedia (http://www.wikipedia.org).

NAMIBIA

BOTSWANA

ZIMBABWE

MOZ

AMBI

K

W latach 90. XX w.

LESOTO

SWAZILAND

REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI

Johannesburg

OCEAN INDYJSKI OCEAN

ATLANTYCKI

Świadek podejmuje działanie

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1A: CO MOŻE ZRObIć PRZYPADKOWY ŚWIADEK?Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1A: CO MOŻE ZRObIć PRZYPADKOWY ŚWIADEK?


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Kontekst historii

Arkansas to jeden z południowych stanów USA. Little Rock to największe miasto i stolica tego stanu. Pod koniec lat 50. XX wieku w Arkansas mieszkało 77% białych i 22% Afroamerykanów.

Do 1954 roku, w większości amerykańskich szkół na Południu obowiązywała segregacja rasowa. Dzieci Afroamerykanów nie mogły chodzić do jednej szkoły z dziećmi białymi. Szkoły dla Afroamerykanów były gorzej zaopatrzone i miały niższym poziom nauczania, niż szkoły dla białych dzieci. Często były w złym stanie technicznym i nie miały dostępu do podstawowych środków dydaktycznych. W 1954 roku Sąd Najwyższy USA orzekł, że segregacja rasowa w szkole jest niezgodna z prawem. Sąd nakazał, otwarcie szkół „tylko dla białych” również dla uczniów afroamerykańskich.


Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego, rada szkoły w Little Rock ogłosiła, że miejscowe liceum, dotychczas dostępne tylko dla białych, przyjmuje również uczniów afroamerykańskich. Pierwszego dnia roku szkolnego we wrześniu 1957, do Centralnego Liceum w Littre Rock miało zgłosić się pierwszych dziewięcioro uczniów afroamerykańskich. Na zebraniu poprzedniego dnia, dyrektor szkoły uprzedził rodziców uczniów afroamerykańskich, że nie będzie w stanie zapewnić im ochrony, jeśli zdecydują się odprowadzić swoje dzieci do szkoły. Gubernator Arkansas, twierdząc, ze istnieje zagrożenie wybuchu zamieszek i przemocy, wysłał do Little Rock Gwardię Narodową (oddziały wojskowe kontrolowane przez władze stanowe). Gwardia Narodowa nie pozwoliła dzieciom afroamerykańskim wejść do szkoły, wokół której zgromadził się tłum białych, próbujących zablokować im dostęp do budynku szkoły.

Na podstawie: Infoplease (http://www.infoplease.com). Funk and Wagnalls (http://www.funkandwagnalls.com). Wikipedia (http://www.wikipedia.org). Daniel Boorstin, Brooks Kelley, Ruth Boorstin, A History of the United States, Ginn and Company, Lexington MA, 1981. Daisy Bates, The Long Shadow of Little Rock, David McKay, Nowy Jork, 1962.

KANADA

W latach 50. XX w.

OCEAN ATLANTYCKI

MEKSYK

USA

ZATOKA MEKSYKAŃSKA OCEAN

SPOKOJNY

ARKANSAS

Little Rock


Sama na ławce



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Kontekst historii

Na początku II Wojny Światowej Polska zajmowała obszar około 375 000 kilometrów kwadratowych. Poszczególne obszary Polski zostały zajęte przez III Rzeszę Niemiecką oraz Związek Radziecki. Przed II Wojną Światową znaczącymi mniejszościami w Polsce była mniejszość niemiecka, rosyjska i ukraińska. Od wielu lat, Żydzi prześladowani i wydalani z innych państw europejskich, mogli znaleźć schronienie w Polsce. Tutaj mogli wyznawać i praktykować swoją wiarę oraz budować własne szkoły. Żydzi w Polsce posiadali szczególne relacje z przedstawicielami władzy w Polsce. Jest to jeden z powodów, dla których duża część społeczności żydowskiej mogła rozwijać się i dobrze prosperować w Polsce. Gdy wybuchła II Wojna Światowa, w Polsce żyło prawie 3 350 000 Żydów.Zaledwie 90 000 polskich Żydów przeżyło tę wojnę.

Napaść niemiecka na Polskę, która nastąpiła 1 września 1939 roku, stała się początkiem II Wojny Światowej. Niecałe trzy tygodnie później, Związek Radziecki również zaatakował Polskę. Rząd Polski musiał szukać schronienia w Londynie. Duża część polskich sił zbrojnych przeniosła się do innych europejskich krajów, aby kontynuować walkę przeciwko Niemcom. Polskie podziemie, oddane walce przeciwko Niemcom, było wyjątkowo aktywne w Warszawie. W czerwcu 1941 roku, Nazistowskie

Niemcy najechały Związek Radziecki i tę część Polski, która była okupowana wyłącznie przez Sowietów. Do końca miesiąca cała Polska była już pod kontrolą Niemiec.

WYDARZENIA POPRZEDZAJĄCE TĘ HISTORIĘ:Naziści zbudowali w Polsce wiele obozów koncentracyjnych. Obozy te wykorzystywane były do eksterminacji polskich Żydów, Polaków, którzy sprzeciwiali się niemieckiej okupacji oraz Żydów pochodzących z innych państw. 450 000 Żydów mieszkających w Warszawie zostało najpierw zgromadzonych w oddzielnej części miasta, którą w historii określa się nazwą Getto Warszawskie. Następnie byli oni wywożeni do obozów koncentracyjnych.

1 sierpnia 1944 polskie podziemie zmieniło swoją strategię. Rozpoczęło otwartą, walkę zbrojną przeciwko nazistom. 2 października przywódca walczących Polaków skapitulował, a naziści wywieźli większość mieszkańców Warszawy do obozów w Niemczech lub zmusili do przeniesienia się do innych polskich miejscowości.

Na podstawie: Infoplease (http://www.infoplease.com). Funk and Wagnalls (http://www.funkandwagnalls.com).Encyclopedia Britannica (http://www.britannica.com). Wikipedia (http://www.wikipedia.org).


Krok po kroku

W 1944 r.

MORZE BAŁTYCKIE

NIEMCY

NIEMCY

CZECHOSŁOWACJA

LITWA

ZSSR

RUMUNIA

ŁOTWA

POLSKAPOLSKA

TERENY POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ

TERENY POD OKUPACJĄ RADZIECKĄ

Warszawa



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Kontekst historii

Tajlandia jest państwem w Południowo-Wschodniej Azji. Największym miastem i stolicą kraju jest Bangkok.

Przed II Wojną Światową gospodarka Tajlandii opierała się na rolnictwie. W obecnych czasach gospodarka Tajlandii skupiła się na przemyśle i rozwoju miast. Ta zmiana wpłynęła nie tylko na poprawę ogólnej sytuacji ekonomicznej kraju, ale również przysporzyła wielu trudności. Dewastacja środowiska naturalnego i brak dostępu do ziemi zmusiły wielu mieszkańców Tajlandii do przeniesienia się ze wsi do miast. Wielu z nich ma trudności ze znalezieniem pracy, co wpływa na wzrost liczby bezdomnych i rozwój przestępczości w miastach. Dużym problemem Bangkoku i innych dużych miast stały się młodzieżowe gangi.

Na podstawie: Barbara Leitch LePoer (red), Thailand: A Country Study, Federal Research Division, Library of Congress, Waszyngton DC, wrzesień 1997 (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/thtoc.html#th0046). Infoplease (http://www.infoplease.com). Funk and Wagnalls (http://www.funkandwagnalls.com).

CHINY

WIETNAM

MORZE ANDAMAŃSKIE ZATOKA

TAJLANDZKA MORZE POŁUDNIOWO-

CHIŃSKIE

KAMBODŻA

BIRMA

TAJLANDIA

Bangkok

W latach 90. XX w.

LAOTAŃSKA REPUBLIKA

LUDOWO- DEMOKRATYCZNA

Odważny sprzedawca1A.5




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Kontekst historii

Bośnia i Hercegowina graniczy obecnie z Chorwacją, Serbią i Czarnogórą. Wioska Batkovic leży na północnym-wschodzie kraju, w pobliżu granicy z Serbią.

W 1991 roku Bośnię i Hercegowinę zamieszkiwało 4 365 000 ludzi: 31% prawosławnych Serbów, 49% muzułmanów, których przodkowie przeszli na islam w okresie panowania Imperium Otomańskiego. Resztę stanowili głównie katoliccy Chorwaci.

Prowincje Bośni i Hercegowiny stanowiły część Cesarstwa Austro-Węgierskiego do końca I Wojny Światowej, kiedy to imperium rozpadło się i dwie prowincje przyłączyły się jako jeden obszar do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (później przemianowanego na Królestwo Jugosławii). W 1945 roku Bośnia i Hercegowina stała się jedną z republik Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (Jugosławii). Przywódcą Jugosławii był Josif Broz-Tito, dowódca partyzantów walczących przeciw niemieckiej okupacji Jugosławii podczas II Wojny Światowej. Śmierć Tito w 1980 roku zbiegła się z osłabieniem Związku Radzieckiego, co doprowadziło

do wzrostu nastrojów nacjonalistycznych i stało się przyczyną napięć. W 1991 roku Jugosłowiańskie Republiki Słowenii, Macedonii i Chorwacji ogłosiły niepodległość.


W referendum, które miało miejsce wiosną 1992 roku, muzułmańska i chorwacka społeczność Bośni i Hercegowiny również zadecydowała o odłączeniu się od Jugosławii. Serbowie bośniaccy, którzy zbojkotowali referendum w tej sprawie, utworzyli własny rząd. To dało początek działaniom zbrojnym pomiędzy chorwackimi muzułmanami i chorwacką armią po jednej stronie a Serbami bośniackimi sprzeciwiającymi się niepodległości Bośni i Hercegowiny po drugiej. Podczas wojny mordowano, terroryzowano i więziono wielu cywilów, innych przymusowo wysiedlono z zamieszkiwanych przez nich dotąd terenów i umieszczano w obozach koncentracyjnych. Tej skomplikowanej wojnie położył kres dopiero Układ Pokojowy z Dayton, zawarty w 1995 roku.

Na podstawie: Infoplease (http://www.infoplease.com). Funk and Wagnalls (http://www.funkandwagnalls.com).Wikipedia (http://www.wikipedia.org).


Mieszkańcy wioski niosą pomoc uwięzionym


WĘGRY

WŁOCHY

ALBANIA

SŁOWENIA

CHORWACJA

SERBIA

FEDERACYJNAREPUBLIKA

JUGUSŁAWII

SERBIABOŚNIA I

HERCEGOWINA

ADRIATYK

CZARNOGÓRA

W 1993 r.

WCZEŚNIEJSZA JUGOSŁAWIAŃSKA

REPUBLIKA MACEDONII

Batkovic


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Historia

Zdjęcie z filmu D’Homme à Homme

24 c

zerw

ca 1

859

roku

pod

Sol

ferin

o w

płn

. Wło

szec

h st

arły

się

woj

ska

fran

cusk

ie i

aust

riack

ie. P

o 16

god

zi-

nach

bitw

y na

pla

cu b

oju

pozo

stał

o 36

000

rann

ych

i zab

itych

. W 1

859

roku

moż

liwoś

ci p

oszc

zegó

lnyc

h ty

pów

bro

ni w

zak

resi

e sk

utec

zneg

o ra

nien

ia lu

dzki

ego

ciał

a zw

ięks

zy-

ły s

ię z

nacz

nie,

w o

dróż

nien

iu o

d m

ożliw

ości

szy

bkie

go i

skut

eczn

ego

udzi

elen

ia p

omoc

y ra

nnym

żoł

nie-

rzom

.

Tego

sam

ego

dnia

do

Solfe

rino

przy

-by

ł mło

dy S

zwaj

car,

Hen

ry D

unan

t, ab

y w

ypeł

nić

mis

ję, k

tóra

nie

mia

ła

zwią

zku

z bi

twą.

Int

eres

y D

unan

ta

podu

pada

ły, b

ył o

n pr

zeko

nany

, że

potr

zebn

ą po

moc

móg

łby

otrz

y-m

ać z

e st

rony

fran

cusk

iego

ces

arza

. M

ając

św

iado

moś

ć, ż

e w

ojna

na

pew

no s

kłon

i ces

arza

do

przy

byci

a na

te te

reny

, mia

ł nad

ziej

ę sp

otka

ć go

i om

ówić

sw

oją

spra

wię

. Zam

iast

te

go n

apot

kał p

otw

orny

wid

ok p

ola

wal

ki p

o bi

twie

.

Oto

co

zapa

mię

tał:

… C

iszę

nocy

prz

eryw

ały

jęki

i pos

tęki

-w

ania

cie

rpią

cych

i ran

nych

. Wsz

ędzi

e sł

ycha

ć by

ło b

łaga

nia

o po

moc

. (…

) Ki

edy

wst

ało

słoń

ce, (

…) c

iała

ludz

i i

koni

pok

ryw

ały

pole

bitw

y (…

) Nie

-sz

częś

ni ra

nni (

…) l

eżel

i prz

eraż

ając

o bl

adzi

i wyc

zerp

ani.

(…) C

i, kt

óryc

h ra

ny w

ykaz

ywał

y ob

jaw

y za

każe

nia,

byli

osza

leli

z ból

u. B

łaga

li, b

y kt

oś

poło

żył k

res i

ch c

ierp

ieni

om. (

…) C

oraz

ba

rdzi

ej d

awał

o się

we

znak

i pra

gnie

-ni

e i b

rak

wod

y - k

ałuż

e w

ysyc

hały

, a

żołn

ierz

e m

ieli

tylk

o za

niec

zysz

czon

ą w

odę…

Kied

y D

unan

t węd

row

ał w

śród

ra

nnyc

h żo

łnie

rzy,

pro

sząc

ych

o ły

k w

ody,

zda

ł sob

ie s

praw

ę z

fakt

u, iż

lu

dzie

ci p

ozba

wie

ni s

ą ca

łkow

icie

op

ieki

. Zeb

rał m

iejs

cow

e ko

biet

y i p

odzi

elił

je n

a gr

upy,

któ

re d

osta

r-cz

ały

rann

ym w

odę

i jed

zeni

e. C

zęśc

i z

nich

wyz

nacz

ył z

adan

ie o

bmyw

a-ni

a za

krw

awio

nych

cia

ł, ta

k by

moż

-na

był

o op

atrz

yć ra

ny. W

koś

ciel

e zo

rgan

izow

ał s

zpita

l pol

owy.

Ogł

osił

zbió

rkę

mat

eria

łów

prz

ezna

czon

ych

na b

anda

że, z

pob

liski

ch m

iast

ecze

k pr

zyw

iózł

żyw

ność

i le

kars

twa.

M

iejs

cow

ych

chło

pców

wys

yłał

po

wod

ę dl

a ci

erpi

ącyc

h, w

ciąg

nął d

o w

spół

prac

y tu

ryst

ów, d

zien

nika

rza,

m

iejs

cow

ego

hrab

iego

i pr

oduc

enta

cz

ekol

ady.

Wkr

ótce

wsz

yscy

ci l

udzi

e op

atry

wal

i ran

y, n

osili

wod

ę i p

isal

i lis

ty p

ożeg

naln

e od

um

iera

jący

ch

do ic

h ro

dzin

. Jak

zau

waż

ył D

unan

t –

wsz

yscy

udz

iela

jący

pom

ocy

zapo

-m

niel

i o n

arod

owoś

ci o

sób,

któ

rym

ni

eśli

pom

oc –

wsz

yscy

byl

i w ta

mte

j ch

wili

bra

ćmi (

tutt

i fra

telli

).

Dun

ant n

atra

fił n

a 20

-letn

iego

sze

-re

gow

ca, k

tóry

zos

tał p

ostr

zelo

ny

w le

wy

bok

i wie

dzia

ł, że

wkr

ótce

um

rze

z po

wod

u od

nies

iony

ch

obra

żeń.

Prz

ynió

sł w

ody

mło

dem

u cz

łow

ieko

wi,

któr

y po

dzię

kow

ał

Dun

anto

wi i

ze

łzam

i w o

czac

h po

-pr

osił:

„Pan

ie, b

łaga

m c

ię, n

apis

z do

m

ego

ojca

, aby

był

opa

rcie

m d

la m

ej

mat

ki.”.

Lis

t, kt

óry

napi

sał D

unan

t był

je

dyny

m, j

aki r

odzi

ce o

trzy

mal

i od

sweg

o sy

na.

Dun

anto

wi n

ie p

owio

dło

się

w in

te-

resa

ch i

nie

dot

arł t

ego

dnia

do

ce-

sarz

a. N

apis

ał je

dnak

mał

ą ks

iąże

cz-

kę „W

spom

nien

ie S

olfe

rino”

, w k

tóre

j op

isał

sw

oje

dośw

iadc

zeni

a i z

awar

ł pr

opoz

ycję

pro

steg

o ro

zwią

zani

a:

Czy

nie

moż

na b

y ut

wor

zyć

w c

zasa

ch

poko

ju sp

ecja

lneg

o st

owar

zysz

enia

w

yszk

olon

ych

ocho

tnik

ów, k

tóry

ch

zada

niem

był

oby

nies

ieni

e po

moc

y ni

eszc

zęsn

ym o

fiaro

m w

ojen

Ta p

ublik

acja

dop

row

adzi

ła d

o ut

wo-

rzen

ia „M

iędz

ynar

odow

ego

Kom

ite-

tu P

omoc

y Ra

nnym

”, kt

óry

nast

ępni

e zo

stał

prz

eksz

tałc

ony

w M

iędz

ynar

o-do

wy

Kom

itet C

zerw

oneg

o Kr

zyża

. Je

go w

izja

prz

yczy

niła

się

rów

nież

do

rozw

oju

stow

arzy

szeń

Cze

rwon

e-go

Krz

yża

i Cze

rwon

ego

Półk

sięż

yca

na c

ałym

św

ieci

e.Na po

dstawie: H

enry

Dun

ant,

Wsp

omni

enie

So

lferin

o, M

iędz

ynar

odow

y Ko

mite

t Cze

rwon

ego

Krzy

ża, G

enew

a, 1

986.

Po

bitw

ie

Pyta

nia:

> Ja

ki w

pływ

mia

ło z

acho

wan

ie D

unan

ta w

tam

tej c

hwili

? >

A ja

ki w

pływ

w p

ersp

ekty

wie

dłu

gote

rmin

owej

?

1A.7




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

W k

wie

tniu

199

3 ro

ku w

Poł

udni

owej

A

fryc

e w

alka

z a

part

heid

em z

bliż

ała

się

do z

wyc

ięsk

iego

koń

ca. M

imo

obaw

, nie

dos

zło

do ro

zlew

u kr

wi.

Nel

son

Man

dela

, prz

ywód

ca A

fry-

kańs

kieg

o Ko

ngre

su N

arod

oweg

o (A

NC)

, pow

szec

hnie

uzn

awan

y za

du

chow

ego

przy

wód

cę p

rzec

iwni

-kó

w a

part

heid

u, w

ysze

dł n

a w

olno

ść

po 2

7 la

tach

wię

zien

ia i

nego

cjow

ał

z pr

ezyd

ente

m F

.W. d

e Kl

erki

em

przy

szły

ksz

tałt

pańs

twa

opar

tego

na

rząd

ach

wię

kszo

ści.

10 k

wie

tnia

dos

zło

do z

abój

stw

a Ch

risa

Han

iego

, jed

nego

z p

rzyw

ód-

ców

AN

C. H

ani z

osta

ł zas

trze

lony

z

blis

kiej

odl

egło

ści p

rzed

sw

oim

do-

mem

w B

oksb

urg,

w Jo

hann

esbu

rgu.

Sp

raw

cy te

j zbr

odni

nie

przy

padk

owo

wyb

rali

wła

śnie

Han

iego

. Ist

niał

o du

że p

raw

dopo

dobi

eńst

wo,

że

jego

śm

ierć

wyw

oła

pow

ażne

zam

iesz

ki,

któr

e po

zwol

iłyby

na

prze

jęci

e w

ła-

dzy

prze

z pr

awic

ę.

Oto

frag

men

t aut

obio

grafi

i Nel

sona

M

ande

li ob

razu

jący

te w

ydar

zeni

a:

Śmie

rć C

hris

a by

ła p

oważ

nym

cio

sem

za

rów

no d

la m

nie

osob

iści

e ja

k i d

la

całe

go ru

chu.

(…

) Był

boh

ater

em

mło

dych

ludz

i w P

ołud

niow

ej A

fryc

e,

mów

ił ic

h ję

zyki

em, a

oni

go

słuc

hali.

Ty

lko

on p

otra

fił p

rzek

onać

mło

dzie

ż do

resp

ekto

wan

ia w

yneg

ocjo

wan

ej

umow

y. (…

) Syt

uacj

a w

kra

ju b

yła

wyj

ątko

wo

delik

atna

. Ist

niał

y ob

awy,

że

jeśl

i mło

dzie

ż uzn

a, że

zost

ał o

n m

ę-cz

enni

kiem

spra

wy,

o k

tórą

oni

tera

z bę

dą w

alcz

yć, r

yzyk

ując

wła

snym

ży-

ciem

, śm

ierć

Han

iego

moż

e w

ywoł

ać

woj

nę n

a tle

raso

wym

, (...

) Mor

ders

two

było

akt

em sz

aleń

czej

des

pera

cji,

pró-

bą w

ykol

ejen

ia n

egoc

jacj

i.

Jedn

ak te

go d

nia

na p

olic

ję z

atel

efo-

now

ała

kobi

eta,

któ

ra p

odał

a nu

mer

re

jest

racy

jny

sam

ocho

du m

orde

rcy.

O

kaza

ło s

ię, ż

e by

ła to

bia

ła k

obie

ta.

Tej n

ocy

Man

dela

mia

ł prz

emaw

iać

prze

z ra

dio

do c

ałeg

o na

rodu

. W s

wej

au

tobi

ogra

fii p

rzyt

acza

sw

oje

słow

a:

Pow

iedz

iałe

m, ż

e ni

e m

ożna

zatr

zy-

mać

pro

cesu

pok

ojow

ego

i neg

ocja

cji.

Wyk

orzy

stuj

ąc ca

ły sw

ój a

utor

ytet

i siłę

pe

rsw

azji,

pow

iedz

iałe

m: „

Apel

uję

do

wsz

ystk

ich

nasz

ych

ludz

i, by

zach

owal

i sp

okój

i usz

anow

ali p

amię

ć Ch

risa

Ha-

nieg

o po

prze

z wzm

ożon

y w

ysiłe

k na

rz

ecz p

okoj

u. P

rzem

awia

m d

ziś z

głę

bi

serc

a do

wsz

ystk

ich

mie

szka

ńców

Po

łudn

iow

ej A

fryk

i, cz

arny

ch i b

iały

ch.

Biał

y cz

łow

iek,

peł

ny u

prze

dzeń

i nie

-na

wiś

ci, p

rzyj

echa

ł do

nasz

ego

kraj

u i p

opeł

nił c

zyn

tak

okro

pny,

że te

raz

cały

kra

j sto

i na

skra

ju k

atas

trof

y. B

iała

ko

biet

a (..

.) za

ryzy

kow

ała

życi

em p

o to

, byś

my

mog

li w

ymie

rzyć

spra

wie

dli-

woś

ć m

orde

rcy.

Zabó

jstw

o ni

e do

prow

adzi

ło d

o w

oj-

ny d

omow

ej a

ni z

amie

szek

, a p

roce

s po

kojo

wy

i neg

ocja

cje

mog

ły to

czyć

si

ę da

lej.

Na po

dstawie: N

elso

n M

ande

la, L

ong

Wal

k to

Fr

eedo

m: T

he A

utob

iogr

aphy

of N

elso

n M

ande

la,

Back

Bay

Boo

ks, L

ittle

, Bro

wn

and

Com

pany

, Bo

ston

, 199

4.

HistoriaŚ

wia

dek

pode

jmuj

e dz

iała

nie

Pyta

nie:

Czy

m ry

zyko

wał

a ko

biet

a, z

głas

zają

c da

ne m

orde

rcy?

Adil Bradllow/AP

1A.8




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Pyta

nie:

Dla

czeg

o tł

um n

ie p

rzes

zkod

ził G

race

Lor

ch, g

dy

odpr

owad

zała

ona

Eliz

abet

h w

bez

piec

zne

mie

jsce

?

Do

1954

roku

, w n

iekt

óryc

h st

anac

h U

SA o

bow

iązy

wał

o pr

awo

zabr

ania

jące

cza

rnos

kóry

m u

czni

om

uczę

szcz

ania

do

tych

sam

ych

szkó

ł, co

ucz

niow

ie o

bia

łym

kol

orze

sk

óry.

Kie

dy S

ąd N

ajw

yższ

y U

SA

znió

sł s

egre

gacj

ę w

cał

ym k

raju

, gu

bern

ator

Ark

ansa

s pr

zysi

ęgał

, że

nie

zast

osuj

e si

ę do

now

ego

praw

a.

„Jeś

li cz

arnu

chy

spró

bują

wej

ść d

o Ce

ntra

l Hig

h Sc

hool

, na

ulic

ach

pole

je

się

krew

”- p

owie

dzia

ł.

Ale

rada

szk

oły

w L

ittle

Roc

k w

sta

nie

Ark

ansa

s po

stan

owiła

, że

z po

cząt

kiem

roku

szk

olne

go 1

957,

do

lice

um C

entr

al H

igh

Scho

ol,

doty

chcz

as s

zkoł

y „ty

lko

dla

biał

ych”

, zo

stan

ie p

rzyj

ętyc

h dz

iew

ięci

oro

czar

nosk

óryc

h uc

znió

w. J

edną

z n

ich

była

Eliz

abet

h Ec

kfor

d.

Rada

szk

oły

w L

ittle

Roc

k zw

róci

ła

się

do ro

dzic

ów c

ałej

dzi

ewią

tki,

by n

ie o

dpro

wad

zali

swoi

ch

dzie

ci d

o sz

koły

. Oba

wia

no

się,

że

ich

obec

ność

mog

łaby

sp

row

okow

ać tł

um d

o lin

czu.

U

stal

ono,

że

uczn

iow

ie c

i spo

tkaj

ą si

ę i r

azem

wej

dą n

a te

ren

szko

ły

w to

war

zyst

wie

pra

wni

ka. A

le

Eliz

abet

h ni

e w

iedz

iała

o ty

ch

usta

leni

ach

i pos

zła

do s

zkoł

y sa

ma.

Kied

y w

ysia

dła

z au

tobu

su w

pob

liżu

szko

ły, u

jrzał

a ro

zwśc

iecz

ony

tłum

bi

ałyc

h i s

etki

uzb

rojo

nych

żoł

nier

zy

Gw

ardi

i Nar

odow

ej s

tanu

Ark

ansa

s, pr

zysł

anyc

h pr

zez

gube

rnat

ora,

by

zabl

okow

ać c

zarn

oskó

rym

ucz

niom

w

stęp

do

szko

ły. E

lizab

eth

myś

lała

, że

będ

zie

bezp

iecz

niej

, jeś

li sp

róbu

je

dotr

zeć

do w

ejśc

ia s

chow

ana

za

kord

onem

żoł

nier

zy A

le ż

ołni

erze

ka

zali

jej z

awró

cić.

Tak

wsp

omin

a ta

mto

zda

rzen

ie:

Tłum

zacz

ął za

mną

iść,

rzuc

ając

w

moi

m k

ieru

nku

wyz

wis

kam

i. N

agle

po

czuł

am, ż

e tr

zęsą

mi s

ię k

olan

a i z

aczę

łam

wąt

pić,

czy

dam

radę

iś

ć da

lej.

To b

yła

najd

łużs

za d

roga

w

moi

m ż

yciu

. Ale

nie

bał

am si

ę aż

ta

k ba

rdzo

, gdy

ż myś

lała

m, ż

e w

razi

e cz

ego

obro

nią

mni

e żo

łnie

rze.

Kied

y zb

liżył

am si

ę do

wej

ścia

do

szko

ły, z

nów

pod

eszł

am d

o żo

łnie

rza,

al

e on

pat

rzył

prz

ed si

ebie

z ka

mie

nną

twar

zą i n

ie p

ozw

olił

mi p

rzej

ść. N

ie

wie

dzia

łam

, co

zrob

ić. W

tedy

inny

żo

łnie

rz p

rzep

uści

ł kilk

u bi

ałyc

h uc

znió

w. K

iedy

pró

bow

ałam

wśl

izną

ć si

ę za

nim

i, po

dnió

sł b

agne

t.

Ktoś

zacz

ął k

rzyc

zeć:

„Zlin

czow

ać ją

!”.

Zlin

czow

ać!”.

Pró

bow

ałam

znal

eść

w tł

umie

jaką

ś prz

yjaz

ną tw

arz.

N

awią

zała

m k

onta

kt w

zrok

owy

ze

star

szą

kobi

etą,

ale

ona

splu

nęła

w

moi

m k

ieru

nku.

Spo

jrzał

am n

a ul

icę

i zob

aczy

łam

ław

kę n

a pr

zyst

anku

au

tobu

sow

ym. P

odbi

egła

m d

o ni

ej

i usi

adła

m.

Tłum

rusz

ył z

a El

izab

eth

w k

ieru

nku

przy

stan

ku, k

rzyc

ząc,

by „

wci

ągną

ć ją

na

drze

wo”

. Sło

wa

te o

znac

zały

gr

oźbę

linc

zu, p

owie

szen

ia

dzie

wcz

yny

na d

rzew

ie.

Prze

z ch

wilę

, któ

ra z

daw

ała

się

wie

czno

ścią

, Eliz

abet

h si

edzi

ała

na

ław

ce o

tocz

ona

prze

z w

rogi

tłum

. W

tedy

pod

eszł

a do

nie

j bia

ła k

obie

ta,

Gra

ce L

orch

, któ

ra

zacz

ęła

z ni

ą ro

zmaw

iać.

Eliz

abet

h po

wol

i pod

nios

ła g

łow

ę, s

pojrz

ała

na n

iezn

ajom

ą i w

stał

a. K

obie

ta

odpr

owad

ziła

ją d

o na

stęp

nego

pr

zyst

anku

. Eliz

abet

h w

siad

ła d

o au

tobu

su i

ucie

kła

prze

d tłu

mem

.

Na

pods

taw

ie: J

uan

Will

iam

s, Ey

es o

n th

e Pr

ize:

Am

eric

a’s C

ivil

Righ

ts Y

ears

195

4-19

65, P

engu

in

Book

s, N

owy

Jork

, 198

7.

Historia

Bettmann/Corbis

Sam

a na

ław

ce

1A.9




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Historia

Pyta

nie:

W ja

ki s

posó

b ka

żda

z pr

zeds

taw

iony

ch o

sób

przy

czyn

iła s

ię

do o

cale

nia

Iren

y?

AP

1A.10


Kied

y III

Rze

sza

Nie

mie

cka

naje

chał

a Po

lskę

pod

czas

II W

ojny

Św

iato

wej

, ok

upan

t nar

zuci

ł sw

oją

polit

ykę,

kt

ó-re

j cel

em b

yło

wię

zien

ie i

zabi

-ja

nie

Żydó

w. K

ażde

mu,

kto

zos

tał

przy

łapa

ny n

a uk

ryw

aniu

Żyd

a w

Po

lsce

, gro

ziła

śm

ierć

. N

iekt

órzy

byl

i na

wet

wie

szan

i, a

ciał

a ic

h by

ły p

o-zo

staw

iane

w m

iejs

cach

pub

liczn

ych

jako

prz

estr

oga

dla

inny

ch. M

imo

to b

yli t

acy,

któ

rzy

mim

o w

szys

tko

decy

dow

ali s

ię n

a ud

ziel

enie

pom

o-cy

Żyd

om i

uchr

onie

nie

ich

prze

d tr

agic

znym

lose

m. S

tefa

, kat

olic

ka

prac

owni

ca fa

bryk

i, po

djęł

a he

roic

z-ne

dzi

ałan

ie, a

by o

calić

nie

znaj

omą

Żydó

wkę

.

W 1

942

roku

, Lam

insk

i, po

licja

nt, k

tó-

ry b

ył c

złon

kiem

Pod

ziem

nej P

olsk

i, po

pros

ił m

ęża

Stef

y –

Jerz

ego

– ab

y na

kilk

a dn

i ukr

ył Ir

enę,

któ

ra b

yła

Żydó

wką

. Par

a pr

zygo

tow

ała

kryj

ów-

kę d

la k

obie

ty w

sw

oim

jedn

opok

o-jo

wym

mie

szka

niu.

Poc

zątk

owyc

h „k

ilka

dni”

prze

ciąg

nęło

się

do

tygo

-dn

ia, a

tydz

ień

nast

ępni

e w

ydłu

żył

się

do m

iesi

ąca.

Po

kilk

u m

iesi

ącac

h,

Jerz

y za

żąda

ł, ab

y Ire

na o

desz

ła S

te-

fa n

aleg

ała

jedn

ak, b

y po

zost

ała

ona

w u

kryc

iu w

ich

dom

u. Je

rzy

wys

zedł

z

mie

szka

nia

w z

łośc

i, od

graż

ając

się

St

efie,

że

pow

ie n

azis

tom

o ty

m ż

e uk

ryw

a on

a Ire

nę.

Jak

post

ąpiła

Ste

fa?

Zadz

won

iłam

do

Lam

insk

iego

, któ

ry

posz

edł p

oroz

maw

iać

z moi

m m

ę-że

m. P

owie

-dzi

ał d

o Je

rzeg

o: „T

u je

st

mój

pis

tole

t; je

żeli

pow

iesz

kom

uś o

St

efie

i Ire

nie,

nie

prz

eżyj

esz n

awet

na

stęp

nych

pię

ciu

min

ut. P

ierw

szą

kulk

ę w

paku

ję C

i pro

sto

w c

zasz

kę.”

Po

tej r

ozm

owie

, mój

mąż

już n

ie w

róci

ł.

Wyd

arze

nie

to d

opro

wad

ziło

do

rozp

a-du

nas

zego

mał

żeńs

twa,

ale

pol

icja

nt

Lam

insk

i nad

al n

am p

omag

ał.

Czy

Stef

a by

ła ś

wia

dom

a gr

ożąc

e-go

jej n

iebe

zpie

czeń

stw

a? O

czyw

iści

e, zd

awał

am so

bie

z teg

o sp

raw

ę. K

ażdy

wie

dzia

ł, co

robi

ą z

tym

i, kt

óryc

h zł

apią

na

ukry

wan

iu

Żydó

w. I

rena

maw

iała

: „Je

stem

dla

Ci

ebie

taki

m c

ięża

rem

, ode

jdę.”

Ale

w

tedy

odp

owia

dała

m je

j: „D

o te

j por

y by

łaś t

u i u

daw

ało

nam

się

to u

kryć

, m

oże

wsz

ystk

o bę

dzie

dob

rze.

Nie

mo-

żesz

rezy

gnow

ać z

szan

sy p

rzeż

ycia

!” W

iedz

iała

m, ż

e ni

e m

ogę

pozw

olić

jej

odej

ść.

W 1

944

roku

Pol

acy

rozp

oczę

li po

-w

stan

ie w

War

szaw

ie p

rzec

iwko

na

zist

owsk

iem

u ok

upan

tow

i, zo

stał

o on

o je

dnak

bru

taln

ie s

tłum

ione

. N

aziś

ci z

aczę

li zm

usza

ć ca

łą lu

dnoś

ć cy

wiln

a, p

oza

mat

kam

i z m

ałym

i dz

iećm

i, do

opu

szcz

enia

mia

sta.

Dla

Ire

ny o

znac

zało

to ś

mie

rć. Ś

wia

dom

a te

go S

tefa

mus

iała

dok

onać

trud

ne-

go w

ybor

u. O

pow

iada

jąc

pozo

stał

ą cz

ęść

swej

his

torii

, nie

mog

ła p

o-w

strz

ymać

łez.

Gdy

mie

liśm

y by

ć ew

akuo

wan

i, po

wie

-dz

iała

m Ir

enie

, by

wzi

ęła

moj

e dz

ieck

o.

Pow

iedz

iała

m je

j: „P

osta

ram

się

być

przy

Tobi

e. Je

żeli

się

zgub

imy,

zaop

ie-

kuj s

ię n

im, j

ak w

łasn

ym d

ziec

kiem

.” G

dy n

iem

ieck

i urz

ędni

k zo

bacz

ył ją

z dz

ieck

iem

, kaz

ał je

j wró

cić

do m

iesz

-ka

nia.

Nie

wie

m ja

k to

się

stał

o, a

le

pozw

olon

o m

i doł

ączy

ć do

nie

j.

Jak

Stef

a m

ogła

ryzy

kow

ać u

trat

ę w

łasn

ego

dzie

cka?

Wie

dzia

łam

, że

Irena

dob

rze

się

nim

za

opie

kuje

. Poz

a ty

m, n

ie w

iedz

iała

m,

co si

ę ze

mną

stan

ie. P

rzec

ież t

eż m

o-gł

am zg

inąć

.

Na po

dstawie: N

echa

ma

Tec,

Whe

n Li

ght P

ierc

ed

the

Dar

knes

s, O

xfor

d U

nive

rsity

, Now

y Jo

rk, 1

986.

Krok

po

krok

u



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

HistoriaO

dważ

ny s

prze

daw

caPy

tani

a:>

Jaki

wyb

ór m

iał s

prze

daw

ca, g

dy z

obac

zył c

hłop

ca u

drz

wi s

klep

u?>

Jaki

e m

ogły

być

kon

sekw

encj

e ka

żdeg

o z

tych

wyb

orów

?Tanchanok Taksiri, uczeń z Tajlandii

1A.11


W B

angk

oku,

na

rogu

jedn

ej z

ul

ic c

zęst

o do

chod

ziło

do

star

ć ry

wal

izuj

ącyc

h ze

sob

ą ga

ngów

m

łodz

ieżo

wyc

h. P

ewne

go d

nia

grup

a ch

łopc

ów z

tech

niku

m

mec

hani

czne

go n

aśm

iew

ała

się i

goni

ła c

hłop

ca z

inne

j szk

oły.

Bied

ak

ucie

kał,

ile s

ił w

nog

ach,

aż

dobi

egł

do m

ałeg

o sk

lepi

ku n

a ro

gu u

licy.

Ch

łopc

y, kt

órzy

go

goni

li, co

dzie

nnie

ro

bili t

am za

kupy

.

Sprz

edaw

ca w

idzia

ł, co

się d

zieje

. Ch

łopi

ec za

stuk

ał d

o dr

zwi s

klep

u.

cSpr

zeda

wca

szyb

ko o

twor

zył t

ylne

dr

zwi,

wpu

ścił

chło

pca

do śr

odka

i po

zwol

ił m

u się

ukr

yć w

ewną

trz.

Dzie

lneg

o sp

rzed

awcy

nie

po

wst

rzym

ała

od d

ziała

nia

myś

l o

tym

, co

mog

łoby

się

stać

, gdy

by

grup

a pr

ześla

dow

ców

znal

azła

sw

ojeg

o w

roga

w je

go sk

lepi

e. N

ie

pow

strz

ymał

a go

rów

nież

myś

l o

tym

, co

moż

e st

ać si

ę z j

ego

skle

pem

, je

żeli c

hłop

cy w

rócą

za p

arę

dni,

gdy

dow

iedz

ą się

, że

to w

łaśn

ie o

n ur

atow

ał ic

h ni

edos

złą

ofiar

ę.

Na

pods

taw

ie: A

char

a Pe

rmpo

ol,

Nau

czyc

iel z

Taj

land

ii.



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Batk

ovic

, Boś

nia

i Her

cego

win

a,

24 s

tycz

nia

1993

r.

Prze

z ca

łe p

oprz

edni

e la

to a

utob

usy

i cię

żaró

wki

peł

ne w

ięźn

iów

– m

u-zu

łman

ów i

Chor

wat

ów –

nie

mal

ka

żdeg

o dn

ia m

ijały

nie

wie

lkie

go-

spod

arst

wo

llji G

ajic

a. N

ikt n

ie p

ytał

m

iesz

kańc

ów w

iosk

i o z

godę

kie

dy

arm

ia p

osta

now

iła z

ałoż

yć o

bóz

w

nied

alek

ich

pańs

twow

ych

mag

azy-

nach

zbo

żow

ych.

Gaj

ic o

baw

iał s

ię,

że n

ajgo

rszy

eta

p hi

stor

ii Ba

łkan

ów

moż

e si

ę po

wtó

rzyć

.

„Obo

zy k

once

ntra

cyjn

e je

szcz

e ni

gdy

nie

przy

nios

ły n

ikom

u ni

czeg

o do

bre-

go” –

pow

iedz

iał 6

2-le

tni S

erb,

soł

tys

w w

iosc

e za

mie

szka

nej p

rzez

4 0

00

osób

. „N

ie m

ogłe

m sp

okoj

nie

patr

zeć

na to

, co

się

dzia

ło”.

Kied

y po

jaw

iły s

ię d

onie

sien

ia o

po

bici

ach

i zab

ójst

wac

h, G

ajic

wra

z z

inny

mi p

rzyw

ódca

mi w

iosk

i po-

stan

owili

się

tem

u sp

rzec

iwić

. Jeg

o hi

stor

ia je

st je

dną

z ni

ezna

nych

op

owie

ści o

okr

ucie

ństw

ach

tej w

oj-

ny –

his

toria

Ser

bów

, któ

rzy

podj

ęli

ryzy

ko, b

y po

praw

ić w

arun

ki ż

ycia

sw

oich

„sąs

iadó

w”.

„Chc

ieliś

my

wyk

onać

ges

t dob

rej w

oli.

Chci

eliś

my,

by

ci lu

dzie

byl

i tra

ktow

ani

tak,

jak

życz

ylib

yśm

y so

bie,

by

byli

tr

akto

wan

i nas

i lud

zie

w ic

h w

ięzi

e-ni

ach”

– po

wie

dzia

ł. N

a po

cząt

ku

wrz

eśni

a G

ajic

na

czel

e de

lega

cji,

wyr

uszy

ł do

najb

liższ

ej je

dnos

tki

woj

skow

ej w

Bije

linie

i za

żąda

ł wy-

mia

ny s

traż

nikó

w, k

tórz

y by

li od

po-

wie

dzia

lni z

a po

bici

a w

ięźn

iów

. „O

ni

nie

byli

stąd

. W

idoc

znie

stra

cili

na

woj

nie

blis

kich

i chc

ieli

się

zem

ścić

” –

pow

iedz

iał G

ajic

. „Po

pros

iliśm

y w

ięc

wła

dze,

by

zast

ąpić

ich

mie

jscow

ymi”.

Wsp

omin

a, ż

e na

poc

zątk

u w

ładz

e w

ojsk

owe

odm

ówiły

naw

et p

odan

ia

nazw

iska

kom

enda

nta

oboz

u. D

ysku

-sj

a st

awał

a si

ę co

raz

ostr

zejs

za. J

eden

z

dele

gató

w p

owie

dzia

ł do

ofice

ra:

„Nie

chc

emy

tu Ja

seno

vaca

” – w

na-

wią

zani

u do

obo

zu k

once

ntra

cyjn

e-go

stw

orzo

nego

pod

czas

II W

ojny

Św

iato

wej

prz

ez c

horw

acki

ch fa

szy-

stów

, w k

tóry

m z

ginę

ły d

zies

iątk

i ty

sięc

y Se

rbów

, Żyd

ów i

Rom

ów.

„Każ

dy d

obry

czł

owie

k zr

obiłb

y to

sa

mo”

– m

ówi G

ajic

. „N

ie c

hcie

liśm

y,

aby

nasz

a w

iosk

a od

pow

iada

ła za

to,

co si

ę ta

m d

ziej

e. C

hcie

liśm

y ra

tow

ać

repu

tacj

ę na

szej

społ

eczn

ości

.”

W o

becn

ości

str

ażni

ków

wię

źnio

wie

w

ciąż

nie

chęt

nie

opow

iada

li o

okru

-ci

eńst

wac

h, k

tóre

zda

rzał

y si

ę w

cze-

śnie

j. Po

twie

rdza

li je

dnak

prz

ekaz

ane

prze

z zw

olni

onyc

h in

form

acje

o b

iciu

dr

ewni

anym

i pal

ami,

szal

ejąc

ej

dyze

nter

ii, w

ynik

ając

ej z

fata

lnyc

h w

arun

ków

san

itarn

ych

i wym

yśln

ych

pods

tępa

ch, z

a po

moc

ą kt

óryc

h

oszu

kiw

ano

wiz

ytuj

ące

dele

gacj

e, ż

e w

obo

zie

nie

ma

niko

go p

oniż

ej 1

8 i p

owyż

ej 6

0 ro

ku ż

ycia

.

Zda

niem

wię

źnió

w –

do

wrz

eśni

a z

pow

odu

bici

a i m

altr

etow

ania

–

zmar

ło c

o na

jmni

ej 2

0 os

ób, a

le p

o in

terw

encj

i mie

szka

ńców

wio

ski

war

unki

pop

raw

iły s

ię z

nacz

ąco.

.

War

unki

wci

ąż s

ą pr

ymity

wne

, ale

kil-

kuse

t wię

źnió

w p

rzez

sze

ść d

ni w

ty-

godn

iu p

racu

je w

pob

liski

ej fa

bryc

e,

i cho

ć ni

e ot

rzym

ują

wyn

agro

dzen

ia,

to d

osta

ją le

psze

pos

iłki.

Wię

źnio

wie

ni

e sk

arżą

się

już

na s

traż

nikó

w, a

ci

cies

zą s

ię z

tego

. „N

ie m

usim

y bi

ć w

ięźn

iów

”– m

ówi D

rago

lic, j

eden

z

now

ych,

mie

jsco

wyc

h st

rażn

ików

. „R

ozm

awia

my

z nim

i”. W

każ

dym

z

bara

ków

jest

naw

et te

lew

izor

, a

z ok

azji

Now

ego

Roku

str

ażni

cy

przy

nieś

li w

ięźn

iom

kilk

anaś

cie

bu-

tele

k śl

iwow

icy.

„Myś

lę, ż

e Se

rbow

ie

nie

są ta

cy źl

i, ja

k w

szys

cy st

araj

ą si

ę ic

h po

kaza

ć” –

mów

i Gaj

ic. „

Na

pew

no

są je

szcz

e in

ne p

rzyk

łady

na

potw

ier-

dzen

ie te

go, n

ie ty

lko

w B

atko

vic”

.

Na

pods

taw

ie: R

oy G

utm

an, A

Witn

ess t

o G

enoc

ide:

The

199

3 Pu

litze

r-Pr

ize

Win

ning

D

ispa

tche

s on

the

‘Eth

nic

Clea

nsin

g’ o

f Bos

nia,

M

acm

illan

, Now

y Jo

rk, 1

993.

HistoriaM

iesz

kańc

y w

iosk

i nio

są p

omoc

uw

ięzi

onym

Pyta

nie:

Jaki

e m

ożliw

ości

w

ybor

u m

ieli

świa

dkow

ie

tych

zda

rzeń

i z

jaką

pre

sją

społ

eczn

ą m

usie

li so

bie

pora

dzić

?

Michel Comte/ICRC

1A.12




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Temat 1B: Analiza zachowań humanitarnych

W Temacie 1A uczniowie czytali, odgrywali i analizowali różne historie z udziałem przypadkowych świadków. Temat 1B ułatwia uczniom zdefiniowanie pojęcia zachowania humanitarnego – które jest istotą każdej z tych historii.

W programie Odkrywamy Prawo Humanitarne (OPH) definicja „zachowania humanitarnego” brzmi: „działanie podejmowane przez daną osobę w celu obrony życia lub godności człowieka, którego osoba ta nie zna, lub któremu w normalnej sytuacji nie byłaby skłonna udzielić pomocy.

Zachowanie humanitarne często wiąże się narażeniem na własne niebezpieczeństwo lub osobiste straty.”

Po zdefiniowaniu zachowania humanitarnego i przedstawieniu przez nauczyciela wielu związanych z nim trudności i zagrożeń, uczniowie zapoznają się z przykładami autentycznych zachowań humanitarnych podczas konfliktu zbrojnego. Następnie uczniowie omawiają różne rodzaje zagrożeń i trudności, które napotykają osoby podejmujące działania humanitarne.

CELE• zrozumienie pojęcia zachowania humanitarnego• zrozumienie, w jaki sposób presja społeczna wpływa na zachowanie człowieka w sytuacjach,

gdy zagrożone jest życie lub godność innego człowieka• wykształcenie umiejętności rozpoznawania zachowań humanitarnych w mediach oraz w życiu

codziennym

1B.1 Głosy z wojny – 1

PRZYGOTOWANIE

Przygotuj dwie prezentacje, które zostaną użyte w tym ćwiczeniu:

1 cechy charakterystyczne zachowania humanitarnego; oraz 2. presja społeczna.

W Podręczniku Metodologii, zapoznaj się z metodami nauczania 7 (Pisanie i refleksje) i 10 (Gromadzenie historii i wiadomości) oraz warsztat 2 („Odgrywanie ról: Co może zrobić przypadkowy świadek?”).

Jeżeli to możliwe, obejrzyj odpowiednią część filmu wideo dla nauczycieli (Organizowanie odpowiedzi uczniów: Analiza zachowań humanitarnych).

CZAS

Jedna godzina lekcyjna (45 minut)

1B


Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1b: ANALIZA ZACHOWAń HUMANITARNYCH


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Temat

Zachowania humanitarne są często podejmowane wbrew presji społecznej. Użyj poniższej „osi presji społecznej”, aby pokazać, jak silny wpływ ma presja społeczna na podjęcie lub zaniechanie zachowania humanitarnego.

Odwołując się do opowieści omówionych w Temacie 1A lub zdarzenia znanego Twoim uczniom, zadaj następujące pytania:

> W którym miejscu na osi umieścilibyście to zachowanie i dlaczego?> Jaki był wpływ kontekstu społecznego na wystąpienie w obronie czyjegoś życia lub

godności?[Na przykład: presja społeczna, by „nie interesować się nie swoimi sprawami” lub presja społeczna, by przyłączyć się do prześladowców utrudnia wystąpienie w obronie ofiary].

Możliwe pytania:

> Dlaczego inni świadkowie nie zdecydowali się wcześniej na udzielenie pomocy?> W jaki sposób działania jednego świadka zmieniły nastawienie innych osób do

udzielenia pomocy?> Dlaczego nie oczekiwano, by świadkowie występujący w danej historii, udzielili

pomocy? Jakim naciskom społecznym musieli się oni sprzeciwić, aby udzielić pomocy?

> Czy możecie podać przykład z historii, w którym kultura, klasa czy religia wpłynęły na decyzję świadków o wystąpieniu w obronie ofiar?

> Czy znacie przykłady obrazujące zarówno pozytywne jak i negatywne skutki presji społecznej?

Zachęć uczniów, aby odwoływali się do analizowanych wcześniej opowieści lub wykorzystywali przykłady, które znają.


Cechy charakterystyczne zachowania humanitarnego• podejmowane w celu ochrony życia lub godności ludzkiej• przeważnie podejmowane dla kogoś, kogo nie znamy bądź komu w normalnej

sytuacji nie bylibyśmy skłonni udzielić pomocy• często wiąże się narażeniem na niebezpieczeństwo lub osobistą stratę

1. POJĘCIE ZACHOWANIA HUMANITARNEGO (15 minut)Zaprezentuj trzy cechy charakterystyczne dla zachowań humanitarnych i poproś uczniów o podanie dla każdej z nich przykładu z historii omówionych w Temacie 1A.

Presja społeczna

Przeciw wystąpieniu Za wystąpieniemw obronie ofiary w obronie ofiary

W razie potrzeby, omów najpierw jedną historię z klasą, aby pokazać, w jaki sposób okoliczności wojny wywarły presję przeciwko zachowaniom humanitarnym.

UWAGA


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Nie potrafię zrozumieć, dlaczego nasi sąsiedzi i przyjaciele nie pomogli nam, nawet się do nas nie odezwali. Mówią, że im tego zabroniono. Nie przyjmuję takiego wyjaśnienia, ponieważ sam bym się tak nie zachował. Przynajmniej próbowałbym porozmawiać z żołnierzami, zapytać co się dzieje i spóbować ich powstrzymać.

Kiedyś przeczytałam książkę o Scarlet Pimpernel, który uratował wielu ludzi skazanych na śmierć podczas Rewolucji Francuskiej. Myślę, że pomogła mu w tym, jego osobowość.– amerykański student

PODSTAWOWE POJĘCIA

• Celem zachowania humanitarnego jest ochrona osoby, której życie lub godność jest zagrożona, szczególnie jeżeli jest to ktoś, komu normalnie dana osoba nie byłaby skłonna udzielić pomocy. Takie zachowania często wiążą się z osobistym niebezpieczeństwem lub stratą.

• Zachowanie humanitarne może być trudne w niektórych sytuacjach społecznych, szczególnie jeżeli dotyczy osoby uznawanej za członka „wrogiej” grupy.

2. ANALIZA ZACHOWAŃ HUMANITARNYCH PODCZAS OSTATNICH KONFLIKTÓW ZBROJNYCH (15 minut)

Następnie poproś ich o streszczenie zdarzenia poprzez wskazanie:

• co się wydarzyło;• w którym miejscu na „osi presji społecznej” umieściliby to zachowanie i dlaczego.

Omów ich pracę.

Możliwe pytanie:

> Czy ma znaczenie, to że osoba w niebezpieczeństwie jest kimś, kogo nie znamy lub kimś, kogo postrzegamy jako wroga?

3. OCENA TRUDNOŚCI PRZY PODEJMOWANIU DECYZJI O DZIAŁANIU (10 minut)

Omów trzecią cechę zachowania humanitarnego – „często wiąże się z narażeniem na niebezpieczeństwo lub osobistą stratę.”

Możliwe pytanie:

> Jakie rodzaje zagrożenia i ryzyka mogą występować w takich sytuacjach?

[Na przykład: emocjonalne, społeczne, psychologiczne, fizyczne]

Poproś uczniów, aby wybrali jedno z zachowań humanitarnych i wymienili trudności oraz zagrożenia z nim związane.

Pomóż uczniom zrozumieć, że indywidualne różnice w osobowości jak również osobiste uwarunkowana, mają wpływ na reakcje humanitarne.

4. ZAMKNIĘCIE (5 minut)

Zakończ zajęcia powtórzeniem charakterystycznych cech zachowania humanitarnego. Jeżeli jest to możliwe zobrazuj każdą cechę przykładem podanym przez uczniów.

Zaprezentuj część „Głosy z wojny – 1”. Przydziel uczniom jeden fragment i poproś, by napisali opis zachowania humanitarnego – ofiara wojny 1B.1


!

Temat

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1C: DYLEMAT PRZYPADKOWEGO ŚWIADKAOdkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1b: ANALIZA ZACHOWAń HUMANITARNYCH


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

aHISTORIA I KULTURA

Napisz esej na temat znanego ci zachowania humanitarnego (na podstawie własnych doświadczeń, filmów, radia, programów telewizyjnych, lektur, historii, wydarzeń w regionie lub kraju, albo rozmów z innymi osobami).

MEDIA

Wykorzystaj gazety, radio i telewizję, aby znaleźć historie dotyczące zachowaniań humanitarnych. Zbierz wszystkie znalezione historie i stwórz z nich album lub wystawę na ścianie.

Napisz streszczenie znalezionych historii, podając datę i miejsce związane z zachowaniem humanitarnym oraz źródło, z którego pochodzi każda historia.

Przeanalizuj zachowanie humanitarne na podstawie następujących trzech cech charakterystycznych:

• podejmowane w celu ochrony życia lub godności ludzkiej;• przeważnie podejmowane w obronie kogoś, kogo nie znamy bądź komu

w normalnej sytuacji nie bylibyśmy skłonni udzielić pomocy;• często wiąże się narażeniem na niebezpieczeństwo lub osobistą stratę.

Ćwiczenia dodatkowe

Uczniowie podawali przykłady takie, jak legenda o wyleczeniu Ryszarda Lwie Serce przez sułtana Salah El Din oraz XX-wieczną historię Oskara Schindlera.

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1C: DYLEMAT PRZYPADKOWEGO ŚWIADKAOdkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1b: ANALIZA ZACHOWAń HUMANITARNYCH


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Gło

sy z

woj

ny –

1Lu

dzie

zw

iąza

ni z

naj

now

szym

i ko

nflik

tam

i zbr

ojny

mi o

pisu

ją

zach

owan

ia h

uman

itar

ne,

któr

ych

dośw

iadc

zyli,

któ

rych

byl

i św

iadk

ami l

ub o

któ

rych

sły

szel

i.

1 Ki

edy n

asi w

rogo

wie

zam

knęl

i m

ojeg

o m

ęża

w o

bozi

e, je

den

ze

stra

żnik

ów p

rzyn

iósł

mu

ubra

nie

i jedz

enie

. Nik

t o ty

m n

ie w

iedz

iał. N

ie

móg

ł nic

zrob

ić k

iedy

zabi

eral

i męż

a,

ale

pom

ógł m

u na

jlepi

ej ja

k po

trafił

. Ch

ciał

abym

kie

dyś s

potk

ać te

go

czło

wie

ka.

– ko

biet

a, k

tóre

j mąż

zag

inął

po

dcza

s woj

ny

2 W

nas

zej w

iosc

e był

dom

, w k

tóry

m

mie

szka

ła ro

dzin

a na

leżą

ca d

o w

rogi

ej n

am n

acji .

Mój

ojc

iec

chro

nił t

en d

om -

jest

em z

tego

du

mna

. Lud

zie

chci

eli ic

h za

bić a

lbo

wyp

ędzi

ć, al

e oj

ciec

nie

dop

uści

ł do

tego

. –

kobi

eta

3 Po

mog

łem

czło

wie

kow

i, któ

rego

do

m zo

stał

znisz

czon

y pod

czas

bo

mba

rdow

ania

. Czł

owie

k te

n za

bił je

dneg

o z m

oich

kre

wny

ch,

jedn

ak m

imo

to p

omog

łem

mu,

bo

tak

naka

zyw

ały m

i war

tośc

i, któ

re

wyz

naje

. On

nie

wie

dzia

ł, że

wie

m,

iż za

bił m

ojeg

o kr

ewne

go. M

imo

to,

pom

ogłe

m m

u.

– pr

zyw

ódca

relig

ijny

4 By

li z n

ami s

tars

i lud

zie

– w

ięźn

iow

ie

i oso

by cy

wiln

e ze

stro

ny

niep

rzyj

acie

la. T

rakt

owal

iśmy

ich

hum

anita

rnie

, gdy

ż byl

i od

nas

star

si. N

ie m

ogliś

my

ich

wyp

uści

ć,

ale

trak

tow

aliśm

y ic

h z s

zacu

nkie

m.

Nie

my

decy

dow

aliśm

y o

tym

, co

się

z nim

i sta

nie,

ale

z na

mi b

yli z

awsz

e be

zpie

czni

. –

żołn

ierz

5. W

zięl

iśmy

do n

iew

oli w

ielu

ra

nnyc

h żo

łnie

rzy

niep

rzyj

acie

la,

któr

zy za

bija

li na

szyc

h lu

dzi,

ale

mim

o to

spro

wad

ziliś

my l

ekar

zy

i zap

ewni

liśm

y im

opi

ekę.

Rel

igia

za

bran

ia n

am za

bija

nia

jeńc

ów i

czyn

ieni

a im

krz

ywdy

. –

były

kom

bata

nt

6 Ki

erow

cy k

onw

ojów

z po

moc

ą hu

man

itarn

ą ni

gdy

nie

wie

dzie

li,

czy

uda

im si

ę w

róci

ć z w

ypra

wy.

Ry

zyko

wal

i życ

iem

dla

ludz

i, kt

óryc

h na

wet

nie

znal

i.

– dz

ienn

ikar

z

7 M

iałe

m 1

4 la

t i p

atro

low

ałem

je

den

z pun

któw

kont

roln

ych.

Za

trzym

aliśm

y jak

iś sa

moc

hód.

Sp

raw

dzaj

ąc d

okum

enty

pa

saże

rów

, zor

ient

ował

em si

ę, że

je

den

z nich

jest

muz

ułm

anin

em.

Szyb

ko o

ddał

em m

u do

kum

enty

, a

kier

owcy

kaza

łem

jech

ać

dale

j. Gdy

bym

zgło

sił, ż

e jes

t on

muz

ułm

anin

em, s

kaza

łbym

go

na

śmie

rć. P

ostą

piłe

m ta

k, b

o ta

k m

nie

wyc

how

ali r

odzi

ce.

– by

ły k

omba

tant

8 Zo

bacz

yłem

, że

pięc

iu n

aszy

ch

żołn

ierz

y pro

wad

zi d

o w

ięzi

enia

500

m

iesz

kańc

ów w

iosk

i. Wie

dzia

łem

, że

nie

był

o ta

kieg

o ro

zkaz

u i

prób

ował

em ic

h po

wst

rzym

ać,

ale

nasi

żołn

ierz

e ni

e po

zwol

ili

mi n

a to

. Naw

et g

rozi

li m

i bro

nią.

Po

wie

dzia

łem

o ty

m n

asze

mu

dow

ódcy

, któ

ry d

ał m

i kar

abin

, że

bym

móg

ł ich

zatr

zym

ać.

Z ka

rabi

nem

uda

ło m

i się

, a lu

dzie

ci

wci

ąż ż

yją.

–

żołn

ierz

9 Zo

bacz

yłem

kob

ietę

uci

ekaj

ącą

z dzi

ecki

em. M

iała

tylk

o m

iskę,

be

z ryż

u. Je

j syt

uacj

a by

ła fa

taln

a.

Zapy

tałe

m, d

lacz

ego

wra

ca

na te

ren

wal

k. P

owie

dzia

ła, ż

e ch

ce d

osta

ć się

do

swoj

ej w

iosk

i. Po

wie

dzia

łem

jej:

„Mas

z pus

tą

misk

ę. W

eź p

ołow

ę m

ojej

por

cji,”

–

i dał

em je

j ryż

. Pod

zięk

ował

a m

i i p

owie

dzia

ła co

ś, cz

ego

nigd

y nie

za

pom

nę. P

owie

dzia

ła, ż

e ni

gdy

nie

spot

kała

tak

dobr

ego

żołn

ierz

a,

jak

ja.

– żo

łnie

rz

10 U

ciek

ając

y żoł

nier

ze w

roga

pr

zech

odzil

i prz

ez n

asze

mia

sto.

Cho

ć by

li nas

zym

i wro

gam

i, lud

zie d

awal

i im

wsz

ystk

o cz

ego

potrz

ebow

ali. B

yli

nam

bar

dzo

wdz

ięcz

ni. Z

abra

liśm

y ich

pod

gra

nicę

. Kie

dy p

rzec

hodz

ili

na d

rugą

stro

nę, w

szys

tko

nagr

ywał

y ek

ipy t

elew

izyj

ne. U

dzie

lono

im

potrz

ebne

j pom

ocy –

mię

dzy i

nnym

i m

edyc

znej

. –

wdo

wa

woj

enna

11 M

ój sy

n sc

hwyt

ał k

ilku

ludz

i -

siedm

iu cz

y ośm

iu b

łąka

jący

ch

się u

ciek

inie

rów

. „Za

łatw

ię ic

h,”

– po

wie

dzia

ł, po

niew

aż w

cześ

niej

st

raci

ł sw

ojeg

o oj

ca. J

edna

k na

stęp

nego

dni

a pr

zysz

edł

i pow

iedz

iał, ż

e ic

h w

ypuś

cił

– m

atka

Na

pods

taw

ie: B

adan

ia p

rzep

row

adzo

ne p

rzez

M

KCK

w ra

mac

h ka

mpa

nii „

Ludz

ie o

woj

nie”

.

1B.1




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Temat 1C: Dylemat przypadkowego świadka

W tematach 1A i 1B uczniowie badają zachowania humanitarne pod kątem trudności i zagrożeń, z którymi borykają się świadkowie przed podjęciem decyzji o działaniu oraz analizują wpływ lub konsekwencje, bezpośrednie i długoterminowe, ostatecznych decyzji i zachowań świadków. W temacie 1C wprowadzono metodę nauczania opartą na analizie dylematów, która została zastosowana w programie Odkrywamy Prawo Humanitarne (OPH) i będzie wykorzystywana w celu przeprowadzenia bardziej szczegółowej analizy zachowań humanitarnych. Uczniowie wchodzą w rolę przypadkowych świadków i rozważają, czy zachować się w sposób humanitarny; muszą również wziąć pod

uwagę punkt widzenia innych osób zaangażowanych w daną sytuacjię oraz dokładnie przeanalizować cele i możliwe konsekwencje.

Większość zachowań humanitarnych prowadzi do powstania dylematów. Metodologia analizy dylematów nie została podkreślona na początku modułu, ponieważ najważniejsze jest, aby uczniowie zrozumieli istotę zachowań humanitarnych przed przystąpieniem do ich analizowania. Wiele decyzji o zachowaniu humanitarnym podejmuje się tak naprawdę pod wpływem impulsu.

CELE

• uświadomienie złożoności sytuacji, w jakiej znajduje się przypadkowy świadek, który obserwuje, że czyjeś życie lub godność jest zagrożona.

• wykształcenie umiejętności analizowania dylematów.

Odkrywamy Prawo HumanitarneTEMAT 1C: DYLEMAT PRZYPADKOWEGO ŚWIADKA

1C


1C.1 Scenariusz dylematu: Ten człowiek dobrze się bawił1C.2 Arkusz roboczy analizy dylematów

PRZYGOTOWANIE

W Podręczniku Metodologii, zapoznaj się z metodami nauczania 4 (Wykorzystywanie dylematów) i 7 (Pisanie i refleksja) oraz warsztat 3 („Praca z dylematami: Dylemat przypadkowego świadka”).

CZAS

Jedna godzina lekcyjna (45 minut)


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a1. WPROWADŹ POJĘCIE DYLEMATU (10 minut)

Wykorzystaj znane powiedzenie ilustrujące pojęcie dylematu. {Na przykład, „Tak źle i tak niedobrze”, „Między młotem a kowadłem”, można dodać coś z lokalnej kultury danej grupy uczniów.]

Zapytaj uczniów, co według nich oznacza słowo „dylemat”. Poproś, aby podali przykłady i wyjaśnili, dlaczego niektóre z nich mogą być uznawane za dylemat.

Wskaż najważniejsze cechy dylematu:

• sytuacja wymagająca dokonania wyboru między dwoma różnymi działaniami (niepodjęcie żadnego działania również jest wyborem);

• każdy wybór ma swoje plusy i minusy.

Powiedz uczniom, że w sytuacji dylematu nawet wybór „mniejszego zła” może się wydawać niemożliwy ponieważ:

• prawdopodobnie każdy wybór spowoduje określone problemy;• nie można przewidzieć wszystkich konsekwencji możliwych wyborów.

Wykorzystaj jedną z historii przedstawionych w tym module lub dylemat zaproponowany przez uczniów. Poproś uczniów, aby zaproponowali kilka działań, jakie można podjąć względem dylematu. Następnie, w odniesieniu do każdego działania, zadaj następujące pytania:

> Jakie są pożądane skutki zaproponowanego działania?> Czy to działanie może mieć również inne konsekwencje? (Przeanalizuj możliwe

łańcuchy następstw).> Jakie są nieznane lub niemożliwe do przewidzenia elementy w tej sytuacji?> Jakie inne osoby mogą być zaangażowane w tej sytuacji? Jak wpłynie na nie

zaproponowane działanie? W jaki sposób osoby te będą postrzegać powyższe działanie? W jaki sposób postrzeganie tego działania przez innych może wpłynąć na jego rezultat?

2. ANALIZA RÓŻNYCH ASPEKTÓW DYLEMATU HUMANITARNEGO WENDY (30 minut)

Poproś uczniów, aby wyobrazili sobie, że są na miejscu Wendy, która czeka przed więzieniem.

Poleć uczniom, aby zapisali swoje przemyślenia dotyczące poniższych pytań:

• jak mogliby postąpić na miejscu Wendy;

• jakie mogłyby być konsekwencje ich działania.

Przyznaj czas na samodzielne zapisanie odpowiedzi przez uczniów, a następnie poproś, aby omówili dylemat Wendy, jej rolę jako przypadkowego świadka oraz jak może ona postąpić w tej sytuacji.

Rozpocznij od analizy sytuacji więźnia z perspektywy Wendy.

Możliwe pytanie:

> Co Wendy i strażnik myślą o godności więźnia?

Temat

Przedstaw dylemat Wendy z tekstu pt.: „Ten człowiek dobrze się bawił”.1C.1




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Temat

W odniesieniu do każdego zaproponowanego przez uczniów rozwiązania, zapytaj o możliwe konsekwencje dla:• więźnia;

• nadziei Wendy na zobaczenie zatrzymanego przyjaciela;

• obecnego i przyszłego postępowania strażnika;

• zatrzymanego przyjaciela Wendy.

Możliwe pytania:> Jakie pozytywne skutki miałoby to działanie w odniesieniu do wartości

humanitarnych?> Czy wybór tego rozwiązania mógłby pogorszyć sytuację? W jaki sposób? I dla kogo?Możesz wstawić symbol przy pozytywnych skutkach w odniesieniu do wartości humanitarnych oraz symbol przy negatywnych skutkach.

Po przeprowadzeniu dyskusji daj uczniom jeszcze kilka minut na zastanowienie się nad swoją decyzją – jak teraz postąpiliby na miejscu Wendy. Poproś, aby pisemnie wyjaśnili swoją decyzję, podając argumenty takiego wyboru.

Następnie poproś uczniów o podzielenie się z innymi swoimi decyzjami i argumentami.

3. ZAMKNIĘCIE: SIŁY WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE (5 minut)Zakończ zadaniem, w którym uczniowie sporządzą cztery listy:

Brak protestu może utwierdzić sprawców w tym, co robią.– Ervin Staub, The Roots of Evil

Emocje i Spostrzeżenia1 wpływające na decyzje Wendy 2 wpływające na zachowanie strażnika

Warunki(ograniczenia czasowe, różne uprawnienia, miejsce)3 wpływające na decyzje Wendy 4 wpływające na zachowanie strażnika

Omawiając te aspekty dylematu, uczniowie zrozumieją, w jaki sposób osobista perspektywa i zewnętrzne okoliczności wpływają na starania danej osoby na rzecz zaspokojenia potrzeb innych ludzi.

PODSTAWOWE POJĘCIA

• W przypadku wielu zachowań humanitarnych, ludzie muszą zdecydować, czy ochronić czyjeś życie lub godność, jeżeli takie działanie może wiązać się z narażeniem siebie na niebezpieczeństwo lub osobiste straty bądź też narażeniem na tego typu konsekwencje osób, które zamierzają ochronić.

• Każda decyzja może mieć złożone i długoterminowe konsekwencje dla wszystkich zaangażowanych stron.

!

Jeżeli jest to odpowiednie, zasugeruj uczniom, aby pomyśleli o Wendy i strażnikach jako o osobach należących do ich własnej grupy (narodu, grupy etnicznej, religijnej, rasowej, kulturowej itd.) a o więźniach jako o osobach należących do innej grupy – takiej której polityka, gospodarka i wojsko są kontrolowane przez grupę uczniów.

UWAGA

Następnie użyj „Arkusza roboczego analizy dylematów” w celu opracowania możliwych rozwiązań dylematu Wendy. 1C.2




Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

1C.1MATERIAŁY DLAUCZNIÓW

Scenariusz dylematuTe

n cz

łow

iek

dobr

ze s

ię b

awił

W c

zasa

ch, k

iedy

w R

epub

lice

Połu

dnio

wej

Afr

yki p

anow

ał

apar

thei

d, W

endy

– b

iała

kob

ieta

–

prób

ował

a od

wie

dzić

w w

ięzi

eniu

cz

arno

skór

ego

przy

jaci

ela,

któ

ry

zost

ał u

wię

zion

y z

pow

odów

po

lityc

znyc

h. K

iedy

dow

iedz

iała

si

ę, ż

e bi

ali w

ogó

le n

ie m

ają

praw

a od

wie

dzać

cza

rnos

kóry

ch

wię

źnió

w,

posz

ła d

o na

czel

nika

w

ięzi

enia

, któ

ry p

rzyj

ął ją

w s

woi

m

biur

ze. B

yć m

oże

dlat

ego,

że

mąż

W

endy

był

reda

ktor

em je

dnej

z

wię

kszy

ch g

azet

w m

ieśc

ie –

na

czel

nik

wię

zien

ia p

ozw

olił

jej

odw

iedz

ić p

rzyj

acie

la. W

ówcz

as

udał

a si

ę do

poc

zeka

lni,

aby

zacz

ekać

na

wiz

ytę.

Oto

, jak

op

isuj

e, c

o w

ydar

zyło

się

póź

niej

:

Czek

ając

, zau

waż

yłam

na

kory

tarz

u m

łode

go c

zarn

oskó

rego

wię

źnia

, ub

rane

go w

wię

zien

ny st

rój.

W

yglą

dał n

a pr

zest

rasz

oneg

o i p

odpo

rząd

kow

aneg

o - w

idać

by

ło, ż

e na

tych

mia

st d

osto

suje

się

do k

apry

su c

zy n

astr

oju

biał

ego

„Baa

sa”*

. Sta

ł tam

, jak

gdy

by k

toś

kaza

ł mu

po p

rost

u st

ać i c

zeka

ć.

Wte

dy p

ojaw

ił się

bia

ły st

rażn

ik.

Kied

y pr

zech

odzi

ł obo

k w

ięźn

ia,

nagl

e za

mac

hnął

się

i zac

zął n

a ni

ego

krzy

czeć

.

Nie

był

o w

nim

złoś

ci –

on

po

pros

tu d

obrz

e się

baw

ił. W

ięzi

eń

naty

chm

iast

uni

ósł r

ęce,

aby

osł

onić

się

prz

ed o

czek

iwan

ymi c

iosa

mi

stra

żnik

a. Je

dną

ręką

zasł

onił

brzu

ch, d

rugą

gło

wę

i jąk

ając

się

prób

ował

odp

owie

dzie

ć na

pyt

ania

i w

y zw

iska,

któ

rym

i go

obrz

ucon

o.

Stra

żnik

odw

róci

ł się

i zac

zął i

ść

dale

j. Pr

zech

odzą

c ob

ok, z

auw

ażył

, że

na

nieg

o pa

trzę

. Kie

dy sp

ojrz

ał

na m

nie,

zdał

am so

bie

spra

wę,

że

w je

go o

czac

h ni

e w

idać

wst

ydu,

że

kol

or m

ojej

skór

y uc

zyni

ł mni

e au

tom

atyc

znie

wsp

ólni

czką

czy

nu,

któr

ego

doko

nał.

Ods

zedł

znud

zony

i zni

knął

na

kilk

a ch

wil,

po

czym

znów

po

jaw

ił się

i zac

zął i

ść w

kie

runk

u cz

arno

skór

ego

męż

czyz

ny. K

iedy

się

do

nieg

o zb

liżył

, wię

zień

zacz

ął

się tr

ząść

, jeg

o rę

ce zn

ów p

odni

osły

się

w o

bron

nym

geś

cie.

Wid

ać b

yło,

że

stra

żnik

jest

z sie

bie

zado

wol

ony.

O

becn

ość

wid

zów

(mni

e) sp

raw

iała

, że

baw

ił się

jesz

cze

lepi

ej.

* ‘Ba

as’ –

oso

ba p

osia

dają

ca w

ładz

ę.

W c

zasa

ch a

parth

eidu

- „p

rześ

lado

wca

”.

Na

pods

taw

ie: D

onal

d W

oods

, Bik

o, P

addi

ngto

n Pr

ess

Ltd,

Lon

dyn,

197

8.

Pyta

nie:

Jak

wed

ług

Cieb

ie p

owin

na p

ostą

pić W

endy

?

MO

ŻLIW

E PU

NK

TY W

IDZE

NIA

, KTÓ

RE N

ALE

ŻY U

WZG

LĘD

NIĆ

:• strażnika

• więźnia

• zatrzyman

ego przyjaciela Wen

dy• na

czelnika więzien

ia



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Sytu

acja

:

Prob

lem

:

Moż

liwe

dzia

łani

e:

Arg

umen

ty z

a w

ybor

em te

go

dzia

łani

a:

Arg

umen

ty p

rzec

iwko

w

ybor

owi t

ego

dzia

łani

a:

Moż

liwe

dzia

łani

e:

Arg

umen

ty z

a w

ybor

em te

go

dzia

łani

a:

Arg

umen

ty p

rzec

iwko

w

ybor

owi t

ego

dzia

łani

a:

Moż

liwe

dzia

łani

e:

Arg

umen

ty z

a w

ybor

em te

go

dzia

łani

a:

Arg

umen

ty p

rzec

iwko

w

ybor

owi t

ego

dzia

łani

a:

Podj

ęte

dzia

łani

e:

Arg

umen

ty:

1C.2


Arkusz roboczy analizy dylematów



Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

1. W

wia

dom

ości

ach

pras

owyc

h, z

najd

ź hi

stor

ię o

zac

how

aniu

hum

anita

rnym

.2.

Str

eść

opis

aną

sytu

ację

.

> Cz

yja

godn

ość

jest

zag

rożo

na?

> Ja

kie

są tr

udno

ści i

prz

eszk

ody

zwią

zane

z u

dzie

leni

em p

omoc

y?>

Kto

udzi

elił

pom

ocy?

Jak

osob

y, k

tóre

udz

ielił

y po

moc

y, w

yjaś

niły

sw

oją

mot

ywac

ję?

Strona z mediami C

EL

• wykorzystyw

anie w cod

zien

nym życiu wnioskó

w i inform

acji do

tyczących po

trzeby

oc

hron

y ży

cia

i god

nośc

i czł

owie

ka.


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Ocena

METODY DOKONYWANIA OCENY

OCENA BIEŻĄCA

Podręcznik Odkrywamy Prawo Humanitarne (OPH) dostarcza nauczycielom możliwości zbadania, czego uczą się ich uczniowie oraz jakich błędnych przekonań mogli nabrać. Wszystkie aktywne metody nauczania, takie jak dyskusja w klasie, praca w małych grupach, burze mózgów i odgrywanie scenek, dostarczają takich możliwości.

Daj uczniom kilka minut pod koniec zajęć na udzielenie jedno- lub dwuzdaniowych odpowiedzi na następujące pytania:

> Czego się dziś nauczyliście?> Jakie jeszcze macie pytania?

Przeczytaj uważnie odpowiedzi i wykorzystaj je do budowania wiedzy uczniów oraz wyjaśniania błędnych mniemań podczas kolejnych zajęć.

PORTFOLIO PRAC UCZNIA

W każdym z modułów, prosi sie uczniów o zrealizowanie zadań w rodzaju przeprowadzania wywiadów z ludźmi, przedstawienia koncepcji wierszem, utworem scenicznym lub inną formą artystycznego wyrazu, oraz pisania artykułów badawczych na określone tematy.

Załóż teczkę lub portfolio każdego z uczniów, zawierające jego prace, utwory, wywiady oraz nowe pomysły wniesione w zajęcia. Raz na jakiś czas omów wspólnie z uczniem jego pracę, monitorując w ten sposób postępy w zakresie międzynarodowego prawa humanitarnego (MPH).

Umieszczaj próbki pracy ucznia tak, aby wszyscy mogli mieć do nich dostęp

PYTANIA NA KONIEC MODUŁU

Po ukończeniu Modułu 1, możesz poświęcić ostatnią sesję zajęć na pisemną ocenę wiedzy zdobytej przez uczniów. Możesz to zrealizować, prosząc o napisanie eseju będącego wyczerpującą odpowiedzią na jedno pytanie (20-30 minut), lub o udzielenie krótkich odpowiedzi na dwa lub trzy pytania (10 minut na każde pytanie).

Możliwe tematy eseju:

> Wybierz z materiałów (lub stwórz) przykład przypadkowego świadka w sytuacji przemocy. Postaw się w sytuacji świadka. Jakie masz opcje wyboru? Jakie będą ich konsekwencje? Jaką decyzję ostatecznie podejmiesz i dlaczego?

> W jaki sposób rodzi się zachowanie humanitarne? Omów przeszkody dla zachowań humanitarnych oraz powody, dla których ich pokonanie jest trudne (lub metody pokonywania tych przeszkód).

Możliwe pytania do krótkiego opracowania:

> Zdefiniuj przypadkowego świadka, zachowanie humanitarne i dylemat.

> Podaj przykłady zachowania humanitarnego opisanego w mediach oraz wyjaśnij, dlaczego według Ciebie jest to przykład zachowania humanitarnego.


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Ocena

Możesz poprosić uczniów o to, by w niewielkich grupach sformułowali inne poglądy, następnie wybierz jeden z nich jako temat eseju dla całej klasy. Możesz również poprosić każdego z uczniów o zaproponowanie pytania, na które udzieli odpowiedzi. (Uczniowie zostaną ocenieni na podstawie jakości pytań oraz odpowiedzi). Możesz również wybrać cytat z artykułu prasowego, marginesu bocznego w materiałach pomocniczych oraz innego źródła i poprosić uczniów o to, aby dowiedzieli się, jakie jest ich znaczenie oraz ustosunkowali się do tego przesłania.

KRYTERIA OCENY

Efektywna odpowiedź ucznia to taka, w której:

• wykorzystano pojęcia takie, jak przypadkowy świadek, kombatant, dylemat lub reakcja łańcuchowa i inne terminy z materiałów OPH;

• podano konkretne przykłady uzasadniające poszczególne punkty wypowiedzi;

• uwzględniono przykłady z różnych źródeł, takich jak media, wywiady, dyskusje na zajęciach i dodatkowe lektury.

Powyższe techniki to jedynie sugestie, które mogą pomóc Ci ocenić pracę uczniów z materiałami OPH. Można je oczywiście swobodnie dostosować do swoich potrzeb.


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Zasoby internetowe

OGÓLNE INFORMACJE O PAŃSTWACH WYMIENIONYCH W HISTORIACH:

• Encyklopedia Britannica (http://www.britannica.com)

• Infoplease (http://www.infoplease.com)

• Library of Congress Country Studies series (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/cshome.html)

• Wikipedia (http://www.wikipedia.org)

ZACHOWANIA HUMANITARNE

• The Albert Schweitzer Page (http://www.pcisys.net/~jnf/)

• A Teacher’s Guide to the Holocaust: Na temat osób, które udzieliły pomocy (http://fcit.coedu.usf.edu/holocaust/people/rescuer.htm)

• Jewish Virtual Library: Holocaust/Osoby, które udzieliły pomocy (http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/rescuetoc.html)

• Bohaterowie zasłużeni dla budowy pokoju (http://www.myhero.com/peacemakers) Strona tworzona przez i dla młodych ludzi dotycząca ich bohaterów.

• Pokojowa Nagroda Nobla (http://nobelpeaceprize.org)

Więcej szczegółowych informacji o poszczególnych krajach, konfliktach i historiach, które zostały wykorzystane jako przykłady w tym module, można znaleźć w następujących źródłach internetowych:

„Po bitwie”

• Wspomnienie Solferino (http://www.icrc.org/WEB/ENG/siteeng0.nsf/htmlall/ p0361?OpenDocument&style=Custo_Final.4&View=defaultBody2)

• Od bitwy pod Solferino do wybuchu I Wojny Światowej, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (http://www.icrc.org/Web/Eng/siteeng0.nsf/html/57JNVP)

• Henry Dunant, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (http://www.icrc.org/Web/Eng/siteeng0.nsf/html/57JNVQ)

• Historia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (http://www.icrc.org/eng/history)


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

Zasoby internetowe

„SAMA NA ŁAWCE”

• Integracja w szkole Little Rock Central High School: Strona poświęcona 50. rocznicy tych wydarzeń (http://www.lrsd.org/centralhigh50th)

„ŚWIADEK PODEJMUJE DZIAŁANIE” ORAZ „TEN CZŁOWIEK DOBRZE SIĘ BAWIŁ”

• Historia Afryki: Apartheid (http://www.mrdowling.com/610-apartheid.html)

• Biografie bohaterów Południowej Afryki: Stephen Biko (http://zar.co.za/biko.htm)

„KROK PO KROKU”

• Multimedia Learning Center, Museum of Tolerance (http://motlc.learningcenter.wiesenthal.org)

• Powstanie w getcie warszawskim, Muzeum Holocaustu w USA (http://www.ushmm.org/outreach/wgupris.htm) Strona opracowana dla młodzieży.

„MIESZKAŃCY WIOSKI NIOSĄ POMOC UWIĘZIONYM”

• Bośnia i Herzegowina, OneWorld (http://uk.oneworld.net/guides/bosnia/development#Conflict)

• Bośnia i Herzegowina, Międzynarodowa Grupa Kryzysowa (http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=1242&l=1)

• Konflikt Jugosławiański – Chronologia wydarzeń (http://www.ibiblio.org/pub/academic/history/marshall/military/a-weu/document/yugodefc.rus)


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a


Mod

uł 1

: Per

spek

tyw

a hu

man

itarn

a

0942

/002

01.

2009

1,5

00

MKCKGENEVE

COM

ITE

IMTERNATIONAL

OPH Moduł 1

Documents

Transcript of OPH Moduł 1