Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w sporcie i rekreacji ruchowej

/materiały dla słuchaczy/

Dr Michał Lenartowicz

W tym wykładzie:

Uczestnictwo w sporcie/rekreacji ruchowej/kulturze fizycznej

• bezpośrednie (uprawianie dyscyplin sportu, ćwiczenia fizyczne)• pośrednie, w tym konsumpcja sportowa (kibicowanie,

organizowanie zawodów i zajęć sportowych, prowadzenie działalności popularyzatorskiej i pedagogicznej)

• konsumpcja sportowa – bezpośrednia (np. na widowni stadionu; zjawisko turystyki sportowej) i pośrednia (telewizja, Internet, radio, prasa)

• indywidualne i zorganizowane• autoteliczne i instrumentalne• systematyczne i niesystematyczne • aktywność sportowa/fizyczna

Zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej

• Uczestnictwo w kulturze fizycznej jest procesem warunkowanym społecznie i w określonych warunkach społecznych może być pełniejsze, bogatsze, obejmujące liczne formy (od sportu wyczynowego do najprostszych form rekreacji i pielęgnacji ciała), w innych natomiast – ubogie i jednostronne.

• Płeć, wiek, sytuacja rodzinna, wykształcenie i przynależność społeczno-zawodowa, wielkość dochodów, miejsce zamieszkania – to główne cechy wpływające na poziom i charakter uczestnictwa w kulturze fizycznej, podobnie jak ma to miejsce w przypadku partycypacji kulturalnej (ale także: kolor skóry, przynależność do grupy etnicznej lub religijnej, narodowość itd.)

5

Co dorośli Polacy robią w czasie wolnym?

• Najpopularniejszym sposobem spędzania wolnego czasu

przez dorosłych i przez dzieci było oglądanie telewizji,

słuchanie radia i muzyki, spotkania ze znajomymi.

• 30% dorosłych Polaków podjęło w ciągu ostatnich 12

miesięcy jakąś formę aktywnego wypoczynku.

Zaobserwowano bardzo silną tendencję spadkową

podejmowania się aktywnego wypoczynku wraz ze wzrostem

wieku osoby badanej.

• Aktywny wypoczynek/sport częściej wybierają mężczyźni niż

kobiety, osoby ze średnim i wyższym wykształceniem,

mieszkające w średnich i dużych miastach. Częściej są to

również osoby, w których otoczeniu znajdują się osoby

wybierające również ten sposób spędzania wolnego czasu.

PBS Spółka z o.o. (2006) Raport z badań społecznych dotyczących czasu wolnego, aktywności sportowo-rekreacyjnej Polaków oraz opinii na temat wychowania fizycznego w szkole podstawowej; badania w ramach programu społecznego „Trampolina”

6

Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy podejmował(a) Pan(i) jakieś formy aktywnego wypoczynku: jakąś aktywność sportowo-rekreacyjną, np. uprawiając jakiś sport rekreacyjnie lub wykonując jakieś ćwiczenia fizyczne, ruchowe?

Aktywny wypoczynek dorosłych Polaków

30

35

27

76

56

35

20

12

31

13

38

46

21

30

40 39

0

10

20

30

40

50

60

70

80

PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIEMIEJSCE

ZAMIESZKANIA

Na wykresie: odsetek osób podejmujących w ciągu ostatnich 12 miesięcy jakieś formy aktywnego wypoczynku

Raport z badań społecznych dotyczących czasu wolnego, aktywności sportowo-rekreacyjnej Polaków oraz opinii na temat wychowania fizycznego w szkole podstawowej; niepublikowane badania PBS Sopot z roku 2006w ramach programu społecznego „Trampolina”; wyniki udostępnione do celów naukowych

GUS (2009) Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej w 2008r, Warszawa.

Badania GUS z roku 2009 były drugimi [!] badaniami tej instytucji poświęconymi w całości problemowi uczestnictwa Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej; wcześniejsze badania próby gospodarstw domowych były przeprowadzone w 1999 roku.

51%

36%

23%

20%

14%

12%

1%

8%

Gdzie podejmuje Pan(i) formy aktywnego wypoczynku, gdzie odbywa się aktywność sportowo-rekreacyjna, gdzie uprawia Pan(i) jakiś sport lub wykonuje ćwiczenia fizyczne, ruchowe?

Sport i aktywny wypoczynek w życiu dorosłych Polaków - miejsca aktywnego wypoczynku

46%

49%

20%

19%

11%

9%

1%

6%

na wolnym powietrzu

w domu

w szkole, na boisku szkolnym

w parku/w lesie

na siłowni, w klubie fitness

w klubie sportowym

w domu kultury

inne

55%

24%

25%

20%

17%

14%

1%

10%

Ogółem Mężczyźni

N=324 N=175

Kobiety

N=149Raport z badań społecznych dotyczących czasu wolnego, aktywności sportowo-rekreacyjnej Polaków oraz opinii na temat wychowania fizycznego w szkole podstawowej; niepublikowane badania PBS Sopot z roku 2006w ramach programu społecznego „Trampolina”; wyniki udostępnione do celów naukowych

Główne przyczyny niepodejmowania aktywności ruchowych przez Polaków

• brak czasu

• brak chęci i ochoty

• wiek

• choroba bądź dysfunkcje ruchowe

Raport z badań społecznych dotyczących czasu wolnego, aktywności sportowo-rekreacyjnej Polaków oraz opinii na temat wychowania fizycznego w szkole podstawowej; niepublikowane badania PBS Sopot z roku 2006w ramach programu społecznego „Trampolina”; wyniki udostępnione do celów naukowych

Klasyczna triada barier uczestnictwa:

1.nie mam gdzie ćwiczyć,

2.nie mam kiedy ćwiczyć,

3.nie mam pieniędzy na zajęcia sportowe.

10

Tendencje uczestnictwa w sporcie w Europie Zachodniej

• Zwrot w kierunku sportu rekreacyjnego (związany m.in. ze starzeniem się społeczeństwa) i rodzący się kryzys tradycyjnej formy sportu klubowego;

• Postępujący proces indywidualizacji i zapotrzebowanie na większą elastyczność dotyczącą czasu uprawiania sportu i dyscypliny sportowej („sport zapper”)

• Zmniejszająca się liczba wolontariuszy pracujących na rzecz klubów (dotyczy np. Holandii lub Niemiec);

• Zwiększająca się popularność nowych sportów „alternatywnych”, “przestrzennych” (spacial [outdoor] sports), sportów ekstremalnych.

• Zmiany stopnia wykorzystania różnych obiektów sportowych i zapotrzebowania społecznego na sportowe usługi

11

Tendencje uczestnictwa w sporcie w Europie Zachodniej

• Badania przeprowadzone w Niemczech (Hübner 2009) wskazują wyraźnie na to, że istniejąca w badanych miastach infrastruktura sportowa przestaje odpowiadać zapotrzebowaniu (m.in. zbyt dużej w stosunku do potrzeb liczby stadionów lekkoatletycznych czy kortów do tenisa ziemnego, przy wzroście zainteresowania małymi obiektami sportowymi służącymi zajęciom fitness).

• Za bardzo ważną przyczynę zmian form uczestnictwa Niemców w sporcie, Hübner (2009) uznał m.in. wyraźne zmiany demograficzne zachodzące w tym społeczeństwie; zmniejszająca się populacja osób młodych – głównych użytkowników istniejących obiektów sportowych – spowoduje najprawdopodobniej zmniejszenie ich wykorzystania, ograniczenie przychodów ich operatorów oraz wymuszony wzrost udziału władz lokalnych w pokrywaniu kosztów ich funkcjonowania.

Hübner H. (2009) Local sports activity and sport facilities, W: Jutting D. H., Shülze B., Müller U. (eds.) Local Sport in Europe. Edition Global-lokale Sportkultur vol. 25, Proceedings of the 4th EASS conference 31.05-03.06.2007 in Munster, Waxmann Verlag, Münster, New York, München, Berlin, s. 17-32.