1

Zróżnicowanie instytucjonalnego kapitału kulturowego miast polskich

Michał Chlebicki Seweryn GrodnyPrzemysław Solecki

OŚRODEK STATYSTYKI KULTURY

URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE

2

Kapitał instytucjonalny analizowanych miast w 2007r.

Instytucje Polska analizowane miasta procent z Polski teatry 184 138 75,00galerie i salony sztuki 294 194 65,99muzea 720 226 31,39kina 496 127 25,60biblioteki 8489 853 10,05DOKSy 4169 418 10,03

Wyszczególnienie Polska analizowane miasta procent z Polski przedstawienia i koncerty 50 298 40 506 80,53zwiedzający galerie 3 426 766 2 687 909 78,44widzowie teatrów 9 843 294 7 708 521 78,31widzowie kin 33 781 873 25 550 295 75,63seanse kinowe 1 190 879 871 238 73,16zwiedzający muzea 20 438 327 8 092 670 39,60czytelnicy bibliotek 6 719 075 1 700 314 25,31

3

Podział na grupy ze względu na zróżnicowanie bazy instytucjonalnej miast w 2007 roku

4

Podział na grupy ze względu na wykorzystanie bazy instytucjonalnej w stosunku

do liczby ludności w 2007 roku

5

Ogólna liczba instytucji kultury oraz liczba osób korzystających z ich usług w latach 1996 i 2007

6

Liczba uczestników kultury przypadająca na jedną instytucję

przez liczbę uczestników kultury w stosunku do liczby mieszkańców w latach 1996 i 2007

7

Podział miast ze względu na bazę instytucjonalną i jej wykorzystanie

• metropolie – centra kulturowe: Warszawa, Kraków

• metropolie 2-ego stopnia: Łódź, Poznań, Wrocław, Trójmiasto, podregion katowicki

• małe centra kulturowe np. Olsztyn, Opole

• kulturowe peryferie np. Białystok, Gorzów Wielkopolski

8

METROPOLIE

• Warszawa, Kraków• duża baza instytucjonalna• duży poziom uczestnictwa jednostkowego w kulturze

Warszawa na tle analizowanych miast:• w 2007 udział przedstawień teatralnych wynosił 24,8%, a galerii 15,0% • udział widzów teatralnych wzrósł z 27,9% w 1996 do 29,6% w 2007• liczba zwiedzających muzea wzrosła z 1,9mln w 1996 do 2,6 mln w 2007

(wzrost udziału z 29,0% do 31,9%) • udziały wskaźników kin (liczba miejsc na widowni, seansów, widzów)

w latach 1996-2007 nieznacznie spadły ale dalej utrzymują się na poziomie 25-28%

9

METROPOLIE 2-ego stopnia

• Łódź, Poznań, Wrocław, Trójmiasto, podregion katowicki• duża baza instytucjonalna• średni poziom jednostkowego uczestnictwa w kulturze

Łódź na tle analizowanych miast:• udział w liczbie galerii w 2007 roku - 17,6%• udział przedstawień teatralnych spadł z 9,8% w 1996 do 8,4% w 2007• niski udział wśród zwiedzających muzea - 2,6%• udział wskaźników kin: pomiędzy 5,7% - miejsca na widowni

a 7,8% - liczba seansów

10

Małe centra kulturowe

• Kielce, Olsztyn, Opole, Toruń, Rzeszów, Szczecin

• niewielka baza instytucjonalna, lecz intensywnie wykorzystywana

Olsztyn na tle analizowanych miast:

• w latach 1996-2007 spadek liczby miejsc na widowni w kinach

o 29,6% przy równoczesnym wzroście liczby widzów o 118,6%

• w 2007 roku udział zwiedzających galerie wynosił 10,5% przy udziale liczby galerii wynoszącym 3,1%

• w latach 2000-2007 zwiększenie udziału imprez oświatowych w muzeach z 0,5% do 3,2%

11

Kulturowe peryferie

• Białystok, Bydgoszcz, Lublin, Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra• niewielka baza instytucjonalna wykorzystywana

w małym stopniu

Zielona Góra na tle analizowanych miast:• spadek udziałów wśród wskaźników kin w latach 1996-2007:

liczba miejsc na widowni 1,9% - 0,8%liczba seansów 1,4% - 0,3%liczba widzów 1,4% - 0,6%

• spadek udziału liczby zwiedzających galerie w latach 2004-2007 z 5,5% do 0,8%

• w latach 1996-2007 spadek liczby widzów teatrów o 62,5%• Ale! W latach 1996-2007 wzrost zwiedzających muzea o 97,8%

12

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionie

Czy zachodzi zjawisko koncentracji instytucji kultury oraz uczestnictwa w kulturze w obrębie „lokalnych

metropolii”?

↓

W jakim stopniu stolica administracyjna wraz ze swoją strefą metropolitalną skupia instytucje i uczestnictwo w kulturze instytucjonalnej swojego województwa?

13

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionieMetropolie na tle Polski

Jaki odsetek:

- mieszkańców

- bazy instytucji kulturalnych

- ludzi, którzy z niej korzystają

skoncentrowanych jest w miastach wojewódzkich i ich obszarach metropolitarnych?

Ogółem Metropolie Odsetek Ludność

Liczba ludności 38 115 641 16 285 080 42,7%Liczba ludności w miastach 23 219 170 11 705 133 50,4%Wskaźniki urbanizacji 60,9% 71,9% x

BibliotekiLiczba bibliotek 8 489 2 921 34,4%Liczba czytelników 6 719 075 2 914 386 43,4%

GalerieLiczba galerii 294 213 72,4%Liczba wystaw 3 622 2 579 71,2%Liczba zwiedzających 3 426 766 2 754 798 80,4%

KinaLiczba kin 496 201 40,5%Liczba sal 1 008 629 62,4%Liczba miejsc na widowni 244 174 145 817 59,7%Liczba widzów 33 781 873 26 409 902 78,2%

MuzeaLiczba muzeów 720 346 48,1%Liczba zwiedzających 20 438 327 11 533 248 56,4%

TeatryLiczba teatrów 184 139 75,5%Liczba miejsc 69 259 55 060 79,5%Liczba widzów 9 843 294 7 665 964 77,9%

14

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionieMetropolie na tle województw

wskaźnik urbanizacji województwa – odsetek osób w danym województwie mieszkających w mieście

wskaźnik urbanizacji metropolii – odsetek osób zamieszkujących miejską część regionu stolicy województwa

wskaźnik koncentracji ludności w metropolii– odsetek osób zamieszkujących region metropolitarny w stosunku do liczby mieszkańców województwa

Liczba ludności Wskaźnik urbanizacjiWskaźnik

koncentracjiWojewództwo Metropolia Województwa Metropolii

DOLNOŚLĄSKIE 2 876 284 1 160 160 70,5% 72,1% 40,3%KUJAWSKO-POMORSKIE

2 066 386 750 620 60,7% 80,0% 36,3%

LUBELSKIE 2 171 819 707 375 46,0% 63,4% 32,6%LUBUSKIE 1 009 569 626 959 63,6% 62,8% 62,1%ŁÓDZKIE 2 560 094 1 123 982 64,3% 88,1% 43,9%MAŁOPOLSKIE 3 264 293 1 402 373 49,0% 63,2% 43,0%MAZOWIECKIE 5 181 142 3 177 167 64,5% 77,3% 61,3%OPOLSKIE 1 035 527 623 723 52,3% 52,7% 60,2%PODKARPACKIE 2 106 446 603 757 40,3% 39,7% 28,7%PODLASKIE 1 195 981 501 949 59,2% 73,6% 42,0%POMORSKIE 2 207 130 1 235 618 66,5% 76,0% 56,0%ŚLĄSKIE 4 655 682 771 188 78,3% 100,0% 16,6%ŚWIĘTOKRZYSKIE 1 282 791 780 663 45,3% 56,2% 60,9%WARMIŃSKO-MAZURSKIE

1 428 848 609 293 59,4% 61,4% 42,6%

WIELKOPOLSKIE 3 383 007 1 109 099 56,3% 72,3% 32,8%ZACHODNIOPO-MORSKIE

1 690 642 718 544 68,6% 81,0% 42,5%

15

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionieKorelacje wskaźników koncentracji instytucji kultury ze wskaźnikiem koncentracji ludności w metropoliach:

BibliotekiLiczba bibliotek 0,90Liczba czytelników 0,98

GalerieLiczba galerii 0,74Liczba wystaw 0,72Liczba zwiedzających 0,65

KinaLiczba kin 0,81Liczba sal 0,64Liczba miejsc na widowni 0,77Liczba widzów 0,77

MuzeaLiczba muzeów 0,87Liczba zwiedzających 0,74

TeatryLiczba teatrów 0,44Liczba miejsc 0,44Liczba widzów 0,34

16

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionieGrupowanie metropolii

po wskaźniku koncentracji ludności w metropoliach

Wyraźnie rysują się 3 grupy (typy) miast.

1.Stolice województw o wskaźniku koncentracji ludności powyżej 50%

2.Stolice województw o wskaźniku koncentracji ludności 40-50%

3.Stolice województw o wskaźniku koncentracji ludności 0-40%

Liczba ludności Wskaźnik urbanizacjiWskaźnik

koncentracjiWojewództwo Metropolia Województwa Metropolii

DOLNOŚLĄSKIE 2 876 284 1 160 160 70,5% 72,1% 40,3%KUJAWSKO-POMORSKIE

2 066 386 750 620 60,7% 80,0% 36,3%

LUBELSKIE 2 171 819 707 375 46,0% 63,4% 32,6%LUBUSKIE 1 009 569 626 959 63,6% 62,8% 62,1%ŁÓDZKIE 2 560 094 1 123 982 64,3% 88,1% 43,9%MAŁOPOLSKIE 3 264 293 1 402 373 49,0% 63,2% 43,0%MAZOWIECKIE 5 181 142 3 177 167 64,5% 77,3% 61,3%OPOLSKIE 1 035 527 623 723 52,3% 52,7% 60,2%PODKARPACKIE 2 106 446 603 757 40,3% 39,7% 28,7%PODLASKIE 1 195 981 501 949 59,2% 73,6% 42,0%POMORSKIE 2 207 130 1 235 618 66,5% 76,0% 56,0%ŚLĄSKIE 4 655 682 771 188 78,3% 100,0% 16,6%ŚWIĘTOKRZYSKIE 1 282 791 780 663 45,3% 56,2% 60,9%WARMIŃSKO-MAZURSKIE

1 428 848 609 293 59,4% 61,4% 42,6%

WIELKOPOLSKIE 3 383 007 1 109 099 56,3% 72,3% 32,8%ZACHODNIOPO-MORSKIE

1 690 642 718 544 68,6% 81,0% 42,5%

17

Rola kulturowa prezentowanych miast w regionie3 kategorie metropolii utworzone na podstawiewskaźników koncentracji w metropolii (WK): ludności, instytucji kultury, widzów instytucji

M I:-Zielona Góra, Warszawa, Opole, Gdańsk, Kielce

M II:Wrocław, Łódź, Kraków, Białystok, Olsztyn, Szczecin

M III:

-Toruń, Lublin, Rzeszów, Katowice, Poznań

M I M II M IIILiczba WK Liczba WK Liczba WK

LudnośćLiczba ludności 10 716 159 60,1% 13 016 142 42,4% 14 383 340 27,4%

BibliotekiLiczba bibliotek 2 221 51,3% 2 946 32,0% 3 322 22,4%Liczba czytelników 1 735 579 62,4% 2 357 956 43,4% 2 625 540 28,2%

GalerieLiczba galerii 67 85,1% 155 78,1% 72 47,2%Liczba wystaw 980 80,4% 1 704 78,2% 938 46,7%Liczba zwiedzających 1 362 377 94,0% 1 487 743 80,3% 576 646 47,0%

KinaLiczba kin 108 59,3% 190 40,5% 198 26,8%Liczba sal 294 81,6% 329 64,1% 385 43,4%Liczba miejsc na widowni 69 599 80,4% 78 381 58,7% 96 194 43,5%Liczba widzów 12 186 026 93,2% 10 248 991 81,8% 11 346 856 58,1%

MuzeaLiczba muzeów 206 67,0% 274 45,3% 240 32,5%Liczba zwiedzających 6 167 374 72,5% 9 241 508 53,3% 5 029 445 41,3%

TeatryLiczba teatrów 60 86,7% 76 75,0% 48 60,4%Liczba miejsc 24 752 91,2% 22 766 81,9% 21 741 61,3%Liczba widzów 3 834 772 88,0% 3 074 376 79,3% 2 934 146 63,1%

18

Konkluzje i wnioski

• Występują dynamiczne, nierównomierne i wielokierunkowe przemiany kapitału instytucjonalnego w miastach wojewódzkich

• Widoczny nierównomierny „rozwój kulturalny” poszczególnych regionów

– Roszady w rankingu centrów kultury w Polsce

– Silna koncentracja niektórych ośrodków (Warszawa i Kraków)

• Można zaobserwować wpływ procesów metropolitalnych (koncentracja, urbanizacja, globalizacja) na przemiany instytucjonalnego kapitału kulturalnego miast wojewódzkich

• Metropolizacja instytucji kultury?– Skala ogólnopolska

– Skala regionalna

19

Problemy zauważone przez autorów

– uwzględnienie tylko tradycyjnych instytucji upowszechniania kultury – problem przełożenia zjawisk dotyczących instytucji na ogół zjawisk w obszarze uczestnictwa i tworzenia kultury (brak danych o formach kultury nieinstytucjonalnej)

– problemy z nowymi typami instytucji: nieuwzględnienie instytucji non-profit, imprez masowych organizowanych poza DOKS’ami, np. przez biura festiwalowe

– wychodzenie kultury i sztuki poza tradycyjną przestrzeń instytucjonalną, problem definicji sztuki „podziemnej” (ulicznej)

– synkretyzm instytucjonalny

– zacieranie granic miedzy: kulturą – rozrywką oraz sztuką – komercją

– galerie handlowe jako nowe centra kulturalno – rozrywkowe miast

20

Zalecenia na przyszłość

• doprecyzowanie terminologii i klasyfikacji z zakresu statystyki kultury

• uwzględnienie nowych obszarów badawczych – badanie „Rynek dzieł sztuki”, uczestnictwo w kulturze nieinstytucjonalnej

• triangulacja metodologiczna i teoretyczna– uwzględnienie wyników badań jakościowych, statystycznych, wizualnych

i sprawozdawczości

– współpraca międzynarodowa w dziedzinie metod badań uczestnictwa w kulturze

– uwzględnienie zjawisk i procesów globalizacyjnych, związanych z rozwojem społeczeństwa informacyjnego – osadzenie statystyki kultury w szerszym kontekście teoretycznym

21

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!

m.chlebicki@stat.gov.pl

s.grodny@stat.gov.pl

p.solecki@stat.gov.pl

Tel: 012 36 10 213