Oil Peak

i

Los Ludzkości

Rozdział 4 – Los Wyspy Wielkanocnej

Robert Bériault

wersja polska prof. Andrzej Rabczenko, Magdalena Galus

By opowiedzieć następną część tej historii, musimy cofnąć się w czasie do roku 500-nego...

do jednego z najbardziej odosobnionych miejsc na Ziemi:

Wyspy Wielkanocnej.

Ziemia Moai

Wyspa była niezamieszkanym podzwrotnikowym rajem…

Powierzchnia: 160 km2

3500 km na wschód do wybrzeży Chile

2000 km na zachód do Wysp Pitcairn

Około roku 500 do wyspy dobiła łódź z grupą polinezyjskich osadników.

Archeolodzy szacują, że było to nie więcej niż 100 osób.

Wyspa była znana jako Rapa Nui.

Ogromne palmy rosły bujnie wraz z 17 innymi gatunkami

drzew.

Idealnie nadawały się one do wyrobu bali,

desek oraz dłubanych łodzi.

Osadnicy przybyli z wyposażeniem…

Przywieźli ze sobą kury, świnie oraz polinezyjskie szczury.

Posadzili bananowce, taro i słodkie ziemniaki.

Wyspiarze zaczęli ścinać ogromne palmy,by budować z nich domy i robić łodzie.

Bliskość oceanu urozmaicała dietę.

Ponieważ wokół wyspy nie było raf koralowych, było także niewiele małych ryb.

Podstawę połowów stanowiły morświny, na które polowano wprost z drewnianych łodzi.

Warunki na wyspie pozwalały na łatwe życie.

Ludzie mieli dużo czasu na ceremonie

religijne.

Ceremonialne tańce i obrzędy stały się ważnym elementem życia na wyspie.

…a jej mieszkańcy stali się ekspertami w rzeźbieniu kamieni.

kamienny pagórek dla rzeźb

Budowa posągów była niezwykłym wyczynem:

Posągi rzeźbiono bezpośrednio w kamieniołomach na zboczach gór

Po czym taszczone były nawet przez14 km do wybrzeża, gdzie oddawano im cześć

“Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed”, Jared Diamond

Jak duże były te posągi?

Pierwsze z nich mierzyły od 2.5 do 3.5 metra…

Pomiędzy klanami pojawiła się konkurencja.

Rozmiary posągów rosły

wraz z rosnącymi ambicjami poszczególnych klanów.

Ostatnie z nich miały ponad 9 m wysokości. Rekordowy posąg mierzył21 m i ważył 240 ton!

Niedokończony posąg porzucony w

kamieniołomie“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl

Ale jak oni je transportowali,

nie znając lewitacji?

To pytanie przez długi czas spędzało sen z powiek naukowcom…

Ale ostatecznie doszli do wniosku, że

budowniczowie Rapa Nui budowali tory z

drewna prowadzące z kamieniołomów do

miejsc kultu, a posągi układali na balach z

pni drzew.

Zespół Thora Heyerdahl’a odtwarzający wznoszenie posągu

“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl

Transportowanie posągów miało znaczący wpływ

na zniszczenie lasów na wyspie.

Populacja Rapa Nui rosła…

…osiągnęła swoje maksimum, które wyniosło od 10 000 do

20 000 osób.

…i około roku

1500…

Niedługo potemzaprzestano budowania posągów…

…pozostało 887 posągów na różnych etapach budowy.

Setki niedokończonych posągów najzwyczajniej porzucono w kamieniołomach wraz z kamiennymi narzędziami, leżącymi na ziemi wokół nich.

Wszystkie prace nad posągami zostały wstrzymane.

Ktoś wyciął ostatnie drzewo.

Pozostały jedynie trawy i krzewy.

Rozwój populacji uległ załamaniu:

Po tym jak żyzna gleba, zatrzymująca wilgoć,

została wymyta, strumienie wyschły

Nastąpiło drastyczne zmniejszenie produkcji

żywności

Ogromne stada ptaków przylatujących na wyspę,

zniknęły

Bez drewna… Nie mogli

budować łodzi. Łowienie morświnów,

głównego źródła mięsa, skończyło się.

Nie mogli reperować domów - Rapa Nui

musieli mieszkać w szałasach i

jaskiniach.

Stracili główne źródło ogrzewania i paliwa

do gotowania.

Rozszalał się głód.

Rozpoczęły się walki o resztki pożywienia.

W desperacji dochodziło nawet do kanibalizmu.

W zimie temperatury spadały do 5°C. Bez drewna na opał, najbardziej cierpiały dzieci i osoby starsze.

Porządek społeczny całkowicie runął. Wandale niszczyli posągi innych klanów.

Rozpoczęło się masowe wymieranie.

Wtedy na wyspę dotarli Europejczycy:

Było to w Sobotę Wielkanocną roku 1722.

Holenderski admirał, Jacob Roggeveen, przybył na wyspę.

Zastał na niej 3000 ludzi żyjących w skrajnej nędzy.

Następny na wyspie był kapitan Cook, 52 lata później…

Do tego czasu populacja zmalała do 2000 osób.

Jedynymi zwierzętami na wyspie były kury.

Wrogie klany toczyły nieustanne wojny.

W następnym stuleciu:

Głównie przez kontakty z Europejczykami, populacja zmniejszyła się do 111 osób.

Niesamowite! Jak to się

mogło stać?Przecież zasoby

wyspy były tak obfite…

Po prostu ludność Rapa Nui przekroczyłaPOJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA wyspy.

POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA jest to liczba organizmów, które dane terytorium może wyżywić bez

degradacji systemu podtrzymywania życia na tym

terytorium.

POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA ZIEMI

W przypadku ludzi, pojemność środowiska może być ograniczona przez preferowany przez nich rodzaj pożywienia.

Przykładowo, jedzenie mięsa wymaga znacznie więcej powierzchni oraz zużywa więcej energii niż dieta wegetariańska.

Do wyprodukowania 1 kg mięsa potrzeba około 7 kg zbóż.

Tak więc, jeśli populacja zdecyduje się na dietę mięsną, pojemność środowiska będzie mniejsze, niż gdyby zadowoliła się nudnym jedzeniem muesli.

Styl życia ma duży wpływ na pojemność środowiska

NA OSOBĘ

m2 przestrzeni życiowej

Samochody, łodzie

Przejechane kilometry

Samoloty, statki i podróże dla przyjemności

Narzędzia, elektronika, naczynia i wiele innych…

Wyczerpywanie się surowcówStraty w bioróżnorodnościDegradacja pól uprawnychWcześniejszy Oil Peak

Wszystko to… …wpływa na to

Wszystko powyższezmniejsza

pojemność środowiska

Przedefiniujmy trochę pojemność środowiska :

Pojemność środowiska Ziemi oznacza, jak wielu ludzi może utrzymać Ziemia,

przy zachowaniu określonego stylu życia i przy pewnym poziomie technologii,

bez degradacji systemów podtrzymania życia.

Ta sama planeta może utrzymać więcej ludzi mających skromny styl życia niż ludzi z ekstrawaganckim stylem życia, używających rozrzutnych technologii.

Populacja może przekroczyćpojemność środowiska, w którym żyje – mówimy wtedy o OVERSHOOT.

Przekroczenie pojemności środowiska staje się możliwe, kiedy gatunek napotyka bogate i wcześniej niewykorzystywane zasoby,

które pozwalają mu na wzrost liczebności.

Niezmiennie, po przekroczeniu

pojemności środowiska (overshoot),

następuje masowe wymieranie gatunków.

Wyspa Św. Mateusza

Podczas II Wojny Światowej, Straż Wybrzeża USA wypuściła na tej odległej wyspie 29 reniferów, jako zapas żywności dla swych ludzi.

Gruba na 10 cm powłoka z porostów potrzebowała stuleci, by pokryć wyspę.

Ze względu na brak drapieżników, zapasy żywności na wyspie pozwoliły populacji reniferów na rozrośnięcie się do 6000 osobników już w roku 1963.

www.dieoff.org

W ciągu 3 lat od osiągnięcia przez renifery szczytu populacji, ich liczba drastycznie zmalała do 42 wynędzniałych osobników.

Wykres po prawej pokazuje, jak gwałtownie może dojść do upadku populacji, gdy ta przeholuje z wykorzystywaniem zasobów (overshoot).

Porosty rosły w tak wolnym tempie, że nie miały szans, by wyżywić 6000 reniferów (pojemność środowiska wyspy było znacznie niższe).

i

Tak samo, jak renifery na Wyspie Św. Mateusza,

ludzie w epoce przemysłowej natrafili na bogaty i niewykorzystywany wcześniej surowiec, który spowodował

wzrost ich populacji:

ROPĘ NAFTOWĄ!

Zastanawia mnie przykład Kanady…

Jest wielka, zatem ma bardzo dużą pojemność

środowiska , prawda?

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Tak i nie…

Jeżeli staniemy koło siebie, ramię przy ramieniu, możemy upakować całą populację świata na powierzchni mniejszej niż Korsyka.

Tyle, że ludzie potrzebują znacznie więcej miejsca niż to, które wystarcza na postawienie naszych dwóch stóp.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Potrzebujemy przestrzeni dla naszych domów i pól uprawnych.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Jesteśmy zależni od rozległych przestrzeni

podtrzymujących skomplikowane

biologiczne systemy

niezbędne dla naszego

wyżywienia.

Chęć ocalenia różnorodności biologicznej kłóci się z naszą chęcią nieprzerwanej ekspansji na nowe powierzchnie.

Bioróżnorodność umożliwia nam za to odkrywanie i korzystanie z nowych lekarstw oraz roślin jadalnych.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Potrzebujemy przestrzeni,

by wydobywać surowce do budowy szkół,

uniwersytetów, teatrów, kin, stadionów,

centrów konferencyjnych, maszyn, narzędzi,

pojazdów, itp.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Potrzebujemy rzek, by po nich pływać i w nich łowić; lasów, by po nich wędrować i w nich polować; plaż, by na nich odpoczywać i pływać w morzu

oraz pól i gór,

by czuć więź z Naturą.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Społeczeństwo technologiczne

potrzebuje powierzchni

bagien, rozlewisk i

zarośli, by móc zaabsorbować

i zneutralizować

wytwarzane odpady.

Torfowisko Moczary Las namorzynowy

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Potrzebujemy znacznie więcej naturalnych lasów:

…do utrzymania poziomów wód podziemnych, przez spowalnianie

spływu wody deszczowej

… do zatrzymania erozji gruntów i osunięć błota

…do oczyszczania

powietrza i absorpcji

zanieczyszczeń

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Pamiętaj, tylko mała część Kanady nadaje się

pod uprawę, z czego pewną powierzchnię zajmują też drogi i

budynki.

www.hort.purdue.edu/. ../v4-015a.html

W zimnym klimacie zużywamy więcej surowców – im więcej, tym mniejsza jest pojemność środowiska.

Tereny uprawne zaznaczone na zielono Zima w Kanadzie

to znaczne potrzeby.

Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska:

Pamiętaj również, że Kanada musi zapewnić swym obywatelom pożywienie, domy, odzież,

ogrzewanie, transport, tak samo jak edukację i opiekę

zdrowotną oraz całą infrastrukturę z nimi związaną.

Porozmawiajmy o tzw. akrach fantomowych:

Eksploatacja ropy była jednorazowym przypadkiem pozwalającym na potrojenie wydajności rolniczej:

Ogromne zasoby ropy, które Natura odłożyła dla nas miliony lat temu,

w sztuczny sposób zwiększyły zdolności Ziemi do zaopatrywania

nas w pożywienie.

Innymi słowy, ropa w sztuczny sposób potroiła pojemność środowiska Ziemi.

To tak jakby ropa zaopatrzyła nas

w nieistniejące areały ziemi – fantomowe akry

(phantom acreage), jak nazwał je Catton w

swej przełomowej książce*.

*“Overshoot”, William R. Catton, Jr.

Jak ropie się to udało?

…Jak? Ponieważ ropa zapewniła nam:

- surowce do budowy

laboratoriów oraz

technologii do rozwoju wysokopro-duktywnych

zbóż

- energię dla maszyn,

dzięki którym

jeden rolnik może

wykarmić 100 ludzi

- związki chemiczne

do produkcji nawozów i pestycydów

potraja-jących zbiory

- energię, by

pompować wody

gruntowe do

nawadnia-

nia pól

- energię do

transportu pożywienia

od producenta do konsu-

menta

- energię do suszenia

zbóż i przecho-wywania jedzenia,

by zapobiec jego

stratom

Wszystkie te czynniki sztucznie zwiększyły produkcję żywności – tymczasowo.

Ale kiedy zacznie brakować ropy, produkcja żywności gwałtownie spadnie

– akurat w czasie, gdy populacja ludzka osiągnie maksimum swej liczebności!

Jeśli nie będziemy w stanie przekonać

naszych rządów do działania,

możemy nie zdążyć z wprowadzeniem

odnawialnych źródeł energii na czas…

…a jeśli będziemy zmuszeni powrócić do XIX-wiecznych technologii, to czy uda nam się

wyżywić, wciąż rosnącą, populację ludzką?

Jeśli zaś będziemy musieli uciec się do używania zwierząt pociągowych, zamiast traktorów…

…to będziemy potrzebowali

dodatkowych 25 to 30% terenów uprawnych

tylko po to, by zasadzić nowe rośliny do

wykarmienia zwierząt.

Mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej nie mieli odpowiednich łodzi, by móc uciec na inną wyspę.

Nie mieli gdzie się przenieść.

…my także.

Nie mamy statków kosmicznych, które pozwoliłyby nam uciec na inną planetę.

Następny rozdział przybliży Ci analogie pomiędzy zachowaniem ludności Rapa Nui oraz społeczeństwa technologicznego, w którym obecnie żyjemy.

Czy jesteśmy dużo mądrzejsi? Przekonaj się w rozdziale 5.

Kliknij tutaj,by wybrać rozdział

www.ZiemiaNaRozdrozu.pl