Sawomir odziski Wprowadzenie do socjologii zrnicowania kulturowego i mniejszoci (semestr zimowy, rody, godz. 10-12, sala 401) wykad nr 9

1. Uznanie rnorodnoci prawa mniejszoci narodowych: rozumienie mniejszoci: liczebno, nie-dominujca pozycja w spoeczestwie, kulturowa odrbno (narodowe/ etniczne cechy odrbnoci), obywatelstwo, a take autochtoniczno (od kiedy s?);rnorodno sytuacji mniejszoci;trudno ochrony - nale do spraw wewntrznych danego kraju, jak i midzynarodowych. ewolucja ochrony mniejszoci (stary problem nowej Europy):rnorodno nie jako anomalia, lecz zwyczajny stan rzeczy w pastwie/spoeczestwie; prawa mniejszoci po 1989 r. jako nowa ortodoksja w polityce; prawa mniejszoci - od gwarancji (w okresie midzywojennym) do obecnych midzynarodowych praw mniejszoci: semantyka sowa gwarancje i prawa, co to znaczy mie prawa?;zakres praw: rwno wobec prawa i zakaz dyskryminacji plus specjalne rodki dla mniejszoci (prawa mniejszoci); prawa indywidualne i zbiorowe (grupowe, kolektywne), realizacja wesp z innymi czonkami mniejszoci;procedury realizacji tych praw (normatywne uznanie praw, a ich realizacja).

2. Historia ochrony mniejszoci narodowych w Europie: zarys historii - mniejszoci religijne i nastpnie - narodowe; okres midzywojenny i Liga Narodw:traktaty i deklaracje, mechanizmy kontrolne, procedura grnolska;przyczyny niepowodze ochrony. okres powojenny 1945 1989 r.:Powszechna Deklaracja Praw Czowieka 1948 r.;organy ONZ: Komisja Praw Czowieka oraz Podkomisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszoci, Midzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. sporne problemy midzynarodowej ochrony prawnej mniejszoci narodowych:brak definicji mniejszoci narodowej; znaczenie regulacji midzynarodowych i suwerenno pastwa; pitrowo ochrony: prawo wewntrzne, umowy dwustronne, systemy subregionalne, system regionalny, system ponadregionalny, system globalny. trudnoci polityczne: idea pastwa narodowego (suwerenno i integracja), obawy przed samostanowieniem , trudnoci w realizacji ochrony.

3. System globalny - ochrona mniejszoci narodowych w ONZ: system ochrony praw czowieka (HR); Deklaracja Praw Czowieka (1948); artyku 27 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (1966): W pastwach, w ktrych istniej mniejszoci etniczne, religijne lub jzykowe, osoby nalece do tych mniejszoci nie mog by pozbawione prawa do wasnego ycia kulturalnego, wyznawania i praktykowania wasnej religii oraz do posugiwania si wasnym jzykiem wraz z innymi czonkami tej grupy. naruszenia tego artykuu mog by dla obywateli pastw, ktre ratyfikoway Protok Fakultatywny, przedmiotem skargi indywidualnej przed Komitetem Praw Czowieka ONZ. Deklaracja ONZ Praw Osb Nalecych do Mniejszoci Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Jzykowych (1992); Wysoki Komisarz ONZ do spraw Praw Czowieka.

4. Inne dokumenty (konwencje) ONZ dotyczce ochrony mniejszoci narodowych: Konwencja przeciwko Dyskryminacji w Edukacji UNESCO (1960);Midzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1966);Konwencja Praw Dziecka (z 1989);Konwencja Midzynarodowej Organizacji Pracy nr 111 w sprawie dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania zawodu;Konwencja nr 169 o ochronie ludnoci autochtonicznej; mechanizmy kontrolne w ramach ONZ: raporty Sekretarz Generalnego ONZ i Rezolucje Zgromadzenia Oglnego; mechanizmy prewencyjne (telegramy Sekretarz Generalnego, apele, odezwy, skargi, dochodzenia, wizyty na miejscu, tzw. oferta dobrych usug, publiczne potpienie); powoywanie specjalnych sprawozdawcw i grup roboczych; dziaania kompensacyjne (udzielanie pomocy, naprawianie szkd itp.); procedura sprawozdawcza pastw na temat przestrzegania praw czowieka na ich terytorium; Midzynarodowy Trybuna Karny ds. Zbrodni w b. Jugosawii i Rwandzie oraz Midzynarodowy Trybuna Karny.

5a. Ochrona mniejszoci w ramach OBWE (KBWE): Dokument Spotkania Kopenhaskiego w Sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE (1990);Urzd Wysokiego Komisarza OBWE do Spraw Mniejszoci Narodowych (1992). 5b. Ochrona mniejszoci w ramach Unii Europejskiej (Wsplnot Europejskich): dziaania (rodki) UE dotyczce mniejszoci i jzykw mniejszociowych; ochrona mniejszoci w ramach stosunkw zewntrznych Unii Europejskiej; ochrona mniejszoci narodowych jako kryteria akcesji nowych czonkw; Pakiet anty-dyskryminacyjny: Artyku 13 Traktatu Amsterdamskiego stanowi, e Bez uszczerbku dla innych postanowie niniejszego Traktatu oraz w granicach uprawnie nadanych niniejszym Traktatem Wsplnocie, Rada dziaajc jednomylnie na wniosek Komisji i po porozumieniu z Parlamentem Europejskim moe podj dziaanie zwalczajce dyskryminacj w oparciu o pe, pochodzenie rasowe lub etniczne, religi lub wierzenia, inwalidztwo, wiek lub orientacj seksualn.Dyrektywa Rady w sprawie ustanowienia oglnych ram rwnego traktowania przy zatrudnieniu i pracy (2000 r.); Dyrektywa Rady w sprawie zasady rwnego traktowania osb bez wzgldu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dyrektywa 2000/43/EC Rady).

6. Ochrona mniejszoci narodowych w ramach Rady Europy Europejska Konwencja Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci z 4 listopada 1950 r. wraz z Protokoami Dodatkowymi: Protok Dodatkowy nr 12: Wprowadza on w art. 1 oglny zakaz dyskryminacji osb przez wadze publiczne z wszelkich przyczyn: 1. Korzystanie z kadego prawa przewidzianego w prawie powinno by zapewnione bez dyskryminacji wynikajcej z takich powodw, jak pe, rasa, kolor skry, jzyk, religia, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub spoeczne, przynaleno do mniejszoci narodowej, majtek, urodzenie lub z jakichkolwiek innych przyczyn. 2. Nikt nie moe by dyskryminowany przez jakiekolwiek wadze publiczne z ktregokolwiek z powodw wymienionych w ustpie 1. Europejska Karta Jzykw Regionalnych i Mniejszociowych (1992); Konwencja Ramowa Rady Europy o Ochronie Mniejszoci Narodowych (1995); Europejska Komisja Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji; Komisarz Praw Czowieka Rady Europy.

7. Model ochrony praw osb nalecych do mniejszoci narodowych w Europie: Konwencja Ramowa Rady Europy o Ochronie Mniejszoci Narodowych (1995); rozumienie terminu mniejszo narodowa i dylematy zwizane z definicj prawn tego pojcia; prawa szczeglne osb nalecych do mniejszoci narodowych: rwno wobec prawa i zakaz dyskryminacji (typy dyskryminacji, sposoby przeciwdziaania, rola organizacji pozarzdowych); prawa kulturalne;prawa owiatowe; prawa wyznaniowe; prawa jzykowe; prawo do udziau w sprawach publicznych granice korzystania z praw mniejszoci (zasady bezpieczestwa);instytucje kontrolne. integracja mniejszoci w pastwie/spoeczestwie wikszociowym.

8. Federalistyczna Unia Europejskich Grup Narodowociowych (1949): mniejszoci jako grupy zagroone; ochrona mniejszoci jako problem etyczny dla pastwa (demokracji); ochrona mniejszoci jako problem oglno-europejski; zadania: analiza sytuacji prawnej i warunkw ycia mniejszoci narodowych w Europie; oddziaywanie na rzdy europejskie; wspieranie dziaa na rzecz integracji Europy;aktywno na forum Rady Europy; jednoczenie rodowisk mniejszoci w Europie. siedziba: Flensburg (RFN, kraj zwizkowy: Szlezwik-Holsztyn); czasopismo Europa Ethnica.

9. Podsumowanie - generalne zasady ochrony mniejszoci narodowych: trzy zakazy i jedne nakaz: zakaz wykluczania mniejszoci; zakaz asymilacji mniejszoci; zakaz dyskryminacji; nakaz integracji mniejszoci w ramach spoeczestwa. wprowadzenie tych zasad w ycie: uzna mniejszoci oraz ich obecno jako penoprawnych grup w spoeczestwie;chroni ich tosamo, co wymaga nie tylko tolerancji, ale rwnie bardziej pozytywnego nastawienia pastwa i spoeczestwa; stworzy warunki (gwnie finansowe i instytucjonalne) dla moliwoci rozwoju tosamoci mniejszoci. idea to spoeczestwo dla wszystkich; czy istnieje europejski model ochrony praw mniejszoci?

**