Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego … · 174 Hygeia Public Health 2012, 47(2):...

174 Hygeia Public Health 2012, 47(2): 174-182

Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego wpływu na zdrowieEvaluation of teenagers’ lifestyle and the awareness of its impact on health

Danuta Ponczek 1/, Iwona Olszowy 2/

1/ Zakład Teorii Pielęgniarstwa Katedry Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydziału Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, UMK w Toruniu

2/ Blok operacyjny, NZOS „Nowy Szpital” w Świeciu

Introduction. Appropriate nutrition, physical activity, friendly interpersonal relationships, avoidance of risky behavior and coping with stress are the most important factors of the healthy human lifestyle. They affect the physical, mental, social development, health and learning ability. The problem of maintaining good condition and health should be at the top of all values of the twenty-first century humans. Aim. Learning and assessment of the lifestyle of high school teenagers and their beliefs connected with the importance of lifestyle in shaping their own health. Material & methods. The study was conducted among 104 students of High School number 1 in Świecie and the Vocational School in Chełmno. The questionnaire was prepared especially for the purposes of the study, a part of the questions of this questionnaire was taken from the questionnaire of the public study named ”Subjective health, lifestyle and psychosocial environment of teenagers in Poland”, Technical Report 2006 HBSC study (Health Behavior In School-aged Children) conducted by Dr. Mazur. Some questions concerning knowledge and awareness of the consequences of risky health behaviors were added.Results. The family, the concern with hygiene, the mode of nutrition, use of stimulants, physical activity and stress reasons were taken into consideration while assessing the teenagers’ lifestyle. According to the study, family is the most important in the life of the respondents (47.6%) and there are good relationships in the family. In the matter of the mode of nutrition the most common error is skipping breakfast (50%) and the daily diet not providing the essential products needed for proper growth. Teenagers try to obey rules of good personal hygiene and health habits, except for overweight people. Most of the students drink alcohol (98.1%), smoke tobacco (16.3%), use drugs (1.9%). The observed teenagers spent too little time on active recreation, their favorite form of leisure activity is meeting friends (27.2%). As the reason for stress the students pointed to school and school results (42.2%). Nearly all respondents (97.1%) declare that they have a sense of support in difficult situations.Conclusions. The analysis of the results showed many irregularities in the lifestyle of teenagers. It indicates the need for conducting further, detailed research among adolescents in order to identify the reasons of risky behaviors and planning health education. Raising the awareness of the risks resulting from unhealthy lifestyle could contribute to the improvement of health situation of the Poles.

Key words: lifestyle, nutrition, risky behaviors, physical activity, stress

Wstęp. Prawidłowe żywienie, aktywność fizyczna, przyjazne relacje międzyludzkie, unikanie zachowań ryzykownych i radzenie sobie ze stresem należą do najważniejszych czynników prozdrowotnych stylu życia człowieka. Wpływa to na jego rozwój fizyczny, psychiczny, społeczny, stan zdrowia oraz zdolność uczenia się. Problem utrzymania dobrej kondycji i zdrowia powinien stać na czele wszystkich wartości człowieka XXI wieku.Cel pracy. Poznanie i ocena stylu życia młodzieży szkół średnich oraz ich przekonań co do znaczenia stylu życia dla kształtowania własnego zdrowia.Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 104 uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Świeciu i Zespołu Szkół Zawodowych w Chełmnie. Dla celów badawczych skonstruowano ankietę, w której część pytań pochodziła z kwestionariusza ogólnodostępnych badań przeprowadzonych pod kierownictwem dr J. Mazur pt. ,,Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej w Polsce” Raport techniczny z badań HBSC 2006 (Health Behavior In School – aged Children). Dodano pytania dotyczące wiedzy na temat higieny i świadomości skutków zachowań ryzykownych dla zdrowia.Wyniki. Oceniając styl życia młodzieży brano pod uwagę rodzinę, troskę o higienę, sposób odżywiania, stosowanie używek, aktywność fizyczną oraz przyczyny stresu. Jak wynika z badań, rodzina jest najważniejsza w życiu respondentów (47,6%) i występują w niej dobre relacje. W kwestii sposobu odżywiania najczęściej popełnianym błędem jest niespożywanie śniadania (50%) oraz niedobór w codziennej diecie podstawowych produktów potrzebnych do prawidłowego rozwoju. Młodzież stara się przestrzegać zasad higieny i nawyków zdrowotnych, wyjątek stanowią osoby z nadwagą. Najwięcej uczniów spośród wymienionych używek sięga po alkohol (98,1%), następnie tytoń (16,3%), narkotyki (1,9%). Badana młodzież zbyt mało czasu przeznacza na czynny wypoczynek, a ulubioną formą spędzania wolnego czasu są spotkania ze znajomymi (27,2%). Jako przyczynę stresu uczniowie wskazywali szkołę i wyniki w nauce (42,2%). Prawie wszyscy badani (97,1%) deklarują, że mają poczucie wsparcia w trudnych sytuacjach.Wnioski. Analiza wyników wykazała wiele nieprawidłowości w stylu życia młodzieży. Wskazuje to na konieczność prowadzenia dalszych, pogłębionych badań wśród nastolatków w celu rozpoznania przyczyn podejmowania zachowań ryzykownych i zaplanowania edukacji zdrowotnej. Uświadamianie zagrożeń wynikających z prowadzenia niezdrowego stylu życia przyczyniłoby się do poprawy sytuacji zdrowotnej Polaków.

Słowa kluczowe: styl życia, sposób odżywiania, zachowania ryzykowne, aktywność fizyczna, stres

Adres do korespondencji / Address for correspondencedr n. med. Danuta PonczekZakład Teorii Pielęgniarstwa Katedry Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydziału Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczyul. Techników 3, 85-801 Bydgoszcztel. 52 585 58 05, fax 52 585 58 02, e-mail: [email protected]

© Hygeia Public Health 2012, 47(2): 174-182

www.h-ph.pl

Nadesłano: 16.04.2012Zakwalifikowano do druku: 29.05.2012

175Ponczek D, Olszowy I. Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego wpływu na zdrowie

Wstęp

Nieprawidłowy styl życia współczesnych spo-łeczeństw przynosi negatywne skutki zdrowotne,których konsekwencje szczególnie niebezpieczne sąwokresiemłodzieńczym.Stanświadomościucznióww zakresie szeroko pojętego zdrowia jest bardzozróżnicowany,apoziomzachowańzdrowotnychdośćczęstoniezadawalający.

Cel pracy

Poznanieiocenastylużyciamłodzieżywybranychszkół średnich, ich poglądów dotyczących znacze-niastylużyciadlakształtowaniawłasnegozdrowia.Wbadaniuposzukiwanoodpowiedzinanastępującepytania:

1. Jakąrolęwżyciubadanejmłodzieżypełnirodzi-na?

2. Jakiesąpreferencjeżywieniowenastolatkóworazpopełnianebłędywtymzakresie?

3. Jakajestwiedzanatemathigienywokresiedora-stania?

4. Jakiezachowaniaantyzdrowotnewystępująwśródmłodzieży?

5. Wjakisposóbnastolatkispędzajączaswolny?6. Jakijestwpływwyglądunazachowaniazdrowotne

młodychludzi?7. Jakmłodzieżreagujenastres,jakiesąjegoprzy-

czynyiwjakisposóbgorozwiązuje?8. Jakijestwpływwiedzynazachowaniazdrowotne

badanychosób?

Materiał i metody

Badaniaprzeprowadzonow2011rokuwśród104uczniówklasIIIiIV,dwóchszkółśrednich:ILiceumOgólnokształcącego im. Floriana Ceynowy w Świe-ciuorazZespołuSzkółnr2im.AdamaMickiewiczawChełmniepodczasgodzinywychowawczej.Respon-denci byli w wieku od 17 do 19 lat. Najliczniejszągrupęstanowiłydziewczęta(67,3%),podwzględemwieku18-latki(62,5%).Wdalszejkolejności37osób(35,6%)miało19latitylko2osoby(1,9%)17lat.Większość mieszkała w mieście (64,4%). Co trzecibadanymieszkałnawsi(35,6%). W badaniu wykorzystano metodę sondażudiagnostycznego, technikę ankiety. Narzędziembadawczymbyłkwestionariuszwłasnejkonstrukcji,któryskładałsięzsiedmiu,oddzielniezatytułowanychczęści,obejmującychłącznie49pytań:CzęśćI:OTobieCzęśćII:OTwojejrodzinieCzęśćII:OTwoimsposobieodżywianiaCzęśćIV:OTwojejhigienieCzęśćV:OTwoimzdrowiu

CzęśćVI:OaktywnościfizycznejiTwoimwyglądzieCzęśćVII:OTwoichemocjachisamopoczuciu. Pytania dla ułatwienia udzielania odpowiedzimiałycharakterzamknięty.Podczasopracowywaniakwestionariuszaczerpanoinspiracjęzogólniedostęp-nych narzędzi badawczych HBSC (Health Behavior in Schol-aged Chidren), które zostały wykorzystanew badaniach przeprowadzonych w Polsce w 2006rokuwśróduczniówklasIIIgimnazjum,podkierow-nictwemdrn.med.JoannyMazur,opublikowanychw Raporcie technicznym z badań HBSC 2006 pt.,,Zdrowie subiektywne, stylżycia i środowiskopsy-chospołecznemłodzieżyszkolnejwPolsce”. Wopracowaniuwynikówposłużonosięanaliząopisową,testemnieparametrycznymSpearmanaite-stemUManna-Whitneya.Przyjętopoziomistotnościp≤0,05.Wszystkieobliczeniairycinywykonanoar-kuszemkalkulacyjnymMicrosoftExcelorazSPSSwy-korzystującstandardowefunkcjetegoprogramu.Pod-jętorównieżpróbęustalenia,czyistniejąróżnice,bądźkorelacjewuzyskiwanychodpowiedziachzewzględunazmienneniezależne,doktórychwytypowanopłeć(chłopiec–dziewczyna),miejscezamieszkania(wieś–miasto)iwskaźnikBMI.Wzmiennej–wskaźnikBMI – badanych z wygłodzeniem i wychudzeniempołączonowjednągrupęzbadanymimającyminie-dowagę. Natomiast badanych ze stopniami otyłościpołączono z grupą badanych mających nadwagę,tworząc trzy grupy: z niedowagą, wagą prawidłowąinadwagą.Przyjętohipotezęzerową(H0),żeniemaróżnicywbadanychgrupach.

Wyniki

Wczęści„OTobie”napytanie:ktolubcomiałowpływnawybórszkoły,wnajwiększymodsetkuokaza-łysiętozainteresowania(29,8%),wdalszejkolejnościbliskośćszkoływstosunkudomiejscazamieszkania(25,5%)ikoledzy/koleżanki(22%).Wnajmniejszymstopniuwpływnawybórszkołymielirodzice(18,4%)iinneczynniki(4,3%).Zdecydowanawiększośćba-danych(68,3%)poskończeniuszkołymiałazamiarpodjąćdalsząnaukę,a15,4%planowałajednocześnienaukęipracę,6,7%tylkopracę,natomiast8,7%niewiedziałocozrobi. Poproszono badaną młodzież o podanie swoje-gowzrostuimasyciała.NatejpodstawieobliczonowskaźnikBMIkażdegorespondenta(ryc.1). ŚredniawskaźnikaBMIwyniosła21,8(±3,4802)coświadczy,żeśredniobadaniprezentowaliprawidło-wąmasęciała.Jednakponiżejnormyznalazłosię12osób(11,6%)zniedowagą,wychudzeniem,anawetjedna osoba z wygłodzeniem. Powyżej normy kolej-nych16osób(15,5%).


Napytanie:ktolubcojestnajważniejszewTwoimżyciu,pierwszemiejscezajęłarodzina(47,6%).Naj-mniejosóbwskazałonanaukę(7,8%).Podpojęciem„inne”badanamłodzież(5,4%)umieściławdwóchprzypadkachswojąsympatię,równieżwdwóchsamo-realizację,wjednymprzypadkuodpowiedźbrzmiałaniewiemakolejne2osobyniesprecyzowałyswojejodpowiedzi. Zdrowie okazało się najważniejsze dla19,6%osób,takisamodsetekwskazałnaprzyjaciół. Głównymi źródłami czerpania wiedzy i wzor-cównatematstylówżyciabylidlabadanychrodzice(26,5%)iInternet(25,9%).Wnajmniejszymstopniuankietowanamłodzieżwskazywałanastarszerodzeń-stwo (9,0%). Pod pojęciem „inne” badani (5,4%)wskazali w trzech przypadkach na książki, po dwaprzypadkinawłasnystyliwzorceorazświatmuzyki.Odpowiedź koledzy/koleżanki i telewizja zajęły po-średniemiejsce. Napytanieoskładrodzinynajliczniejszągrupę(51,9%)stanowiłyosobymieszkającezrodzicamiiro-dzeństwem,następniemieszkającetakżezdziadkami(13,5%)itylkozrodzicami(12,5%).Innezestawieniadotyczyłytylkood1-4osób. Zdecydowanawiększość(72,1%)ankietowanejmłodzieżbyłazadowolonazwzajemnychkontaktówmiędzyczłonkamirodziny.Kolejnych14,4%niepo-trafiłosięwtejkwestiiokreślićzaznaczającodpowiedź„niewiem”,a13,5%zaznaczyło„nie”.Respondencimieli również zaznaczyć jakie są stosowane używkiwichrodzinie(tab.I). Najwięcejosóbwskazałonapaleniepapierosów.Spróbowano określić czy istnieje wpływ zachowańzdrowotnych rodziców na zachowania młodzieży.Wyniki(p>0,05)niepotwierdziłyzwiązkupomiędzypaleniem, piciem i stosowaniem środków psycho-aktywnych przez rodziców a stosowaniem ich orazczęstościąstosowaniaprzezbadanąmłodzież.

Według ankietowanych rodzina troszczyła sięonichiotocorobią.Połowabyłazdania,żebardzosiętroszcząiinteresują,29,8%uważało,żetrochęsiętroszcząiinteresują.Niepotrafiłoustosunkowaćsiędoproblemu14,4%osób.Nauzyskaniepomocywraziepotrzeby od rodziny, znajomych czy też sąsiadówmogłoliczyć78,9%osób.Byłotomożliwe,aleniezbytłatwedla19,2%itrudnedla1,9%badanych. Kolejnagrupapytańdotyczyłasposobuodżywia-niabadanejmłodzieży.Tylkoniewieleponadpołowa(52,9%) spożywała śniadanie codziennie, około¼sporadycznieiniespełna20%często.Odnotowanorównież4osoby(3,8%),którewogóleniespożywałyśniadania.Podwzględemczęstościwiększośćmłodzie-żyzjadałatrzy iwięcejposiłkówdziennie(83,6%).Tylko jedna osoba (1,0%) spożywała jeden posiłekdziennie.CzęstośćspożywaniawybranychproduktówwciągutygodniaprzedstawionowtabeliII.

1,0 1,01,0 1,9

8,7

73,1

13,5

0

20

40

60

80

100

%

wygło-dzenie

wychu-dzenie

niedo-waga

wagaprawidłowa

nad-waga

I stopieńotyłości

II stopieńotyłości

Ryc. 1. Rozkład wskaźnika BMI wśród badanych

Fig. 1. Distribution of BMI in subjects

Tabela I. Używki i uzależnienia w rodzinieTable I. Use of stimulants in the family

Używki i uzależnienia

nigdy czasem dość często bardzo często

liczba % liczba % liczba % liczba %

palenie papierosów

36 34,6 19 18,3 26 25,0 23 22,1

nadużywanie alkoholu

45 43,3 53 51,0 5 4,8 1 1,0

stosowanie środków psychoaktywnych

100 96,2 2 1,9 1 1,0 1 1,0

inne uzależnienia 78 75,0 20 19,2 4 3,8 2 1,9

Tabela II . Częstość spożywania wybranych produktów w ciągu tygodniaTable II. Frequency of selected product intake during a week

produktnigdy

rzadziej niż 1 raz w tygodniu

1 raz w tygodniu

2-4 razy w tygodniu

codziennie

N % N % N % N % N %

owoce 1 1,0 9 8,7 22 21,2 51 49,0 21 20,2

warzywa 0 0,0 9 8,7 20 19,2 45 43,3 30 28,8

słodycze 0 0,0 13 12,5 10 9,6 45 43,3 36 34,6

słodkie napoje gazowane

9 8,7 22 21,2 22 21,2 29 27,9 22 21,2

nabiał 0 0,0 2 1,9 12 11,5 41 39,4 49 47,1

mięso 1 1,0 4 3,8 9 8,7 53 51,0 37 35,6

pieczywa pełnoziarniste

13 12,5 14 13,5 14 13,5 29 27,9 34 32,7

Najczęściejgdyżcodzienniepreferowanympro-duktemwdieciewciągutygodniabyłnabiał,atakżemięso i słodycze. Tylko 1/5 codziennie spożywałaowoce,12,5%nigdyniespożywałopieczywapełno-ziarnistego,cojestwynikiemniezadawalającym.Niecoponadpołowabadanychniestosowaładiety,ponieważw swojej samoocenie miała prawidłową masę ciała,26,9%niestosowałodiety,aleuważało,żepowinnotrochęschudnąć,12,55%stosowałodietęlubrobiłocośwkierunkuschudnięcia,aok.10%uważało,że


powinnoprzytyć,stądniemamowyodiecieodchu-dzającej. Niespełna 40% ankietowanych uważało,że ich sposób odżywiania nie odpowiada zasadomzdrowegożywienia,cojestprawdąbiorącpoduwagępowyższewyniki.Zbadanowpływpłcinauzyskiwa-neodpowiedzidotycząceodżywiania.Okazałsięonnieistotny statystycznie w większości przypadkówza wyjątkiem pytania dotyczącego picia coca-coliispożywania mięsa. Analizując odpowiedzi dziew-częta wmniejszym stopniu od chłopców spożywałysłodkienapojegazowane.Nigdy10%,rzadziejniżrazwtygodniu25,7%.Wśródchłopcówtylko5,9%nigdyniepiłosłodkichnapojówgazowanych,arzadziejniżrazwtygodniu11,8%.Takżeowielemniejdziewcząt(24,3%v.58,8%)codzienniespożywałomięso,cozatym idziedużowięcej(57,1%v.38,2%)zjadałogo2-4razywtygodniu.Nieodnotowanorównieżistot-nychkorelacjipomiędzygrupamiokreślającymiBMIazagadnieniamidotyczącymisposobówodżywianiabadanejmłodzieży(p>0,05). W zakresie utrzymywania właściwej higienyuzyskanozadawalającewyniki.Większośćbadanychwykonywałatoaletęcałegociałarazdziennie(53,8%)lub częściej niż raz dziennie (40,4%). Podobnie87,5%myłozębyczęściejniżrazdziennie,8,7%razdziennie,2,9%conajmniej razw tygodniu,aleniecodziennie,jednaosobazakreśliła„nigdy”,alewydajesiętomałoprawdopodobne.Dziewczętawwiększymstopniuobserwowałyibadałyswojeciało.Najczęściejoglądałyswojepiersi(61,4%),najmniejobserwowałoznamiona np. pieprzyki (48,6%). Chłopcy najczęś-ciej obserwowali np. zgrubienia, obrzęki (44,1%),najmniejdokonywałoobserwacjiznamion(32,4%).Spośród specjalistów w zakresie zdrowia młodzieżnajczęściejkorzystałazporadstomatologa(82,7%),pielęgniarki szkolnej (42,3%) i okulisty (41,3%).Najmniej z porad dietetyka (2,9%). Zdecydowanawiększośćnastolatkówdostosowywałaswójubiórdowarunkówpogodowych(88,5%).Analizującwpływpłcinapowyższezmienneokazałosię,żedziewczętaczęściej myły zęby od chłopców (p=0,0029), częś-ciej korzystały z porad stomatologa (p=0,0049)idostosowywały ubiór do warunków atmosferycz-nych(p=0,0009). BadającwpływBMInaczęstośćwykonywania toalety całego ciała (p=0,000915),odnotowanozależność,wgktórejwrazzewzrostemBMImalałaczęstośćtoaletycałegociała.Najczęściejwykonywalijąbadanizniedowagą(75%),najrzadziejz nadwagą (18,8%). BMI miało również wpływ naczęstość mycia zębów (p=0,001324), korzystaniazporadstomatologa(p=0,001094)idostosowywa-niaubiorudopogody(p=0,000002).Wynikitakjakwyżejbyłykorzystniejszeuosóbzniedowagą. Badając zachowania zdrowotne ankietowanychosób,okazałosię,żeponadpołowabadanych(51,9%)

miała za sobą kontakty seksualne. Świadomość za-grożeńwynikającychzpodjęciawspółżycia imetodzapobieganiaim,wewłasnejsamooceniemiało87,5%osób.Większość(72,1%)miałazasobątakżepróbypaleniapapierosów.Wmomenciewypełnianiaankie-ty68,3%badanejmłodzieżystwierdziło,żeniepali,16,3%paliłorzadziejniżrazwtygodniu,10,6%paliłocodziennie,4,8%conajmniejrazwtygodniualeniecodziennie. Poza dwiema osobami wszyscy badanipróbowali napojów alkoholowych (98,1%), z czego29,8%piłowkażdymmiesiącu,28,8%wkażdymty-godniu.Prawiecotrzeciaosobapróbowałamarihuanylubinnejsubstancjipsychoaktywnej(30,8%).Co10osobastwierdziła,żenieznaryzykaichstosowania.Napytanieosamoocenęswojegozdrowianiecoponadpołowa(51,9%)oceniłajejakodobre,29,8%bardzodobre,16,3%takiesobie i1,9%złe.Analizującod-powiedzi pod względem płci, odnotowano różnicewzachowaniachzdrowotnychwzakresieznajomościzagrożeń wynikających z kontaktów seksualnych(p=0,0028),paleniatytoniu(p=0,0376),częstościspożywaniaalkoholu(p=0,0000),używaniamarihua-ny(p=0,0001)orazświadomościzryzykastosowaniaśrodkówpsychoaktywnych(p=0,0029)iutrudnieńwrealizacjiplanówżyciowych(p=0,0096).Więcejdziewczątniżchłopcówznałozagrożeniawynikającez wczesnej inicjacji seksualnej (94,3% v. 73,5%),rzadziejteżsięgałypoalkohol,papierosy,substancjepsychoaktywneiniemalwszystkieznałyryzykoichstosowania.Więcejdziewczątzdawałosobierównieżsprawę,żenieeliminowanieczynnikówryzykamożeutrudnić realizację własnych planów życiowych(88,6%v.67,6%).Podwzględemmiejscazamieszka-niazaobserwowanoróżniceznamiennestatystyczniewzakresieczęstościpiciaalkoholu(p=0,0462)iuży-waniamarihuany(p=0,0141)nakorzyśćmłodzieżymieszkającejnawsi. W dalszej kolejności analizowano odpowiedzidotyczące aktywności fizycznej badanej młodzieżyipoglądów na temat swojego wyglądu. Na pytanieosposobyspędzaniawolnegoczasuuzyskanołącznie261 odpowiedzi. Najczęściej młodzież spędzała tenczasnaspotkaniachzprzyjaciółmi(27,2%),następnienasłuchaniumuzykiioglądaniutelewizji(22,2%).Najmniej badani wskazywali na uprawianie sportu–9,2%.Średniowdni szkolnemłodzieżkorzystałazkomputera około 2 godzin dziennie, wweekendyokoło 3 godzin dziennie. Na pozaszkolną aktyw-ność sportową 46,2% ankietowanych przeznaczałodo 5godzin tygodniowo, 37,5% ani jednej godzinyi16,3%5-10godzin.Badanamłodzieżniebyłazbyt-nio zaangażowana w klubach sportowych, kołachzainteresowań, działalności społecznej lub organi-zacjach. Najwięcej osób działało w klubach sporto-wych,alestanowiłototylko11,5%ankietowanych.


W przypadku oceny własnego wyglądu większośćrespondentówuważała,żewyglądadobrze(41,3%)lubraczejprzeciętnie(38,5%),a4,8%oceniłoswójwygląd jakoniedobry.Abypoprawićswojąatrakcyj-ność najwięcej osób (36,7%) stosowało kosmetyki,13,6%korzystałozsiłownibądźklubufitness,10,7%opalałosię,cozadawalającenajmniej(1,2%)przyjmo-wałoodżywkiczy steroidyanaboliczne.Wwyborzesposobuupiększaniaciała,uwzględniałojegowpływnazdrowietylkotrochę43,3%osób,mocno39,4%,wcale17,3%.Napytanieoopinięnatematznaczeniazdrowegostylużycia,większośćmłodzieży(71,2%)wybrałaodpowiedź,żejestświadomaniebezpieczeń-stwa(np.chorób)wynikającychzezłegoodżywianiaibrakuaktywnościfizycznej.Wśródtychosóbbyło5 badanych, którzy dodatkowo zaznaczyli drugąopinię–przykładamwagędozdrowegostylużycia,ponieważjesttomodneidużosięotymmówioraz2badanych,którzyzaznaczyliodpowiedź–nieod-żywiam się zdrowo i nie jestem aktywny fizycznie,alewiem,żejesttoważne.Płećmiaławpływistotnystatystycznie w kwestiach korzystania z komputerawdniszkolne(p=0,0013)iweekendy(p=0,0003),ilościgodzinprzeznaczonychnaaktywnośćwczasiepozaszkolnym(0,0050),zaangażowaniewklubachsportowych(p=0,0451)orazorganizacjachkościel-nychireligijnych(p=0,0003).Dziewczętamniejko-rzystałyzkomputerawdniszkolne–około1godzinydziennie(37,1%).Chłopcyokoło4godzindziennie(29,4%). W weekendy podobnie, dziewczęta około2godzindziennie(35,7%),chłopcyokoło4godzindziennie(41,2%).Chłopcy poświęcaliwięcej czasunaaktywnośćsportowąwgodzinachpozaszkolnych5-10godzin(35,3%)iwramachklubówsportowych(20,6%). Miejsce zamieszkania miało wpływ tylkonaopinięnatematznaczeniastylużyciadlazdrowia(p=0,0084). Zaobserwowano również korelacjepomiędzy aktywnością fizyczną a BMI w kwestiikorzystaniazkomputerawdniszkolne(p=0,0128)iocenywyglądu(p=0,0257).Najwięcejczasuprzedkomputerem spędzali badani z nadwagą, najmniejzniedowagą. Najwięcej też osób z nadwagą oceniłoswójwyglądjakoniedobry. Kolejnakategoriawynikówdotyczyłaemocjiisa-mopoczuciabadanejmłodzieży.Moglionizaznaczyćjak często odczuwali pewne dolegliwości wokresie6miesięcyprzedbadaniem.Najczęściejbyłotozde-nerwowanie, odczuwane codziennie przez 15,4%osóbiczęściejniż1razwtygodniuprzez20,2%.Nakolejnymmiejscuznalazłosięrozdrażnienielubzłyhumor.Codziennieodczuwałotakistan9,6%bada-nychakolejne17,3%częściejniż jedenrazwtygo-dniu.Natrzecimmiejscuznalazłosięprzygnębieniei trudności w zasypianiu, które średnio odczuwanebyłoprzezbadanągrupęprawiewkażdymmiesiącu.

W przypadku przygnębienia – codziennie – 7,7%,częściejniż1razwtygodniu–8,7%osób.Trudnościwzasypianiumiałocodziennie9,6%aprzynajmniej1 raz w tygodniu 11,5% badanych. Najrzadziej byłodczuwanybólbrzucha–codziennie–1,9%aczęściejniż1razwtygodniu4,8%osób.Wymienionedolegli-wościwystępowałynajczęściejkiedymłodzieżmyślałaprzedewszystkimoszkole(42,2%).Nakolejnejpo-zycji znalazły się niepowodzenia wnauce (23,1%).Wnajmniejszym stopniu dolegliwości występowały,kiedy badana młodzież myślała o swoim wyglądzie(6,8%).Copiątybadany,kiedynapotykałnaproble-mymógłliczyćnapomocwięcejniż5osób(20,2%).Najwięcej(46,2%)na3-5osób.Trzechankietowanych(2,9%)stwierdziło,żeniemajążadnejbliskiejosoby,naktórejpomocmoglibyliczyć.Odpowiadającnapy-tanieosposobyradzeniasobiezestresem,ankietowaniudzieliliłącznie233odpowiedzi.Najczęściejwskazy-walinasłuchaniemuzyki(30%),następnierozmo-wy z przyjacielem (23,2%) i rozmowy z najbliższąosobąwrodzinie(12,4%).Wnajmniejszymstopniuwskazywalinabranielekówuspokajających(2,6%)i realizowanie się w kołach zainteresowań (0,9%).Pod pojęciem „inne” badana młodzież udzieliła pojednejodpowiedzi:czytamksiążkę,idęrąbaćdrewno,piekę placki, gotuję coś dla zabicia czasu, krzyczę,niemyślęonich,rysuję,wychodzęzpsem,wychodzęzdomunasamotnyspacer.Różnicewodpowiedziachze względu na płeć wystąpiły w przypadku dolegli-wościtakichjak:bólgłowy(p=0,0009),bólbrzucha(p=0,0000), zawroty głowy (p=0,0125) oraz ichprzyczyn(p=0,0422).Bóległowyrzadziejodczuwająchłopcy–rzadkolubnigdy–67,6%,podobniebólebrzucha–73,5%.Chłopcy również rzadziej cierpiąnazawrotygłowy(88,2%)wporównaniuzdziewczę-tami(65,7%).Wprzeciwieństwiedokoleżanek,nieprzejmująsiętakswoimwyglądem.Miejscezamiesz-kaniamiałotylkowpływnasposóbradzeniasobiezestresem (p=0,0099). Młodzież mieszkająca na wsiprzeważnie wybierała słuchanie muzyki i rozmowęznajbliższąosobąwrodzinie,mieszkającawmieściepodobnie choć w mniejszym stopniu, za to częściejoglądałatelewizję.Cozadawalające,nieliczneosoby(ok.5%)walczyłyzestresemsięgającpoużywkilublekiuspokajające(2-3%).

Dyskusja

Nieprawidłowy styl życia współczesnych spo-łeczeństw przynosi negatywne skutki zdrowotne,których konsekwencje szczególnie niebezpieczne sąwokresiemłodzieńczym.Stanświadomościuczniówwzakresieszerokopojętegozdrowiajestbardzozróż-nicowany,apoziomzachowańzdrowotnychdośćczę-stoniezadawalający.Śledzeniezmianwzakresiefunk-cjonowaniarodzinyorazbadaniewpływurodzinyna


zachowaniezdrowotnedorastającejmłodzieżywydajesiębyćważnymobszarembadań.Dotejporypowstałoniewielepublikacjinatentemat.Zanalizmiędzyna-rodowychzpoprzednichlatwynika,żepolskarodzinawypada korzystniej niż w innych krajach. Niestetywzoreminnychkrajów,korzystnewynikimogąulecpogorszeniu.Wostatnichlatachcorazwięcejdzieci,wychowujesięwrodzinachniepełnych,cowynikazezwiększającegosięodsetkasamotnychmatek,corazczęstszych rozwodów oraz zastępowanie związkówmałżeńskich nieformalnymi związkami partnerski-mi.Rzadziej spotykanesąteżrodzinywielodzietneiwielopokoleniowe[1]. Pierwszyblokpytańwykorzystanejwbadaniuan-kietydotyczyłstrukturyrodziny.WynikiporównanozbadaniamiprzeprowadzonymiprzezsiećbadawcząHBSCw2006i2010roku.Okazałosię,żesąoneza-dawalające.Największagrupawśródbadanychmiesz-kałazrodzicamiirodzeństwem[1,2].Wieluautorów[3,4]podkreśla,żedużeznaczeniedlakształtowaniazachowańmłodychludzimająwzorcerodzinnetzn.prezentowaneprzezrodzicówpostawywobeczdrowia,zwłaszczastosowanieprzeznichużywektakichjak:papierosy, alkohol i inne. Wśród młodzieży gimna-zjalnej Gorzowa Wielkopolskiego opisywanej przezŚwiderską-Kopacz[4]papierosypaliło13%uczniówrodziców niepalących i aż 26% uczniów rodzicówpalących.Stosowanieinnychużywekprzezrodziców,nie wpływało znacząco na zachowania zdrowotneuczniów. Podobnie w naszej pracy, różnice nie byłyznaczące w przypadku wszystkich wymienionychużywekstosowanychprzezrodzicówankietowanych.Następnepytaniakwestionariuszadotyczyływsparciaemocjonalnego,któredajepoczuciebliskości,szacun-ku i zaufania oraz informacyjno-instrumentalnegodającegoświadomośćwspólnegorozwiązywaniaprob-lemów. Wyniki ponownie porównano z badaniamiHBSC [1,2], gdzie nastolatki, podobnie jak nasiankietowaninajczęściejodpowiadali,żerodzicebar-dzotroszcząsięiinteresujątymcorobią,auzyskaniepomocywtrudnychsytuacjachzestronyrodzinyjestłatwe. Dostarczenieodpowiedniejilościenergiiiskładni-kówodżywczychjestwarunkiemprawidłowegodora-stania,sprzyjadobremusamopoczuciuidyspozycjidonauki,jestważnymelementemzapobieganiaotyłości,niedokrwistości,próchnicyzębów,zaburzeniomwje-dzeniu[za1].Okazujesię,żenieprawidłowościwtymzakresiesąpowszechne.WedługInstytutuŻywnościiŻywieniazalecanajestpiramidazdrowegożywieniaskładającasięzpięciugrupproduktów,którepowinnybyćuwzględnionewcodziennejdiecie,tj.produktyzbożowe, warzywa, owoce, mleko i jego przetworyorazmięso.Nabiałwbadanejgrupiebyłnajczęściejspożywanymproduktem,alecodziennieprzyjmowało

gotylko47%badanych.Podobnienaniedostatecznespożywanie mleka i jego przetworów zwracauwagęWoynarowska [5] powołując się na badania przed-stawioneprzezInstytutŻywnościiŻywieniaz2001rokuwgrupiewiekowej7-17lat.Dopodstawowychbłędówwodżywianiunastolatkównależyzaliczyćnie-regularnespożywanieposiłków,pomijaniepierwszegośniadania, częste podjadanie słodyczy [6]. Wedługbadań Instytutu Matki i Dziecka dotyczących mło-dzieży11-15-letniej,15%(co6uczeń)niespożywałocodzienniepierwszegośniadania,a24%(co4uczeń)niezjadałożadnegoposiłkuwszkole[5].Chlebna-So-kółiwsp.[3]powołująsięzkoleinabadaniaprzepro-wadzonewśród197dzieci13-15letnichprzezPerekiwsp.,stwierdzające,żesposóbodżywianiamłodzieży(zbliżonywśrodowiskumiejskimiwiejskim)znaczącoodbiegaodzasadprawidłowegożywienia.Jakwynikaztychbadańtrzyposiłkidzienniespożywałojedynie35,2%uczniów.Naszewynikiwtymzakresiesąza-dawalające,83,7%osóbodpowiedziało,żeprzyjmujetrzyposiłkidziennie.Ponadtoautorkapowołuje sięnaraportzVedycjimiędzynarodowychbadańiloś-ciowychnadzachowaniamizdrowotnymimłodzieżyszkolnejprzeprowadzonychwPolscew2002rokuwewspółpracyzBiuremRegionalnymWHOdlaEuropy(HBSC), który wykazał wiele niedostatków m. in.wzakresieodżywania.Wynikaznich,żewcodzien-nej diecie 60-70% nastolatków brakowało warzywi ciemnego pieczywa, równocześnie 41% badanychspożywałokażdegodniasłodyczeisłodkienapojega-zowane.Podobnietutajtylko32%spośródbadanychprzyjmowało codziennie ciemne pieczywo, 20,2%owoce,a28%warzywa.Bezsłodyczycodziennieniemogło obejść się aż 34% badanych. Jednocześnie38,5%miałoświadomość,żeichsposóbodżywanianieodpowiadazasadomzdrowegożywienia,a29,8%nie.Zgadzamysięzatem,żeistniejekoniecznośćedukacjizdrowotnej,abynietylkouświadamiaćkonsekwencjebłędówżywieniowych,aleteżmotywowaćdokształ-towania prawidłowych nawyków.Wanalizowanychbadaniach podjęto również próbę określenia różnicwystępującychwsposobieodżywianiapodwzględempłci, miejsca zamieszkania i BMI. Nie wykazanoistotnościwprzypadkudwóchostatnichzmiennych.Zaobserwowano ją u młodzieży płci męskiej, któraznacznieczęściejzjadałamięsoipiłasłodkienapojenp.coca-colę.PodobniewbadaniachHBSCz2006i2010rokuwięcejchłopcówniżdziewczątsięgałoposłodkie,gazowanenapoje[1,2]. U dorastającej młodzieży należy uwzględnićdiagnozę własnych zachowań związanych ze zdro-wiem idbaniem o higienę osobistą, a wyglądemisamopoczuciem. Dla niektórych młodych ludziwygląd(np.stanuzębienia)mogąbyćsprawądraż-liwąiwstydliwą,zwłaszczagdysązaniedbane.Woy-


narowska[8]podkreślaważnąrolędbaniaohigienęosobistąwokresiedorastania.Przedstawionewpracywynikiwykazały,żebardziejohigienęosobistądbajądziewczęta,częściejniżrazdzienniemyjązębyiwy-konujątoaletęciała,dostosowująubiórdowarunkówatmosferycznych i korzystają z porad specjalistów.Podobnieuww.autorki,gdzieczęściejniżrazdzienniezębyczyściło52%chłopcówi75%dziewcząt.Możetomiećzwiązekztym,żeudziewczątwtymokresiezwiększasięzainteresowaniewłasnymwyglądem,chcąsiępodobać,miećprzyjemnyzapachiładnyuśmiech,cozwiększamotywacjędotroskiociało[7]. W okresie młodości kształtują się zachowaniazdrowotne,któresąkontynuowanewżyciudorosłymitrudnopoddająsiękorekcie.Dlategoważnejest,abymłodzież w tym okresie korzystała z porad specjali-stówiwyrobiłanawyki,któremajądużeznaczeniedlazdrowianp.badaniepiersiukobiet,samobadaniejąderuchłopcówiobserwacjaznamion.Matodużeznacze-niewprofilaktyceprzeciwnowotworowej.Wszkołach,wktórychprzeprowadzonobadania,prowadzonybyłogólnopolskiprogramedukacyjnypt.,,Mamhakanaraka”, który przybliżał młodzieży wiedzę z zakresuprofilaktykichoróbnowotworowych.Pośródbadanejmłodzieży dziewczęta częściej dokonywały samoba-daniepiersiniżchłopcysamobadaniejąder,aróżnicabyłaistotnastatystycznie.WedługWoynarowskiej[8],niezachęcasięchłopcówdosamoocenyswojegociała,którzymniejniżdziewczętaikobietydbająoswojeciałoizdrowieorazczęściejpodejmujązachowaniaryzykow-ne.Ponadtozaobserwowano,żeosobyznadwagąprzy-wiązywałymniejsząuwagęhigienieosobistej,niżosobyzwagąprawidłową.WedługWyciskiwsp.[9]możetomiećzwiązekzniskąsamoocenąosóbznadwagą. Zachowania antyzdrowotne młodych ludzi sąobecniepoważnymproblememzdrowotnymispołecz-nymnacałymświecie.Niecoponadpołowaosóbwśródankietowanychmiałojużzasobąpierwszekontaktyseksualne. Zadawalający jest fakt, że 87,5% miałoświadomośćzagrożeńwynikającychzkontaktówsek-sualnych.PodobniewbadaniachprzeprowadzonychprzezAbdel-Aziz[10],81,7%maturzystówzdawałosobie sprawę z powagi tego problemu, jednak tylko36,2%chłopcówi45,6%dziewczątbyłoświadomych,żemożeondotyczyćichsamychlubkolegów.Zkoleigrupa studentów badanych przez Żurawicką i wsp.[11]miaładużąznajomośćmetodzapobieganiaciąży.Długołęcka[7]–powołującsięnabadaniaprzeprowa-dzonewtrzechszkołachponadgimnazjalnychwśróduczniów17-18-letnichprzezWoynarowską,Małkow-skąiTabakw2006roku–podaje,żepośróduczniówaktywnychseksualnie,wczasieostatniegostosunkupłciowego 11% nie stosowało antykoncepcji a dużaczęśćmłodzieżywybierałametodyomałejskutecz-nościnp.stosunekprzerywany,metodynaturalne.

Innym zachowaniem ryzykownym dla zdrowiajest palenie tytoniu. Według Ostaszewskiego [12]iWoynarowskiej[13]około70%młodzieżywwieku17-18latwypaliłopapierosaprzynajmniejjedenrazw życiu. Odsetek młodzieży, która pali codzienniesystematycznie zwiększa się w okresie dojrzewaniaod6%poprzezokoło16%wwieku15latdookoło25% w wieku 18 lat. Podobnie w pracy Skalskiej-Sadowskiej[14]zaobserwowanonajwyższypoziomrozpowszechnieniapaleniawdrugichklasachszkołyponadgimnazjalnej–80%.Wanalizowanejprzeznasgrupiemłodzieżycodzienniepaliło10,6%,a68,3%wmomenciewypełnianiaankietyniepaliłotytoniu.Jak podaje Chlebna-Sokół i wsp. [3] może to byćzwiązanezzanikającąmodąnatęużywkę. Alkoholjestnajczęściejużywanąsubstancjąpsy-choaktywnąprzezmłodzieżwPolsce.WynikibadańHBSCwskazują,żew2006rokuponadpołowana-stolatkówwwieku11latmiałajużzasobąpierwszepróbypiciaalkoholu.Pomiędzy15a17rokiemżyciajużprawiecałapopulacjamłodzieżypodejmowałata-kiepróby[12].Podobniewbadanejgrupiemłodzieżyalkoholpróbowało98,1%.Wynikidotycząceczęstościpicia alkoholu również nie są zadawalające. Żadnazosóbbadanychniepiłacodziennie,aleniemal30%piło alkohol 1 raz w tygodniu. Przedstawione danepomimo rozbieżności procentowych pokazują, żewiększośćmłodocianychniepoprzestajenapojedyn-czych„kontaktach”zalkoholem,aleregularniejekon-tynuuje.Częściejsięgalipoalkoholchłopcyzmiasta.SpożywaniealkoholubyłotakżejednymzproblemówpodjętychwbadaniachprzezStrzyżewską[15]orazŚcisłoiwsp.[16].Autorkialarmująwnich,żemło-dzieżzbytczęstosięgapoalkohol. Eksperymentowaniemłodzieżyznarkotykamijestnasilającymsięproblememzdrowiapublicznegowkra-jachwysokorozwiniętych.Zbadań[za1,2]wynika,żenajczęściejużywanajestprzeznastolatkówmari-huana,określanaprzeznichczęstojako,,niegroźneziółko”,ajejodległeskutkizdrowotnesąlekceważone.WynikiEuropejskiegoProgramuBadańAnkietowychwSzkołach(ESPAD)dotyczące,,używaniaalkoholuinarkotyków”wskazują,żeokoło1/3populacjimło-dzieżywwieku17latwPolsceużywałatychsubstancji1razwżyciu,aokoło10%razwmiesiącu[12].Wśród104ankietowanychprzeznasuczniów,narkotykówpróbowałook.31%.Częściej sięgaliponiechłopcy.PotwierdzasiętorównieżwbadaniachHBSC[1,2].Zadawalającyjestfakt,żeprawie90%badanychmiałoświadomość ryzyka jakie niesie za sobą stosowaniesubstancjipsychoaktywnych, iżemożetoutrudnićrealizacjęplanówżyciowych.ZkoleiMarcysiakiwsp.[17]zwracająuwagęnaniskipoziomwiedzyuczniówodnośnieskutkówzażywaniamarihuany.


były18-letniedziewczęta.Stanpsychicznyimożli-wości jegozmiansąwdużejmierzeuzależnioneodotoczenia,wktórymuczeńżyjeiuczysię.Zdaniemwielu współczesnych pedagogów ,,szkoła jest jednąz głównych przyczyn nadmiernego stresu u dzieci”[19].Wprzedstawionychbadaniachpotwierdzająsięniektórepowyższeobserwacje.Młodzieżnajczęściejodczuwałazdenerwowanie(prawiecodziennie)orazrozdrażnienie i zły humor. Wymienione wcześniejdolegliwościpojawiałysięnamyśloszkoleiwynikachwnauce.InnebadaniaprzeprowadzoneprzezOrdysiwsp.[20]wykazałysłabąumiejętnośćopanowaniastresuwśródbadanych,gdziegłównąprzyczynąbyłyegzaminyizaliczeniaorazdużonauki.Naszebadaniawykazały,żedolegliwościzwiązanezestresemczęściejwystępowałyudziewcząt,któretakżebyłymniejza-dowolonezeswojegowyglądu.Zadawalającejest,że97%badanejmłodzieżymiałowtrudnychsytuacjachosoby,naktóremogłoliczyć.Jednakwynikidotyczącesposoburadzeniasobiezestresemniesąjużtakopty-mistyczne.Najczęściejmłodzieżsłuchałamuzykilubrozmawiałazprzyjacielem,jednakbyliitacy,którzyw tych sytuacjach sięgali po alkohol lub papierosy.Podobne wyniki przytacza Ostrowska [21], wedługktórychwiększośćosóbwnaszymkrajumiaławokółsiebieosoby,naktórychpomociwsparciemogłaliczyćwtrudnychsytuacjach. Problemy,którepodjętowniniejszejpracynależądo zagadnień złożonych. Wydaje się, że wymagająonesystematycznych,pogłębionychbadańwróżnychśrodowiskachigrupachmłodzieżybędącejwokresieadolescencjiinietylko.

Wnioski1. Rodzina według badanych była najważniejsza

wichżyciuibyłagłównymźródłeminformacji.Młodzieżwwiększościżyławpełnychrodzinach,wktórychwystępowałydobrerelacje.Prezento-waneprzezrodzicówpostawywobeczdrowianiewykazały wpływu na kształtowanie zachowańantyzdrowotnychmłodychludzi.

2. Wdieciebadanychprzeważałnabiał,leczczęśćosób nie spożywała go codziennie. Najczęściejpopełnianymiprzezuczniówbłędamiwzakresieodżywianiabyłoniespożywanieśniadaniaprzedwyjściemdoszkoły,nieuwzględnianiewcodzien-nejdiecieciemnegopieczywaiwarzyw,zbytczęstespożywaniesłodyczy.

3. Badanamłodzieżposiadaławiedzęzzakresuhi-gienyosobistej,szczególniedziewczęta.Chłopcyi osoby z nadwagą wykazały mniejszą troskęohigienęidbanieostanzdrowia.

4. Wbadanejgrupiewystąpiłowielezachowańan-tyzdrowotnych,szczególniedotyczyłotopiciaal-koholu,wmniejszymstopniupaleniapapierosów

Aktywność fizyczna, spędzanie wolnego cza-su w połączeniu ze zdrowym żywieniem jest jednązpodstawowychpotrzebczłowiekaorazkluczowymwarunkiem zachowania i wzmacniania zdrowia wewszystkich okresach życia [1]. Według Woynarow-skiej[5,8,13]aktywnośćfizycznadzieciimłodzieżyzmieniasię.Nasilającasięzwiekiemhipokinezja,czyliniedobór ruchu jest przyczyną regresu sprawnościiwydolnościfizycznej.Grupą,któraszczególnieza-grożonajesthipokinezjąsądziewczętawwieku15-18lat.WskazująnatowynikibadańprzeprowadzonychwPolscewlatach2002-2005,wedługktórychtylko11%dziewcząti17%chłopcówwwieku18latosią-gało zalecany poziom aktywności. Wyniki naszychbadańrównieżnie sązadawalające.Niespełna10%poświęcałowolnyczasnauprawianiesportuibyłotookoło5godzintygodniowo,aok.37%niepoświęcałona aktywność sportową ani jednej godziny. Dziew-czętapoświęcałyznaczniemniejczasunaaktywnośćfizycznąizaangażowaniewklubachsportowychibyłotoznamiennestatystycznie.Badanamłodzieżwolnyczas najczęściej spędzała z przyjaciółmi, następnieoglądająctelewizjęlubprzykomputerze.Aprzecieżjednym z kluczowych i integrujących składnikówzdrowego stylu życia jest ruch, bez którego nie jestmożliwa jakakolwiek prawidłowa strategia zdrowiaijejutrzymanie.Aktywnośćfizycznączęstowbada-niachłączysięzwynikamiwskaźnikaBMI.Okazałosię,żebadaniznadwagąwięcejczasuspędzaliprzedkomputerem. Prawdopodobnie właśnie brak ruchuispędzanie wiele czasu przed ekranem przyczyniłosiędoichnadwagi. Wokresieadolescencjimłodzieżczęstoniejestza-dowolonazwygląduswojegociała,podejmujeróżnegorodzajuczynności,częstoryzykownedlazdrowianp.dziewczętaodchudzająsię,chłopcyprzyjmująsteroidyanaboliczne.Wbadanejgrupiemłodzieżnajczęściejstosowała kosmetyki i była zadowolona z własnegowyglądu.Wyjątekstanowiłyosobyznadwagą,którebyły mniej usatysfakcjonowane swoim wyglądem,niżosobyzwagąprawidłowąiniedowagą,zwłaszczadziewczęta.PodobniepodajeMazuriwsp.[1]. Wśródmłodzieżywwieku10-18 latwystępujedużyodsetekosóbzgłaszającychróżnedolegliwościinegatywne stany emocjonalne. Kulmatycki [18]powołujesięnabadaniaprzeprowadzoneprzezJod-kowską w 2005 roku, „w reprezentatywnej grupieuczniówIiIIIklasszkółponadgimnazjalnychwwieku16-18lat,którewskazują,żeprawiecodziennielubczęściejniż1razwtygodniuzdenerwowanieodczu-wało 38,5% uczniów, rozdrażnienie lub zły humor28,7%,przygnębienieorazobjawypsychosomatycznezwiązane zbólami głowy i bezsennością odczuwałco 5 uczeń, a lęk lub niepokój 3,6% badanych”.Częściej niezadowolone i zgłaszające dolegliwości


iużywanianarkotykóworazzagrożeńwczesnegopodejmowaniainicjacjiseksualnych.Najczęściejdotyczyłotochłopcówmieszkającychwmieście.

5. Młodzież swój wolny czas spędzała w sposóbbierny,przeważnienaspotkaniachzprzyjaciół-mi, słuchaniu muzyki lub przed telewizorem,zwłaszczadziewczęta.Małoosóbaktywniedzia-łałoworganizacjachpozaszkolnych.Większośćbadanychbyłazadowolonaze swojegowygląduizastanawiałasięnadczynnościami,którewpły-nęłybynajegozmianę.Wyjątekstanowiłyosobyznadwagą.

6. Przyczynąwystępowaniastresuuankietowanychidolegliwościznimzwiązanychbyłaszkołaiwy-nikiwnauce.Częściejdotyczyłyonedziewczątniżchłopców.Najczęstszymimetodamiradzeniasobiezestresembyłosłuchaniemuzyki,rozmowazbliskąosobą,oglądanietelewizji.

7. Młodzieżmiaławiedzęozdrowiuijegouwarun-kowaniach,jednaknieznalazłotobezpośredniegoprzełożenianapodejmowaneprzeznichzacho-wania zdrowotne. Wyższą świadomość i troskęozdrowiewykazałydziewczęta.

1. Mazur J, Woynarowska B, Kołoło H (red). Zdrowiesubiektywne, styl życia i środowisko psychospołecznemłodzieży szkolnej w Polsce. Raport techniczny z badańHBSC2006.IMiD,Warszawa2007.

2. MazurJ,Małkowska-SzkutnikA(red).WynikibadańHBSC2010.Raporttechniczny.IMiD,Warszawa2011.

3. Chlebna-Sokół D, Zbęk E, Sobczak M. Zachowaniazdrowotne dzieci, młodzieży i wybranych grup młodychdorosłychwPolsce.ZdrPubl2007,117,1:63-67.

4. Świderska-Kopacz J. Zachowanie zdrowotne młodzieżygimnazjalnej i ich wybrane uwarunkowania. WSSEwGorzowie Wielkopolskim 2009, www.szkped.pl(21.07.2010).

5. Woynarowska B. Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna.[w:] Edukacja Zdrowotna. Woynarowska B (red). PWN,Warszawa2008.

6. Zimna-Walendzik E, Kolmaga A, Tafalska E. Styl życia– aktywność fizyczna, preferencje żywieniowe dziecikończącychszkołępodstawową.ŻywnNaukTechnolJakość2009,4:195-203.

7. Długołęcka A. Seksualność – wybrane zagadnienia. [w:]Edukacja Zdrowotna. Woynarowska B (red). PWN,Warszawa2008:343-390.

8. WoynarowskaB.Dbałośćociało.[w:]EdukacjaZdrowotna.WoynarowskaB(red).PWN,Warszawa2008:273-293.

9. Wycisk J, Ziółkowska B. Zaburzenia odżywiania. [w:]Młodzież przeciwko sobie. WyciskJ, Ziółkowska B. Difin,Warszawa2009:51-88.

10. Abdel-Aziz A. Co wiedzą maturzyści na temat choróbprzenoszonychdrogąpłciową.MagPielPołożn2010,7-8:54-55.

11. ŻurawickaD,ZimnowodaM.Antykoncepcjawśrodowiskustudentów.MagPielPołożn2008,6:36-37.

Piśmiennictwo / References

12. Ostaszewski K. Zapobieganie użyciu substancj ipsychoaktywnych.[w:]EdukacjaZdrowotna.WoynarowskaB(red).PWN,Warszawa2008:483-548.

13. Woynarowska B, Adamowicz-Klepalska B. Problemyzdrowotne, społeczne i szkolne uczniów. [w:] Standardyi metodyka pracy pielęgniarki i higienistki szkolnej.Oblacińska A, Ostręga W (red). IMiD, Warszawa 2003:13-28.

14. Skalska-Sadowska J. Rozpowszechnienie substancjipsychoaktywnychwśródmłodzieżyszkolnejmiastaPoznaniaw powiązaniuzniektórymielementami stylużycia.www.docmhtml.pl(21.02.2010).

15. StrzyżewskaM.Teoriaznana,gorzejzpraktyką.MagPielPołożn2008,6:14-15.

16. Ścisło L, Rumińska A, Wręźlewicz E. Poziom zagrożeniaalkoholizmem wśród młodzieży szkolnej oraz propozycjedziałań profilaktycznych. Zdr Publ 2002, 112, (supl 1):184-187.

17. MarcysiakM,DiabelecM,ZagrobaMiwsp.Wiedzauczniównatematskutkówuzależnieniaodmarihuany.ProblPielęgn2010,18,2:191-197.

18. KulmatyckiK.Zdrowieidobrostanpsychiczny.[w:]Edukacjazdrowotna.WoynarowskaB(red).PWN,Warszawa2008:343-390.

19. Ignar-Golinowska B. Warunki higieniczno-sanitarnewszkole. [w:] Standardy i metodyka pracy pielęgniarkiihigienistkiszkolnej.OblacińskaA,OstręgaW(red).IMiD,Warszawa2003:28-41.

20. Ordys D, Eszyk J. Próba oceny stylu życia młodzieżystudenckiejśląskichuczelni.AnnUMCS2003,58(supl.13),177:405-410.

21. Ostrowska A. Prozdrowotne style życia. [w:] Styl życiaazdrowie, z zagadnień promocji zdrowia. IFiS PAN,Warszawa1999:13-32.

Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego … · 174 Hygeia Public Health 2012, 47(2):...

Documents

Transcript of Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego … · 174 Hygeia Public Health 2012, 47(2):...