Ocena pacjentów starszych po udarze mózgu według ...

Streszczenie

Udary stanowią najpoważniejszy problem neurologiczny trwałego inwalidztwa osób dorosłych na świecie. Pacjenci po przebytym udarze mózgu wymagają oceny wyników leczenia i rehabilitacji, oceny samo-dzielności, jakości życia i zdolności do pracy.

Przydatnym narzędziem, ułatwiającym ocenę, są punktowe skale udarów, które są najstarszą metodą klinimetrii. W ciągu ostatnich lat powstało szereg skal punktowych (scoring scales) przeznaczonych dla chorych po udarze mózgowym i szereg ich modyfikacji.

Badaniem objęto 25 osób (20 kobiet i 5 mężczyzn) w wieku 61 do 88 lat, po udarze mózgu, pacjentów Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego o profilu rehabilitacyjnym Sióstr Elżbietanek we Wrocławiu. Badaniezakończyły 23 osoby. Przeprowadzono je dwukrotnie: badanie wstępne oraz końcowe po 8 tygodniach. Oceny skali uszkodzenia dokonano przy użyciu Skandynawskiej Skali Udarów.

Analizę przeprowadzono sumując punkty w punktacji prognostycznej i funkcjonalnej długoterminowej. By umożliwić porównanie badania początkowego i końcowego, sumę punktów wyrażono w procentach wartości maksymalnych. Rozkład punktacji prognostycznej w grupie kobiet i mężczyzn był podobny, choć różnica średnich nie była statystycznie istotna. Można zatem sformułować wniosek, że obie punktacje nie zależą od płci, do których były stosowane. Wyniki nie pozwoliły na wykazanie zależności punktacji prognostycznej i długoterminowej od wieku pacjentów oraz od strony udaru. Punktacja prognostyczna nie zależy od liczby przebytych udarów. W przypadku punktacji długoterminowej większe jej wartości wiążą się z osobami, które przeszły jeden udar, różnica średnich, mimo że bardzo wyraźna, nie jest statystycznie istotna.

Wnioski

1. Nie występuje związek między poprawą stanu funkcjonalnego pacjentów po udarze mózgu a płcią.

2. Istnieje większa szansa poprawy stanu funkcjonalnego u osób po jednym incydencie udarowym.

artykuł oryginalny original article

Copyright © 2010 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego

PGP

148

PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2011;8(2):63-72

Ocena pacjentów starszych po udarze mózgu według Skandynawskiej Skali UdarówAssessment of older patients after stroke according Scandinavian Neurological Stroke ScaleWioletta Dziubek1, Joanna Kowalska1, 2, Witold Nowak2

1Katedra Fizjoterapii w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej Wydział Fizjoterapii AWF Wrocław 2Zakład Opiekuńczo-Leczniczy o Profilu Rehabilitacyjnym Zgromadzenia Sióstr Św. Elżbiety, Wrocław

Słowa kluczowe: osoba starsza, udar mózgu, Skandynawska Skala Udarów Key words: elderly person, stroke, Scandinavian Neurological Stroke Scale

Adres do korespondencji:Wioletta Dziubek-RogowskaWydział Fizjoterapii AWF Wrocławal. I.J. Paderewskiego 3551-612 WrocławBudynek P4

64

Wioletta Dziubek i wsp.: Skandynawska Skala Udarów

Abstract

Strokes are the most serious neurological problems, that couse permanent disability in adults worldwide. Stroke patients need an evaluation of treatment and rehabilitation, self-assessment, quality of life and ability to work. A useful tool to facilitate assessment are scoring scales, which are the oldest area of clinimetric. In the recent years was a series of scoring scales designed for patients after stroke.

The study included 25 people (5 women and 20 men) aged 61 to 88 years after stroke, patients of Department of Caring with the profile of the rehabilitation of the Sisters of St. Elizabeth in Wroclaw. 23 people completed the survey. They performed twice: a preliminary study and the final after 8 weeks.Scale damage assessment was made using the Scandinavian Stroke Scale.

The analysis was performed aggregating scoring points in the prognostic and functional long-term. To enable a comparison study of initial and final total score is expressed as a percentage of the maximumvalues. Distribution of prognostic scores in a group of men and women was similar, although average difference was not statistically significant. It can therefore be concluded that the two scores do notdepend on gender, which have been applied. The results did not allow the demonstration of prognostic scores based on age and long-term patients and from side of stroke. Prognostic Scoring does not depend on the number of strokes. In the case of long-term scoring higher its value associated with people who have had a one stroke, although the average difference is not statistically significant.

Conclusions

1. There is no relationship between the functional improvement of stroke patients and gender.

2. There is a greater opportunity to improve the functional status of patients after one stroke incident.

Wstęp

Udary stanowią najpoważniejszy problem neurologiczny trwałego inwalidztwa osób dorosłych na świe-cie. Pacjenci po przebytym udarze mózgu, wymagają oceny wyników leczenia i rehabilitacji, oceny samodzielności, jakości życia i zdolności do pracy.

Przydatnym narzędziem, ułatwiającym ocenę, są punktowe skale udarów, które są najstarszą metodą klinimetrii. Klinimetria jest dziedziną wiedzy medycznej, której celem jest opracowywanie i stosowanie metod (skal) umożliwiających pomiar zjawisk klinicznych występujących u chorego [1].

Zapotrzebowanie na konieczność obiektywizacji zjawisk klinicznych wynika z określonych przez WHO definicji trzech podstawowych następstw choroby: uszkodzenia (impairment), niepełnosprawności(disability) i upośledzenia – zależności (handicap) [1-7]. Pociąga to za sobą potrzebę oceny stanu klinicznego i funkcjonalnego chorych.

W ciągu ostatnich lat powstało szereg skal punktowych (scoring scales) przeznaczonych dla chorych po udarze mózgowym i cały szereg ich modyfikacji [5, 7, 8].

Skale stosowane w celu oceny stanu chorych z chorobami neurologicznymi dzieli się na skale uszkodzeń, skale funkcjonalne i skale oceniające jakość życia [1,7].

Wśród skal funkcjonalnych stosuje się wskaźnik Barthel, Pomiar Niezależności Funkcjonalnej (Functional Independence Measure – FIM), Wskaźnik Funkcjonalny Repty.

65


Najczęściej stosowane skale uszkodzeń to: skala Glasgow (Glasgow Coma Scale) i skala Mathew (Mathew Scale) oraz Skandynawska Skala Udarów (Scandinavian Neurological Stroke Scale – SSS).

Skale jakości życia, to krótki 36-punktowy przegląd zdrowia (Medical Outcome Study 36-Item Short--Form Health Survey – SF-36), EuroQol-5D, Wskaźnik Jakości Życia (Quality of Life Index – QLI), Profil Wpływu Choroby (Sickness Impact Profile – SIP) i Profil Zdrowia Nottingham (Nottingham HealthProfile – NHP) [1].

Cel pracy

Celem pracy była analiza i ocena postępów prowadzonej fizjoterapii u pacjentów starszych po udarzemózgu z wykorzystaniem Skandynawskiej Skali Udarów, przebywających w Zakładzie Opiekuńczo-Lecz-niczym o Profilu Rehabilitacyjnym oraz weryfikacja hipotezy mówiącej, że ostateczny stan funkcjonalnyi efekty usprawniania uzależnione są od płci, wieku, strony niedowładu, typu oraz ilości przebytych udarów.

Materiał i metody badań

Badaniem objęto 25 osób po udarze mózgu, przebywających w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym o profilu rehabilitacyjnym we Wrocławiu.

Badania zakończyło 23 pacjentów (2 osoby zostały wypisane do domu lub innego ośrodka, bez moż-liwości przeprowadzenia badania końcowego). Od pacjentów zakwalifikowanych do projektu lub ichrodzin (opiekunów) uzyskano pisemną zgodę na przeprowadzenie badań. Ponadto osoby te zostały poinformowane o możliwości rezygnacji na każdym etapie badań.

W dwudziestopięcioosobowej grupie badanych było 20 kobiet (80%) i 5 mężczyzn (20%) w wieku 61 do 88 lat. Udar niedokrwienny przebyło 21 osób (84%), udar niedokrwienny wtórnie ukrwotocz-niony – 3 osoby (12%), 1 osoba przebyła udar krwotoczny (4%). Niedowład lewostronny dotyczył 15 pacjentów, a prawostronny 10. Wśród badanych największą grupę stanowili pacjenci, którzy przebyli jeden udar [tabela 1].

Tabela 1. Rodzaj i liczba przebytych udarów oraz strona niedowładuTable 1. Type and number of completed stroke and site of paralysis

liczba %

Rodzaj udaru

niedokrwienny 21 84

ukrwotoczniony 3 12

krwotoczny 1 4

Niedowładlewostronny 15 60

prawostronny 10 40

Liczba przebytych

udarów

1 21 84

2 3 12

3 1 4

66


Oceny uszkodzenia oraz postępów prowadzonej fizjoterapii dokonano przy użyciu Skandynawskiej SkaliUdarów (Scandinavian Neurological Stroke Scale – SSS), składającej się z dwóch punktacji – począt-kowej prognostycznej i funkcjonalnej długoterminowej. Część prognostyczna ocenia stan świadomo-ści, ruchy gałek ocznych oraz siłę kończyn górnej i dolnej po stronie niedowładu. Część funkcjonalna obejmuje stan siły kończyn górnej i dolnej, siłę ręki, orientację, mowę, porażenie nerwu twarzowego i chód [9, 10, 11, 12]. Maksymalna możliwa do uzyskania liczba punktów wynosi w przypadku punktacji prognostycznej – 22, a funkcjonalnej długoterminowej – 48. Im wyższa punktacja, tym lepszy stan funkcjonalny pacjenta.

Każdy z badanych pacjentów objęty był indywidualnym programem rehabilitacji, dostosowanym do stwierdzonych deficytów neurologicznych, z powodu udaru mózgu oraz prezentowanej wydolnościfizycznej i psychicznej. W skład rehabilitacji prowadzonej na sali gimnastycznej wchodziły: ćwiczeniaoddechowe (czynne i wspomagane), ćwiczenia bierne i czynne kończyn niedowładnych, ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne, ćwiczenia równoważne i koordynacyjne, ćwiczenia czynne i z oporem kończyn nieporażonych oraz tułowia, ćwiczenia w odciążeniu (bloczki i podwieszki) oraz z wykorzy-staniem różnych przyrządów (rower i rotor ręczny) i przyborów gimnastycznych, pionizacja i nauka chodzenia po terenie płaskim i schodach, ćwiczenia ogólnousprawniające, stosowano elementy wzorców ruchowych metody PNF. Ćwiczenia uzupełniano fizykoterapią, stosowano: krioterapię, laseroterapię,światłolecznictwo (lampa Sollux) oraz magnetoterapię i magnetostymulację, a także masaże wodne oraz masaż klasyczny.

Program rehabilitacji uzupełniały: terapia mowy z logopedą (głównie osoby z afazją) oraz psychote-rapia, terapia ułożeniowa, nauka samoobsługi oraz terapia zajęciowa (prowadzona przez studentów Warsztatów Terapii Zajęciowej).

Wszystkim pacjentom planowano i uzupełniano potrzebne zaopatrzenie ortopedyczne celem prawidłowej realizacji programu rehabilitacji i poprawy jakości życia. Zaopatrzenie obejmowało: temblaki, łuski, podciągi na opadającą stopę, balkoniki, czwórnogi, kule łokciowe i laski.

Wykonano: badania wstępne (prognostyczne) oraz po 8 tygodniach regularnej fizjoterapii badaniakońcowe (długoterminowe).

Średnie wartości procentowe, odpowiadające różnym uwzględnianym czynnikom, których wpływ na usprawnianie analizowano, porównywano stosując nieparametryczny test Mann’a-Whitney’a. W obli-czeniach wykorzystano także nieparametryczny współczynnik korelacji rangowej Spearman’a. Analizę skuteczności usprawniania w zależności od rozpatrywanych czynników uzupełniano stosując test chi--kwadrat niezależności [13].

Wyniki badań

Wyniki testów przedstawiono w postaci zależności od: wieku, płci, strony niedowładu, typu udaru, ilości przebytych udarów. Dwie osoby nie uczestniczyły w badaniu końcowym, stąd wynikające róż-nice liczebności w obu badaniach. W analizie zmian sprawności pomniejszono zatem liczebność do 23 pacjentów.

Analizę przeprowadzono sumując punkty w punktacji prognostycznej i funkcjonalnej długoterminowej. Aby umożliwić porównanie badania początkowego i końcowego, sumę punktów wyrażono w procentach wartości maksymalnych. Wyniki przedstawia rycina 1.

67


Rycina 1. Wyniki Skandynawskiej Skali UdarówFigure 1. Results the Scandinavian Neurological Stroke Scale

Trudno utożsamiać ocenę prognostyczną z badaniem początkowym, a długoterminową z badaniem końcowym. Dlatego w dalszej analizie obie punktacje rozpatrywano oddzielnie.

Zależność od wieku

Ocenę tej zależności przeprowadzono wyznaczając współczynnik korelacji rangowej Spearman’a po-między wiekiem badanych oraz ich punktacją prognostyczną i długoterminową. Wyniki nie pozwoliły na wykazanie zależności punktacji prognostycznej i długoterminowej od wieku pacjentów [tabela 2].

Tabela 2. Współczynniki korelacji rangowej Spearman’a wieku i punktacji prognostycznej i długotermi-nowej Skandynawskiej Skali Udarów

Table 2. Spearman’s rank correlation coefficients of age and predictive scoring and long-term of theScandinavian Neurological Stroke Scale

Punktacja Współczynnik korelacji

Prognostyczna 0,36

Długoterminowa 0,21

Zależność od płci

Rozkład punktacji prognostycznej w grupie kobiet i mężczyzn był podobny [tabela 3]. Rozkład punkta-cji długoterminowej u mężczyzn przesunięty był w stronę wartości większych w stosunku do rozkładu w grupie kobiet. Jednak różnica średnich nie była istotna statystycznie.

Zależność od strony udaru

Wprawdzie wartości średnie punktacji prognostycznej i długoterminowej wykazywały relacje przeciwne w zależności od strony udaru. Jednak różnice średnich w obu punktacjach nie były znaczne i tym samym statystycznie nieistotne [tabela 3].

68


Tabela 3. Zależność wyników Skandynawskiej Skali Udarów od płci, strony i liczby przebytych udarówTable 3. The dependence of the results of the Scandinavian Neurological Stroke Scale by gender, the

site and the number of strokes

Punktacja

Płeć Test Mann’a-Whitney’a

kobiety mężczyźni Z p

Prognostyczna 60,9 61,8 0,24 0,81

Długoterminowa 47,3 59,9 1,06 0,29

PunktacjaStrona udaru Test Mann’a-Whitney’a

lewostronny prawostronny Z p

Prognostyczna 55,8 69,1 1,03 0,30


PunktacjaLiczba udarów Test Mann’a-Whitney’a

1 >1 Z p

Prognostyczna 61,3 60,2 0,45 0,65


W związku ze zbyt małą liczbą osób po udarach niedokrwiennych, ukrwotocznionych i krwotocznych, nie było możliwości analizy zależności poprawy stanu funkcjonalnego od tego czynnika.

Zależność od liczby udarów

Punktacja prognostyczna nie zależy od liczby przebytych udarów. W przypadku punktacji długotermi-nowej, większe jej wartości wiążą się z osobami, które przeszły jeden udar [tabela 3]. Niższe wartości punktowe charakteryzowały osoby po większej liczbie udarów. Jednak różnica średnich w tych obu grupach, mimo że bardzo wyraźna, nie jest statystycznie istotna.

Tabela 4. Zależność postępów rehabilitacji prowadzonej u pacjentów po udarze mózgu od płci, wieku, strony niedowładu, ilości przebytych udarów

Table 4. Dependence of the progress of rehabilitation in patients after stroke by gender, age, the site of paralysis, the number of strokes

Punktacja Płeć WiejStrona udaru

Liczba Udarów

Skandynawska Skala Udarów N N N T?

W tabeli 4 przedstawiono zależność analizowanych czynników od uzyskanych wyników przeprowa-dzonych badań. Przypadki stwierdzenia zależności oznaczono literą T, a przypadki braku zależności literą N. Oznaczeniem T(?) określono przypadki wymagające dalszego potwierdzenia na materiale liczniejszym. W szczególności dotyczy to zależności od liczby udarów (bardzo mało przypadków tej

69


liczby >1). Taka sytuacja w Skandynawskiej Skali Udarów oznacza, że liczba udarów nie wpływa na punktację prognostyczną, ale po kilku udarach punktacja funkcjonalna długoterminowa jest niższa niż po jednym udarze.

Dyskusja

Złożoność symptomatologii udarów mózgu i ich następstw sprawiła, że stworzenie idealnej skali nie jest możliwe. Taka idealna skala powinna być niezawodna we wszystkich przypadkach, czuła, komuni-katywna, prosta w wykonaniu, powtarzalna, powinna wykazywać zmiany w stanie zdrowia w kolejnych badaniach. W praktyce skuteczność stosowania skali udarowej zależy od jej konstrukcji oraz doświad-czenia badacza [14, 15, 16].

W piśmiennictwie polskim Skandynawską Skalą Udarów posługiwali się Jaracz i Kozubski, rozszerzając ją o Skalę Barthel, oraz badanie jakości życia skalą Sickness Impact Profile (SIP) i Indeksem JakościŻycia (IJŻ). Autorzy zauważyli w okresie sześciomiesięcznych badań poprawę neurologiczną i funk-cjonalną pacjentów, a największy postęp dokonał się w obu przypadkach w okresie pierwszych trzech tygodni od udaru [10].

Woldańska-Okońska i wsp. [17, 18] w przeprowadzonych badaniach zależności postępowania rehabi-litacyjnego od płci i wieku, nie stwierdzili znaczenia tych dwóch determinantów dla późnych wyników rehabilitacji. Również przedstawione wyniki badań wskazują na brak związku zależności postępowania rehabilitacyjnego od płci oraz wieku pacjentów. Zatem nawet najstarsze osoby, zarówno kobiety jak i mężczyźni po udarze mózgu, mogą czerpać korzyści z prowadzonej fizjoterapii i poprawiać swój stanfunkcjonalny.

Także strona udaru w grupie pacjentów Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego nie miała wpływu na punktację prognostyczną i długoterminową Skandynawskiej Skali Udarów. Potwierdzają to w swoich badaniach Czernicki i wsp. Strona udaru nie stanowi kryterium prognostycznego i nie odgrywa znaczącej roli w późnej ocenie wyników rehabilitacji [19]. Pacjenci z niedowładem lewostronnym, a także prawostron-nym, mogą osiągać podobne rezultaty prowadzonego usprawniania, ponieważ, jak podkreśla Stępniak i wsp., dla pacjenta, szczególnie geriatrycznego, nie jest ważny w chorobie stopień niedowładu, ale zdolność do samoobsługi [20].

Przeprowadzone badania wykazały również, że niższe wartości w SSS zdobyły osoby starsze, po więk-szej liczbie udarów. Można zatem wnioskować, że większa liczba udarów stanowi czynnik pogarszający rokowanie, szczególnie długoterminowe. Wartości te wprawdzie były nieistotne statystycznie, co mogło być spowodowane bardzo małą liczebnością osób po większej liczbie udarów (cztery osoby). Wymaga to zdecydowanie potwierdzenia na większej liczbie osób po kilku udarach.

Bożek-Sochacka i Kwolek [21] w przeprowadzonych badaniach stwierdzili, że chorzy po przebytym kolejnym udarze mózgu powinni mieć możliwość usprawniania, tak samo jak osoby po pierwszym udarze mózgu. Otrzymane wyniki wskazują wręcz na zwrócenie większej uwagi i zintensyfikowanieprowadzonej terapii u pacjentów po kolejnym udarze, tak aby w jak najkrótszym czasie osiągnęli oni optymalny dla siebie stan funkcjonalny.

Kwolek i wsp. [22] oraz Miller i wsp. [16] w swoich pionierskich badaniach stwierdzili, że prowadzenie wczesnej, kompleksowej i ciągłej rehabilitacji zapewnia poprawę funkcjonalną pacjentów po udarze mózgu nawet z ciężkimi powikłaniami kardiologicznymi i internistycznymi. Należy tylko dążyć do pier-wotnego ustabilizowania stanu klinicznego, a następnie wdrożyć postępowanie usprawniające indywi-dualnie zaplanowane do danego pacjenta.

Badania oraz liczba istniejących skal oceniających pacjentów po udarze mózgu pokazują, że wydaje się celowe stworzenie i przyjęcie w Polsce zunifikowanego systemu oceny stopnia uszkodzenia i stanufunkcjonalnego tychże chorych. Pozwoli to na rzeczowe i wnikliwe porównywanie wyników obserwacji klinicznych dokonywanych w różnych ośrodkach i przez różnych badaczy [23, 24].

70


Wnioski

1. Poprawa stanu funkcjonalnego i efekty usprawniania pacjentów starszych po udarze mózgu ocenianych Skandynawską Skalą Udarów nie zależą od wieku, płci i strony udaru.

2. Większą poprawę stanu funkcjonalnego po systematycznej 8 tygodniowej fizjoterapii za-obserwowano u osób starszych po jednym incydencie udarowym.

3. Przeprowadzone badania wymagają potwierdzenia otrzymanych wyników na większej grupie osób.

Piśmiennictwo

[1] Drużbicki M, Pacześniak-Jost A, Kwolek A Metody klinometryczne stosowane w rehabilitacji neurologicznej. Przegl Med Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007; 3: 268–274.

[2] Opara J Skale udarów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej 1999; 7-74.[3] Opara J Possibilities of objective evaluation of treatment and rehabilitation effects after stroke. Pol Merk

Lek 1998; 6(36): 336-339. [4] Heerkens Y.F. Brandsma J.W, Van Ravensberg C.D Impairments and disabilities – the difference:

proposal for adjustment of the international classification of impairments, disabilities and handicaps.Phys Ther 1994; 430-442.

[5] International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps. A manual of classificationrelating to the consequences of disease. Geneva, WHO 1980.

[6] Orgogozo J.M The concepts of impairment, disability and handicap. Cerebrovasc Dis, 1989; 2-6. [7] Kowalska J, Wolińska A, Moskal J, Kaźmierski R Ocena stanu klinicznego pacjentów po przebytym

udarze mózgu według skal NIHSS i Skandynawskiej z wykorzystaniem technik video. Nowiny Lek 2001; 70, Supl. I, 160-167.

[8] Orgogozo JM Advantages and disadvantages of neurological scales. Cerebrovasc Dis 1998; suppl.2, 1.

[9] Lindenstrom E, Boysen G, Christiansen L.W Reliability of Scandinavian Neurological Stroke Scale. Cerebrovasc Dis, 1991; 1: 103-107.

[10] Jaracz K, Kozubski W Jakość życia chorych po udarze mózgu (wyniki wstępne). Post Rehab 1999; 13(2): 45-54.

[11] Opara J Klinimetria w udarach mózgu. Wydawnictwo AWF Katowice 2005; 2-13, 30-34.[12] Opara J, Opieczonek T Czy istnieje potrzeba stworzenia polskiego systemu oceny stopnia uszkodzenia

i funkcji u chorych po udarze mózgu? Neurol Neurochir Pol 1995; 29(5): 795-798.[13] Ferguson G. A, Takane Y Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice. PWN Warszawa, 1997.[14] Czernicki J, Brola W Jakość życia po udarze mózgu. Post Rehab 1999; 13(2): 37-44.[15] Jaracz K, Pochylska J Wpływ rehabilitacji na stan funkcjonalny chorych po udarze mózgu. Post Rehab

1996; 10(3): 15-25.[16] Miller E, Śliwiński Z, Cabak A Wczesna rehabilitacja po udarze mózgu i przebytym przeszczepie serca.

Fizjoterapia Pol 2007; 7(3), 351-354.[17] Woldańska-Okońska M, Czernicki J Ocena wyników rehabilitacji kobiet i mężczyzn po udarze

niedokrwiennym mózgu. Post Rehab 1999; 8(2): 5-10.[18] Woldańska-Okońska M, Czernicki J Przydatność oceny motoryki ogólnej ciała w różnych grupach

wiekowych w prognozowaniu wyników rehabilitacji chorych po udarze mózgu. Post Rehab 1999; 8(2): 11-17.

71


[19] Czernicki J, Woldańska-Okońska M Wpływ strony niedowładu połowiczego na wyniki rehabilitacji chorych po udarach mózgu. Post Rehab 1999; 8(1): 63-68.

[20] Stępniak U, Orłowski T, Augustajtys B Rehabilitacja chorych z niedowładami połowiczymi pochodzenia naczyniowego. Balneologia Pol 1996; 37(1-2): 53-56.

[21] Bożek-Sochacka A, Kwolek A Wyniki rehabilitacji chorych po kolejnym udarze mózgu. Przegl Med Uniwersytetu Rzeszowskiego 2006; 4(4): 265-270.

[22] Kwolek A, Szydełko M, Domka E Granice przeciwwskazań do rehabilitacji po udarze mózgu. Udar Mózgu 2005; 7(1): 31-37.

[23] Kwolek A Postępy w leczeniu i rehabilitacji osób po udarze niedokrwiennym mózgu. Rehab Med 2002; 6(1): 9-22.

[24] Sznek A Zespół objawów ubytkowych współistniejących z niedowładem połowiczym u chorych po przebytym udarze mózgu. Fizjoterapia 1996: 4(3): 11-13

Revieved/Zrecenzowano 29.06.2011r Accepted/Zatwierdzono do druku 07.07.2011r.

72


Zaproszenie do publikacji

Redakcja uprzejmie zaprasza

do nadsyłania

pełnotekstowych artykułów oryginalnych

i krótkich doniesień badawczych

mieszczących się w tematyce czasopisma

wcześniej niepublikowanych

oraz nieprzedłożonych do innych wydawnictw,

celem rozważenia Publikacji w Psychogeriatrii Polskiej

Wszystkie przedłożone artykuły

zostaną niezależnie zrecenzowane.

Wydawca Psychogeriatrii Polskiej

Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego

50-119 Wrocław, ul. Nożownicza 4/8

http://www.fozp.org.pl

e-mail: [email protected]

KOMUNIKAT REDAKCJI

Ocena pacjentów starszych po udarze mózgu według ...

Documents

Transcript of Ocena pacjentów starszych po udarze mózgu według ...