Obecnie obowiązujące regulacje prawne ochrony gatunkowej … · Najważniejsze regulacje prawa...

Jakub Dziubecki

Departament Ochrony Przyrody, GDOŚ

Obecnie obowiązujące regulacje prawne

dot. ochrony gatunkowej zwierząt, ze wskazaniem

na ostatnie zmiany w ustawie o ochronie przyrody

Debata ws. ochrony gatunkowej roślin i grzybów – Warszawa, 13.03.2013

Najważniejsze regulacje prawa międzynarodowego

Dyrektywa Siedliskowa - Dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk

przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

zał. IV – gatunki wymagające ochrony ścisłej.

zał. V – gatunki które można pozyskiwać (np. żaba trawna, ż. wodna, ż. śmieszka).

Dyrektywa Ptasia – Dyrektywa 2009/147/WE w sprawie ochrony dzikiego ptactwa

wszystkie gatunki ptaków występujące naturalnie w stanie dzikim na europejskim

terytorium państw członkowskich.

zał. III – gatunki w stosunku do których nie obowiązują zakazy dotyczące handlu

(sprzedaży, transportu w celu sprzedaży, przetrzymywania w celu sprzedaży oraz

oferowania do sprzedaży żywych lub martwych ptaków), zabijania lub chwytania, gdy

ptaki są legalnie zabite lub schwytane, lub nabyte w inny legalny sposób - art. 6 ust. 2 i 3.

zał. II – gatunki (j.w.) legalnie upolowane art. 7.

Najważniejsze regulacje prawa międzynarodowego

Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory

i fauny europejskiej oraz ich siedlisk z dnia 19 września 1979 r.

Konwencja Waszyngtońska (CITES) – Konwencja o międzynarodowym

handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem

dnia 3 marca 1973 r.

np. bielik, puchacz, pójdźka, rybołów, jastrząb, żuraw, bocian czarny, wydra, wilk, ryś.

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009

r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.)

• Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. nr 237, poz. 1419).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553,

z późn. zm.) – przestępstwem są zniszczenia w świecie zwierzęcym

znacznych rozmiarów oraz niszczenie (zabijanie) i uszkadzanie zwierząt

powodujące istotną szkodę.

Najważniejsze regulacje prawa krajowego

Ustawa z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody

oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 985)

została ogłoszona 31 sierpnia 2012 r.

wejszła w życie 1 października 2012 r. (miesiąc po ogłoszeniu)

Dotychczasowe rozporządzenia z zakresu ochrony gatunkowej

(art. 48-50 uop) zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych

rozporządzeń, jednak nie dłużej niż przez 2 lata od dnia wejścia

w życie ustawy tj. 30 września 2014 r.

Zakres przedmiotowy ochrony gatunkowej

gatunek - zarówno gatunek w znaczeniu biologicznym, jak i każda niższa od gatunku biologicznego jednostka systematyczna, populacja, a także mieszańce tego gatunku w pierwszym lub drugim pokoleniu, z wyjątkiem form, ras i odmian udomowionych, hodowlanych lub uprawnych (art.5 pkt 1).

Przykład: raróg górski x białozorem

okaz gatunku - roślina, zwierzę lub grzyb z danego gatunku, żywe lub martwe, każda ich część, forma rozwojowa, jajo lub wydmuszka, a także produkt pochodny również zawarty w innych towarach oraz towary, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem, oznakowaniem lub etykietą, lub jeżeli wynika to z jakichkolwiek innych okoliczności, mają zawierać lub zawierają części lub produkty pochodne z roślin, zwierząt, lub grzybów z danego gatunku (art. 5 pkt 11a).

Przykład: krem z sadłem świstaka.

siedlisko roślin, siedlisko zwierząt, siedlisko grzybów -

obszar występowania roślin, zwierząt lub grzybów w ciągu

całego życia lub dowolnym stadium ich rozwoju (art. 5 pkt 18).

siedlisko = obszar rozrodu (teren w którym osobniki dobierają się w pary, wydają potomstwo, składają i wysiadują jaj), obszar wychowu młodych, obszar odpoczynku (miejsce istotne dla zwierząt kiedy nie prowadzą aktywnego trybu życia), migracji i żerowania.

Teren rozrodu i miejsca odpoczynku, które są wykorzystywane regularnie, muszą być chronione w ciągu całego roku albo pomiędzy poszczególnymi latami nawet wtedy kiedy nie są zajmowane – ochrona obowiązuje przez cały rok.

Gatunki o nie jasno zdefiniowanych terenach odpoczynku.

Przykład: wilk, ryś.

Nowa definicja

roślina, zwierzę lub grzyb dziko występujący - roślina, zwierzę

lub grzyb:

a) niepochodzące z uprawy lub hodowli,

b) wprowadzone do środowiska przyrodniczego w celu

odbudowy lub zasilenia populacji (art. 5 pkt 15a uoop).

Ochrona gatunkowa - przedmiot

Zakres rozporządzenia – art. 49 Minister Środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw

rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia:

1) gatunki zwierząt:

a) objętych ochroną ścisłą, z wyszczególnieniem gatunków wymagających

ochrony czynnej,

b) objętych ochroną częściową,

c) objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz

sposoby ich pozyskiwania,

d) wymagających ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub

regularnego przebywania,

2) właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków zwierząt zakazy

wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 52 ust. 1 i 1a, oraz

odstępstwa od zakazów wybrane spośród odstępstw, o których mowa w art. 52

ust. 2,

3) sposoby ochrony gatunków, w tym wielkość stref ochrony - kierując się potrzebą ochrony dziko występujących zwierząt, ich siedlisk, ostoi lub stanowisk oraz

wymaganiami ekologicznymi, naukowymi i kulturowymi, a także biorąc pod uwagę obowiązujące w

tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej.

Ochrona gatunkowa – system odstępstw zakazów

System „zwolnień” od zakazów:

- ogólne odstępstwa od zakazów - nie wymagają indywidualnej zgody

właściwego organu, wynikają bezpośrednio z obowiązujących

przepisów prawa (art. 52 ust. 2 uoop),

- indywidualne zezwolenia na odstępstwa od zakazów - wymagają

indywidualnej zgody właściwego organu, wydawane przez właściwe

organy na wniosek strony (art. 56 uoop).

W stosunku do dziko występujących zwierząt gatunków objętych ochroną

gatunkową mogą być wprowadzone następujące : (zielone – zmiany od 1 .10)

1) umyślnego zabijania;

2) umyślnego okaleczania lub chwytania;

3) umyślnego niszczenia ich jaj, postaci młodocianych lub form rozwojowych;

4) transportu;

5) chowu lub hodowli;

6) zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania, posiadania lub preparowania

okazów gatunków;

7) niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu

młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania;

8) niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi,

tam, tarlisk, zimowisk lub innych schronień;

9) umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień;

W stosunku do dziko występujących zwierząt gatunków objętych

ochroną gatunkową mogą być wprowadzone następujące:

(zielone – zmiany od 1 .10)

10) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny lub transportu

w celu sprzedaży okazów gatunków;

11) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów

gatunków;

12) umyślnego płoszenia lub niepokojenia;

13) umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie

lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach

żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących;

14) fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować ich

płoszenie lub niepokojenie;

15) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne

miejsca;

16) umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego.

W stosunku do innych niż dziko występujących zwierząt gatunków

objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone następujące :



3) transportu;

4) chowu lub hodowli;

5) przetrzymywania, posiadania lub preparowania okazów gatunków;

6) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny lub transportu

w celu sprzedaży okazów gatunków;

7) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów

gatunków;


• dotyczy zwierząt pochodzących z hodowli i w niej przetrzymywanych

np. jastrząb, żubr urodzony w niewoli i pozostający w hodowli zamkniętej.

Zakazy i odstępstwa obowiązujące

obowiązują tylko te zakazy, które :

wymienione są w ustawie

wprowadzone zostały rozporządzeniem

pod kątem swojego zakresu przedmiotowego występowały będą

jednocześnie w ustawie o ochronie przyrody i w rozporządzeniu Ministra

Środowiska.

w rozporządzeniu mogą być wprowadzone wszystkie lub wybrane

zakazy i odstępstwa od nich, określone w art. 52 ust. 1, 1a i 2

gatunki mogą być grupowane, np. inne zakazy mogą dotyczyć

płazów, a inne ptaków „leśnych” lub ptaków synantropijnych.

UWAGA: Rozporządzenia nie zawierają podziału zakazów

w stosunku do dziko i innych niż dziko występujących zwierząt.

• Rozporządzenie MŚ z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt + art. 49 i 52 ust. 1 i 1a, 2, 3 UOP

Zakazy obowiązujące w stosunku do zwierząt gatunków chronionych:


2) umyślnego okaleczania i chwytania;

3) transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych zwierząt;

4) zbierania, przetrzymywania i posiadania okazów gatunków;

5) umyślnego niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych;

6) niszczenia ich siedlisk i ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania;

7) niszczenia ich gniazd;

8) niszczenia ich mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronieo; czerwone – zakazy dotyczące również zwierząt innych niż dziko występujące

Zakazy obowiązujące w stosunku do zwierząt gatunków chronionych cd:

9) wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj;

10) posiadania i przechowywania wydmuszek;

11) preparowania okazów gatunków;

12) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów gatunków;

13) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę paostwa okazów gatunków;

14) umyślnego płoszenia i niepokojenia;

15) fotografowania, filmowania i obserwacji, mogących powodowad płoszenie lub niepokojenie zwierząt, przy których nazwach w załączniku nr 1 do rozporządzenia zamieszczono znak (1);

16) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;

17) przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.

W stosunku do gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą

być wprowadzone odstępstwa od zakazów dotyczące:

1) usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd z budek dla

ptaków i ssaków;

2) usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z

obiektów budowlanych lub terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy

bezpieczeństwa lub sanitarne;

3) chwytania na terenach zabudowanych przez podmioty upoważnione przez

regionalnego dyrektora ochrony środowiska zabłąkanych zwierząt i

przemieszczania ich do miejsc regularnego przebywania;

4) chwytania zwierząt rannych lub osłabionych w celu udzielenia im pomocy

weterynaryjnej i przemieszczania ich do ośrodków rehabilitacji zwierząt;

5) zapobiegania poważnym szkodom w odniesieniu do upraw rolnych,

inwentarza żywego, lasów, rybostanu, wody lub innych rodzajów mienia;*

* - W przypadku gatunków ptaków zapobieganie poważnym szkodom odnosi się do zbóż, inwentarza żywego, lasów, rybostanu.

W stosunku do gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą

być wprowadzone odstępstwa od zakazów dotyczące:

6) pozyskiwania okazów gatunków, o których mowa w art. 49 pkt 1 lit. c, przez

podmioty, które uzyskały zezwolenie regionalnego dyrektora ochrony

środowiska lub Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na ich

pozyskiwanie;

7) przetrzymywania, posiadania, zbywania, oferowania do sprzedaży,

wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granicę państwa okazów

gatunków, o których mowa w art. 49 pkt 1 lit. c, pozyskanych na podstawie

zezwolenia, o którym mowa w pkt 6;

8) przetrzymywania, posiadania, zbywania, oferowania do sprzedaży,

wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granicę państwa okazów

gatunków pozyskanych poza granicą państwa i wwiezionych z zagranicy na

podstawie zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub

Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska;

9) zbierania i przechowywania piór ptaków.

Organy właściwe do wydawania zezwoleń - zwierzęta (od 1.10.12r.)

GDOŚ



3) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków;


2 – dotyczy tylko osobników dziko występujące; kursywa – dotyczy gat. obj. ochr. ścisłą

5) wszystkie zakazy (gat. ścisłe i częściowe), jeżeli:

• zezwolenie dotyczy obszaru wykraczającego poza granice dwóch województw lub

• jeżeli ma to związek z działaniami podejmowanymi przez Ministra Środowiska, w tym

dotyczącymi realizacji programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności

biologicznej, programów ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem lub umów

międzynarodowych

RDOŚ

ochrona częściowa i większość zakazów dot. ochrony ścisłej

obszary morskie - właściwość miejscową ustala się wzdłuż wybrzeża na terenie danego

województwa

Minister Środowiska

parki narodowe (niezależnie od zezwoleń z art. 15 ust. 3)

Zezwolenia na odstępstwa od zakazów - przesłanki

art. 56 ust. 4

Organ może wydać zezwolenie na odstępstwa od zakazów obowiązujących w

stosunku do gatunków objętych ochroną w przypadku spełnienia 3

warunków:

1. braku rozwiązań alternatywnych,

2. jeżeli nie jest to szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony

dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub

grzybów, oraz

3. gdy zachodzi jedna z przesłanek o których mowa w art. 56 ust. 4 pkt 1-7.

Orzeczenie ma charakter uznaniowy. Swoboda organu administracyjnego nie ma

charakteru nieograniczonego.

Organ ma możliwość wydania zezwolenia tylko wówczas gdy spełnione są trzy ww.

warunki (warunek obligatoryjny).

Kierować musi się jeszcze względami interesu społecznego i słusznego interesu strony

(art. 7 Kpa).

Zezwolenia na odstępstwa od zakazów – przesłanki c.d.

Przesłanki „wymienne” (art. 56 ust. 4 pkt 1-7)

Zezwolenia na odstępstwa od czynności zakazanej:

1) leżą w interesie ochrony dziko występujących gatunków roślin, zwierząt,

grzybów lub ochrony siedlisk przyrodniczych, lub

2) wynikają z konieczności ograniczenia poważnych szkód w odniesieniu do upraw

rolnych, inwentarza żywego, lasów, rybostanu, wody lub innych rodzajów mienia,

lub*

3) leżą w interesie zdrowia lub bezpieczeństwa powszechnego, lub

4) są niezbędne w realizacji badań naukowych, działań edukacyjnych lub celów

związanych z odbudową populacji, reintrodukcją gatunków roślin, zwierząt

lub grzybów, albo do celów działań reprodukcyjnych, w tym do sztucznego

rozmnażania roślin, lub

5) umożliwiają, w ściśle kontrolowanych warunkach, selektywnie i w ograniczonym

stopniu, zbiór, pozyskiwanie lub przetrzymywanie okazów roślin lub grzybów

oraz chwytanie, pozyskiwanie lub przetrzymywanie okazów zwierząt gatunków

objętych ochroną w liczbie określonej przez wydającego zezwolenie, lub * - w przypadku gatunków ptaków dotyczy szkód w odniesieniu do zbóż, inwentarza żywego, lasów, rybostanu lub wody.

Przesłanki „wymienne” (art. 56 ust. 4 pkt 1-7)

6) wynikają z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego,

w tym wymogów o charakterze społecznym lub gospodarczym lub

wymogów związanych z korzystnymi skutkami o podstawowym znaczeniu

dla środowiska, w przypadku gatunków:

1. objętych ochroną ścisłą,

2. ptaków (dot. tylko niszczenia ich siedlisk i ostoi będących ich

obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub

żerowania (…) – art. 56 ust. 4a),

3. wymienionych w załączniku IV dyrektywy siedliskowej,

7) wynikają ze słusznego interesu strony lub koniecznych wymogów

nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogów o charakterze

społecznym lub gospodarczym lub wymogów związanych z korzystnymi

skutkami o podstawowym znaczeniu dla środowiska, w przypadku innych

gatunków niż wymienione w pkt 6.



art. 56 ust. 4d, 5

Przypadki kiedy Organ może wydać zezwolenie po spełnieniu 1 przesłanki tj.

jeżeli planowane działania nie spowodują zagrożenia dla dziko

występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów:

1. wwożenie z zagranicy lub wywożenie poza granicę państwa okazów

gatunków – art. 56 ust. 4d,

2. pozyskiwanie zwierząt objętych ochroną częściową, które mogą być

pozyskiwane (rozporządzenie) – art. 56 ust. 5.

Definicja „pozyskania” (art. 5 pkt 15):

chwytanie, łowienie lub zbieranie zwierząt gatunków chronionych lub ich części

i produktów pochodnych do celów gospodarczych.

UWAGA: W pojęciu „pozyskania” zawierają się różne zakazane czynności.

Indywidualne zezwolenia – przesłanki do ich wydania

Przypadek kiedy Organ można wydać zezwolenie po spełnieniu 2 przesłanek:

brak rozwiązań alternatywnych

jeżeli planowane działania nie spowodują zagrożenia dla dziko

występujących populacji chronionych gatunków zwierząt (art. 56 ust.

4c uoop):

1. umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie

lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych lub w miejscach

żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących.

Nowy element zezwolenia:

warunki realizacji wynikające z potrzeb ochrony populacji

chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów i ich siedlisk

= działania minimalizujące lub kompensujące negatywne

oddziaływanie na gatunki chronione.

Przykłady:

• przemieszczenie roślin lub płazów na inne stanowisko,

• przywrócenie właściwego stanu siedliska gatunku po zakończeniu

inwestycji,

• budowa przejść dla płazów lub zbiornika wodnego mogącego stanowić

miejsce rozrodu,

• wieszanie budek dla ptaków,

• wykonanie nasadzeń drzew jako przyszłe siedlisko dla porostów lub

owadów chronionych.

Obowiązek kontroli wydanych zezwoleń (ust. 7a)

np. w przypadku podejrzenia niespełnienia warunków decyzji lub w

sposób systematyczny (np. losowo wybrane sprawy)

Obowiązek cofnięcia zezwolenia jeżeli podmiot, który uzyskał

zezwolenie, nie spełnia zawartych w nim warunków (ust. 7b)

Zmiana w przepisach karnych: wykroczeniem jest naruszenie

zakazu, nie tylko w sposób umyślny (art. 131)

Harmonogram prac nad rozporządzeniem

Etap Planowany termin

Konsultacje opracowań marzec 2013

Przygotowanie projektów rozp. marzec 2013

Uzgodnienia wewnątrzresortowe kwiecień-sierpień 2013

Konsultacje społeczne wrzesień-grudzień 2013

Uzgodnienia międzyresortowe styczeń-marzec 2014

Podpisanie rozp. przez MŚ w

uzgodnieniu z MRiRW

nie później niż 1 października 2014

Dziękuję

Kwestie do dyskusji:

• Czy zasadnym jest wprowadzanie zakazu płoszenie w odniesieniu do

wszystkich gatunków ptaków np. pospolitych, których wielkość populacji jest

stabilna lub rośnie na przestrzeni ostatnich 10 lat?

• Czy zasadnym jest wprowadzanie zakazu niszczenie gniazd poza okresem

lęgowym w odniesieniu do gatunków ptaków wykorzystujących gniazda

przez jeden sezon lęgowy (np. czajka, drozd śpiewak)?

• Czy powinno się wprowadzać ogólne odstępstwo „zapobiegania poważnym

szkodom w odniesieniu do upraw rolnych, inwentarza żywego, lasów,

rybostanu, wody lub innych rodzajów mienia”?

• Czy zasadnym jest wprowadzanie niszczenia siedlisk w odniesieniu do

wszystkich gatunków ptaków? W odniesieniu do jakich gatunków zwierząt

można nie wprowadzać zakazu niszczenia siedlisk?

• Czy obrót osobnikami pochodzącymi z hodowli powinien być limitowany

poprzez wprowadzenie zakazów związanych z obrotem tymi okazami,

zakazu hodowli, posiadania i przetrzymywania jeśli nie wymagają tego

przepisy UE?

Obecnie obowiązujące regulacje prawne ochrony gatunkowej … · Najważniejsze regulacje prawa...

Documents

Transcript of Obecnie obowiązujące regulacje prawne ochrony gatunkowej … · Najważniejsze regulacje prawa...