o psychologach oglądających gwiezdne wojnymgr michał kosakowski

pacjent A.S.

Bui, E., Rodgers, R., Chabrol, H., Birmes, P., & Schmitt, L. (2011). Is Anakin Skywalker suffering from borderline personality disorder? Psychiatry Research, 185 (1-2), 299-299

Francuscy badacze z Tolouse University zdiagnozowali przypadek zaburzenia osobowości typu borderline u Anakina Skwalkera – o swoim odkryciu donieśli na zjeździe Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w roku 2007, potem opublikowali je na łamach czasopisma „Psychiatry Research” (impact factor: 2.456)

pacjent A.S.

Bui, E., Rodgers, R., Chabrol, H., Birmes, P., & Schmitt, L. (2011). Is Anakin Skywalker suffering from borderline personality disorder? Psychiatry Research, 185 (1-2), 299-299

pacjent A.S.

pacjent A.S.

Zaburzenie osobowości typu borderline charakteryzuje się wahaniami nastroju i trudnościami w radzeniu sobie z emocjami, zwłaszcza częstymi napadami gniewu.

Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają często niestabilny obraz siebie, ich związki są zaś przepełnione lękiem przed odrzuceniem, ich życie obfituje też w potencjalnie niebezpieczne zachowania, prowadzące często do samouszkodzeń.

diagnoza

Badacze oparli się na kryteriach opisanych w podręczniku diagnostycznym DSM-IV przygotowanym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne

Zdaniem badaczy, Anakin Skywalker spełniał sześć z dziewięciu kryteriów diagnostycznych borderline, do diagnozy pogranicznego zaburzenia osobowości wymaganych jest zaś co najmniej pięć objawów utrzymujących się przez dłuższy czas.

diagnoza

B – borderlineO – obezwładniające uczucie pustkiR – ryzykowne działania autoagresywneD – dążenie do uniknięcia odrzuceniaE – emocjonalna chwiejnośćR – rozpad osobowości lub myśli paranoiczneL – labilny obraz samego siebieI – impulsywność w niektórych sferach życiaN – niestabilne związki interpersonalneE – erupcje niekontrolowanego gniewu

diagnoza

Kryterium 1.: Gorączkowe wysiłki w celu uniknięcia rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia

Badacze przytaczają desperackie starania Anakina podejmowane w celu ocalenia życia jego żony, Padmé, przed spostrzeganym przez niego śmiertelnym zagrożeniem; jak również sytuację, która miała miejsce na Mustafar, kiedy wbrew deklaracjom, iż wszystko, czego dokonał (czyt.: czystka Jedi), zrobił dla niej, A. oskarżał Padmé o nielojalność

diagnoza

Kryterium 2.: niestabilne i intensywne związki interpersonalne, charakteryzujące się wahaniami pomiędzy ekstremami idealizacji i dewaluacji

Stosunki z mistrzami, i jego bezpośrednim mentorem, oscylowały pomiędzy uwielbieniem a całkowitym brakiem szacunku i nienawiścią.

Znacznie wyraźniejsze wydają się jednak wahania w relacji Skywalkera z Padmé, od wielu lat idealizowaną przez niego, ostatecznie jednak nieomal uduszoną

diagnoza

Kryterium 3.: zaburzenia tożsamości: wyraźnie i uporczywie niestabilny obraz samego siebie lub poczucia własnego ja

Właściwie cała pierwsza nowa trylogia jest opowieścią o próbach odnalezienia siebie, swojej ścieżki i zmagań z własną tożsamością Anakina Skywalkera.

Rycerz Jedi, strażnik pokoju, niejednokrotnie przekraczający granice kodeksu, będący w zakazanym i ukrywanym przed światem związku małżeńskim z panią senator. Początkowo odrzucony przed zakon rycerzy Jedi, utalentowany, określany mianem Wybrańca; przeistacza się w Lorda Sithów, Dartha Vadera, narzędzie zniszczenia w rękach odwiecznych wrogów Zakonu Jedi - w jednej chwili zwraca się tym samym przeciwko swoim pobratymcom.

Kryterium 4.: impulsywność w co najmniej dwóch sferach, które są potencjalnie autodestrukcyjne (np. nadużywanie substancji, lekkomyślne prowadzenie pojazdów)

Od najmłodszych lat uczestniczył w jednych z najniebezpieczniejszych zawodów sportowych galaktyki, wyścigach ścigaczy. Niejednokrotnie brawurowo podejmował, w oczach wielu niepotrzebne, ryzyko (na przykład wyskakując ze śmigacza w pogoni za łowczynią nagród).

Badacze porównują także jego kontakty z ciemną stroną do zażywania narkotyków - wiąże się z przyjemnymi doznaniami, jednocześnie jest jednak destruktywne, o czym osoba zażywająca najczęściej doskonale wie.

diagnoza

Kryterium 8.: niestosowny, intensywny gniew lub trudności z kontrolowaniem gniewu (np. częste okazywanie humorów, stały gniew, powtarzające się bójki),

Anakin niejednokrotnie całkowicie tracił nad sobą panowanie i popadał w niekontrolowany gniew, zwłaszcza spierając się ze swoim mistrzem, Obi-Wanem Kenobim. Skrajnym przykładem jest sytuacja, kiedy po śmierci swojej matki wymordował całą wioskę Tuskenów.

diagnoza

Kryterium 9.: przelotne, związane ze stresem myśli paranoiczne lub poważne symptomy rozpadu osobowości.

Określenie rozpadu osobowości, tzw. symptomów dysocjacyjnych, oznacza krótkotrwałe rozszczepienie w świadomości, poczucie utraty kontroli lub utraty tożsamości, pojawia się także u zdrowych osób w wyniku sytuacji będących skrajnie silnym obciążeniem.

W wypadku Anakina, badacze wskazują na masakrę wioski Tuskenów, mord dokonany na młodzikach Jedi i urojenia prześladowcze związane z jego żoną i Obi-Wanem.

diagnoza

diagnoza

Matka siedzi z tyłu.

Badacze próbowali także wykazać, iż Anakin - poza kryteriami diagnostycznymi - wpasowuje się także w psychodynamiczny (wywodzący się z koncepcji Zygmunta Freuda) model powstawania zaburzeń tego typu:

●nieobecność w jego życiu ojca●wczesne rozdzielenie z matką●stosowanie mechanizmów obronnych takich jak oddzielanie się od trudnej rzeczywistości życia niewolników, m.in. przez marzenia o potędze.

diagnoza

Narcystyczne zaburzenia osobowości:●przecenianie własnego znaczenia●rojenia o nieograniczonej władzy i potędze, arogancję i wyniosłość●przeświadczenie o swojej wyjątkowości (i wynikającym z tego niezrozumieniu przez zwykłych ludzi)●poczucie zasługiwania na szczególne traktowanie●częstą zazdrość o innych (lub poczucie, iż to inni zazdroszczą nam)● brak empatii

Carolyn Kaufman w odpowiedzi na artykuł postuluje, iż A. S. może cierpieć również na histrioniczne zaburzenia osobowości lub chorobę afektywną dwubiegunową

Inni badacze wskazują na psychopatię jako na źródło problemów Anakina.

zalecenia:●Długoterminową psychoterapia; nie należy do najłatwiejszych w wypadku tego zaburzenia, ze względu na chwiejność emocjonalną dotkniętych nią pacjentów i wymagania, jakie stawia przed terapeutami - w wielu wypadkach trwa latami.

●Trudno oczekiwać, by A.S. zgodził się na terapię, biorąc pod uwagę potencjalną obecność rysu narcystycznego w jego osobowości

●Można przypuszczać także, iż jego obowiązki wobec Republiki a później Galaktycznego Imperium, nie pozwoliłyby mu na regularne spotkania z terapeutą, niezbędne dla prawidłowego przebiegu terapii.

●Pomóc mogłyby pewnie także leki nasenne

da Rocha, F., Malloy-Diniz, L., & Corrêa, H. (2012). Revisiting the Anakin Skywalker diagnostic: Transcending the diagnostic criteria. Psychiatry Research, 198(1)

●Trudno o jednoznaczną diagnozę, zachowania Anakina są typowe dla nastolatków, jak również dla innych zaburzeń osobowości●Kontekst kulturowy: rygorystyczny kodeks Jedi, Ciemna Strona Mocy●A może A.S. był psychopatą?●Postać A. S. wskazuje na rolę środowiska z kształtowaniu zachowania jednostki i stosowaniu przez nią dezadaptacyjnych wzorców zachowania; wczesny stres mógł stanowić przyczynę jego zachowania (model stres-diateza)

nie tak szybko!

Bui, E., & Rodgers, R. (2012). Response to da Rocha et al. Psychiatry Research, 198(1)

●Oczywiście, że trudno o diagnozę, w świetle obecnej wiedzy A.S. nigdy nie miał możliwości porozmawiać z psychiatrą●Jest co prawda fikcyjną postacią w fikcyjnym uniwersum, stworzono ją jednak w taki sposób, by odzwierciedlała zachowania prawdziwego człowieka●Oczywiście, że doświadcza stresu, trudno tego nie zauważyć, jest to jednak prawdziwe dla każdego zaburzenia, z definicji●Takie myślenie jest właściwie dla etiologicznego opisu zaburzeń, nie dla diagnozy opartej na kryteriach

ależ oczywiście, z tym, że...

Kreger, R. (2010). Putting Darth Vader On The Couch. Psychology Today

●Anakin Skywalker w niektórych momentach spełnia kryteria BPD, jak my wszyscy●Osoby dotknięte BPD nie posiadają umiejętności regulacji emocjonalnej, w przeciwieństwie do A.S. nie krzywdzą innych z premedytacją●Do zdiagnozowania zaburzeń osobowości koniecznie jest, by trwałe nieadaptacyjne zachowania pojawiały się na przestrzeni życia jednostki i nie były ograniczone do niektórych osób i sytuacji – Darth Vader jest już pewien swojej tożsamości

„Anakin Skywalker jest borderlinowcem nie bardziej niż baleriną”

Kreger, R. (2010). Putting Darth Vader On The Couch. Psychology Today

● Ad 1. Anakin ma podstawy by bać się utraty bliskiej osoby, co więcej, jego obawy dotyczą właściwie tylko jego żony● Ad 2. Zmiana postawy wobec Obi-Wana nie jest natychmiastowa, już wcześniej wyrażał swoje wątpliwości co do niego; kiedy zmiana już się dokonuje, jest raczej długotrwała● Ad 3. Anakin zna swoje możliwości i wie, kim jest – jest kimś wyjątkowym, jako Sith jest z kolei wyraźnie określony● Ad 4. Gniew Anakina nie jest irracjonalny, jego mordercze zapędy służą realizacji jego zamierzeń● Ad 5. Anakin jest utalentowany, ma prawo, by ufać w swoje zdolności i wykazywać się brawurą● Ad 6. Może i doświadcza epizodu dysocjacyjnego, ale raptem jeden raz

„Anakin Skywalker jest borderlinowcem nie bardziej niż baleriną”

po co to wszystko?

●Dlaczego nie?

●Badacze są wieloletnimi fanami Gwiezdnych wojen

● Przykład w pracy ze studentami

● Diagnoza zaburzeń typu borderline u jednej z ulubionych postaci wśród młodzieży może nie być przypadkowa.

Zaburzenia z pogranicza występują u nastolatków prawdopodobnie nieco częściej, niż w populacji dorosłych (DSM-IV pozwala na diagnozę u dorosłych), obserwuje się także wśród nich tendencje do utożsamiania się z fikcyjnymi bohaterami. Pozwala to przypuszczać, iż odnajdują w nich przynajmniej część siebie, co może potencjalnie dać nam lepszy wgląd w ich funkcjonowanie.

Thank the Maker, Star Wars: Tales 6, Ryder Windham, Kilian Plunkett, Steve DutroDave McCaig (Dark Horse Comics)

dziękuję za uwagę!

michal.kosakowski.pl@gmail.com