Nowoczesna-Polska-2015-20125-2040_Ja-k-zapewnić-Polsce-trwały-dobrobyt

Spis treci

1. Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. Diagnoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3. Cel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

4. Strategia i plan dziaa dla Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Redefinicja roli pastwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Poszerzenie wolnoci gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Rozwj aktywnoci gospodarczej i spoecznej rodowisk lokalnychi regionalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Dziaania na rzecz wzrostu innowacyjnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Strategia przyjcia wsplnej waluty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Zwikszenie efektywnoci w tradycyjnych branach . . . . . . . . . . . . . . . 22

Wsparcie przedsibiorczoci i rozwoju zaawansowanych technologii . . . 24

Ochrona konkurencji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Reforma systemu stanowienia i egzekucji prawa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Bezpieczne otoczenie makroekonomiczne wraz ze wzrostem oszczdnoci krajowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Reformy rynku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Lepsze wykorzystanie obecnych zasobw pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

5. Podsumowanie i zakoczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Raport powsta na podstawie raportw i publikacji: Polska 2025. Nowy motor wzrostu w EuropieMcKinsey & Company, W poszukiwaniu antykruchoci zastosowania syntetycznego wskanikaALK Akademii Leona Komiskiego oraz raportu 25+ Od podwykonawcy do kreatora, czyli jak za-pewni Polsce kolejne 25 lat sukcesu Towarzystwa Ekonomistw Polskich. Czerpie rwnie z raportuKonkurencyjna Polska, jak awansowa w wiatowej lidze gospodarczej pod redakcj prof. Hausnerai konferencji Polityka przemysowa Unii Europejskiej gospodarczy Trjkt Weimarski. Jest te pod-sumowaniem serii publikacji i debat prowadzonych w ramach Forum Debaty Publicznej w Paacu Pre-zydenckim oraz innych spotka organizowanych we wsppracy z Kancelari Prezydenta RP.

Raport zosta opracowany przez zesp: Daniel Boniecki (McKinsey & Company), prof. AndrzejKomiski (Akademia Leona Komiskiego), Ryszard Petru (Przewodniczcy Towarzystwa Eko-nomistw Polskich). Cao powstaa pod redakcj Ryszarda Petru.

Nowoczesna Polska to innowacyjna gospodarka. Przy rosncej globalnej konkurencji ad-na gospodarka nie moe sta w miejscu. Polska musi nadal si modernizowa, aby sta sibardziej konkurencyjn i bardziej innowacyjn i aby zwikszy bezpieczestwo ekono-miczne. Dziaania te musz by podejmowane w ramach wsppracy w Unii Europejskiej.Zwieczeniem tego procesu powinno by przyjcie wsplnej waluty. Zwikszy to naszkonkurencyjno, a take integracj ze wiatem Zachodu. Drugim wanym elementemwzmocnienia konkurencyjnoci, rwnie wizw polityczno-gospodarczych bdzie spo-dziewane w niedalekiej przyszoci przyjcie umowy o wolnym handlu midzy UE a USA.Wymusi to wiksz konkurencj gospodarek, a co najwaniejsze obniy koszty ycia dlamilionw obywateli UE i USA. Zmniejszy to rwnie koszty prowadzenia biznesu w tychdwch wielkich obszarach gospodarczych.

By sprosta tym wyzwaniom niezbdne s dalsze przemiany, dziki ktrym Polska sta-nie si znacznie zamoniejsza, bardziej innowacyjna i bezpieczniejsza. Std te niniejszeopracowanie. Jego celem jest odpowied na fundamentalne dla polskich wyzwa pytanie:jak w perspektywie najbliszych lat zapewni Polsce wzrost, ktry zbliy nas do poziomuycia w Europie Zachodniej. Jest to propozycja drogi aspiracji, dziki ktrej bdzie moli-we zniwelowanie przepaci w dochodach midzy Polsk a zamonymi krajami Europy Za-chodniej. W wariacie alternatywnym (inercyjnym), Polska bdzie rwnie rosa, tyle ewolniej i z brakiem perspektyw na osignicie poziomu ycia najbogatszych krajw Euro-py. Dlatego tak wane jest ju dzisiaj postawienie przed sob wyzwa na najblisze deka-dy i dopasowanie do nich strategii dziaa.

NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt | 3

1. WstpOstatnie 25 lat pokazao, e realizacja wielkich celw jest moliwa. To, czy uda nam sistworzy podwaliny pod szybki wzrost gospodarczy na kolejne dekady, zaley przedewszystkich od nas. Polacy oczekuj Polski nowoczesnej, sprawiedliwej, dajcej nadziejei szanse. Polski innowacyjnej i bogatej. Modzi oczekuj perspektywy na lepsze jutro,przedsibiorcy przejrzystych i przyjaznych warunkw gry, polskie rodziny dobrej jakociusug publicznych, szansy na osobisty rozwj, osoby starsze dobrego systemu opieki i co-dziennego bezpieczestwa. Musimy dalej szybko i stabilnie si rozwija, by taki scenariuszsi zrealizowa. Przyszo Polski jest w naszych rkach.

Dzisiaj, eby przestawi Polsk na tory nowoczesnej, opartej na wiedzy, innowacyjnej go-spodarki rynkowej nie s potrzebne gbokie reformy ekonomiczne z pocztku lat 90-ych.Tym razem potrzebujemy precyzyjnych i finezyjnych zmian instytucjonalnych oraz przy-pieszenia przemian kulturowych. Nadrzdnym celem jest szybsze tempo zrwnowaone-go rozwoju spoeczno-gospodarczego. Wane jest, aby ten postp by udziaem jak najszer-szych grup spoecznych.

Dobre zmiany nie musz by bolesne dla spoeczestwa. Bd si jednak wiza ze zmia-n miejsca pracy, sposobu uzyskiwania dochodw, by moe take miejsca zamieszkanianiektrych grup. Wane jest, by takie zmiany przedstawia jako szans na awans dochodo-wy i spoeczny, a nie wykluczenie. Konieczna jest zatem publiczna debata, oparta o funda-mentalne pojcie dobra wsplnego. Umoliwi ona przedstawianie projektw zmian z wy-przedzeniem i dobre przygotowanie reform, by unikn zaskocze opinii publiczneji chaosu, ktry obnia zaufanie do rzdzcych.


2. DiagnozaOstatnie 23 lata historii gospodarczej Polski to okres nieprzerwanego wzrostu gospodarcze-go. Od pocztku transformacji podwoilimy dochd na gow mieszkaca, poprawia sijako ycia Polakw. Polska z bankruta gospodarczego staa si krajem, ktry najlepiej wy-korzysta ostatnie 25 lat spord wszystkich krajw regionu. Wzrs nie tylko dochd namieszkaca. Polska dokonaa skoku cywilizacyjnego zarwno poprzez otwarcie na wiat,wyduenie dugoci ycia, jak i wzrostu wartoci oraz jakoci zasobw materialnych. Tennasz sukces zawdziczamy gbokim i konsekwentnie realizowanym reformom gospo-darczym, szczeglnie z pocztku transformacji. Uwolniona zostaa energia prywatnej wolnejkonkurencji. Skuteczna absorpcja wiatowych dowiadcze wraz z napywem zagraniczne-go kapitau bya czynnikiem istotnie zwikszajcym produktywno gospodarki. Przekaza-nie znacznej czci decyzji na poziom lokalny zwikszyo udzia tych spoecznoci w tworze-niu dobrobytu. Przyczynio si rwnie do stabilizacji politycznej, a co za tym idzie moliwoci realizowania dugoterminowych strategii rozwoju. Perspektywa czonkostwaw Unii Europejskiej zainspirowaa budow nowego adu instytucjonalno-prawnego. W efek-cie w cigu wierwiecza udao si przeobrazi nieefektywn gospodark centralnie plano-wan w zintegrowan z Zachodem, konkurencyjn gospodark rynkow. Zmienia si za-sadniczo struktura i wolumen produkcji oraz handlu zagranicznego, a polska gospodarka jestdzi silnie wbudowana w europejskie sieci kooperacji. W eksporcie nie dominuj ju surow-ce i towary niskoprzetworzone. Ich miejsce zaja produkcja redniozaawansowana techno-logicznie o wikszej wartoci dodanej.

W ostatnich latach gwnym motorem wzrostu by popyt wewntrzny zarwno konsu-mentw, jak i firm. Polski model rozwoju bazowa i bazuje na maych oraz rednich firmachprywatnych, zwykle rodzinnych, z do znacznym udziaem przetwrstwa przemysowegow tworzeniu dochodu. Czynnikami wspierajcymi ten samoistny model wzrostu by na-pyw inwestycji zagranicznych, a w ostatnich latach transfer rodkw finansowych z UE.W cigu ponad 10 lat od maja 2004 do listopada 2014 roku transfery netto z Unii Europej-skiej (po odjciu skadki do budetu Unii oraz zwrotu niewykorzystanych rodkw) wynio-sy 72 mld euro. Tylko w 2014 roku saldo rozlicze Polski z Uni byo dodatnie i wyniosook. 2,9% PKB. Polityka makroekonomiczna ostatnich 25 lat bya w miar konserwatywna,w znacznej mierze dziki rozwizaniom instytucjonalnym, w tym przede wszystkim przy-jtej w 1997 roku Konstytucji z zapisem o limicie dugu w relacji do dochodu narodowego.Take z zapisami przewidujcymi niezaleno NBP, co pozwolio przeprowadzi sprawnieproces dezinflacji, nastpnie utrzyma inflacj na niskim poziomie. Szybki wzrost gospodar-czy pozwala na utrzymanie umiarkowanej nierwnowagi budetowej, a brak recesji niewymusza gbokich zmian w finansach publicznych.

W okresie transformacji znacznie poprawia si dugo ycia Polakw rednio o ponad5 lat, a mczyzn o ok. 6 lat. Warto przy tym pamita, e przez ponad 20 lat od 1965 do1989 roku rednia dugo ycia pozostawaa na tym samym poziomie. Wzrs poziom

6 | NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt

wyksztacenia, nastpia istotna poprawa jakoci infrastruktury. Wzrosa te wydajno,a co si z tym wie zarobki i sia nabywcza. Pozytywne owoce transformacji nie rozo-yy si rwno w spoeczestwie, std poczucie podziau na t cz, ktrej si udao i nat, ktrej si nie udao. Wysoki poziom bezrobocia strukturalnego, nisko opacane zawodyczy te stare nieperspektywiczne przemysy to przykady nierozwizanych problemw.

Pomimo niewtpliwych sukcesw Polska odstaje nawet od krajw regionu w tworzeniuwartoci dodanej. To nasi poudniowi ssiedzi specjalizuj si w produkcji wyej przetwo-rzonych wyrobw eksportowych. Co wicej, znaczna cz polskiego spoeczestwa, za-mieszkujca tereny wiejskie, jest nieaktywna zawodowo, a rolnictwo wci nie wykorzy-stuje szans drzemicym w wysokim poziomie przetworzenia produktw rolnych.

Polska gospodarka jest silnie uzaleniona od otoczenia zewntrznego: importu i eksportunonikw energii, popytu na polski eksport oraz dopywu kapitau z zewntrz. To otocze-nie staje si coraz bardziej burzliwe i nieprzewidywalne, w wielu wymiarach coraz mniejsprzyjajce. Dodatkowe czynniki wspierajce takie jak inwestycje zagraniczne malej. Po2020 roku skurcz si rwnie napywajce do Polski fundusze unijne. Z pozycji beneficjan-ta, absorbujcego rocznie blisko 3% PKB funduszy unijnych, staniemy si w dalszej perspek-tywie patnikiem netto. Bdzie to miao istotny wpyw na dynamik naszej gospodarki, o ilenie znajdziemy nowych motorw wzrostu. Tempo wzrostu produktywnoci spada i monaprzewidywa, e bdzie nadal spada. Kocz si bowiem proste rezerwy wzrostu. Nieko-rzystnie wpywa te bdzie na perspektywy rozwoju demografia. Std wyzwanie, ktredotyczy najbliszych 10, ale rwnie i kolejnych 25 lat jak zapewni polskiej gospodarcewysokie tempa wzrostu, by moga dogania najbogatsze kraje naszego kontynentu.

Kluczem do szybkiego wzrostu gospodarczego jest podnoszenie produktywnoci. Odwstpienia do Unii Europejskiej w 2004 roku Polska zniwelowaa 27% rnicy w produk-tywnoci w stosunku do pastw UE-15. Mimo to w 2012 roku produktywno w Polscew kilku kluczowych branach pozostawaa niska i odpowiadaa jedynie dwm trzecimredniej dla krajw UE-15. Trzeba zniwelowa t asymetri zaawansowania gospodarcze-go sabszych sektorw. Gwnym powodem rnicy w produktywnoci jest to, e polscyprzedsibiorcy wytwarzaj wyroby nisko zaawansowane technologicznie, szczeglniew rolnictwie i przetwrstwie, podwykonawstwie, montau na zlecenie. W kluczowych sek-torach kapitaochonnych, takich jak grnictwo czy wytwarzanie energii elektrycznej,transformacja nie zostaa dokoczona. Bez dokoczenia rzeczywistej prywatyzacji nie dasi usun przerostw zatrudnienia i wprowadzi profesjonalnego zarzdzania. Czterysektory (grnictwo, rolnictwo, wytwarzanie energii, produkcja przemysowa) odpowiada-j za 60% luki produktywnoci polskiej gospodarki w porwnaniu z UE-15. W porwnaniuz rozwinitymi krajami europejskimi polska gospodarka jest niedokapitalizowana. Tooznacza konieczno wikszych inwestycji kapitaowych w przemyle, m.in. w nowocze-sne maszyny i urzdzenia oraz infrastruktur.

Wzrost gospodarczy powinien suy szeroko rozumianemu dobrobytowi caego spoecze-stwa. Dlatego coraz czciej stosowane s wskaniki rozwoju, w ktrych wzrost dochodu naro-dowego jest tylko jednym z elementw. Pomocnym w tej diagnozie moe by syntetyczny


wskanik, ktry zdefiniowaby poziom zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego,taki jak wskanik ALK opracowany przez zesp badaczy z Akademii Leona Komiskiego.Wskanik ten oprcz czynnikw ekonomicznych uwzgldnia take spoeczne oczekiwaniawobec przyszoci oraz biece warunki ycia spoeczestwa. Analiza tego wskanika w okre-sie 19992013 wskazuje, e w ostatnich latach przy nieprzerwanym wzrocie PKB spada wska-nik zrwnowaonego rozwoju. W okresie ostatnich kilku lat stosunkowo niewielkim spadkomwskanika zrwnowaonego rozwoju towarzysz gwatowne zmiany przewidywa przyszo-ci, ktre wyraaj si we wzrocie pesymizmu. Maj one charakter wyprzedzajcy w stosun-ku do pozostaych elementw syntetycznego wskanika rozwoju. Poczucie zagroenia i nie-pewnoci moe mie negatywny wpyw na zachowania konsumentw, inwestorw, rodzini obywateli dokonujcych wyborw politycznych. Std tak wane jest nakrelenie wiarygodnejstrategii dziaania na przyszo.

Pesymistyczna ocena gospodarczej sytuacji Polski oraz perspektyw wynika z niskiego po-ziomu zaufania spoeczestwa do instytucji pastwa oraz niskiej sprawnoci tych instytucji.Pew Research Center przeprowadza cykliczne badania nastrojw spoecznych w wielu kra-jach. Nastroje te, co jest zrozumiae, w wikszoci krajw europejskich pogorszyy si naskutek kryzysu finansowego i recesji. Take w Polsce, ktra recesji unikna, midzy 2007a 2013 rokiem liczba pesymistw wzrosa o 9 punktw procentowych. Ale w 2007 roku, kt-ry by szczytowym momentem boomu gospodarczego, szybko rosy dochody Polakw,a bezrobocie byo na rekordowo niskim poziomie jedynie 36%. Polakw pozytywnie oce-niao sytuacj gospodarcz w kraju. W przeddzie wiatowego kryzysu gospodarczegow krajach Europy Zachodniej optymistycznie oceniao sytuacj gospodarcz od 60 do80% obywateli. Podobne tendencje pokazuj cykliczne badania Diagnoza Spoeczna. Polacys znacznie bardziej zadowoleni z ycia osobistego, z jego materialnego poziomu, a take zestanu spraw w swoich miejscowociach ni z sytuacji w kraju. Te postawy s jedn z naj-wikszych przeszkd przy wprowadzaniu dobrych zmian.


3. CelPrzed Polsk stoi wybr strategii nie tylko na najblisz dekad, ale na kolejne 25 lat. Najprost-szym, a zarazem najatwiejszym jest scenariusz inercyjny, czyli kontynuacji. W takim warian-cie Polska pozostanie gospodark o regionalnym znaczeniu i rednim poziomie dochodw,pozostajcym na peryferiach Europy. Kraj si rozwija, ale podzia na Polsk A i B oraz nierw-noci spoeczne si pogbiaj, wikszo problemw strukturalnych w tym wysokiegobezrobocia pozostaje.

Atrakcyjniejsz alternatyw jest scenariusz aspiracyjny, w ktrym konsekwentnie nadra-biamy dystans dzielcy nas od najbogatszych krajw Europy, zwikszajc sw wydajno,a tym samym konkurencyjno. Nie jest to scenariusz prosty, wymaga wysiku strategicz-nego i umiejtnoci zastosowania nowoczesnych rozwiza systemowych, zwikszajcychkonkurencj i sprzyjajcych eksperymentowaniu. Jak ju wspomniano, celem powinien bywzrost dochodw per capita, przy czym musi si on odbywa w ramach harmonii spoecz-nej, rozumianej jako neutralizowanie poczucia niepewnoci oraz zagroenia, ktre osabia-j aktywno ekonomiczn i obywatelsk.

Polska ma olbrzymi potencja rozwojowy, ktry mona wykorzysta, pokonujc barierywzrostu lub te zmniejszajc ryzyko i koszty prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. W proce-sie dalszych przemian gospodarczych kluczowe bdzie jednoczesne zdiagnozowanie sabocipolskiej gospodarki. Na poziomie makroekonomicznym jest to zbyt niski poziom oszczdno-ci, ktrych niedostatek powoduje, e znaczna cz niezbdnych inwestycji musi by finanso-wana importem kapitau. Gwnym sprawc zbyt niskiego poziomu oszczdnoci krajowychjest nierwnowaga fiskalna. Czynnikiem zniechcajcym do inwestowania jest te niepewnootoczenia prawnego czste i nieprzemylane zmiany regulacji, podatkw, prawa pracy itd.

Na poziomie mikroekonomicznym zasadniczym wyzwaniem jest wci niska produk-tywno, niewystarczajcy poziom innowacyjnoci i przedsibiorczoci. Pomimo znaczce-go rozwoju przedsibiorczoci Polska znacznie odstaje od pastw najwyej rozwinitychw tym zakresie, a odrobienie zalegoci wymaga od nas tempa rozwoju szybszego niw krajach starej Unii.

Celem dziaa powinno by spoeczestwo nowoczesne i otwarte, opierajce swj byt eko-nomiczny o innowacyjn rodzim przedsibiorczo, skutecznie lokujc swoje produkty naglobalnych rynkach. Proporcja inwestycji finansowanych importem kapitau i wewntrzn aku-mulacj powinna si stopniowo zmienia na korzy wewntrznego finansowania. Usugi po-wszechnie dostpne, wysokiej jakoci, takie jak edukacja czy suba zdrowia, powinny opierasi o kombinacj prywatnego i publicznego finansowania oraz przedsibiorczo prywatn orazskuteczn regulacj pastwa. Administracja pastwowa powinna by zdolna do realizacji du-gofalowych programw rozwojowych, suebna wobec przedsibiorczoci i spoeczestwa oby-watelskiego, przyjazna obywatelom i podatnikom, skuteczna i sprawna, wolna od biurokratycz-nych patologii.


Osignicia tak sformuowanych ambitnych celw w perspektywie najbliszych dziesicio-leci wymaga maksymalnego wykorzystania szans, ktrymi Polska dysponuje oraz skutecz-nej neutralizacji zagroe i saboci. Mwic o szansach mamy na myli przede wszystkim:

r ugruntowanie porzdku demokratycznego i gospodarki rynkowej;

r przynaleno do wiata zachodniego zarwno w wymiarze kulturowym, jak i instytu-cjonalnym (UE, NATO, organizacje midzynarodowe);

r znaczny, cho nieefektywnie wykorzystany potencja innowacyjny naukowy, eduka-cyjny i kulturowy, kwalifikacje ludzkie;

r duy i rosncy rynek wewntrzny, zwaszcza konsumpcyjny, ale take inwestycyjny;

r dobrze ugruntowan pozycj w midzynarodowych acuchach kooperacyjnych, ela-styczny potencja przemysowy;

r poda dobrze wykwalifikowanej siy roboczej;

r korzystn lokalizacj geograficzn: midzy wschodem a zachodem, pnoc a pou-dniem Europy;

r zaradno, przedsibiorczo i motywacj modego pokolenia.

Mwic o zagroeniach i sabociach chodzi nam przede wszystkim o:

r zbyt niski poziom oszczdnoci krajowych i w konsekwencji nadmierne uzalenienieod importu kapitau;

r malejce tempo wzrostu produktywnoci;

r brak jasnej perspektywy i strategii wejcia do strefy euro;

r przewag konkurencyjn, budowan dotychczas gwnie na niskich kosztach pracy;

r brak konsekwentnie realizowanych dugofalowych polityk pastwa w kluczowych ob-szarach, takich jak: nauka i edukacja, ochrona zdrowia, energia, gospodarka wodna itp.;

r bariery wzrostu produktywnoci kapitaochonnych sektorw przemysu (np. grnic-two, energetyka czy rolnictwo);

r niesprawn, zbiurokratyzowan, anty-przedsibiorcz i nieprzyjazn obywatelom ad-ministracj;

r niedostosowany do rzeczywistoci ekonomicznej system sdownictwa, podatkowyi szeroko rozumianych regulacji dla przedsibiorstw;

r niedorozwj infrastruktury;

r stopniowe starzenie si spoeczestwa, nisza aktywno zawodowa i emigracja modych;

r poczucie niepewnoci i zagroenia, podatno na populizm;

r niski poziom zaufania, zdolnoci do wsppracy i mae zaawansowanie rozwoju spoe-czestwa obywatelskiego, zwaszcza na poziomie makro.


4. Strategia i plan dziaa dla PolskiBy sta si jedn z najbardziej zaawansowanych gospodarek wiata, Polska bdzie musia-a rozwija si w duo szybszym tempie ni obecnie. Taki wzrost mona osign jedyniedziki wprowadzeniu kompleksowego programu zmian, dotyczcego caej gospodarki,spoeczestwa i pastwa. W ramach szeroko pojtej agendy niezbdnych zmian naley wy-mieni nastpujce zadania:

r Redefinicja roli pastwa

r Poszerzenie wolnoci gospodarczej

r Rozwj aktywnoci gospodarczej i spoecznej rodowisk lokalnych i regionalnych

r Dziaania na rzecz wzrostu innowacyjnoci

r Strategia przyjcia wsplnej waluty

r Zwikszenie efektywnoci w tradycyjnych branach

r Wsparcie przedsibiorczoci i rozwoju zaawansowanych technologii

r Ochrona konkurencji

r Reforma systemu stanowienia i egzekucji prawa

r Bezpieczne otoczenie makroekonomiczne wraz ze wzrostem oszczdnoci krajowych

r Reformy rynku pracy

r Lepsze wykorzystanie obecnych zasobw pracy


v Redefinicja roli pastwaPrzede wszystkim pastwo, a w szczeglnoci wadza centralna powinna skupi si nafunkcjach strategicznych, ograniczajc sw dziaalno biurokratyczn oraz funkcje waci-cielskie i bezporednio zarzdcze. Zadaniem pastwa w zakresie gospodarki powinna byprzede wszystkim funkcja regulacyjna, czyli w praktyce tworzenie warunkw do rozwoju.Wane jest wyrane rozdzielenie na poziomie organizacyjno-operacyjnym funkcji dugofa-lowych strategicznych od biecych dziaa. Mona te wybra wariant kontynuacji, ktrysprawdzi si w ostatnich 25 latach. Tyle, e nie dawaby on szans na bardziej efektywnei skuteczne pastwo.

Celowe wydaje si przygotowanie i przyjcie dugofalowych programw rozwojowych,wspartych konkretnymi, dorocznie aktualizowanymi budetami w takich obszarach jak:energia, gospodarka wodna, mieszkalnictwo, edukacja (podstawowa i wysza) czy ochro-na zdrowia, eby skutecznie przeciwdziaa poczuciu niepewnoci, zagroenia i przekona-niu, e pastwo dryfuje. Powinno to ograniczy niepewno pracownikw inwestorwi rodzin. Administracja powinna wypenia funkcje suebne i pomocnicze wobec przedsi-biorcw. Wymaga to swoistej rewolucji. Powinna ona polega na powrocie do powanietraktowanej idei suby cywilnej, czyli zaprzestaniu traktowania administracji jako upupolitycznego oraz na zasadniczej zmianie kryteriw oceny urzdw oraz urzdnikwz formalistycznych na zadaniowe i wymierne takie jak: wzrost zatrudnienia i bazy po-datkowej, poziom zdrowotnoci czy edukacji, liczba innowacyjnych przedsibiorstw itp.Miejsce formalistycznej, opresyjnej administracji powinno zaj zarzdzanie publiczne.Musi to wymaga zasadniczej zmiany w systemie ksztacenia urzdnikw, przede wszyst-kim jednak w ich kryteriach oceny i awansu, mentalnoci i nastawieniu.

Naprawa instytucji pastwa wymaga wspdziaania wszystkich si politycznych. Do-tychczasowe dowiadczenie wskazuje na to, e kady rzd na pocztku swej kadencji za-powiada ustabilizowanie i profesjonalizacj kadry urzdnikw pastwowych poprzezstworzenie apolitycznego korpusu. Wczeniej jednak usuwa niewygodnych urzdnikwmianowanych przez rzd poprzedni i zastpuje ich swoimi, niezalenie od ich kwalifika-cji. Przy niskim poziomie zaufania midzy partiami rzdzcymi a opozycyjnymi kada ko-lejna reforma pastwa bdzie uznana za sposb na utrzymanie wpyww w administracjipo ewentualnej porace wyborczej. Konieczne jest wic zagwarantowanie wpywu opozy-cji na zmiany w administracji, np. poprzez powoanie organu uczestniczcego w nomina-cjach na wysze stanowiska w administracji (np. szefw funduszy, urzdw i agencji pa-stwowych).


Urzdnikom powinno stworzy si czyteln ciek awansu i okreli kryteria ich oceny.Promowa powinno si aktywno, skuteczno w rozwizywaniu problemw, jednocze-nie nie wprowadza atmosfery zagroenia karami za popenione bdy. Taka atmosfera,a take nieustanna reorganizacja, wzmacniaj postawy bierne, do ktrych urzdnicy i taks przyzwyczajeni. Trzeba zdawa sobie spraw z tego, e naprawa instytucji pastwai podniesienie jakoci urzdnikw wymaga czasu i nie moe by przeprowadzana metoda-mi rewolucyjnymi. Przyjazne dla obywateli pastwo nie moe by pustym hasem, a du-gofalowym celem realizowanym przy wspdziaaniu wszystkich si politycznych.

Szczeglnie trudnym zadaniem jest podniesienie efektywnoci instytucji, ktrych urzd-nicy s chronieni prawami korporacyjnymi sdw, urzdw prokuratorskich, policji, tak-e pastwowych wyszych uczelni. Konieczne jest wspdziaanie rzdu z korporacjamizawodowymi w procesie naprawy, a jednoczenie wyznaczenie jasnych celw (np. maksy-malnego okresu przygotowania i przeprowadzenia procesu w oparciu o europejskie wzor-ce) i usuwanie z zawodu osb jawnie lekcewacych obowizki lub majcych ze wynikiw realizacji celw. Powinno to dotyczy np. prokuratorw, stawiajcych zarzuty na pod-stawie le przygotowanych dowodw czy urzdnikw skarbowych, niszczcych firmyi miejsca pracy na podstawie podejrze, czsto z naruszeniem prawa. Podsumowujc, zaszczeglnie istotne uznajemy:


vv Podsumowanie i rekomendacje:

Sformuowanie w formie ustaw i towarzyszcych im obligatoryjnych budetwdugofalowych programw strategicznych w takich kluczowych obszarach jak:energia, transport, mieszkalnictwo, rozwj regionalny, ochrona zdrowia, edu-kacja i nauka.

Wprowadzenie w administracji modelu zarzdzania publicznego, wolnego odsztywnego formalizmu i nastawionego na realizacj konkretnych wymiernychcelw, takich jak: tworzenie miejsc pracy, poszerzanie bazy podatkowej, po-ziom zdrowotnoci czy edukacji. Wymaga to zasadniczej zmiany zasad i proce-dur naboru urzdnikw, oceny, awansu i ksztacenia.

Zmian struktury i trybu funkcjonowania centrum zarzdzania gospodark i pa-stwem, by nada mu charakter jednoznacznie zadaniowy i prorozwojowy, skupio-ny na realizacji wspomnianych wyej strategicznych programw. Konieczna jestw tym celu rozbudowa i profesjonalizacja zaplecza eksperckiego rzdu.

Stworzenie skutecznych instytucji i mechanizmw regulacyjnych, zapewniaj-cych realizacj interesu oglnospoecznego, polityki pastwa przez podmiotyniezalene, take prywatne. Konieczny jest w tym celu audyt i na tej podstawiereforma nie tylko takich instytucji jak: UOKiK, URE, UKE, ale take niektrychministerstw, takich jak: Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji, Naukii Szkolnictwa Wyszego czy Rolnictwa.

v Poszerzenie wolnoci gospodarczejJedn z praprzyczyn polskiego sukcesu gospodarczego bya wolno gospodarcza. Wrazz upywem czasu przepisy staway si coraz bardziej zagmatwane, a urzdnik zyska wielkwadz interpretacyjn. To skomplikowanie przepisw, brak zaufania do przedsibiorstw i po-strzeganie podatnikw wycznie jako potencjalnych przestpcw i rdo dochodw podat-kowych, a nie jako twrcw potencjau ekonomicznego kraju znacznie ogranicza polskprzedsibiorczo. Ostatnie 25 lat udowodnio, e polscy przedsibiorcy s w stanie osigasukcesy gospodarcze w ramach obowizujcych przepisw. Zawsze pozostaje pytanie, o ilewicej moglibymy mie miejsc pracy i nowych inwestycji, gdyby otoczenie regulacyjne byobardziej przyjazne.

Dlatego niezbdne s dziaania zmierzajce w kierunku uproszczenia procedur, suebno-ci aparatu skarbowego wobec podatnikw, przejrzystoci procedur i interpretacji. Urzdni-cy skarbowi powinni otrzyma od ministra finansw jasn instrukcj, e celem aparatu skar-bowego nie jest krtkookresowa maksymalizacja pobieranych podatkw, ale wspieranieprzedsibiorcw, co bdzie rwnoznaczne z maksymalizacj dochodw pastwa w dugimokresie. Urzdnicy skarbowi powinni mie prawo negocjowania wysokoci obcie podat-kowych z przedsibiorcami, bdcymi czasowo w trudnej sytuacji lub rozpoczynajcymidziaalno. Musi by to proces transparentny, by unikn podejrze o korupcj.

Wedug Ministerstwa Finansw ubytki z tytuu przestpstw zwizanych z VAT-em si-gaj 3% PKB. Przy obecnym sposobie pobierania VAT walka z przestpczoci w tym ob-szarze jest trudna i dokuczliwa dla uczciwych przedsibiorcw. Konieczna jest gruntownareforma stawek VAT i sposobu pobierania podatku. Jednym z kierunkw zmian powinnoby ujednolicenie stawek, przy jednoczesnym obnieniu stawki podstawowej oraz zwik-szeniu kwoty wolnej od podatku od dochodw osobistych, celem zrekompensowania oso-bom o niszych dochodach podniesienia VAT na podstawowe produkty.

Konieczna jest te zmiana podatkw majtkowych. Obecny podatek od nieruchomocifaworyzuje osoby bogate, ktre stosuj optymalizacj podatkow przy podatkach docho-dowych, nadmiernie obcia nieruchomoci produkcyjne i zniechca zarwno gminy, jaki prywatnych wacicieli nieruchomoci do bardziej efektywnego ich wykorzystania.

Rwnolegle musi by kontynuowana zarwno prywatyzacja majtku, jak i wszelkiedziaania wspierajce konkurencj rynkow. Tylko w warunkach wolnoci gospodarczeji nieskrpowanej konkurencji podmiotw bdzie moliwe zwikszenia potencjau drze-micego w polskich przedsibiorstwach.




Niezbdna jest szeroka agenda deregulacyjna, zmniejszajca skal formalnychoraz nieformalnych obcie przedsibiorcw i podatnikw.

Gruntowna reforma systemu podatkowego, zwikszajca jego przejrzystocii przewidywalno.

Likwidacja rnych stawek VAT i wprowadzenie stawki jednolitej, przy jedno-czesnym programie wsparcia dla osb najuboszych.

Wspieranie konkurencyjnoci i rwnych zasad funkcjonowania podmiotw narynku, w tym przede wszystkim poprzez dokoczenie procesu prywatyzacji.

v Rozwj aktywnoci gospodarczej i spoecznej rodowisk lokalnychi regionalnychDotychczasowe dowiadczenia i oceny badaczy wskazuj, e w nadchodzcym czasie roz-wj zaleny bdzie przede wszystkim od umiejtnoci wsppracy na poziomie lokalnym,od stopnia aktywnoci grup obywateli. Powstaj w ten sposb sieci produkcji, przetwr-stwa i zbytu, realizujce korzyci skali i zasigu nieosigalne dla pojedynczych lokalnychfirm. Lokalne inicjatywy pozwalaj rwnie na rozwizywanie problemw spoecznych,takich jak: bieda, wykluczenie, bezdomno. W Polsce pozytywnym przykadem moe bydziaalno sieci przedsibiorstw spoecznych Barka. Tego typu inicjatyw jest cigle zamao.

Podobnie jest z lokalnymi inicjatywami wsppracy biznesu z nauk i edukacj. Tego typudziaania pozwalaj dostosowa profile ksztacenia z zapotrzebowaniem przedsibiorstw napracownikw z konkretnymi kwalifikacjami. Z drugiej strony rodowiska naukowe zdolnes do proponowania i pomagania we wdraaniu innowacyjnych przedsiwzi w przedsi-biorstwach.

Konieczny jest rwnie rozwj partnerstwa publiczno-prywatnego, co pozwoli na moder-nizacj infrastruktury i popraw poziomu edukacji, ochrony zdrowia, mieszka i kultury.

Rozwj inicjatyw lokalnych owocuje rwnie wzrostem poczucia bezpieczestwa miesz-kacw. Czowiek nie czuje si samotny i uzyskuje poczucie zakorzenienia, zmniejsza sipoziom frustracji, ronie wiara w moliwo ksztatowania wasnego losu we wsppracyz innymi ludmi.

Wiele zaley od poprawy na poziomie centralnym, zamiany bezwzgldnej walki poli-tycznej na merytoryczn konkurencj z zachowaniem poczucia dobra wsplnego.

Program i aktywno politykw powinny by nakierowane na wspprac i rozwizywa-nie problemw, a nie na generowanie konfliktw, za samorzd terytorialny powinien bygwarancj aktywnoci obywatelskiej.

16 | NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt16 | NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt

NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt | 17NOWOCZESNA POLSKA 201520252040 | Jak zapewni Polsce trway dobrobyt | 17


Naley sprzyja wymianie dowiadcze i rozpowszechnianiu dobrych praktykw dziedzinie inicjatyw lokalnych.

Naley dokona przegldu rozwiza instytucjonalno-prawnych, blokujcychlokalne inicjatywy i zaproponowa harmonogram ich eliminacji.

Naley przygotowa i zrealizowa program szkolenia administracji lokalnejw zakresie wspierania inicjatyw lokalnych.

Naley inspirowa takie plany rozwoju regionalnego, ktre sprzyjaj powsta-waniu i realizacji inicjatyw spoecznych.

v Dziaania na rzecz wzrostu innowacyjnociPolska polityka powinna skoncentrowa si na budowie produktywnej gospodarki opartejna innowacjach i konkurencji rynkowej, aby osign poziom gospodarek Europy Pnoc-nej. Midzynarodowa konkurencyjno firm determinuje skal zyskw i wynagrodzew gospodarce, a tym samym zdolno do inwestowania w kapita fizyczny, ludzki i kre-atywny. Najwaniejszym wyzwaniem na kolejne dekady jest trwae i skuteczne podniesie-nie konkurencyjnoci polskich firm. Celem takich dziaa jest przesunicie zasobw z ob-szarw specjalizacji o niskiej produktywnoci, w kierunku wytwarzania na wiksz skaldbr i usug bardziej zaawansowanych. Czyli takich, do ktrych produkcji potrzeba rela-tywnie mniej pracy, a wicej kapitau i wiedzy.

Kompleksowy program zmian, dotyczcy caej gospodarki, bdzie musia uwzgldniaspecyfik poszczeglnych bran, a wic dotyka dwigni wzrostu produktywnoci po-szczeglnych sektorw przemysu. W sektorach gospodarki, ktre wykazuj stosunkowoniewielk dynamik i nisk warto dodan w przeliczeniu na pracownika, takich jak rol-nictwo, energetyka czy grnictwo, tkwi sia robocza i kapita. S jednak sektory, ktre mo-g by wzorem do naladowania, np. sektor usug dla biznesu czy handel detaliczny. W tejostatniej brany w latach 20082011 udao si skutecznie zniwelowa ca rnic w pro-duktywnoci w stosunku do UE-15. Osignicie tego celu w innych branach bdzie wy-maga usprawnie w organizacji pracy i redukcji zatrudnienia. Zmiany te mog si wicwiza z koniecznoci podjcia trudnych decyzji politycznych i spoecznych oraz aktyw-nej polityki rozwoju regionw oraz wspierania procesw tworzenia miejsc pracy.

Samo docignicie krajw UE-15 pod wzgldem produktywnoci cho niezbdne niepozwoli na pene wykorzystanie polskiego potencjau wzrostu. Rwnie istotny jest rozwjnowych sektorw o duym potencjale wzrostu oraz przyspieszenie w sektorze zaawanso-wanej produkcji przemysowej i dziaa kreatywnych w takich sektorach jak: IT, usugitechniczne czy komercyjnie zorientowane badania naukowe oraz usug dla biznesu. W sek-torach produkcyjnych konieczny bdzie inny poziom wzrostu inwestycji kapitaowychoraz dziaania, ktre zmierzaj do przesunicia na wysz pozycj w acuchu wartoci,czy budow marek i ekspansj eksportu. W wielu branach niezbdna jest modernizacja,ktra pozwoli polskim przedsibiorstwom osign poziom kosztw konkurencyjnyw skali globalnej. Wreszcie nie mona zapomina o sektorach high-tech, ktrych obecnyudzia w wartoci dodanej (okoo 23% PKB) nie moe przesania ich znaczenia jako ob-


szarw rozwoju nowych technologii dla caej gospodarki oraz potencjalnych sektorwwzrostu w przyszoci.

Poprawy innowacyjnoci nie mona osign bez poprawy systemu edukacji. Zmianyw tym obszarze powinny polega z jednej strony na lepszym dopasowaniu ksztaceniana wszystkich poziomach do potrzeb rynku (na przykad przez materialne zachty dlafirm, by organizoway stae i praktyki dla uczcej si modziey i cilej wsppracowayze szkoami, uczelniami wyszymi przy okrelaniu programw nauczania). Z drugiejstrony konieczne jest podniesienie poziomu najlepszych szk wyszych. Celem strate-gicznym powinno by miejsce w pierwszej setce w rankingu szanghajskim przynajmniejdwu polskich uczelni oraz umocnienia i poprawy pozycji polskich uczelni w midzynaro-dowych rankingach uczelni i jednostek wsko profilowanych, np. ekonomicznych, bizne-sowych, medycznych czy artystycznych. Konieczne jest dofinansowanie przez pastwonajlepszych uczelni, prywatny biznes i samych studentw oraz zmiana sposobu oceny, ka-riery pracownikw naukowych, eby to osign. Awans naukowy (przynajmniej w najlep-szych szkoach wyszych) powinien zalee od liczby publikacji w renomowanych zagra-nicznych pismach naukowych oraz od innej aktywnoci naukowej o midzynarodowymznaczeniu. Recenzentami prac doktorskich na najlepszych uczelniach powinni by rwnienaukowcy z zagranicznych uczelni, majcych wysok pozycj w rankingu szanghajskim.Istotna jest take profesjonalizacja zarzdzania uczelniami wyszymi.



Konieczna jest prywatyzacja i zakoczenie wspierania finansowego tradycyj-nych sektorw gospodarki.

Niezbdne s zmiany struktury zatrudnienia w rolnictwie, konsolidacja gospo-darstw i postawienie na wysoko przetworzone produkty rolne.

Dla potrzeb poprawy jakoci edukacji potrzebne jest dostosowanie programwnauczania do potrzeb rynku.

Niezbdne jest rwnie wspieranie m.in. poprzez ulg inwestycyjn proce-sw, czcych badania naukowe z inwestycjami firm.

v Strategia przyjcia wsplnej walutyPrzyjcie wsplnej waluty jest nie tylko formalnym zobowizaniem, ale take szans dlapolskiej gospodarki. Niektre kraje, ktre przyjy euro, wykorzystay szans, jak daje ni-welacja kursu walutowego. Inne j zmarnoway. Polska mogaby, tak jak dzisiaj, pozostakrajem poza wspln walut. Miaaby nadal moliwo ksztatowania niezalenej politykipieninej i elastyczno kursu walutowego. Z kolei wsplna waluta obok korzyci takichjak obnika kosztw transakcyjnych, stabilno kursu czy wiksza wiarygodno krajwo niszym ratingu to take wyzwania. Przede wszystkim potrzebne jest prowadzenie nietylko odpowiedzialnej polityki fiskalnej, ale rwnie unikanie nierwnowag gospodar-czych. Gospodarki, ktre skorzystay ze wsplnej waluty charakteryzoway si oprczrwnowagi makroekonomicznej rwnie wysokim poziomem konkurencyjnoci, inno-wacyjnoci i elastycznoci. Wszystkie te czynniki s dla kadego kraju korzystne samew sobie, tak wic ich spenienie powinno by samoistnym celem polityki gospodarczej.Tym bardziej, jeli dodatkowymi korzyciami bd te pynce z faktu posiadania wsplnejwaluty. Dlatego te zarwno droga do euro, jak i czonkostwo jest zgodne z naczelnym wy-zwaniem gospodarczym Polski, jakim jest zblianie si do dochodw na poziomie najbo-gatszych krajw UE. Wsplna waluta jest take istotna z punktu widzenia dalszej integra-cji Polski ze wiatem Zachodu i ugruntowania w nim naszej pozycji.

Przyjcie europejskiej waluty wymaga zmian w Konstytucji, a tym samym poparcia tegopomysu przez 2/3 Zgromadzenia Narodowego. W obecnej sytuacji politycznej jest to maoprawdopodobne. Konieczne jest zatem podjcie z opozycj przeciwn euro rozmwo warunkach wprowadzenia wsplnej waluty w Polsce. Niezalenie od tego konieczne jestprzeprowadzenie masowej akcji informacyjnej, pokazujcej spoeczestwu korzyci z wej-cia do strefy euro. Brak poparcia dla tego pomysu ze strony wikszoci spoeczestwa obok konstytucyjnych wymogw praktycznie uniemoliwia wprowadzenie w Polscewsplnej waluty.




Polska gospodarka powinna przygotowa si na przyjcie wsplnej waluty, bezwzgldu na moment, kiedy to nastpi.

Oprcz stabilnoci makroekonomicznej niezbdne jest zapewnienie wysokiejelastycznoci gospodarki, a take midzynarodowej konkurencyjnoci.

W Polsce potrzebna jest szeroka kampania informacyjna, obalajca mity i nie-porozumienia, jednoczenie informujca o korzyciach i ryzykach zwizanychz wejciem do strefy euro.

12 3

v Zwikszenie efektywnoci w tradycyjnych branachProduktywno jest miar okrelajc, na ile dobrze wykorzystane s zasoby ludzkie i tech-niczne w produkcji towarw i usug. W skali caego kraju zaley ona od efektywnoci, z jakwykorzystywane s dostpne zasoby, w tym surowce, sia robocza, umiejtnoci, urzdzenia,grunty, wasno intelektualna, zdolnoci zarzdcze oraz kapita. Pod wzgldem poprawyproduktywnoci Polska zrobia ogromne postpy. Od wejcia do UE w 2004 roku zniwelowa-a 27% rnicy w stosunku do redniej dla krajw UE-15. Mimo to w 2012 roku wzgldna pro-duktywno siy roboczej w Polsce bya nadal niska i odpowiadaa 67% redniej dla krajwstarej Unii. Na przykad w grnictwie rnica w produktywnoci w stosunku do redniejdla UE-15 wynosia 77%, w rolnictwie 59%, a w energetyce 48% Podnoszenie produktyw-noci jest kluczem do szybkiego wzrostu, zwaszcza e Polska raczej nie uniknie efektw nie-korzystnych zmian demograficznych prognozowanych dla caej Europy i niedoboru siy robo-czej. To wanie teraz jest dobry moment na inwestowanie w nowoczesne maszyny, marki czyinfrastruktur.

Blisko 60% luki produktywnoci Polski w stosunku do redniej UE-15 wynika z rnicw tzw. tradycyjnych branach, w tym rwnie w grnictwie wgla kamiennego. Aby zni-welowa t luk, niezbdne jest usprawnienie procesw restrukturyzacji brany, w tymm.in. zamykanie wybranych obszarw kopal, eliminacja barier regulacyjnych, ktre niewpywaj na popraw efektywnoci pracy lub bezpieczestwa oraz standaryzacja proce-dur i wymuszenie poprawy dyspozycyjnoci i efektywnoci urzdze. Zmniejszaniu za-trudnienia w grnictwie powinny towarzyszy adekwatne zabezpieczenia socjalne oraztworzenie alternatywnych miejsc pracy i lokalnych centrw rozwoju na obszarach pogr-niczych. Nasz szans jest specjalistyczna wiedza w zakresie wydobycia z trudno dostp-nych z. Usugi inynierskie oparte na tej wiedzy mog sta si wanym elementem pol-skiego eksportu obok zaawansowanych maszyn i urzdze grniczych.

Scenariuszem alternatywnym byby wariant inercyjny, w ktrym mniej efektywne prze-mysy s wygaszane lub te stanowi zaplecze produkcyjne dla innych nowoczeniejszychrozwiza. Wariant taki nie wymaga wikszych zmian. Tyle tylko, e oznaczaby to brakperspektyw na popraw warunkw ycia osb zatrudnionych w i wok tych bran.

W wariancie aspiracyjnym w przypadku energetyki celem powinno by odnowieniepolskiej bazy aktyww wytwrczych, przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjnychcen dostaw energii. Grupy energetyczne powinny skoncentrowa si na budowie portfelainwestycji, opartego o najbardziej efektywne kosztowo i bezpieczne dla rodowiska tech-


nologie wytwrcze, w celu zabezpieczenia dugofalowych dostaw i rezerw mocy. Istotnejest rwnie zapewnienie skutecznego i rynkowego mechanizmu wsparcia dla inwestycjiw energetyk konwencjonaln, w poczeniu z efektywnym kosztowo programem dla sys-temw energetyki odnawialnej oraz podniesienie efektywnoci operacyjnej, praktyk orga-nizacji i zarzdzania. Wszystkie te dziaania powinny zniwelowa rnice w wydajnocipracy i jakoci usug w caym acuchu wartoci, czyli doprowadzi do zmniejszenia r-nic w wydajnoci pracy, jakoci dostaw energii w Polsce w odniesieniu do krajw UE-15.

Polityka energetyczna musi bra pod uwag fakt, e rynek energii w Unii Europejskiej b-dzie liberalizowany. Stworzenie unii energetycznej oznacza bdzie coraz wiksze przepy-wy energii midzy krajami. Obecnie cena hurtowa energii elektrycznej w Polsce jest okoo30% wysza ni w krajach ssiednich Niemczech, Sowacji, Czechach, Szwecji. Utrzymanietakiego stanu spowoduje, e Polska stanie si, po powstaniu unii energetycznej, powanymimporterem energii, za polskie elektrownie bd zmuszone do konkurowania na europej-skim rynku. Konieczna jest redefinicja pojcia bezpieczestwo energetyczne, uwzgldnia-jca kontekst europejski.

Powan przeszkod przy inwestowaniu w energetyk jest niedoskonae prawo energe-tyczne i biurokratyczny, nie nastawiony na podnoszenie efektywnoci tryb podejmowaniadecyzji przez Urzd Regulacji Energetyki. Sposb okrelania taryf przez URE nie wymuszaobniki kosztw i nie eliminuje najmniej efektywnych elektrowni i ciepowni. Poprawadziaania URE pozwoliaby skuteczniej wykorzysta potencja maych zakadw energe-tycznych. Dziki temu przy relatywnie niewielkich inwestycjach mona uzyska powanyprzyrost mocy.

I na koniec rolnictwo. Kluczowe bdzie zwikszenie wydajnoci upraw dziki systemo-wi zacht do dzierawy terenw i tworzenia spdzielni producentw, eby w Polsce po-wstaa baza do utworzenia europejskiego centrum przemysu spoywczego, oprcz konso-lidacji prowadzcej do zwikszenia powierzchni redniego gospodarstwa. A take, a moeprzede wszystkim przeorientowanie sektora z produkcji towarw niskoprzetworzonych(o maej wartoci dodanej) na przetworzone.



Najlepszym sposobem na konkurencyjno i podniesienie efektywnoci w tra-dycyjnych branach jest midzynarodowa konkurencja.

Konieczne jest otwarcie na konkurencj polskiego rynku energii oraz zmianasystemu dotacji dla rolnictwa z UE tak, by nie sprzyjaa ona rozdrobnieniuw rolnictwie.

v Wsparcie przedsibiorczoci i rozwoju zaawansowanych technologiiNiezbdne jest wzmocnienie zwizkw midzy biznesem a rodowiskiem akademickimw celu dostosowania programw nauczania do potrzeb innowacyjnej gospodarki. Kluczo-we jest rwnie wykorzystanie efektw bada w biznesie i zwikszenie wydatkw ukie-runkowanych na badania i rozwj (B+R) poprzez umoliwienie dostpu do rde finan-sowania typu venture capital oraz zastosowanie zacht dla inwestycji proinnowacyjnych.Celem jest nie tylko maksymalne uproszczenie formalnoci i procedur, ale otwarcie rynkukapitaowego w sektorach wysokich technologii i uatwienie inwestorom inwestowaniaw polskie przedsiwzicia innowacyjne. Pastwo i polski rynek kapitaowy mogyby ode-gra tu rol porednika i promotora. Administracja powinna by odpowiedzialna za wspie-ranie, a nie maksymalizowanie dochodw pastwa z tego rodzaju inicjatyw w krtkim ho-ryzoncie czasowym. Przedsibiorczo lokalna nie tylko zmniejsza zagroenie bezrobociemi wykluczeniem w orodkach prowincjonalnych, ale take przeciwdziaa poczuciu zagroe-nia i wyobcowania. Podobnie przedsibiorczo zorientowana na realizacj celw spoecz-nych np. przeciwdziaania wykluczeniu poprzez dziaalno gospodarcz wymagastworzenia lepszych warunkw prawnych i instytucjonalnych dla jej rozwoju. Celem poli-tyki pastwa i wadz lokalnych powinno by uruchomienie kolejnej fali polskiej przedsi-biorczoci. Chodzi nie tyle o zwikszenie populacji przedsibiorcw, co o promowanieprzedsibiorczoci innowacyjnej i szybkiego wzrostu nowo tworzonych przedsibiorstw,przeksztacania ich w aktywnych uczestnikw rynku kapitaowego. Nawet przy niewiel-kim udziale w polskiej gospodarce sektor zaawansowanych technologii moe mie istotnywpyw na cakowity wzrost gospodarczy, gdy przyczynia si do postpu w innych bran-ach. Dlatego tak wane s efektywne dziaania, ktre tworz przyjazne rodowisko dorozwoju nowoczesnych technologii.

Wariant alternatywny, czyli trwanie przy obecnych rozwizaniach instytucjonalnych, niemoe by odpowiedzi na powysze wyzwania. Obecnie bowiem brak wsppracy powo-duje brak innowacyjnoci. Pozostawanie podwykonawc oznacza zdanie si na nisze do-chody i uzalenienie od wytwrcw finalnych.




Niezbdne jest wzmocnienie zwizkw midzy biznesem a rodowiskiem aka-demickim w celu dostosowania programw nauczania do potrzeb sektora za-awansowanych technologii.

Potrzebne jest lepsze wykorzystanie efektw bada w biznesie, np. poprzezwprowadzenie wymogu rwnego udziau rodkw z biznesu oraz publicznychna badania i rozwj. W ramach szeroko rozumianej strategii PPP proponujemyzwikszy rodki wydawane w ramach zamwie publicznych na projekty ba-dawczo-rozwojowe.

Niezbdne jest zwikszenie ukierunkowanych wydatkw na badania i rozwj po-przez likwidacj barier podatkowych i umoliwienie dostpu do rde finansowa-nia typu venture capital.

v Ochrona konkurencjiGospodarka, aby by innowacyjn, musi tworzy warunki do eksperymentowania. Wanejest zapewnienie rwnych warunkw startu nowym firmom i pomysom, eby nie byy blo-kowane przez status quo. Dlatego te trzeba odchodzi od polityki wspierania pracochon-nych sektorw gospodarki, gdy tego rodzaju podejcie blokuje powstawanie nowych in-nowacyjnych firm.



Wane jest zapewnienie warunkw konkurencji rynkowej zarwno przez ogra-niczenie kosztw wejcia na rynek, jak i ograniczenie roli pastwa jako waci-ciela firm.

Ochrona konkurencji powinna by take realizowana przez pastwo z mylo konsumentach, o przeciwdziaaniu nieuczciwym praktykom wielkich korpo-racji, wykorzystujcych swoje pozycje na rynku oraz zmowy w celu realizowa-nia nadmiernych korzyci kosztem konsumenta.

v Reforma systemu stanowienia i egzekucji prawaReforma powinna polega na odchudzeniu systemu prawnego poprzez eliminacj regu-lacji nieaktualnych, wzajemnie sprzecznych, niejasnych, nadmiernie szczegowych. Po-winno temu towarzyszy ograniczenie nadaktywnoci legislacyjnej, ktra wie si z prze-konaniem, e same przepisy zmieniaj rzeczywisto oraz rygorystycznej kontroli jakociuchwalanych ustaw i wydawanych przepisw. Kontrola taka powinna by realizowanaprzez rozbudowane i wzmocnione suby prawne Parlamentu i centralnych organw ad-ministracji. Egzekucja prawa powinna si opiera na racjonalnym rachunku kosztw i efek-tw postpowa, znacznym ich przyspieszeniu w oparciu o midzynarodowo akceptowal-ne normy, rozwoju odrbnego, wyspecjalizowanego systemu sdownictwa gospodarczegoi arbitrau. Celem jest stworzenie przekonania podmiotw gospodarczych, e obrt jestrzeczywicie i skutecznie prawnie chroniony oraz przekonania obywateli, e naprawdmog korzysta z dobrodziejstw pastwa prawa.

W wariacie alternatywnym pastwo moe nadal funkcjonowa i w wielu obszarach byskuteczne. Niemniej jednak obecny system pozostaby kosztownym szczeglnie dla ma-ych i rednich firm, ktre s postaw polskiego wzrostu gospodarczego.

Chodzi o znaczne podniesienie jakoci stanowienia i egzekucji prawa.



Proponujemy, aby Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrw zapropono-waa uproszczenie systemu prawa przez wyeliminowanie sprzecznoci, nie-spjnoci, niejasnoci, wielorakie interpretacje oraz zbyt skomplikowane, du-gotrwae i kosztowne procedury.

Proponujemy take, by Minister Sprawiedliwoci zaproponowa maksymalneczasowe i finansowe ramy do realizowanych postpowa, gbok specjalizacjniektrych sdw w zakresie spraw gospodarczych oraz system wsparcia s-dw arbitraowych i rozjemczych.

v Bezpieczne otoczenie makroekonomiczne wraz ze wzrostemoszczdnoci krajowychBez zwikszenia oszczdnoci krajowych nie jest moliwy dalszy wzrost inwestycji. Samwzrost oszczdnoci moe okaza si niewystarczajcy przy niewaciwym systemie regu-lacji, niemniej jest warunkiem koniecznym do spenienia, eby inwestycje na skal potrzeb-n w Polsce mogy by realizowane. Obecnie rnica pomidzy poziomem oszczdnocia inwestycji wynosi 5% PKB i musi by importowana. Wzrost efektywnoci, wydatki na ba-dania i rozwj, wiksze zatrudnienie to wszystko nie bdzie moliwe bez ograniczenianierwnowagi budetowej, czyli bardziej efektywnego gospodarowania rodkami publicz-nymi i ograniczenia deficytw. Rwnolegle niezbdne jest wsparcie dla rozwiza sprzyja-jcych oszczdzaniu, takich jak dodatkowe systemy oszczdzania na staro.

Powanym problemem ju w najbliszych piciu latach moe okaza si dualny system eme-rytalny. Na emerytur przechodzi bd kolejne roczniki, objte reform emerytaln z 1998 ro-ku. Stopa zastpienia ich emerytur bdzie raco nisza ni emerytur starego portfela. Moeto wywoa napicia spoeczne i zmusi rzd do zwikszenia dotacji do FUS, co zagrozi stabil-noci finansw publicznych i obniy stop oszczdnoci w gospodarce. Warto stworzy zach-ty do pniejszego przechodzenia na emerytur (niezalenie od istniejcego podnoszenia usta-wowego wieku emerytalnego) i szybciej naprawia finanse publiczne, by stworzy ewentualnrezerw, pozwalajc dofinansowa w przyszoci najuboszych emerytw.

Alternatyw byoby podtrzymanie obecnych rozwiza, w ramach ktrych inwestycjew czci finansowane s ze rde spoza kraju. Oznacza to zwikszone ryzyko makroeko-nomiczne, dajc jednake moliwo utrzymania uzyskiwanego w ostatnich latach tempawzrostu.



Niezbdne jest znaczne ograniczenie deficytu budetowego, docelowo do jegoeliminacji, aby zwikszy oszczdnoci krajowe.

System zabezpieczenia spoecznego zarwno publiczny, jak i prywatny powin-ny poprzez sw konstrukcj zachca do zwikszania krajowych oszczdnoci.

Poziom wydatkw pastwowych nie powinien wzrasta.

v Reformy rynku pracyPrzepisy rynku pracy musz odpowiada na wyzwania zwizane z rosnc konkurencj mi-dzynarodow. Z jednej strony musz chroni pracownika, ale z drugiej nie ogranicza mobil-noci i zatrudniania nowych pracownikw. Wane jest te, by ryzyko zatrudnienia nie byozbyt due dla maych i rednich przedsibiorstw. Dlatego te powinny by wspierane elastycz-ne formy zatrudnienia i pracy na cz etatu, w tym w szczeglnoci formua zatrudnieniakontraktowego na wykonanie okrelonego zadania. Znaczna cz tego typu umw powinnajednak obejmowa skadki ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego. Osoby zatrudnione naumowach nieregularnych, nie objtych ubezpieczeniami, powinny mie prawo przed opo-datkowaniem odprowadzania na specjalny rachunek emerytalny (w dowolnej instytucji fi-nansowej) skadki do wysokoci skadki emerytalnej w ZUS. Naley upowszechnia takiepraktyki i zachca do nich. Zasada ta powinna dotyczy take osb, dla ktrych umowa nie-regularna jest tylko dodatkowym rdem dochodw. Wane s rwnie dziaania na rzeczpoprawy sytuacji modych ludzi na rynku pracy. Naleaoby czasowo obniy poziom pacyminimalnej dla osb wchodzcych po raz pierwszy na rynek pracy. Niezbdne bdzie rwniezwrcenie wikszej uwagi na potrzeby rynku pracy zarwno w zakresie szkolenia zawodowe-go, jak i wyszego. W ramach zasikw dla bezrobotnych obowizkowym komponentem po-winno by obligatoryjne podnoszenie kwalifikacji pracownika.

Kontynuacja obecnych rozwiza oznacza dualizm prawny. Z jednej strony utrzymanezostayby sztywne reguy Kodeksu pracy, z drugiej za wyjtkowo elastyczny systemumw cywilno-prawnych i dziaalnoci gospodarczej. W duszym okresie prowadzi to b-dzie do napi spoecznych, a take dalece nieefektywnego wykorzystania zasobw pracy.



Niezbdne jest wspierane elastycznych form zatrudnienia i pracy na cz etatu,w tym w szczeglnoci formua zatrudnienia kontraktowego na wykonanie okre-lonego zadania, jednak wraz ze skadkami ubezpieczenia.

Naleaoby czasowo obniy poziom pacy minimalnej dla osb wchodzcychpo raz pierwszy na rynek pracy.

Wane bdzie rwnie zwrcenie wikszej uwagi na potrzeby rynku pracy za-rwno w zakresie szkolenia zawodowego, jak i wyszego.

v Lepsze wykorzystanie obecnych zasobw pracyPrzede wszystkim chodzi o aktywizacj niewykorzystanej siy roboczej, zaangaowanej w pro-dukcj roln. Naszym wielkim wyzwaniem cywilizacyjnym jest zachcenie modych ludzi,mieszkajcych na wsi, do porzucenia obszaru niskiej wydajnoci i biedy na rzecz tej czci go-spodarki, ktra da im szanse na rozwj i godne ycie. Polityka gospodarcza pastwa powinnasprzyja procesowi scalania gospodarstw i wspiera tworzenie grup producenckich. W tym kon-tekcie niezbdna jest weryfikacja warunkw wsparcia ze rodkw unijnych, eby staa si mo-liwa redukcja nawisu zatrudnienia w rolnictwie i jego przeniesienia z rolnictwa do przemysui usug. Barier zmniejszenia pracochonnoci rolnictwa jest przede wszystkim obecny systempodatkowy i ubezpieczeniowy, faworyzujcy dziaalno roln. Jego rewizja i wczenie rolni-kw do regu obowizujcych w systemie powszechnym, powinno sta si priorytetem polskiejpolityki zabezpieczenia spoecznego i polityki fiskalnej. Wszechstronny rozwj obszarw wiej-skich sprzyja bdzie rozwojowi nowoczesnego przemysu i usug, o ile znajdzie wsparcie w po-staci likwidacji barier utrudniajcych, w tym zwaszcza w obszarze infrastruktury komunikacyj-nej i mieszkaniowej. Na poziomie mikro czynnikiem dodatkowo utrudniajcym ten proces swysokie bariery wejcia na rynek pracy w miastach, w tym m.in. koszty wynajmu mieszka.Mogyby by one z powodzeniem budowane przez sektor prywatny. Wymaga to jednak wery-fikacji systemu ochrony lokatorw, gdy obecny poziom zniechca do inwestycji w tym segmen-cie rynku.

Drugim powanym wyzwaniem jest niska aktywno zawodowa Polakw. eby jzwikszy, niezbdne jest oferowanie wachlarza form zatrudnienia na rynku pracy orazrozwiza instytucjonalnych, umoliwiajcych czenie aktywnoci zawodowej z yciemprywatnym. Szczeglnie istotne s inwestycje w obki i przedszkola, warunkujce aktywi-zacj zawodow kobiet oraz podnoszce komfort ycia w rodzinie.

Ze wzgldu na trendy demograficzne Polska musi przygotowa i ju realizowa przemy-lan polityk migracyjn. Bdzie nam potrzeba do 2040 roku okoo 3 milionw pracowni-kw. Sprzyja temu atrakcyjno Polski dla obywateli bliskich nam kulturowo krajw Euro-py Wschodniej.

Wszystkie trzy wyej opisane strumienie poday pracy w sposb zasadniczy mog zmie-ni perspektywy naszego kraju. Inaczej nie tylko brakowa bdzie rk do pracy, ale niedo-pasowanie umiejtnoci czci potencjalnych pracownikw wymusza bdzie emigracj.




Niezbdna jest weryfikacja warunkw wsparcia ze rodkw unijnych, abymoliwa staa si redukcja nawisu zatrudnienia w rolnictwie i jego przeniesie-nia z rolnictwa do przemysu i usug.

Potrzebne jest oferowanie wachlarza form zatrudnienia na rynku pracy oraz rozwi-za instytucjonalnych, umoliwiajcych czenie aktywnoci zawodowej z yciemprywatnym.

Istotne s inwestycje w obki i przedszkola, warunkujce aktywizacj zawodo-w kobiet oraz podnoszce komfort ycia w rodzinie.

Polska musi przygotowa i ju realizowa przemylan polityk migracyjn.

5. Podsumowanie i zakoczenieCelem kolejnych 25 lat jest osigniecie poziomu dochodw na gow mieszkaca wedugparytetu siy nabywczej, porwnywalnego do redniej w krajach Europy Pnocnej, ale tak-e porwnywalnej jakoci ycia spoeczestwa. I jest to realne. By tak si stao, musimy roz-wija si o 22,5 punkta procentowego szybciej od tych krajw. Na to nie wystarczy iner-cyjny wzrost na bazie przemian wypracowanych w latach 90-tych.

Dowiadczenia krajw, w ktrych tempo wzrostu nie zwolnio, pokazuj, e kluczem dosukcesu jest odpowiedzialna polityka makroekonomiczna i dokonane we waciwym cza-sie zmiany instytucjonalne, przestawiajce gospodark na nowe tory wzrostu produktyw-noci i innowacyjnoci. Procesy unowoczenienia gospodarki i spoeczestwa musz jed-nak zachodzi rwnolegle i wspiera si wzajemnie. Tylko takie podejcie pozwoli na penewykorzystanie potencjau tkwicego w polskich firmach i w Polakach. Niezbdne reformystrukturalne, kadce podwaliny pod nasz przyszy rozwj, musz znale oparcie w od-powiedzialnej policy mix czyli polityce gwarantujcej niski dug publiczny, zbilansowanystrukturalnie budet i przewidywaln nisk inflacj wspierajcej akumulacj krajowychoszczdnoci do finansowania niezbdnych inwestycji rozwojowych. Tylko na takim solid-nym fundamencie mona budowa reformy strukturalne.

Inercyjny wzrost na poziomie 23% rocznie moe satysfakcjonowa zwolennikw statusquo i symbolicznego rozdawnictwa wytwarzanych przez gospodark nadwyek w imipopulistycznych hase. Ekspansja rozdawnictwa moe jednak stosunkowo prdko zagrozitake i inercyjnemu wzrostowi, spychajc kraj z powrotem w obszar chaosu i zacofania.Wyzwania, ktre stoj przed nami w perspektywie najbliszych 25 lat, w tym nadchodz-ce zmiany demograficzne, nie odbiegaj zasadniczo od tych, z ktrymi mierzy si wiatrozwinity. Jest wic o tyle atwiej, i przysze reformy nie musz by a tak radykalne jakte sprzed 25 lat. Jest o tyle trudniej, e musz one by bardziej precyzyjne i finezyjne w kon-strukcji. Wymaga to pilnej profesjonalizacji i jednoznacznie proefektywnociowej reorien-tacji centrum zarzadzania gospodark i pastwem. Trudniej te o polityczn wol przepro-wadzenia takich zmian, gdy inercyjny wzrost w tempie 23% PKB i markowaniezamierze reformatorskich dla wielu sta si atrakcyjn alternatyw, nawet jeli w sferze re-alnej nie spenia szerszych aspiracji spoeczestwa. Przy takim inercyjnym wzrocie nie b-dzie moliwe obnienie stopy bezrobocia do poziomu zblionego do najbardziej innowa-cyjnych krajw Europy, czyli ok. 5%. Na szczcie wikszo Polakw oczekuje zmian, cojest siln zacht do tego, aby kontynuowa proces transformacji i przemian gospodar-czych, czynic Polsk innowacyjn.


NOTATKI

Wydawca: Towarzystwo Ekonomistw Polskich, marzec 2015

Opracowanie piktogramw: Tomo Group, http://www.tomogroup.pl

Nowoczesna-Polska-2015-20125-2040_Ja-k-zapewnić-Polsce-trwały-dobrobyt

Documents

Transcript of Nowoczesna-Polska-2015-20125-2040_Ja-k-zapewnić-Polsce-trwały-dobrobyt