NORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1†3. ROKU ŻYCIA ... · Prawidłowe żywienie w 13. r.ż. jest...

90Developmental Period Medicine, 2013, XVII, 1 © IMiD, Wydawnictwo Aluna

Grupa ekspertów:Anna Dobrzańska, Jadwiga Charzewska, Halina Weker, Piotr Socha, Hanna Mojska, Janusz Książyk, Danuta Gajewska, Hanna Szajewska, Anna Stolarczyk, Małgorzata Marć, Mieczysława Czerwionka-Sza�arska, Józef Ryżko, Krystyna Wąsowska-Królikowska, Zo�a Chwojnowska, Alicja Chybicka, Andrea Horvath, Jerzy Socha

NORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1�3. ROKU ŻYCIA � STANOWISKO POLSKIEJ GRUPY EKSPERTÓW.

CZĘŚĆ I � ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ I SKŁADNIKI ODŻYWCZE

NUTRITIONAL GUIDELINES FOR HEALTHY CHILDREN

AGED 1�3 YEARS � POLISH EXPERT GROUP STATEMENT PART I � ENERGY AND NUTRITIONAL COMPONENTS DEMAND

Reprezentowane instytucje naukowe i organizacje medyczne oraz żywieniowe:

Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii Zespół Żywienia Dzieci i Młodzieży Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN*

Polskie Towarzystwo Pediatryczne Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci

Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego Dzieci Polskie Towarzystwo Dietetyki

Pediatryczne Forum Pro$laktyki Chorób Cywilizacyjnych Instytut Żywności i Żywienia

Instytut Matki i Dziecka nn Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” Uniwersytet Rzeszowski nn Warszawski Uniwersytet Medyczny

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Podstawowy zespół roboczy: Jadwiga Charzewska, Halina Weker, Piotr Socha, Hanna Mojska, Anna Dobrzańska

Przedrukowano za zgodą Autorów ze Standardy Medyczne Pediatria 3 (2012), s. 313-316. Copyright 2012 za zgodą Media Press Sp. z o.o.Reprinted with permission from the Authors from Standardy Medyczne Pediatria 3 (2012), pp. 313-316. Copyright 2012 with permission from Media Press Sp. z o.o.

* Autorzy główni: Halina Weker, Piotr Socha, Jadwiga Charzewska, Józef Ryżko, Jerzy Socha, Anna Stolarczyk, oraz pozostali członkowie Zespołu i Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN w roli konsultantów: Anna Gronowska-Senger, Hanna Kunachowicz, Juliusz Przysławski, Małgorzata Schlegel-Zawadzka, Lidia Wądołowska, Marian Grzymisławski, Mirosław Jarosz, Jarosław Walkowiak, Regina Olędzka.

91Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życiu – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów

Streszczenie Opracowanie nowych norm żywieniowych dla całej polskiej populacji sprawiło, że konieczna stała się

aktualizacja zaleceń dla dzieci. Dokument przedstawia aktualne (2012) stanowisko Grupy Ekspertów

na temat ilości i jakości wybranych składników odżywczych (białka, tłuszczów, węglowodanów oraz

wapnia, witamin D i E) niezbędnych w żywieniu dzieci w 1-3. r.ż. W tym celu eksperci dokonali przeglądu

istniejących danych naukowych, czyli aktualnych norm, wytycznych i rekomendacji, piśmiennictwa,

stanowisk ekspertów oraz oryginalnych publikacji, z uwzględnieniem specy�ki polskiej populacji.

Słowa kluczowe: normy żywieniowe, składniki odżywcze, białko, tłuszcze, węglowodany, wapń,

witaminy D i E, dzieci w 1-3. r.ż.

Abstract Updating of the nutritional guidelines for the Polish population requires updates of the nutritional

norms for children. We present the Polish Expert Group statement (2012) on intake of selected nutrients

(protein, lipids, carbohydrates, vitamin D and E) essential in nutrition of children aged 1-3 years. For this

purpose the Expert Group reviewed available scienti�c data: the recent guidelines, nutritional norms and

recommendations, systematic reviews and expert opinions as well as original publications, in relation to

the speci�c requirements of the Polish population.

Key words: nutritional guidelines, nutritional norms, nutrients, protein, lipids, carbohydrates,

vitamin D and E, children aged 1-3 years

DEV. PERIOD MED., 2013, XVII, 1, 90�93

WPROWADZENIE

Prawidłowe żywienie w 1-3. r.ż. jest istotnym czyn-nikiem mającym wpływ na optymalny rozwój dziecka, uzyskanie odpowiedniej masy i wysokości ciała oraz obniżenie ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych. Ze względu na obserwowany w populacji dziecięcej wzrost częstotliwości występowania nadwagi i otyłości, związany między innymi z nadmiernym spożyciem produktów i napojów wysokoenergetycznych o małej wartości odżyw-czej oraz ograniczeniem aktywności $zycznej, aktualne zalecenia żywieniowe koncentrują się na mody$kacji diety w kierunku prozdrowotnym, a także podkreślają potrzebę ruchu. Opracowanie nowych norm żywieniowych dla całej polskiej populacji stworzyło konieczność aktualizacji dotychczasowych zaleceń dla dzieci. W związku z tym w 2011 r. powołano Grupę Ekspertów, która podjęła się zadania wery$kacji obowiązujących zaleceń z 2008 r. Zamierzeniem obecnego dokumentu jest przedstawienie wskazówek dotyczących ilości i jakości wybranych skład-ników odżywczych (białka, tłuszczów, węglowodanów oraz wapnia, witamin D i E) niezbędnych w żywieniu dzieci w 1-3. r.ż. Często rozbieżne dane pochodzące z piśmiennictwa oraz kontrowersje, które znajdują swój wyraz w opracowaniach i dyskusjach naukowych stały się sygnałem, by opracować niniejszy dokument będą-cy jedynie stanowiskiem Grupy Ekspertów, w związku z czym nie ma on charakteru wytycznych.

METODYKA

Przygotowując prezentowane stanowisko, członko-wie Grupy Ekspertów dokonali przeglądu istniejących danych naukowych: aktualnych norm, wytycznych i re-

Tabela I. Wskaźniki zapotrzebowania na poszczególne składniki odżywcze.

Table I. Requirement indicators for individual nutrients.

RDApoziom zalecanego spożycia

recommended dietaryallowances

EARpoziom średniego zapotrzebowania grupy

es!mated average requirement

DRVwartości referencyjnego spożycia

dietary reference values

RI referencyjne spożycie reference intake

AIwystarczające spożycie adequate intake

ARśrednie zapotrzebowanie

average requirement

ULgórny tolerowany poziom spożycia

tolerable upper intake level

PRIpopulacyjne referencyjne spożycie

popula!on reference intake

komendacji, piśmiennictwa, stanowisk ekspertów oraz oryginalnych publikacji, z uwzględnieniem specy$ki polskiej populacji. Wstępna wersja dokumentu została poddana – drogą elektroniczną – dyskusji z członkami grupy roboczej. Zalecenia sformułowano w odniesieniu do zapotrzebowania na energię. Rekomendowana podaż składników odżywczych wyrażona jest w przeliczeniu na kilogram masy ciała lub na 100 kcal. W tabeli I przed-

92 Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życiu – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów

Tabela II. Zalecana przez Grupę Ekspertów podaż energii, białka, tłuszczów i węglowodanów przy modelowym spożyciu 1000 kcal/dobę i masie ciała 12 kg.

Table II. Polish Experts Group recommenda!ons for energy, protein, fats, and carbohydrates intake by the model consump!on of 1000 kcal/day and body mass 12 kg.

Nazwa składnika/poziom normyName of nutrient/Level of norm

Wartość maksymalna (% energi)Maximum (% of energy)

Normy zapotrzebowaniaRequirements

ENERGIA ENERGY

wartość uśredniona1000 kcal (83,3 kcal/1 kg m.c.)

average value1000 kcal (83.3 kcal/1 kg of body mass)

BIAŁKO(do celów planowania spożycianie powinno się przekraczać średniegopoziomu – 15% energii)PROTEIN(planning of consump!on – maximum 15% of energy)

15%37,5 g (3,125 g/kg)

EAR12 g (1 g/kg m. c.)

4,8% energii/4.8% of energy

RDA14 g

(1,17 g/kg)

TŁUSZCZEFATS

całkowitetotal fats

40%(44,4 g)

30-35% energii(33,3-38,9%)

30-35% of energy(33.3-38.9%)

nasycone kwasy tłuszczowesaturated fa!y acids

< 10%(11,1 g)

nie określononot specified

wielonienasycone kwasy tłuszczowepolyunsaturated fa!y acids


min. 6% energii (6,7 g)optymalnie > 10% energii (11,1 g)

minimum 6% of energy (6.7 g)op!mum > 10% of energy

kwasy omega-6omega-6 fa!y acids


kwas linolowy min. 5% energii (5,5 g)linoleic acid minimum 5% of energy (5.5 g)

kwasy omega-3omega-3 fa!y acids


kwas alfa-linolenowy min. 1% energii (1,1 g)alpha-linoleic acid minimum 1% of energy (1.1 g)

długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowelong chain polyunsaturated fa!y acids


min. 100 mg DHA < 2. r.ż.i min. 250 mg DHA + EPA ≥ 2. r.ż.minimum 100 mg DHA < 2 years

minimum 250 mg DHA + EPA ≥ 2 years

izomery trans kwasów tłuszczowychtrans fa!y acids

< 1%a (1,1 g)brak zapotrzebowania podstawowego

lack of basic requirement

CHOLESTEROLCHOLESTEROL

< 300 mgnie określononot specified

WĘGLOWODANY(przyswajalne do zapewnienia prawidłowejpracy mózgu)CARBOHYDRATES (diges!ble to provide normal brain func!on)


EAR100 g

RDA130 g

WĘGLOWODANYzalecaneCARBOHYDRATES recommended


ok. 140-150 g(56-60% energii)about 140-150 g

(56-60% of energy)

cukry dodaneadded sugars

< 10% brak zapotrzebowanialack of requirement

błonnik pokarmowydietary fibre


19 g

a tak niskie, jak to jest możliwe do osiągnięcia w diecie zapewniającej właściwą wartość odżywcząa as low as possible to achieve in a diet providing adequate nutri!onal value

93

stawiono wskaźniki zapotrzebowania na poszczególne składniki odżywcze. Wykorzystano między innymi pojęcia, takie jak: poziom średniego zapotrzebowania grupy (estimated average requirement – EAR), poziom zalecanego spożycia (recommended dietary allowances – RDA) oraz maksymalnego (dopuszczalnego) spo-życia.

ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ

Zapotrzebowanie na energię dla dzieci w 1-3. r.ż. przedstawiono w tabeli II, zgodnie z wartościami zaleca-nymi w normach z 2008 r. (1). Znowelizowane wówczas polskie normy żywieniowe uwzględniały prewencyjne podejście do otyłości, zmniejszając zapotrzebowania na energię o około 200 kcal. Zatem uśrednione całkowite zapotrzebowanie wynosi 1000 kcal/dobę, przy czym podaż należy indywidualizować zależnie od masy ciała. Analogiczne zapotrzebowanie na energię podano w naj-nowszych rekomendacjach amerykańskiego Instytutu Medycyny 2011 r. (2). Podsumowując, u dzieci w 1-3. r.ż. dobowe zapotrzebowanie na energię nie jest zależne od płci i w przeliczeniu na kilogram masy ciała wynosi ok. 83 kcal.

ZAPOTRZEBOWANIE NA BIAŁKO

Zakres normy dla procentowego udziału energii z biał-ka proponowany przez amerykański Instytut Medycyny (2011) jest szeroki i wynosi 5-20%. Według polskiej Grupy Ekspertów w planowaniu diety dla dzieci w 1-3. r.ż. nie należy jednak przekraczać wartości uśrednionej, równej 15% energii pochodzącej z białka. W zwycza-jowo spożywanych przez dzieci w 1-3. r.ż. pokarmach ilość białka w przeliczeniu na 1 kg masy ciała jest zbyt wysoka. Poziom 15% energii pochodzącej z białka dla tej grupy wiekowej został zaproponowany także w nor-mach nordyckich (3), z zaznaczeniem, że jedynie przy niskiej wartości energetycznej planowanych diet (<1500 kcal) zawartość białka większa niż 15% energii może być konieczna.

Warto przypomnieć, że prawidłowa realizacja zapo-trzebowania człowieka na białko nie polega na spożywa-niu go każdego dnia w ilościach ściśle odpowiadających zapotrzebowaniu. Zakłada się, że średnie spożycie białka w przeliczeniu na dobę, wyliczone na podstawie danych o spożyciu pokarmów z okresu kilku lub kilkunastu dni, będzie zgodne z zaleceniami. Dlatego również w grupie dzieci w 1-3. r.ż. dopuszczalne są wahania w zakresie 5-20% energii z białka w spożyciu indywidualnym.

ZAPOTRZEBOWANIE NA TŁUSZCZE

Tłuszcze stanowią ważne źródło energii, ale okre-ślone składniki tłuszczowe wbudowywane są również w struktury komórkowe. Ze względu na ryzyko wy-stąpienia chorób układu krążenia, które związane są z jakością spożywanego tłuszczu, podano maksymalne wartości zalecanego spożycia szkodliwych składników tłuszczowych. Zalecenia dla poszczególnych grup kwasów tłuszczowych są wzajemnie zależne, a suma wszystkich grup kwasów tłuszczowych musi być równa całkowitej zawartości tłuszczu. Dla długołańcuchowych wieloniena-syconych kwasów tłuszczowych n-3 i cholesterolu normy są wyrażane w mg/dzień. Precyzyjnie zapotrzebowanie na indywidualne składniki odżywcze omówiono w drugiej części stanowiska, podając szczegółowe uzasadnienie dla norm przedstawionych w tabeli I.

ZAPOTRZEBOWANIE NA WĘGLOWODANY

Węglowodany są głównie nośnikiem energii. Dlatego też zapotrzebowanie na nie jest określane jako uzupeł-nienie zapotrzebowania energetycznego po spożyciu białek i tłuszczów. Wyróżniono błonnik pokarmowy i cukry dodane. Pod pojęciem „cukry dodane” należy rozumieć cukry, syropy i inne kaloryczne substancje słodzące, które są wprowadzane do żywności podczas procesu produkcji, przygotowywania posiłków albo spożywane oddzielnie.

PIŚMIENNICTWO w cz. II

Adres do korespondencji:Piotr Socha

Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania

Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa

e-mail: [email protected]

Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życiu – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów

94Developmental Period Medicine, 2013, XVII, 1 © IMiD, Wydawnictwo Aluna

Grupa ekspertów:Anna Dobrzańska, Jadwiga Charzewska, Halina Weker, Piotr Socha, Hanna Mojska, Janusz Książyk, Danuta Gajewska, Hanna Szajewska, Anna Stolarczyk, Małgorzata Marć, Mieczysława Czerwionka-Sza�arska, Józef Ryżko, Krystyna Wąsowska-Królikowska, Zo�a Chwojnowska, Alicja Chybicka, Andrea Horvath, Jerzy Socha

NORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1�3. ROKU ŻYCIA � STANOWISKO POLSKIEJ GRUPY EKSPERTÓW.

CZĘŚĆ II � OMÓWIENIE POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

NUTRITIONAL GUIDELINES FOR HEALTHY CHILDREN AGED 1�3 YEARS � POLISH EXPERT GROUP STATEMENT

PART II � INDIVIDUAL NUTRITIONAL COMPONENTS REVIEW

A$liacje, streszczenia i słowa kluczowe zamieszczono w cz. I na str. 90 i 91

Zapotrzebowanie na poszczególne składniki od-żywcze zostało przedyskutowane w zakresie podsta-wowego zapotrzebowania oraz maksymalnego spożycia. Omówienie poszczególnych składników odżywczych stanowi uzupełnienie i uzasadnienie zaproponowanego przez Grupę Ekspertów stanowiska w sprawie norm żywieniowych.

BIAŁKO

Uzasadnienie dla proponowanych norm dla białka przedstawiono w tabeli III, w której dokonano analizy wpływu różnych poziomów procentowego udziału białka na zalecane wartości jego spożycia wyrażone w g/kg m.c., przy zachowaniu aktualnie zalecanej wartości energe-tycznej i przyjętej referencyjnej masy ciała dla dzieci w 1-3. r.ż. Aktualnie w normach EAR i RDA przyjęto, że spożycie białka dla dzieci w 1-3. r.ż. w ilości około 1 g/kg m.c. zapewnia udział energii pochodzącej z tego składnika na poziomie nieco wyższym niż 5% w sto-sunku do EAR i niewiele wyższym dla RDA. Gdyby procentowy udział energii z białka wzrósł do 10%, przy zachowaniu tej samej normy energetycznej, skutkowałoby to zaleceniem spożycia białka na poziomie 2,08 g/kg m.c. Dalszy wzrost procentowego udziału energii po-chodzącej z tego składnika do 15% wymusza koniecz-ność zalecenia spożycia białka na poziomie 3,125 g/kg m.c. W powyższych analizach przyjęto poziom normy EAR, bowiem spożycie białka nie powinno być niższe od wzorca uznawanego za normę $zjologiczną. W tabeli IV podano interpretację poszczególnych poziomów normy w odniesieniu do białka.

Podobne stanowisko zajmuje Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA – European Food Safety Authority). W opublikowanym w 2012 r. dokumencie (4) przedstawiono normy zapotrzebowania na białko (tab. V). Uwzględniono w nim zarówno zapotrzebowanie na azot białkowy, jak i na niezbędne aminokwasy.

Podstawowe zapotrzebowanie na białko jest znacznie niższe od rzeczywistego spożycia białka odnotowywanego w populacjach europejskich, w tym również w populacji polskiej. Uważa się, że nadmierne spożycie białka związane jest z ryzykiem rozwoju otyłości. Jednak dowody na taki przyczynowo-skutkowy związek pochodzą z zaledwie jednego badania z randomizacją, w którym oceniano wpływ żywienia niemowląt mlekiem mody$kowanym z różną zawartością białka (5, 6). Postuluje się tzw. me-chanizm programowania metabolicznego, odbywający się w określonym przedziale czasowym (6). Badania biochemiczne i hormonalne wykonane w 6. m.ż. dziecka wskazały na stymulację układu IGF-1 w grupie niemowląt żywionych mieszanką o wyższej zawartości białka (6). Ponadto wykazano wyższe BMI w 2. r.ż. u dzieci spoży-wających większą ilość białka w okresie niemowlęcym (5). Ponieważ wcześniejsze prace wykazały związek ry-zyka otyłości w wieku późniejszym z otyłością u małych dzieci, można uznać, iż wyniki te sugerują potencjalny mechanizm programowania otyłości w wieku dorosłym. Jednakże należy pamiętać, że w grupie otrzymującej mniejszą ilość białka, zawartość białka w mleku do po-czątkowego żywienia niemowląt wynosiła 1,77 g/100 kcal (ok. 1 g/kg m.c.), a w mleku następnym 2,2 g/100 kcal, czyli spożycie białka w tym badaniu nawet w grupie o ni-skim spożyciu białka znacznie przekraczało 1 g/kg m.c.

DEV. PERIOD MED., 2013, XVII, 1, 94�100

95Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życiu – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów

Tabela III. Skutki podjętej decyzji odnośnie do norm i wielkości spożycia białka (dzieci w wieku 1-3 r.ż.).

Table III. The effects of decisions taken in regarding to nutri!onal norms and amounts of protein intake (children aged 1-3 y).

Energia (kcal)Energy (kcal)

Spożycie białka (g)Protein intake (g)

Ilość białka w gramach w przeliczeniu na 1 kg

masy ciała dzieckaProtein amount

in grams per 1 kg of child’s body weight

Procent energii pochodzącej z białka w ogólnej puli energetycznej

Percentage of energy from protein

NORMA EAR DLA BIAŁKA 12 g/dzieńEs#mated average requirement for protein 12 g/day

1000 kcal(12 kg referencyjna m.c.)

1000 kcal(12 kg reference body weight)

12 g/dzień12 g/day

0,97 g/kg masy ciała0.97 g/kg of body weight

4,8% energii z białka4.8% energy from protein

NORMA RDA DLA BIAŁKA 14 g/dzieńRecommended dietary allowances for protein 14 g/day



14 g/dzień14 g/day


5,6% energii z białka5.6% energy from protein

DLA 10% ENERGII Z BIAŁKA10% energy from protein



25 g/dzień25 g/day


10% energii z białka10% energy from protein

DLA 15% ENERGII Z BIAŁKA15% energy from protein



37,5 g/dzień37.5 g/day


15% energii z białka15% energy from protein

Wykazany w badaniu mechanizm programowania do-tyczy okresu niemowlęcego. Nie dysponujemy obecnie żadnymi dowodami na działanie tego mechanizmu w wieku późniejszym.

TŁUSZCZE I KWASY TŁUSZCZOWE

Tłuszcz całkowity Tłuszcz jest głównym składnikiem energetycznym

dostarczanym z żywnością, a jego występowanie w diecie wpływa na tzw. gęstość energetyczną diety, które to pojęcie oznacza ilość energii dostępnej dla organizmu w wyni-ku spożycia jednostki wagowej lub objętości żywności. Tłuszcz ułatwia wchłanianie składników rozpuszczal-nych w tłuszczach, takich jak witaminy A, D, E i K. Jest również źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).

Wysokie spożycie tłuszczu zawartego w diecie może być związane ze wzrostem ryzyka rozwoju chorób serco-wo-naczyniowych. Jednak nie udało się precyzyjnie określić poziomu tego ryzyka w zależności od ilości spożytego tłuszczu. Dowiedziono natomiast, że spożycie tłuszczu

poniżej 35% energii z diety (<35 E%) obniża poziom dostarczonej energii, co prowadzi do umiarkowanej redukcji masy ciała i/lub zapobiega jej wzrostowi.

Zgodnie z opinią EFSA (Panelu ds. Produktów Dietetycznych, Żywienia i Alergii; Dietetic Produtcs, Nutrition and Allergies – NDA) (7), w oparciu o dane wynikające z aktualnego spożycia tłuszczów w Europie oraz zwyczajów żywieniowych w krajach europejskich, można określić zakres jego referencyjnego spożycia (RI). Dla osób dorosłych proponowane jest RI w zakresie 20-35% energii z diety. W diecie niemowląt od 6. do 12. m.ż. tłuszcz zawarty w diecie powinien dostarczać 40% energii, a w 2-3. r.ż. – 35-40% energii. Jednak w odnie-sieniu do małych dzieci należy brać pod uwagę fakt, że niemowlęta w okresie karmienia piersią mogą pobierać z mlekiem matki duże ilości tłuszczów. Z chwilą wpro-wadzenia pokarmów uzupełniających poziom ten jest stopniowo obniżany. Spożycie tłuszczów poniżej 25% energii z diety u małych dzieci jest związane z ryzykiem niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Według amerykańskiego Instytutu Medycyny (2011) całkowita podaż tłuszczów dla dzieci w 1-3. r.ż. powinna mieścić się w przedziale 30-40% całkowitej energii.

96

Nasycone kwasy tłuszczowe Nasycone kwasy tłuszczowe są syntetyzowane w orga-

nizmie człowieka i w zasadzie ich dostarczanie z żywnością nie jest wymagane. W badaniach wykazano dodatnią korelację pomiędzy spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych i stężeniem LDL-cholesterolu w surowicy krwi. W badaniach interwencyjnych wykazano rów-nież, że zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi omega-6

Tabela IV. Interpretacja norm EAR i RDA odnośnie do spożycia białka (12, 13).

Table IV. Applica!on of EAR and RDA for assessment of protein intake (12, 13).

Skrót nazwy normy

Abbrevia#on of name

Pełna nazwa normyFull name

InterpretacjaDescrip#on and applica#on

EAR

poziom średniego zapotrzebowania grupyes!mated average requirement

Poziom ten służy do oceny niedoborów w spożyciu żywności. Norma na poziomie EAR jest ustalona na poziomie fizjologicznym, zatem spożycie nie może spadać poniżej tego poziomu.EAR allows to assess the percent of popula!ons with a risk of insufficient intake of protein.

RDA

poziom zalecanego spożycia – dawny poziombezpiecznego spożyciarecommended dietary allowances (former - safe level of intake)

Przeznaczony głównie do planowania spożycia. Średnie spożycie białka zarówno w Polsce jak i innych krajach rozwiniętych jest zbyt wysokie i wynosi 3-4 g na kg m.c. Toteż w normach ustalono szerszy zakres spożycia białka: 5-20% całodziennej energii dla dzieci 1-3 lata. Najkorzystniejszy wydaje się zakres 10-15% energii, ponieważ taki poziom skutkuje w dietach najmłodszych dzieci spożyciem białka powyżej 3 g/kg masy ciała. Przeważa pogląd, że spożycie białka w ilościach umiarkowanie przewyższających zapotrzebowanie nie jest szkodliwe dla zdrowia, niemniej jednak zaleca się, aby u osób dorosłych nie przekraczało 2 g/kg masy ciała.RDA is mainly used in diet planning. It allows to establish nutrients intake levels for popula!ons as well as for individuals. Average protein intake in Poland and other developed countries is too high and equals 3-4 g/kg of body weight. Considering this, the wider range of energy from protein was set down as recommended: 5-20% for children aged 1 to 3 years. The range of 10-15% of energy from protein seems to be the most preferable for 1 to 3 year old children, because protein intake does not exceed 3 g/kg of body weight. Although the intake of protein insignificantly above the recommended level is not regarded as harmful, it is advised to not exceed 2 g/kg of body weight in adults.

Tabela V. Wartości referencyjnego spożycia (DRV) dla białka.

Table V. Dietary reference values (DRV) for protein.

Wiek(lata)Age

(years)

Średnie zapotrzebowanie

= EAR (g/kg/dzień)Es#mated average

requirement (g/kg/day)

Populacyjne referencyjne

spożycie = PRI (g/kg m.c./dzień)

Popula#on reference intake = PRI

(g/kg m.c./day)

Referencyjna masa ciała (kg)

Reference body weight (kg)

Populacyjne referencyjne spożycie = PRI (g/dzień)

Popula#on referenceintake = PRI (g/day)

ChłopcyBoys

DziewczynkiGirls

ChłopcyBoys

DziewczynkiGirls

1 0,95 1,14 10,2 9,5 12 11

1,5 0,85 1,03 11,6 10,9 12 11

2 0,79 0,97 12,7 12,1 12 12

3 0,73 0,90 14,7 14,2 13 13

skutkowało obniżeniem ryzyka chorób sercowo-naczy-niowych. Podkreśla się, że należy dążyć do spożywania możliwie najniższych ilości nasyconych kwasów tłusz-czowych, jednak przy zachowaniu odpowiedniej wartości odżywczej diety (w tym odpowiedniej ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych) (8). EFSA rekomenduje, aby opracowując cele i zalecenia żywieniowe dla różnych grup populacyjnych, brać pod uwagę ograniczanie spo-życia nasyconych kwasów tłuszczowych.


97

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe Ze względu na wielokierunkowe działania metabo-

liczne poszczególnych kwasów cis wielonienasyconych kwasów tłuszczowych proponuje się nie ustanawiać war-tości referencyjnych dla całej grupy tych kwasów. EFSA wyraża pogląd, że brak jest wystarczających podstaw do zaproponowania referencyjnego stosunku kwasów omega-3 do omega-6 w diecie.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-6 (omega-6)

Kwas linolowy (linoleic acid, LA, 18:2 n-6) prekursor rodziny kwasów n-6 nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka i dlatego musi być dostarczany z żywnością. Z tego powodu jest zaliczany do tzw. niezbędnych nie-nasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). W licznych badaniach stwierdzono korzystną odwrotną korelację po-między spożyciem w diecie kwasu linolowego a stężeniem LDL-cholesterolu w surowicy oraz dodatnią korelację w stosunku do stężenia HDL-cholesterolu. Stwierdzono również, że zastąpienie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi n-6 (bez zmiany całkowitej zawartości tłuszczu) obniża ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

EFSA proponuje wartość wystarczającego spożycia (AI) dla kwasu linolowego na poziomie 4% energii z diety (4% E). Nie określono maksymalnego spożycia kwasów tłuszczowych n-6. Według amerykańskiego Instytutu Medycyny (2011) podaż kwasów tłuszczowych n-6 po-winna zawierać się w przedziale 5-10%.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 (omega-3)

Kwas α-linolenowy (ALA, 18:3 n-3) nie może być syntetyzowany w organizmie człowieka i, podobnie jak kwas linolowy, powinien być dostarczany z dietą. Zaliczany jest do grupy NNKT. EFSA proponuje przyję-cie wartości wystarczającego spożycia (AI) na poziomie 0,5% energii pochodzącej z diety (0,5% E). Nie określo-no maksymalnego spożycia kwasów tłuszczowych n-3. Według amerykańskiego Instytutu Medycyny (2011) podaż kwasów tłuszczowych n-3 powinna zawierać się w przedziale 0,6-1,2%.

Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 (omega-3)

Organizm człowieka może syntezować kwas eikoza-pentaenowy (EPA, 20:5 n-3) i kwas dokozaheksaenowy (DHA, 22:6 n-3) z kwasu α-linolenowego, prekursora rodziny kwasów n-3. Badania interwencyjne wykazały korzystny wpływ suplementacji długołańcuchowymi wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi n-3 na czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takie jak np. wysokie stężenie trójglicerydów w surowicy krwi, agregacja płytek krwi i podwyższone ciśnienie tętnicze. W odniesieniu do chorób sercowo-naczynio-wych prospektywne badania epidemiologiczne i bada-nia interwencyjne wykazały, że spożywanie tłustych ryb morskich lub suplementów diety zawierających długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczo-we n-3 (stanowiące ekwiwalent 250 do 500 mg EPA

+ DHA) skutkowało obniżeniem umieralności z po-wodu niedokrwiennej choroby serca i zawałów serca. Podaż EPA i DHA na poziomie 250 mg/dzień wydaje się wystarczająca w prewencji pierwotnej u zdrowych osób dorosłych.

U starszych niemowląt w okresie żywienia uzupełnia-jącego stwierdzono pozytywny wpływ DHA spożywanego w ilości 50-100 mg/dzień na rozwój funkcji wzroku. EFSA proponuje jako wartość wystarczającego spożycia (AI) 100 mg DHA dla starszych niemowląt (>6. m.ż.) i małych dzieci (poniżej 24. m.ż.).

Wyniki badań nie pozwalają na określenie specy-$cznego dla wieku ilościowego oszacowania norm spożycia EPA i DHA w odniesieniu do dzieci w wie-ku od 2 do 18 lat. Według EFSA zalecenia dotyczące żywienia dzieci w tym przedziale wiekowym powinny być zgodne z zaleceniami dla osób dorosłych, tzn. 1-2 porcje tłustych ryb na tydzień lub około 250 mg EPA + DHA dziennie.

Izomery trans kwasów tłuszczowych Izomery trans kwasów tłuszczowych (TFA – trans

fatty acids) nie są syntetyzowane w organizmie człowieka. Naturalnie w przyrodzie występują w niewielkiej ilości w mleku i mięsie zwierząt przeżuwających. Głównym źródłem izomerów trans w diecie człowieka są utwar-dzone tłuszcze roślinne. Spożywanie izomerów trans jednonienasyconych kwasów tłuszczowych podwyższa stężenie LDL-cholesterolu w surowicy krwi. Spożycie trans kwasów tłuszczowych obniża również stężenie HDL-cholesterolu i podwyższa stosunek cholestero-lu całkowitego do frakcji HDL-cholesterolu. Należy podkreślić, że izomery trans kwasów tłuszczowych są dostarczane z różnymi rodzajami tłuszczów i olejów, również z takimi, które są jednocześnie ważnym źródłem niezbędnych kwasów tłuszczowych i innych składników odżywczych. Według EFSA należy dążyć do minimal-nego spożycia izomerów trans kwasów tłuszczowych, jednak uwzględniając odpowiednią wartość odżywczą (żywieniową) diety. Ograniczenie spożycia trans kwasów tłuszczowych powinno być brane pod uwagę przy two-rzeniu celów i rekomendacji żywieniowych dla różnych grup populacyjnych.

CHOLESTEROL

Jest syntetyzowany przez organizm człowieka i jego dostarczanie z dietą nie jest niezbędne. Potwierdzono dodatnią korelację pomiędzy spożyciem cholesterolu z diety a stężeniem LDL-cholesterolu we krwi. Większość cholesterolu zawartego w diecie pochodzi z produk-tów, które są również znaczącym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, np. przetwory mleczne i mięsne. Z tego względu EFSA proponuje nie ustanawiać wartości referencyjnych dla spożycia cholesterolu, z wyjątkiem zaleceń, które odnoszą się do spożywania nasyconych kwasów tłuszczowych.

W tabeli VI. przedstawiono proponowane – zgodne z opinią EFSA – zalecenia, dotyczące spożycia tłusz-czów, kwasów tłuszczowych i cholesterolu dla dzieci w 1-3. r.ż.


98

WĘGLOWODANY

Uzasadnienie do rekomendacji norm dla węglowodanów, w tym cukrów dodanych

Udział energii pochodzącej z węglowodanów w ogólnej puli energii powinien stanowić 55-65% (rekomendowany zakres), a zakres akceptowany dla całej puli węglowoda-nów to 45-65%, dla mono- i dwusacharydów – 15-25%, w tym cukrów dodanych (cukry, syropy i inne kaloryczne substancje słodzące, które są wprowadzane do żywności podczas procesu produkcji) poniżej 10%. Ustalono, że


Tabela VI. Wartości referencyjnego spożycia (DRV) dla tłuszczów (8).

Table VI. Dietary reference values (DRV) for fats (8).

SkładnikNutrient

DzieciChildren

tłuszcz całkowitytotal fat

>6-12 m.ż. AIa = 40 E%1-3 r.ż. RI = 35-40%>6-12 months adequate intake (AI) = 40 E%1-3 years reference intake (RI) = 35-40 E%

nasycone kwasy tłuszczowesaturated fa!y acids

tak niskie, jak jest to możliwe do osiągnięcia w diecie zapewniającej właściwą wartość żywieniowąas low as possible to achieve in a diet providing adequate nutri"onal value

WNKTpolyunsaturated essen"al fa!y acids

nie ustalono DRVdietary reference values not determined

n-3/n-6n-3/n-6

brak zaleceńno recommenda"ons

n-6 WNKTn-6 polyunsaturated essen"al fa!y acids


kwas linolowylinoleic acid

AIb = 4 E%adequate intake (AIb) = 4 E%

n-3 WNKTn-3 polyunsaturated essen"al fa!y acids


kwas alfa-linolenowyalpha-linolenic acid

AIb = 0,5 E%adequate intake (AIb) = 0,5 E%

EPA + DHAeicosapentaenoic acid + docosahexaenoic acid

AI 7-24 m.ż.: wyłącznie DHA = 100 mg/dzień;zalecenia żywieniowe 2-18 lat: EPA + DHA = 250 mg/dzieńadequate intake (AI) for 7-24 months: only DHA = 100 mg/daynutri"onal recommenda"ons for 2-18 years: EPA + DHA = 250 mg/day

izomery trans kwasów tłuszczowychtrans fa!y acids

tak niskie, jak jest to możliwe do osiągnięcia w diecie zapewniającej właściwą wartość żywieniowąas low as possible to achieve in a diet providing adequate nutri"onal value

cholesterolcholesterol

nie ustalono wartości referencyjnych z wyjątkiem ograniczenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowychreference values not determined except reduced consump"on of saturated fa!y acids

a wystarczające spożycie opracowano na podstawie eksperymentalnie oszacowanego odpowiedniego spożycia/consensus report (Agget i wsp., 1994; Agostoni i wsp. 2008)a adequate intake developed on the basis of experimentally es"mated appropriate intake/consensus report (Agget i wsp., 1994; Agostoni i wsp. 2008)b wystarczające spożycie opracowano na podstawie najniższego oszacowanego średniego pobrania w UE, które nie skutkuje objawami niedoborub adequate intake developed on the basis of the lowest es"mated average intake in UE that does not result in deficiency symptoms

dla dzieci w 1-3. r.ż. minimalna ilość węglowodanów przyswajalnych, koniecznych do zapewnienia prawidłowej pracy mózgu powinna wynosić na poziomie RDA 130 g/dobę, a na poziomie EAR 100 g/dobę. Analogiczne ustalenia amerykańskiego Instytutu Medycyny (2011) przedstawione zostały w tabeli VII.

Wyniki badań nad spożyciem makroskładników wy-kazują, że diety młodszych dzieci przekraczają zalecenia w odniesieniu do energii, białka, ilości i jakości tłuszczów i węglowodanów. Ponadto sugerują one, że obniżenie ilości tłuszczu wpływa na zwiększenie zawartości cukru

99

Nazwa składnikaName of nutrient

Poziom normyLevel of norm

EAREs�mated average requirement

RDARecommended dietary allowances

wapń (mg)calcium (mg)

500 700

witamina D (µg)vitamin D (µg)

10 (400 j.m.) 15 (600 j.m.)

witamina E (mg)vitamin E (mg)

5 6

w diecie. W badaniu Bogalusa Heart Study stwierdzo-no, że dzieci, które w wieku 10 lat otrzymywały <30% energii z tłuszczów, w porównaniu z dziećmi, w których dietach było >40% energii z tłuszczów, spożywały więcej węglowodanów, głównie sacharozy (8). W badaniu STRIP wykazano, że dzieci w 1-3. r.ż., spożywające >10% energii pochodzącej z cukru, w stosunku do dzieci spożywającej ≤10% energii z sacharozy, miały wyższe przyrosty masy ciała. Spożycie białka u wszystkich badanych dzieci było wysokie i wynosiło 15-18% energii. Ponadto w badaniu tym wykazano, że długotrwała wysoka zawartość cu-kru w diecie jest związana ze zwiększonym spożyciem tłuszczów gorszej jakości oraz z niższym spożyciem biał-ka. Podsumowując, długotrwałe niskie spożycie cukru przez dzieci w wieku od 13. m.ż. do 9. r.ż. wpływało na lepsze zbilansowanie diety oraz poprawę parametrów wzrastania (9). W badaniu DONALD stwierdzono, że spożycie wielu ważnych składników odżywczych – białka, błonnika, witaminy A, B12, kwasu foliowego, magnezu i żelaza – obniżało się przy większym spożyciu cukru (10). Spożycie cukru koreluje ujemnie ze spożyciem wapnia, żelaza, błonnika pokarmowego, a dodatnio ze spożyciem tłuszczów nasyconych (11).

Zapotrzebowanie na wapń oraz witaminy D i E Normy zapotrzebowania na witaminy i składniki

mineralne opracowane dla dzieci (2008) uwzględniały


wszystkie dostępne wówczas dane naukowe, które nie uległy do chwili obecnej zasadniczym zmianom. Dlatego jedyna aktualizacja dotyczy wprowadzenia wcześniej niestosowanych norm (EAR, RDA) dla wapnia oraz witamin D i E (tab. VIII).

Dotychczasowe polskie normy żywienia dla dzieci w 1-3. r.ż. określały zapotrzebowanie na wapń jedynie na pozio-mie spożycia wystarczającego (AI), wynoszącego 500 mg dziennie. Aktualne normy amerykańskie (Institute of Medicine 2011) proponują spożycie wapnia 500 mg na poziomie EAR i zwiększenie spożycia do 700 mg na poziomie RDA. Grupa Ekspertów również przyjęła te wartości ze względu na obserwowaną małą zawartość/ /podaż wapnia w dietach dzieci polskich.

Zmiana dotyczy także zwiększenia zalecanej dawki wi-taminy D ze względu na jej plejotropowe działanie i zna-czenie dla zdrowia, niską zawartości tej witaminy w dietach współczesnych społeczeństw oraz ograniczanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne w zakresie fal UV.

PIŚMIENNICTWO

1. Jarosz M., Bułhak-J achymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. PZWL, Warszawa 2008.

2. Dietary References Intakes for Calcium and Vitamin D. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, the National Academies Press Washington D.C. 2011.

Tabela VII. Zalecane spożycie węglowodanów wyrażone w procentach zapotrzebowania energetycznego dla dzieci w wieku 1-3 lata wg norm Instytutu Medycyny USA (2011) (14, 15, 16).

Table VII. Recommended carbohydrates intake expressed in percent of energy requirement for children aged 1-3 by Ins"tute of Medicine USA (2011) (14, 15, 16).

Rekomendowany zakres spożyciaRecommended range of intake

Procent energii z węglowodanówPercent energy from carbohydrates

węglowodany całkowitetotal carbohydrates

45-65%

spożycie mono- i disacharydóww tym cukry dodane

mono- and disaccharides intakeincluding added sugars

nie więcej niż 25%<10%

no more than 25%<10%

błonnik pokarmowydietary fiber

19 g

Tabela VIII. Zapotrzebowanie na wapń, witaminę D i E – aktualne zalecenia.

Table VIII. Recommended calcium, vitamin D and vitamin E intake – current recommenda"ons.

100

3. Becker W., Lyhne N., Pederson A.N. i wsp.: Nordic Recommendations 2004-integrating nutrition and physical activity. Scandinavian Journal of Nutrition 2004, 48, 178-187.

4. Scienti#c Opinion on Dietary Reference Values for protein. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). EFSA Journal 2012, 10, 2557.

5. Koletzko B., von Kries R., Closa R., i wsp.: European Childhood Obesity Trial Study Group. Lower protein in infant formula is associated with lower weight up to age 2 y: a randomized clinical trial. Am. J. Clin. Nutr., 2009, 89, 1836-1845.

6. Socha P., Grote V., Gruszfeld D., i wsp.: European Childhood Obesity Trial Study Group. Milk protein intake, the metabolic-endocrine response, and growth in infancy: data from a randomized clinical trial. Am. J. Clin. Nutr., 2011, 94 (Suppl. 6), 1776-1784.

7. Scienti#c Opinion on Dietary Reference Values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol. EFSA Journal 2010, 8, 1461.

8. Nicklas T.A., Webber L.S., Koschak M.L., Berenson G.S.: Nutrient adequacy of low fat intakes for children: the Bogalusa Heat Study. Pediatrics 1992, 89, 221-228.

9. Routtinen S., Niinikoski H., Lagstrom H., i wsp.: High sucrose intake Is associated with poor quality of diet and growth between 13 months and 9 years of age: $e Special Turku

Coronary Risk Factor Intervention Project. Pediatrics 2008: 121, e1676 DOI, 10.1542/peds, 2007-1642.

10. Alexy U., Sichert-H ellert W., Kersting M.: Associations between intake of added sugars and intakes of nutrients and food groups in the diets of German children adolescents. Br. J. Nutr., 2003, 90, 441-447.

11. Frary D.C., Johnson R.K., Wang M.Q.: Children and Adolescents choices of foods and beverages high in added sugars are associated with intakes of key nutrients and food groups. J. Adolesc. Health 2004, 34, 56-63.

12. Dietary Reference Intakes: Applications in Dietary Assessment. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, the National Academies Press Washington D.C., 2000.

13. Dietary Reference Intakes: Applications in Dietary Planning. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, the National Academies Press Washington D.C., 2003.

14. Position of the American Dietetic Association: Nutrition Guidance for Healthy Children Ages 2 to 11 Years. J. Am. Diet. Assoc., 2008, 108, 1038-1047.

15. Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids (Macronutrients). Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, the National Academies Press Washington D.C., 2005.

16. Report of the Dietary Guidelines Advisory Committee on the Dietary Guidelines for Americans, 2010, www.dietaryguidelines.gov).

Adres do korespondencji:Piotr Socha

Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania

Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa



101

ZASADY PRZYJMOWANIA I OGŁASZANIA PRAC

W DEVELOPMENTAL PERIOD MEDICINE/MEDYCYNIE WIEKU ROZWOJOWEGO

1. Kwartalnik Developmental Period Medicine/Medycyna Wieku Rozwojowego jest pismem wydawanym przez Instytut Matki i Dziecka i indeksowanym w MEDLINE/PUBMED. Zamieszczane są prace oryginalne, kli-niczne i doświadczalne oraz poglądowe w języku angielskim lub polskim. Preferowane są prace w języku angielskim.

2. Prace powinny być nadesłane pod adresem Redakcji w 2 egz., w formie jednostronnego wydruku kompu-terowego, na arkuszach formatu A4, z marginesem 4 cm od lewej strony, z podwójnymi odstępami między wierszami. Prace należy nadsyłać łącznie z nośnikiem elektronicznym – z zaznaczeniem użytego edytora, najlepiej Word for Windows. Prace mogą być przesyłane droga mailową.

3. Objętość prac oryginalnych – łącznie z rycinami i piśmiennictwem – nie może przekraczać 21 600 znaków (12 stron maszynopisu), prac poglądowych do 36 000 znaków (20 stron).

4. Strona tytułowa powinna zawierać: – tytuł w języku angielskim i polskim, – pełne imiona i nazwiska autorów, – afiliację autorów, – stopień/tytuł naukowy, pierwsza litera imienia i nazwisko kierownika.

5. Praca oryginalna powinna mieć następującą strukturę: wstęp, cel pracy, materiał i metody, wyniki, dysku-sja i wnioski, które nie mogą być streszczeniem pracy. Przy zastosowaniu skrótów konieczne jest podanie pełnego brzmienia przy pierwszym użyciu. W pracach doświadczalnych, w których wykonano badania na ludziach lub zwierzętach, a także w badaniach klinicznych, należy umieścić informację o uzyskaniu zgody komisji etyki badań naukowych.

6. Streszczenia zarówno w języku polskim jak i angielskim powinny zawierać 200-250 słów. Streszczenia prac oryginalnych, klinicznych i doświadczalnych powinny posiadać następującą strukturę: cel, materiał i metody, wyniki wnioski. Nie należy używać skrótów w tytule ani w streszczeniu.

7. Słowa kluczowe (3-6) należy podawać w języku angielskim i polskim, zgodnie z katalogami MeSH (Medical Subject Headings Index Medicus http://www.nim.nih.gov.mesh/MBrower.html). Słowa kluczowe nie mogą być powtórzeniem tytułu pracy.

8. Materiał ilustracyjny mogą stanowić fotografie czarno-białe lub kolorowe, na błyszczącym papierze, wyraźnie kontrastowe lub rysunki wykonane starannie na białym papierze. Fotografie powinny być zeskanowane na CD-ROM. Na odwrocie każdej ryciny należy podać (zaznaczając górę): nazwisko autora, tytuł pracy i kolejny numer. Podpisy pod rycinami powinny być napisane na oddzielnej kartce w języku polskim i angielskim. Treść rycin powinna być również podana w języku polskim i angielskim.

9. Tabele – ich tytuły i treść powinny być pisane w edytorze tekstu w formacie A4 z podwójnym odstępem w języku angielskim i polskim (dwujęzyczne). Wszystkie stopki dotyczące tabeli powinny znajdować się poniżej tekstu tabeli. W tekście pracy na marginesie należy zaznaczyć, gdzie powinna być zamieszczona rycina i tabela.

10. W wykazie piśmiennictwa ułożonym według kolejności cytowania należy uwzględnić wyłącznie te prace, na które autor powołuje się w tekście. W pracach oryginalnych nie powinno być więcej niż 30 pozycji, a w poglądowych nie więcej niż 40 pozycji. Każda pozycja powinna zawierać: nazwiska wszystkich autorów, pierwsze litery imion, tytuł pracy, skrót tytułu czasopisma (wg Index Medicus), rok, numer, stronę począt-kową i końcową. Przy pozycjach książkowych należy podać: nazwisko autora (autorów), pierwszą literę imienia, tytuł rozdziału, tytuł książki, wydawnictwo, miejsce i rok wydania. Dopuszcza się cytowanie stron internetowych z podaniem adresu URL i daty użycia artykułu oraz o ile to możliwe nazwisk autorów.

11. Po piśmiennictwie należy podać adres do korespondencji, nazwisko i imię pierwszego autora, adres, numer telefonu oraz adres e-mail.

102

12. Do maszynopisu należy dołączyć oświadczenie podpisane przez wszystkich autorów określające udział po-szczególnych autorów w przygotowaniu pracy (np. koncepcja i projekt pracy, zbieranie danych i ich analiza, odpowiedzialność za analizę statystyczną, napisanie artykułu, krytyczna recenzja itd.), a także oświadcza że biorą oni odpowiedzialność za treść. Ponad to należy zaznaczyć, że praca nie była publikowana ani zgłaszana do druku w innym czasopiśmie.

13. Jednocześnie autorzy powinni podać do wiadomości wszelkie inne informacje mogące wskazywać na istnienie konfliktu interesów, takie jak:

– zależności finansowe (zatrudnienie, płatna ekspertyza, doradztwo, posiadanie akcji, honoraria), – zależności osobiste, – współzawodnictwo akademickie i inne mogące mieć wpływ na stronę merytoryczną pracy, – sponsorowanie całości lub części badań na etapie projektowania, zbierania, analizy i interpretacji danych

lub pisanie raportu. Konflikt interesów ma miejsce wtedy, gdy przynajmniej jeden z autorów ma powiązania lub zależności finan-

sowe z przemysłem (poprzez inwestycje, zatrudnienie, doradztwo, posiadanie akcji, honoraria) bezpośrednie lub za pośrednictwem najbliższej rodziny. Jeśli praca dotyczy badań nad produktami częściowo lub całkowicie sponsorowanymi przez firmy, autorzy mają obowiązek ujawnić ten fakt w załączonym oświadczeniu.

14. Nadesłane prace są oceniane przez dwóch niezależnych recenzentów a następnie kwalifikowane do druku przez Redaktora Naczelnego. Recenzje mają charakter anonimowy. Krytyczne recenzje autorzy otrzymują wraz z prośbą o poprawienie pracy lub z decyzją o niezakwalifikowaniu jej do druku. Procedura recenzowania artykułów jest zgodna z zaleceniami Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego zawartymi w opracowaniu „Dobre parktyki w procedurach recenzyjnych w nauce” (Warszawa 2012) i szczegółowo została opisana na stronie www.medwiekurozwoj.pl

15. Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów.

16. Przyjęcie pracy do druku oznacza przejęcie praw autorskich przez Redakcję Developmental Period Medicine/ /Medycyny Wieku Rozwojowego.

17. Autorzy otrzymują nieodpłatnie 1 egz. czasopisma i dostęp na życzenie do pliku PDF swojej pracy.

18. Prace przygotowane niezgodnie z regulaminem zostaną zwrócone autorom do poprawienia.

19. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych.

20. Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam.

Prace należy nadsyłać na adres Redakcji: Prof. dr hab. med. Krystyna BożkowaRedaktor NaczelnyDevelopmental Period Medicine/Medycyna Wieku RozwojowegoInstytut Matki i Dzieckaul. Kasprzaka 17 A, 01-211 Warszawatel. (22) 32 77 197


Zasady przyjmowania i ogłaszania prac

NORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1†3. ROKU ŻYCIA ... · Prawidłowe żywienie w 13. r.ż. jest...

Documents

Transcript of NORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1†3. ROKU ŻYCIA ... · Prawidłowe żywienie w 13. r.ż. jest...