Nierówności w zdrowiu › wp-content › uploads › 2015 › 10 › J...Szkoła Zdrowia...

Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO

Kurs Zdrowie Publiczne cz I. 2015 1

Nierówności w zdrowiu


Wyzwania Nowego Zdrowia Publicznego

• Ograniczone zasoby

• Starzenie się społeczeństw

• Równość i sprawiedliwość w dostępie do opieki zdrowotnej

• HIA

• EBM w zdrowiu publicznym

• Zadania współczesnej promocji zdrowia

• Nierówności w zdrowiu

2


Nierówności w zdrowiu

Różnice w stanie zdrowia między grupami, które różnią się statusem społeczno-ekonomicznym

„Nierówności społeczne dotyczą sytuacji, w których ludzie są nierówni, ale nie z racji cech cielesnych, czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych” (Sztompka, 2003)

3


Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego

• Średnia długość życia obywateli rośnie

• Istnieją jednak duże nierówności w zdrowiu

• Skala nierówności rośnie

• Na wystąpienie zdarzenia zdrowotnego oraz jego rokowanie wpływ mają czynniki społeczne

• Umieralność i chorobowość zwiększa się wraz ze spadkiem pozycji społecznej

• Osoby z najniższym statusem społeczno-ekonomicznym mają problemy z wypełnianiem swoich ról społecznych

• Skutkiem nierówności społeczno-ekonomicznych są straty gospodarcze (zgony ludzi w wieku produkcyjnym + absencja chorobowa) 4


Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego

• Trwały – potwierdzony

• Powszechny – społeczne nierówności występują na całym świecie, ich wielkość i zakres różną się w poszczególnych państwach

• Niesprawiedliwy – sprzeczny z powszechnym poczuciem sprawiedliwości społecznej w rozumieniu praw człowieka

• Możliwy do zaradzenia – nie istnieje prawo natury, które stanowiłoby, że np. umieralność niemowląt w grupach ubogich powinna być wyższa; jeżeli procesy gospodarcze państwa generują różnice w zdrowiu, to trzeba dążyć do ich ograniczania

5


Zdrowie dobrem publicznym

• Równość w zdrowiu

• Równość w dostępie do opieki zdrowotnej

6


Determinanty zdrowia

Koncepcja pól zdrowia Marca Lalonde’a (1974)


Determinanty zdrowia

Model determinantów zdrowia Dahlgrena i Whitehead


Makrospołeczne czynniki determinujące nierówności w zdrowiu

• Relatywne ubóstwo

• Wykształcenie

• Sytuacja na rynku pracy

• Wydatki na opiekę zdrowotną

9


Niski status społeczno-ekonomiczny

• Wyższe ryzyko chorobowe

• Sprzyja występowaniu czynników ryzyka chorób

• Związany z antyzdrowotnymi stylami życia

• Wyższa ekspozycja na działanie stresu

• Niski poziom wsparcia społecznego

• Niższy poziom wiedzy zdrowotnej

• Ograniczony dostęp do usług zdrowotnych

10


Wysoki status społeczno-ekonomiczny

• Większe zasoby

– zasoby – kompetencje społeczne, zdrowotne

– dostęp do różnorakich zasobów mogących przeciwdziałać ryzyku zdrowotnemu.

11


Źródła danych/rycin do prezentacji

• Społeczne nierówności w zdrowiu w Polsce - Raport, Europejskie Biuro Regionalne WHO, 2012

• www.oecd.org/statistics/ • http://ec.europa.eu/eurostat/data/database • Ubóstwo ekonomuczne w Polsce – GUS, 2014. • Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania ,

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, 2012

• Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu – projekt MZ współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014

• Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, Uniwersytet Łódzki, 2010

12

http://www.oecd.org/statistics/

http://ec.europa.eu/eurostat/data/database

http://ec.europa.eu/eurostat/data/database


Podstawowy miernik nierówności w zdrowiu to oczekiwana długość życia

13


Przeciętne dalsze trwanie życia mieszkańców miast i wsi


Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce w wieku 30, 45, 60 lat wg poziomu wykształcenia w 2010r.


Nierówności w zdrowiu dzieci i młodzieży

17


Bieda dochodowa w kohortach wieku

20


Współczynnik Giniego w 2011 r. OECD

21


Zagrożenie ubóstwem w UE w 2011r.

22


Zagrożenie ubóstwem dzieci w UE w 2008r.

23


Bezrobocie zarejestrowane w Polsce 2005-2009 według wieku (w tysiącach)

24 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010


Bezrobocie jest postrzegane jako główne źródło ubóstwa w Europie

Bardzo wysoka liczba osób bezrobotnych - Wielka Brytania, Hiszpania, Bułgaria, na Litwa i Łotwa

Bardzo niska liczba osób bezrobotnych - Dania, Holandia i Szwecja

Ważną przyczyną ubóstwa i wykluczenia społecznego jest nie tylko brak pracy, ale także niskie zarobki.

25


Zagrożenie ubóstwem 2005-2014 GUS

26


Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg typu gospodarstwa domowego GUS


Zasięg ubóstwa skrajnego wg grup społeczno-ekonomicznych 2014r. GUS


Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wieku GUS

29


Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg województw GUS


Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg klasy miejsca zamieszkania GUS

31


Wpływ nierówności dochodowych na problemy społeczne

32

Jap

an

Fin

lan

d

No

rway

Swe

de

n

Den

mar

k

Be

lgiu

m

Au

stri

a

Ger

man

y

Ne

the

rlan

ds

Fran

ce

Spai

n

Can

ada

Swit

zerl

and

Gre

ece

Ire

lan

d

Itay

Ne

w…

Au

stra

lia UK

Po

rtu

gal

USA

małe

Źródło: Richard Wilkinson, Kate Pickett: The Spirit Level. Why Equality is

Better for Everyone, London u.a. (Penguin Books) 2010, S.174;

Nierówności dochodów

Indeks zdrowia i problemów społecznych


Indeks zdrowia i problemów społecznych

• Przeciętne trwanie życia • Umieralność dzieci • Nastoletnie ciąże • Otyłość (BMI powyżej 30) • Choroby psychiczne, nadużywanie narkotyków i alkoholu • Zabójstwa (na 100.000 mieszkańców) • Skazani prawomocnie na karę pozbawienia wolności (na

100.000 mieszkańców) • Zaufanie (odsetek osób, którym można zaufać) • Wskaźnik mobilności społecznej • Efektywność edukacji (Testy PISA)

33


W EUROPIE

• 17% populacji UE-27 - zagrożona ubóstwem

• najmniej osób ubogich - Czechy i Holandia

• najwięcej osób ubogich- Rumunia i Bułgaria

• zatrudnienie znacząco zmniejsza ryzyko ubóstwa

• większe ryzyko ubóstwa wśród dzieci (0-7 lat) i osób starszych (65 lat +)

34


Wskaźnik zagrożenia ubóstwem

35

0

10

20

30

40

50

60

F M

0 -

2

3 -

4

5 -

6

Em

plo

yed

Re

tire

d

Une

mplo

ye

d

0 -

17

18-6

4

65+

Sin

gle

pare

nt…

Tw

o p

are

nts

with 3

+dep

endent child

ren

Gender Level of educationattained - ISCED

(2)

Activity status Age Householdtype

Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010


Cechy ubóstwa w Polsce Trwałość „dziedziczenie” ubóstwa

Zróżnicowanie przestrzenne wieś - tereny popegrowskie, mieścio - biedne dzielnice Juwenilizacja 44% rodzin z 4 dzieci lub więcej żyje poniżej minimum egzystencji (12% w całym społeczeństwie) Feminizacja dyskryminacja na rynku pracy, reprodukcja biedy, samotne macierzyństwo Bieda na wsi poniżej minimum egzystencji żyje 18,7% mieszkańców wsi i 8,2% mieszkańców miast Związek z bezrobociem spośród członków gospodarstw domowych, w których min. jedna osoba bezrobotna 27% żyje poniżej minimum egzystencji, spośród gospodarstw bez bezrobotnych –tylko 9%

36 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010


Cechy ubóstwa w Polsce Podobieństwa w porównaniu do innych krajów:

• rosnąca przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi

• segregacja przestrzenna

• koncentracja biedy i negatywnych zjawisk w regionach

• związek biedy z bezrobociem i niskim wykształceniem.

Różnice:

• bieda w Polsce jest głównie zjawiskiem wiejskim, podczas gdy na w krajach „starej” UE głównie zjawiskiem miejskim

• Polska bieda dotyczy w dużym stopniu dzieci

• duży udział biednych pracujących wśród (młodych) mających pracę 37


Edukacja Wykształcenie wpływa na:

• Styl życia

• Warunki pracy

38

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Niepełne podstawowe Podstawowe ukończone Gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Ogólnokształcące Zawodowe Średnie razem Policealne Wyższe


39

11,6 12,8

13,9 14,9

15,7 16,5

18,1

13,0 14,4

15,9 17,0

18,1 19,3

21,3

10,2 11,2

12,0 12,7 13,1 13,7

14,8

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Odsetek ludności w wieku 15-64 z wykształceniem wyższym

Ogółem kobiety mężczyźni

Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010


Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wykształcenia głowy gospodarstwa domowego GUS

40


Wydatki na opiekę zdrowotną

Lepszy stan zdrowia zwiększa stopę wzrostu gospodarczego.

Większe zróżnicowania społeczno-ekonomiczne oznaczają zazwyczaj gorszy stan zdrowia społeczeństw.

Nierówności w zdrowiu prowadzą do istotnego zmniejszenia zamożności społeczeństw.

41


Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB w krajach OECD w 2011-13 r.

42


Wydatki na zdrowie w USD p.c. ppp w krajach OECD w 2011-13 r.

43


Konieczne warunki skutecznego przeciwdziałania nierównościom w zdrowiu

• Monitorowanie stanu zdrowia populacji oraz społecznych nierówności w zdrowiu

• Ustalenie długofalowych celów i priorytetów polityk na różnych szczeblach

• Opracowywanie wielosektorowych strategii mających na celu poprawę stanu zdrowia ludności oraz zmniejszanie społeczno-ekonomicznych nierówności w zdrowiu

• Działania celowane na grupy społeczne o niskim statusie społeczno-ekonomicznym

• Okresowa ocena ww. działań

44


Wieloletnie strategie

• Health 2020, Policy Framework and Strategy, 09.2012, WHO Regional Office for Europe

• WHO EURO – Dahlgren G, Whitehead M, European strategies for tackling socialinequalities in health, University of Liverpool, 2006

• NPZ na lata 2007-2015

• National strategy to reduce socialinequalities in health, Norweskie Ministerstwo Zdrowia, 2007

45


Konieczne warunki skutecznej realizacji strategii

• Tworzenie gospodarstwom domowym warunków do osiągania wyższych dochodów

• Dostęp do edukacji • Zapewnianie bezpośredniego wsparcia gospodarstwom o niskich

dochodach • Zwiększenie roli promocji zdrowia • Tworzenie strategii (planów) opartych na analizie potrzeb • Rzetelne, oparte na dowodach planowanie, wdrażanie i ewaluacja

interwencji ZP, publikowanie wyników • Działania międzysektorowe – zdrowie we wszystkich politykach (HIA)

– strategie rządów, nie ministrów zdrowia • Transfer know-how • Zapewnienie zasobów ludzkich, finansowych

46


Projekt 400 Miast (w ramach POLCARD 2002-2008)

• Miejscowości do 8 tys. mieszkańców i przyległych wsi położonych w dużej odległości od metropolii

• Szczególne ryzyka zdrowotne • Interwencja społeczna – edukacja • Badania przesiewowe – nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe,

cukrzyca (*) • Budowa infrastruktury promocji zdrowia – aktywizacja władz

lokalnych • Program interwencji antytytoniowej – szkolenia lekarzy i

społeczności • Szkolenia nauczycieli z zakresu promocji zdrowia • Szkolenia personelu medycznego – standardy diagnostyczno-

terapeutyczne (*) • Edukacja pacjentów (*)

47


• Dziękuję za uwagę

48

Nierówności w zdrowiu › wp-content › uploads › 2015 › 10 › J...Szkoła Zdrowia...

Documents

Transcript of Nierówności w zdrowiu › wp-content › uploads › 2015 › 10 › J...Szkoła Zdrowia...