Niedziela Palmowa

Niedziela palmowa ("Niedziela Męki Pańskiej", zwana też "Kwietną" lub "Wierzbną") – święto ruchome w kalendarzu chrześcijańskim przypadające 7 dni przed Wielkanocą. Rozpoczyna Wielki Tydzień.Zostało ono ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. Rozpoczyna okres przygotowania duchowego do świąt, będącego wyciszeniem, skupieniem i przeżywaniem męki Chrystusa. Niedziela Palmowa obchodzona jest w Polsce od średniowiecza. Według obrzędów katolickich tego dnia wierni przynoszą do kościoła palemki, symbol odradzającego się życia.

Palmówka w oparciu o Biblię

Wjazd Jezusa do Jerozolimy opisali wszyscy Ewangeliści (Mt 21,1-11; Mk 11,1-11; Łk 19,29-40; J 12,12-19). Będąc w okolicy Betfage, Chrystus polecił swoim dwóm uczniom, by poszli do pobliskiej wsi i przyprowadzili znajdującego się tam osła (w Ewangelii św. Mateusza mowa jest o oślicy i osiołku). Na pytania, czemu to robią, Jezus kazał im odpowiedzieć: Pan go potrzebuje. Gdy to zrobili, Chrystus dosiadł osiołka i na nim wjechał do Jerozolimy. Lud wyszedł mu na spotkanie, słał pod nogi płaszcze i gałązki i wykrzykiwał: Hosanna! Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie. Błogosławione królestwo ojca naszego Dawida, które przychodzi. Hosanna na wysokościach! Wydarzenie to miało być spełnieniem słów ze Starego Testamentu: Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny - jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy.

Zwyczaje i obrzędy

W Niedzielę Palmową we wszystkich kościołach święci się kolorowe palmy - bukiety z gałązek wierzbowych, z bukszpanu, barwinku, gałązek tui, suszonych kwiatów i wstążek. Obecnie w całej Polsce występują palmy tzw. wileńskie z układanych suszonych i barwionych traw i kwiatów. W niektórych regionach Polski - na Kurpiach, Podkarpaciu, na Podhalu wykonuje się palmy bardzo piękne, okazałe, liczące czasami 2 i 3 metry długości. Regiony te słyną na całą Polskę ze swych pięknych procesji z palmami. Wyróżnia się wśród nich zwłaszcza procesja w Tokarni k. Myślenic nie tylko z powodu wysokich, pięknie wykonanych palm obnoszonych w procesji, ale także - z wznowionego tu przez miejscowego proboszcza dawnego polskiego obyczaju, jakim były niegdyś obchody Jezuska Palmowego zwanego także Lipowym lub Dębowym. Niegdyś, w Niedzielę Palmową, w nawach kościołów i na przykościelnych dziedzińcach obwożono figurkę Jezusa na osiołku, umieszczoną na specjalnym wózeczku. Ciągnęli go rajcy miejscy i inne ważne osobistości. Jednak w 1780 r. władze kościelne zakazały wożenia figurki Jezusa w Niedzielę Palmową, ponieważ obchód ten przekształcił się w hałaśliwą zabawę. W Tokarni powrócono do obchodów Jezusa Palmowego po dwustu latach przerwy. Obchody te nie mają sobie równych w całej Polsce.

Ciekawe tradycje w innych miejscowościach

Na Ziemi Krakowskiej zachował się inny, ciekawy zwyczaj związany z Niedzielą Palmową. W podkrakowskich wsiach, głównie w Bibicach i Zielonce, już od wczesnych godzin rannych w Niedzielę Palmową odwiedzają domy pucheroki - mali chłopcy z uczernionymi sadzą buziami, przepasani słomianymi powrósłami, w wysokich słomianych czapkach przybranych mnóstwem kolorowych, bibułkowych wstążeczek.W Bibicach około 1610 r. działała filia - mały oddział - Akademii Krakowskiej. Dzisiejsze obchody pucheroków są kontynuacją dawnych zwyczajów studenckich, a ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa puer, czyli chłopiec. Pucheroki, tak jak ich poprzednicy - studenci-żaczkowie chodzą od domu do domu, w każdym wygłaszają zabawny wierszyk przypominający dziecinną wyliczankę, postukując przy tym do taktu drewnianym młotkiem-laseczką, proszą o kawałek kiełbasy, o placek, a przede wszystkim o jajka na zbliżające się święta. Gospodynie nie odmawiają im tych darów i wkładają je do wymoszczonych słomą koszyczków.

Wierszyk PucherokówWierszyk PucherokówJa mały żaczek

wylazłem na pniaczek,a z pniaczka na beczkęstłukłem se pupeczke...

a z tej beczkibaran i owieczki.a z tego barana

mliko i śmietana,a z tej śmietany kościół murowany.

wołają pucheroki i ciągną dalej swą dość długą orację, prosząc o datki: Powiadała mi świnia,żeście jej zabili syna.

Gospodyni - weźcie noża ostregoi utnijcie kawał nieboszczyka tego,

ale tnijcie daleko od ręki,byście sobie nie zadali męki,

dajcie sera, jabłek i trochę grosiwa,by we święta Wielkanocne

była dobra godzina. Jak mi dacie jajek pięć,

to bede wasz zięć. Jak mi nic nie dacie,to mnie pogniewacie

i wam garnki porozbijam,co na płocie macie.

Najważniejszym jednak atrybutem Niedzieli Palmowej pozostała dotychczas zielona i

kolorowa, mała lub duża palemka.

KONIECKONIECPrzygotowali Animatorzy grupy VII