Umowa ADR

ADR to umowa europejska dotycząca mię-dzynarodowego przewozu drogowego materiałówniebezpiecznych (ADR) sporządzona w Genewie30 września 1957 r. pod auspicjami Komisji Go-spodarczej Narodów Zjednoczonych, opracowa-na i wydana przez Europejski Komitet Trans-portu Wewnętrznego, ratyfikowana przez Polskęw 1975 r.

Materiały (towary) niebezpieczne to takiemateriały i przedmioty, których przewóz jest za-broniony albo dopuszczony jedynie na warun-kach określonych w przepisach ADR, a nowelizo-wanych w cyklu dwuletnim (z początkiem rokunieparzystego). Tak więc najnowsza wersja ADRpochodzi z 01.07.2001 r. i od tego czasu jest stoso-wana w Europie (w Polsce do końca 2002 rokuobowiązują przepisy z dnia 15 czerwca 1999 r.).

Najnowsza wersja przepisów ADR będzie w Pol-sce obowiązywała od 01.01.2003 r.

Nowa struktura ADR uwzględnia zaleceniaoraz modelowe przepisy ONZ w zakresie trans-portu materiałów niebezpiecznych (the Model Re-gulations and United Nations Recommendations onthe Transport of Dangerous Goods – ONZ pub. ST/SG/AC 10/11/Rev.3), przepisy międzynarodowedotyczące transportu morskiego materiałów nie-bezpiecznych (the International Maritime Dange-rous Goods Code of the International MaritimeOrganization – IMDG), Techniczne instrukcjebezpieczeństwa w transporcie lotniczym materia-łów niebezpiecznych (the Technical Instructions forthe Safe Transport of Dangerous Goods by Air of theInternational Civil Aviation Organization – ICAO)oraz regulacje dotyczące drogowego transportumateriałów niebezpiecznych (the Regulations con-cerning the International Carriage of Dangerous Go-

Zagrożenia poważnymi awariamiRenata MazurStefan SawczakAdam Sosnowski

Postępujący rozwój cywilizacyjny niesie obok wielu udogodnień życiowych takżeogromne szkody, jakie musi ponieść środowisko naturalne, a jednym z najwięk-szych potencjalnych zagrożeń są awarie i katastrofy chemiczne. Przez poważnąawarię rozumiemy zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powsta-łe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w którychwystępuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmia-stowego powstania zagrożenia życia, zdrowia ludzi lub środowiska oraz powstaniatakiego zagrożenia z opóźnieniem – art. 3 pkt. 23 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627). Wrocław, jak i każdaaglomeracja, jest na nią potencjalnie narażona. Zwiększone zaopatrzenie firmfunkcjonujących w mieście, tranzytu towarów, rozwoju i gęstości wewnętrznejinfrastruktury rodzi wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia poważnych awarii,wywołanych zarówno siłami natury, jak również katastrofami i awariami technicz-nymi czy w końcu czynnikiem ludzkim. Wysoka gęstość zaludnienia zurbanizowa-nych obszarów niesie za sobą z kolei niebezpieczeństwo narażenia dużej liczbymieszkańców na skutki takich zdarzeń. Ponieważ nie da się ich całkowiciewyeliminować, można i trzeba natomiast tak zaprojektować układ funkcjonalnymiasta, by maksymalnie zabezpieczać się przed ich potencjalnymi skutkami. Służyćtemu mają przede wszystkim rozwiązania z zakresu transportu odpadów niebez-piecznych zgodnych z przepisami ADR, monitoringu potencjalnych źródeł zagrożeńoraz łączności i szybkiego reagowania służb odpowiedzialnych za likwidację zaist-niałych zdarzeń wyposażonych w system TETRA. W kontekście tego tematu widaćrównież, jak nieodzowną staje się budowa wrocławskiej obwodnicy autostradowej.

162 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

Klasa 1 – Materiały i przedmioty wybuchoweKlasa 2 – GazyKlasa 3 – Materiały ciekłe zapalneKlasa 4.1. – Materiały stałe zapalneKlasa 4.2. – Materiały samozapalneKlasa 4.3. – Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodągazy zapalne

Rysunek 1. Przewozy drogowe materiałów niebezpiecznych przez Wrocław

ods by Rail of the Intergovernmental Organisation forInternational Carriage by Rail).

Przedsięwzięcia organizacyjnepodjęte we Wrocławiu w zakresietransportu niebezpiecznychsubstancji chemicznych

Jednym z wielu utrudnień życia codziennegodla Wrocławia jest stały ruch pojazdów ciężaro-wych transportujących towary niebezpieczne uli-cami miejskimi. Uciążliwość ta wynika główniez faktu, że Wrocław znajdując się na trasie łączą-cej zakłady produkujące toksyczne środki prze-mysłowe z ich odbiorcami koncentruje większączęść dolnośląskich mostów na Odrze w obrębiewłasnego terenu. Wewnętrzny układ komunika-cyjny miasta utworzony przez sieć ulic o długościokoło 1800 km oraz blisko 100 mostów i wiaduk-tów ma układ koncentryczny. Z tego powodutranzytowy transport drogowy z niebezpiecznymisubstancjami chemicznymi kierowany jest z ko-nieczności bezpośrednio przez miasto.

W celu usprawnienia i uporządkowania prze-jazdu przez Wrocław pojazdów przewożących ma-teriały niebezpieczne, jak również transportu ma-

teriałów niebezpiecznych, których miejscem do-celowym są zakłady przemysłowe Wrocławia,w czerwcu 1993 r. rozpoczęto prace nad organiza-cją transportu drogowego przez Wrocław i ówcze-sne województwo wrocławskie. Wspólnie z Ko-mendą Wojewódzką Policji, Państwową StrażąPożarną, Wydziałami Komunikacji Urzędu Wo-jewódzkiego i Miejskiego opracowano projektytechniczne „Oznakowanie tras przewozu substan-cji niebezpiecznych” dla miasta Wrocławia i woj.wrocławskiego. W 1994 roku, po zatwierdzeniuprojektów technicznych przez wojewodę wro-cławskiego, zostały oznakowane trasy przejazdu(rys. 2, 3).

Realizacja projektu dla miasta Wrocławia doty-czyła w szczególności ciągów ulic stanowiących po-łączenia, uzgodnione z zakładami dostarczającymimateriały niebezpieczne spoza miasta, a jednostka-mi odbierającymi zlokalizowanymi we Wrocławiu.

W zakresie oznakowania przewidziano wyko-rzystanie typowych znaków wg rozporządzeniaw sprawie znaków i sygnałów drogowych z nie-zbędnymi uzupełnieniami wynikającymi z cha-rakteru przekazywanych informacji.

Należy zauważyć, że przy realizacji omawiane-goo projektu popełniono wiele błędów i tak:

Klasa 5.1. – Materiały utleniająceKlasa 5.2. – Nadtlenki organiczneKlasa 6.1. – Materiały trująceKlasa 6.2. – Materiały zakaźneKlasa 7 – Materiały promieniotwórczeKlasa 8 – Materiały żrąceKlasa 9 – Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

163Zagrożenia poważnymi awariami

Rysunek 3. Trasy dojazdu z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi do zakładówna terenie Wrocławia

Rysunek 2. Trasy objazdu z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi dla Wrocławia

164 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

1. Złamano obowiązujące wówczas przepisydotyczące przewozu niebezpiecznych sub-stancji chemicznych (ADR) ratyfikowaneprzez Polskę w 1975 r.

2. Wprowadzono nowe znaki drogowe nie-zgodne z przepisami kodeksu drogowegoi tym samym niezrozumiałe przede wszyst-kim dla przewoźników zagranicznych.

3. Zastosowane znaki mają charakter zna-ków informacyjnych lub też uzupełniają-cych, natomiast strefy miasta szczególniewrażliwe na zagrożenie materiałami nie-bezpiecznymi należałoby chronić zgod-nie z kodeksem drogowym precyzyjnymiznakami zakazu, np.: „zakaz wjazdu po-jazdów z materiałami wybuchowymi lubłatwo palnymi”, „zakaz wjazdu pojazdówz materiałami niebezpiecznymi”, „zakazwjazdu pojazdów z materiałami, które mogąskazić wodę” oraz znakiem nakazu: „na-kazany kierunek jazdy dla pojazdów z ma-teriałami niebezpiecznymi”.

4. Do przejazdu przez Wrocław wyznaczonodrogi niższej kategorii, często wąskie i krę-te przebiegające w pobliżu osiedli domkówjednorodzinnych, wydłużając tym samymczas przejazdu samochodów transportują-cych TŚP przez miasto, co spowodowałorównież wydłużenie czasu potencjalnegozagrożenia.

5. Mijające lata i zmiany w organizacji ruchudrogowego spowodowały „wybrakowanie”istniejącego systemu. Zasadnym jest, abyusunąć niepełne oznakowania tras przejaz-du, gdyż często powodują one zjechaniez głównych tras przejazdu oraz kluczeniepojazdów po bocznych uliczkach, co w efek-cie podwyższa zagrożenie niebezpieczeń-stwem kolizji drogowych.

Aby powyższy system działał zgodnie z zało-żeniem wydano informatory dotyczące zasadprzewozu materiałów niebezpiecznych na tereniewojewództwa wrocławskiego i miasta Wrocławiazawierające niezbędne informacje dla przewoźni-ków, nadawców i odbiorców niebezpiecznychmateriałów, dotyczące warunków przewozu i okre-

ślające trasy przejazdu przez miasto dla środków,które mają odbiorców na terenie Wrocławia,a także drogi objazdu obszarów gęsto zaludnio-nych dla tranzytu. Błędem było niedopatrzenie,że ze względu na przewoźników zagranicznychinformatory powinny być wydane również w ję-zyku angielskim i dostępne na wszystkich przejś-ciach granicznych.

Wydzielono również cztery miejsca parkingo-we dla ponad 160 pojazdów przewożących mate-riały niebezpieczne.

Wybrane zdarzenia na terenieWrocławia w latach 2000–2002i ich krótka charakterystyka

Z charakteru wybranych i zestawionych w tab.2 i 3 akcji ratowniczych, które podjęte zostałyprzez Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą KomendyMiejskiej PSP w obrębie aglomeracji miejskiejWrocławia na przestrzeni lat 2000-2002, wynika,że szczególnym nadzorem powinno się objąćwszelkie miejskie urządzenia i stałe instalacje,m.in. gazowe. Dokonując przeglądów okresowychi kalibracji tych urządzeń należy zapewnić bezpie-czeństwo w strefie zagrożenia wybuchem nie tylkomieszkańcom, ale i ratownikom pracującym podbezpośrednim zagrożeniem w czasie ich awarii.

Miasto musi zarezerwować w swoim budżecieśrodki finansowe, które przeznaczy dla odpo-wiednich służb ratowniczych i komunalnych nadziałania prewencyjne.

Interwencje związane z wyciekiem niebez-piecznych substancji chemicznych z rozszczel-nionych cystern lub też autocystern mogłyby sta-nowić mniejsze zagrożenie dla środowiska, jakrównież dla zdrowia i życia ludzi, gdyby nadzórnad ich stanem technicznym w korelacji ze szko-leniem spedytorów i przewoźników był egzekwo-wany przez odpowiednie służby państwowe.

Być może poprawi tę sytuację Ustawa o prze-wozie drogowym towarów niebezpiecznych, któ-rej projekt został uchwalony przez Sejm 12 wrześ-nia 2002 r., a wejście w życie przewiduje się nadzień 1 stycznia 2003 r. Jak wynika z litery prawategoż projektu, nadzór zewnętrzny nad przewo-zem drogowym towarów niebezpiecznych będziesprawował wojewoda. Wewnętrznie musi go pil-nować przedsiębiorca, a właściwie wyznaczony najego koszt doradca. Zajmie się on m.in. ocenązgodności przewozu z wymaganiami określonymiw ustawie i umowie ADR, sporządzaniem spra-wozdań i powypadkowych raportów.

Doradca taki musi się stale szkolić. Dlategoteż świadectwo stwierdzające jego zawodowe

Wrocław „Transbud ”al. Armii Krajowej 53

Lokalizacja (adres) Ilość miejsc parkingowych

Wrocław przy Hotelu „IRYS”ul. Irysowa 1 50

100

Tabela 1. Parkingi dla pojazdów z mate-riałami niebezpiecznymi

165Zagrożenia poważnymi awariami

Tabela 2. Ratownictwo chemiczno-ekologiczne w latach 2000–2002 r. w transporciedrogowym i produkcji towarów niebezpiecznych na terenie Wrocławia

uprawnienia wydawane będzie najwyżej na5 lat. Kontrolą przewozów materiałów niebez-piecznych oraz wymagań z nimi związanychzajmą się:

• inspektorzy Inspekcji Transportu Drogo-wego – na drogach, parkingach i w przed-siębiorstwach;

• strażacy – w przedsiębiorstwach;• policjanci – na drogach i parkingach;• funkcjonariusze Straży Granicznej – na

przejściach granicznych i w strefie nad-granicznej;

• inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy –w przedsiębiorstwach;

• żołnierze Żandarmerii Wojskowej i woj-skowych organów porządkowych – w sto-sunku do pojazdów wojskowych;

• pracownicy Państwowej Agencji Atomisty-ki, Transportowego Dozoru Technicznego

i Inspekcji Ochrony Środowiska – na par-kingach i w przedsiębiorstwach;

• uprawnieni pracownicy zarządów dróg.Aby kontrole okazały się efektywne, kontrolu-

jący ma wypełnić (w trakcie kontroli) specjalnąlistę, przekazywanej następnie wojewódzkiemuinspektorowi transportu drogowego. Dzięki temumożliwa będzie rejestracja wszystkich naruszeńprawa w centralnej ewidencji prowadzonej przezgłównego inspektora transportu drogowego.

Transport kolejowy ładunkówniebezpiecznych

W stolicy województwa zbiega się 11 liniikolejowych. Połączenia międzynarodowe wiążąDolny Śląsk bezpośrednio z Berlinem, Frankfur-tem n. Menem, Hanoverem, Pragą, Budapesztem,Lwowem i Kijowem. W mieście znajdują się dwa

166 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

pasażersko-towarowe dworce kolejowe (WrocławGłówny, Wrocław Nadodrze) oraz 20 stacji kole-jowych. Obsługa przewozów towarowych odbywasię na stacji kolejowej Wrocław-Brochów, położo-nej na 5 km linii z Wrocławia do Opola. Jestjednym z największych w kraju węzłów kolejo-wych, na którym znajduje się średnio ok. 600-700wagonów przewożących różnorodne towary.

Struktura przewożonych ładunków przedsta-wia się następująco:

– 50% – ładunki masowe,– 30% – tabor podróżny,– 10% – materiały ropopochodne,– 10% – materiały niebezpieczne.

Węzeł Wrocław-Brochów jest jedynym miej-

Tabela 3. Ratownictwo chemiczno-ekologiczne w latach 2000–2002 r. w transporciekolejowym na terenie Wrocławia

Rysunek 4. Przewozy kolejowe materiałów niebezpiecznych przez Wrocław

������

�����

����

�����

����

������� ������� ������� ������ ������

�

���

���

���

���

���

���

���

167Zagrożenia poważnymi awariami

Rysunek 5. Przebieg tras kolejowych przez aglomerację wrocławską. Na mapie zazna-czono pas o szerokości 1 km wzdłuż torów kolejowych odpowiadający strefie zagroże-nia życia w przypadku uwolnienia skroplonego amoniaku z uszkodzonej cysterny

scem przeładunku materiałów niebezpiecznych,takich jak olej opałowy, benzyna itp.

Ponieważ teren stacji przeładunkowej Bro-chów stanowi własność PKP, tym samym nadzórnad bezpieczeństwem przewozu materiałów nie-bezpiecznych koleją zabezpiecza Inspektorat Ko-lejnictwa, w ramach którego działa Wydział ds.Przewozu Materiałów Niebezpiecznych Koleją.W przypadku zaistnienia jakiegokolwiek podej-rzenia zagrożenia związanego z uwalnianiem sięsubstancji niebezpiecznych do środowiska, na-tychmiastowe działanie podejmują specjalistycz-ne służby ratownicze w oparciu o wypracowaneprocedury i standardy postępowania, między in-nymi teren zabezpiecza JRG nr 3 we Wrocławiu.

Zagrożenia ze stronyzakładów pracy

Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia po-ważnej awarii przemysłowej, w zależności od ro-dzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznejznajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład

o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, alboza zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii.W województwie dolnośląskim istnieją zakłady,które swoim usytuowaniem – obrzeża gęsto za-ludnionych obszarów – oraz produkcją, zagrażająnie tylko załogom tych zakładów, ale równieżludności zamieszkałej w pobliżu. We Wrocławiuw stosunku do początku lat dziewięćdziesiątychzmieniła się sytuacja ekonomiczna wielu firmwrocławskich, a przemysłowa mapa miasta uległaznaczącym przeobrażeniom. Wśród największychfirm dobrą pozycję zachowały zakłady sprywaty-zowane, takie jak: ABB Dolmel, fabryka środkówdo prania i mycia Cussons, Adtranz-Pafawag orazspółki giełdowe: Hutmen, Polar, Polifarb Wro-cław–Cieszyn, Viscoplast i Wrozamet. Do firmz długą historią dołączyły spółki koncernu Volvooraz JTT Computer – druga co do wielkościw Polsce wytwórnia komputerów osobistych.

Dzięki dużym inwestycjom zagranicznym po-wstały centra przemysłowe w okolicach Wrocła-wia: w tzw. węźle bielańskim powstały fabrykifirm Cadbury (wyroby czekoladowe) i Cargill (sy-

168 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

rop glukozowy), w Twardogórze wytwórnia częś-ci samochodowych brytyjskiego GKN. Znaczącemiejsce na przemysłowej mapie Dolnego Śląska,a położone w niedalekim sąsiedztwie Wrocła-wia, zajmują Jelczańskie Zakłady Samochodowei Zakłady Chemiczne „Rokita” S.A. w BrzeguDolnym.

Do potencjalnych sprawców zagrożeń che-micznych i ekologicznych, na terenie wojewódz-twa dolnośląskiego, zaliczono 149 zakładów.W zakładach tych występują takie niebezpiecznemateriały, jak: gazowe materiały toksyczne (głów-nie chlor i amoniak), kwasy i wodorotlenki, wę-glowodory gazowe i ciekłe. Te ostatnie należyuznać za potencjalne źródło zagrożeń ekologicz-nych. Szczególnie dotyczy to stosowania i trans-portu dużych ilości paliw płynnych. Na tereniewojewództwa dolnośląskiego amoniak jako czyn-nik chłodzący wykorzystywany jest w 36 zakła-dach (łącznie około 379,8 t), z czego na tereniemiasta Wrocławia czynnych jest 13 instalacjichłodniczych. Ilość amoniaku znajdująca sięw tych instalacjach kształtuje się na poziomieokoło 80,7 t. Dostarczanie amoniaku do odbior-ców transportem drogowym stwarza określonezagrożenia podczas przewozu gazu przez gęstozaludnione obszary miasta.

Największym potencjalnym źródłem zagroże-nia chemicznego na terenie województwa są Za-kłady Chemiczne „Rokita” S.A. w Brzegu Dol-nym oraz Zakłady Chemiczne w Żarowie.W zakładach tych wytwarzane są, przerabianelub magazynowane, znaczne ilości materiałówniebezpiecznych, takich jak chlor, chlorobenzen,tlenek etylenu, kwas solny.

Chlor, którego największym odbiorcą jestMiejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanali-zacji (MPWiK), posiadające Zakłady ProdukcjiWody we Wrocławiu i w Mokrym Dworze, do-starczany jest transportem samochodowym. Po-nadto bazy produktów naftowych we Wrocławiu,

Grabownie Wielkim i Kawicach, gdzie zmagazy-nowanych jest około 28 000 ton paliw oraz skła-dowiska materiałów niebezpiecznych, głównieodpadów przemysłowych zlokalizowanych na te-renie województwa, stanowią przede wszystkimźródła zagrożenia ekologicznego. Na obszarzewrocławskim do największych wytwórców odpa-dów przemysłowych i niebezpiecznych zaliczyćmożna:

– „Hutmen” S.A. we Wrocławiu;– „Adtranz Pafawag” Sp. z o.o. we Wrocławiu;– Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich

„Kogeneracja” S.A. we Wrocławiu;– „Polar” S.A. we Wrocławiu;– Wrocławskie Zakłady Przemysłu Nieorga-

nicznego we Wrocławiu.

Ryzyko powstania stref skażenia chemicznegozagrażających życiu człowieka dopełniają setkimałych zakładów, w których substancje niebez-pieczne są obecne w procesie produkcji, alew małych ilościach. Do końca 2002 r. ma zostaćokreślona lista wrocławskich zakładów stwarzają-cych ryzyko wystąpienia poważnej awarii.

Przedstawiona statystyka (tab. 4) wskazuje, żedo najczęściej występujących zdarzeń na tereniemiasta należą awarie występujące w zakładachpracy z udziałem produktów ropopochodnych.W analizowanym okresie nie wystąpiły znacząceszkody w środowisku ze względu na sprawnośćakcji ratowniczych oraz niewielką skalę i rozprze-strzenienie zdarzeń.

Do najbardziej typowych należały zanieczysz-czenia wód, głównie produktami ropopochodny-mi poprzez kanalizację deszczową miasta.

W krajach rozwiniętych przywiązuje się dużąwagę do zagadnień bezpieczeństwa ekologicznegoi chemicznego oraz procesów technologicznychw przemyśle. Doświadczenie pokazuje, że więk-sze i mniejsze katastrofy zdarzają się i będą sięzdarzać w przyszłości. Rocznie na świecie i w Polsce

Tabela 4. Charakterystyka zdarzeń o znamionach poważnych awarii na tereniemiasta Wrocławia w latach 1997–2001 (z udziałem interwencji WojewódzkiegoInspektoratu Ochrony Środowiska)

169Zagrożenia poważnymi awariami

notuje się wiele zdarzeń o charakterze nadzwy-czajnych zagrożeń. Dlatego też planowanie prze-ciwdziałania awariom i katastrofom oraz analizyryzyka awarii są sferą działania profesjonalistów,ale określenie poziomu społecznie „akceptowane-go ryzyka” jest problemem społecznym i poli-tycznym, ponieważ ryzyka z życia społecznościwykluczyć się nie da. Pytanie o „akceptowalnypoziom ryzyka” pozostaje otwarte, zarówno naświecie, jak i w naszym kraju. Jest to problemspołeczny, a zapewnienie wysokiego poziomubezpieczeństwa jest zadaniem kosztownym i wy-magającym wysokiego poziomu organizacji i ko-ordynacji struktur państwowych, samorządowychi innych. Dobra lokalna koordynacja działańi współpraca oraz solidarność społeczności lokal-nej może pomóc osiągnąć lepszy poziom bezpie-czeństwa niższym kosztem.

Zabezpieczenia przed poważnymiawariami

Prewencja zagrożeń przy systemie sieci komu-nalnych

W aglomeracji miejskiej dużym dyskomfor-tem, a przede wszystkim zagrożeniem życia,zdrowia, mienia mieszkańców Wrocławia orazdegradacji środowiska są awarie urządzeń, insta-lacji i sieci gazowych (dł. 1654,9 km), rozdzielczejwodociągowej (dł. 3576,6 km), kanalizacyjnej(dł. 1217,5 km), a także sieci ciepłowniczej(dł. 133,4 km) i energetycznej. Biorąc pod uwagęwiek niektórych instalacji, stopień ich wyeksplo-atowania oraz jakość materiałów, z których sąwykonane, spodziewać się należy wzrostu ilościawarii infrastruktury technicznej.

W przypadku zauważenia lub też podejrzenianiebezpieczeństwa należy natychmiast skontak-tować się z funkcjonującymi całodobowo specja-listycznymi służbami komunalnymi, które zazadanie mają niezwłoczne usunięcie lub też za-bezpieczenie awarii.

Pogotowie ciepłownicze, tel. 993Pogotowie elektryczne, tel. 3486511Pogotowie gazowe, tel. 992Pogotowie wodno-kanalizacyjne,tel. 994, 372 40 02

System TETRA – przyszłość dla zintegrowa-nych działań jednostek odpowiedzialnych zabezpieczeństwo

W dobie powszechnego użytkowania telefo-nów komórkowych oraz wzrastającej potrzeby in-nych rozwiązań informatyczno-internetowych,a w celu zwiększenia efektywności zarządzania

nowoczesnym przedsiębiorstwem przy pomocyzintegrowanej łączności dyspozytorskiej – istot-nego znaczenia nabiera system łączący oba obsza-ry funkcjonalne – Tetra.

Tetra jest standardem (podobnie jak np. GSMczy MPT1327) opracowanym przez EuropejskiInstytut Standaryzacji Telekomunikacji. Powstałon w celu ujednolicenia funkcjonujących obecnieróżnorodnych rozwiązań telekomunikacyjnychstosowanych przez krajowe służby ratowniczeoraz jednostki administracyjne odpowiedzialneza bezpieczeństwo obywateli.

Od marca 1995 r. jest zalecany do użytkowaniaprzez ministerstwa spraw wewnętrznych krajóweuropejskich należących do tzw. grupy Schengen(Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg, Holandia,Portugalia, Hiszpania, Włochy i Grecja).

Zasadnicze możliwości oferowanych systemówstandardu Tetra to powszechnie znane z siecikomórkowych oraz dyspozytorskich funkcje:

– łączność komórkowa z abonentami apara-tów ruchomych, jak i telefonicznych;

– łączność dyspozytorska indywidualnej i gru-powej przyciskiem nadawania;

– przesyłanie i dostęp do baz danych;– poczta elektroniczna;– obsługa protokołu IP, wiadomości do i z kom-

putera sieci danej organizacji (intranet);– funkcje bezprzewodowego monitoringu

i zdalnego sterowania;– transmisja statycznych lub wolnozmiennych

obrazów;– możliwość zastosowania systemu automa-

tycznego ustalania położenia użytkownikaw oparciu o GPS;

– znacznie wyższe bezpieczeństwo sygnałówmowy uzyskane poprzez cyfrowe kodowa-nie sygnału mowy, a w razie potrzeby takżeszyfracji;

– system jest systemem otwartym, dzięki czemumożna stosować elementy systemu pochodzą-ce od różnych producentów i dostawców.

Główne składniki systemu to:– infrastruktura, czyli centralny system re-

transmisyjny,– ruchome lub stałe urządzenia abonenckie.

Koncepcja wdrożenie nowoczesnego systemułączności Tetra umożliwi wzajemną integracjęokreślonych służb z interesami Wrocławia,a więc i jego mieszkańców. Według tej koncepcjiw pierwszym etapie realizacji przedsięwzięciabędą zaspokajane potrzeby Urzędu Miejskiego

170 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

Terminale: Dyspozytorskie Przewoźne Dyspozytorskie

MPK: faza trzecia 10 230 0MPK: faza druga 10 150 0MPK: faza pierwsza – 229 10

Początkowe obciążenie 31 661 120Straż Miejska 4 17 85Urząd Miejski (w tym CZK) 7 35 25

Wrocławia i Straży Miejskiej oraz MiejskiegoPrzedsiębiorstwa Komunikacyjnego.

W tabeli 5 zamieszczono dane dotyczące po-czątkowej ilości i rodzaju terminali mających pra-cować w sieci:

1. Ochrona spokoju i porządku w miejscachpublicznych.

2. Czuwanie nad porządkiem i kontrola ru-chu drogowego – w zakresie określonymw przepisach o ruchu drogowym.

3. Współdziałanie z właściwymi podmiota-mi w zakresie ratowania życia i zdrowiaobywateli, pomocy w usuwaniu awariitechnicznych i skutków klęsk żywioło-wych oraz innych miejscowych zagrożeń.

4. Zabezpieczanie miejsca przestępstwa, ka-tastrofy lub innego podobnego zdarzeniaalbo miejsc zagrożonych takim zdarze-niem przed dostępem osób postronnychlub zniszczeniem śladów i dowodów, domomentu przybycia właściwych służb,a także ustalenie, w miarę możliwości,świadków zdarzenia.

5. Ochrona obiektów komunalnych i urzą-dzeń użyteczności publicznej.

6. Współdziałanie z organizatorami i innymisłużbami w ochronie porządku podczaszgromadzeń i imprez publicznych.

7. Doprowadzanie osób nietrzeźwych do izbywytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania,jeżeli osoby te zachowaniem swoim dająpowód do zgorszenia w miejscu publicz-nym, znajdują się w okolicznościach zagra-żających ich życiu lub zdrowiu albo zagra-żają życiu i zdrowiu innych osób.

8. Informowanie społeczności lokalnej o sta-nie i rodzajach zagrożeń, a także inicjo-wanie i uczestnictwo w działaniach mają-cych na celu zapobieganie popełnianiuprzestępstw i wykroczeń oraz zjawiskomkryminogennym i współdziałanie w tymzakresie z organami państwowymi, samo-rządowymi i organizacjami społecznymi.

9. Konwojowanie dokumentów, przedmiotówwartościowych lub wartości pieniężnychdla potrzeb gminy.

Aktualnie we Wrocławiu istnieje ścisła współ-praca przedstawicieli Policji, Straży Miejskiejoraz liderów wspólnot mieszkaniowych w celutworzenia i realizowania programów prewen-cyjnych włączających czynnik społeczny jakoniezbędny w podejmowaniu i rozwiązywaniunarastających problemów bezpieczeństwa spo-łeczeństwa Wrocławia.

Straż Miejska Wrocławia postrzegana jestprzez mieszkańców miasta pozytywnie i nie usta-je w rozwijaniu różnych form działalności wspo-magających wykonywanie podstawowych i szcze-gółowych obowiązków zawodowych. Przykładem

Tabela 5. Fazy rozwojowe systemu Tetra

Przekłada się to praktycznie na możliwośćjednoczesnego funkcjonowania:

– ponad 200 grup użytkowników w ramachjednej podsieci;

– ponad 20 000 zestawionych połączeń nadobę;

– czas zestawiania połączenia poniżej 0,5 sek.;– bezpośredni i autoryzowany dostęp do cy-

frowych baz danych.

Wszelkie działania podnoszące poziom bezpie-czeństwa mieszkańców Wrocławia, a w przypadkuzaistnienia zagrożenia pozwalające na szybkiei skoordynowane działania ratownicze są inicjaty-wą niezbędną dla niezakłóconego rozwoju takskomplikowanego organizmu, jakim jest miasto.

Wrocławska Straż Miejska na strażyporządku publicznego

Straż Miejska Wrocławia jest umundurowa-ną jednostką organizacyjną Miasta Wrocławia,utworzoną dnia 25 września 1991 roku zarządze-niem nr 9/91 Prezydenta Miasta Wrocławiaz dnia 18 września 1991 roku, w celu wykonywa-nia zadań w zakresie porządku publicznego wyni-kającego z ustaw i przepisów gminnych. Nadzórnad działalnością Straży Miejskiej w zakresie or-ganizacyjnym sprawuje Prezydent Wrocławia, zaśw zakresie fachowym Komendant WojewódzkiPolicji we Wrocławiu. Na dzień Straż Miejska ma130 etatów.

Podstawowym aktem prawnym określającymkompetencje straży gminnych (miejskich), ich zada-nia, prawne formy działania oraz zakres uprawnieńjest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażachgminnych (Dz. U. 1997 Nr 123, poz. 779).

Podstawowe zadania straży gminnych usta-wodawca wymienił w art. 11 ww. ustawy. Należądo nich:

171Zagrożenia poważnymi awariami

Summary

Development of civilisation besides carrying of many practical conveniences brings also hugedamages to the natural environment. Some of them are serious accidents and chemicaldisasters. Wrocław, alike any other large agglomeration is subject to these events. Growingnumber of supplies for businesses working in the city, transit of goods, development anddensity of infrastructures produces high probability of serious disasters that could happen dueto either natural causes or technical and human element. High density of population withinurban areas carries the danger of exposure of large numbers of inhabitants to such events.Since these events can not be entirely calculated it is, therefore, possible and required toarrange the functional structure of the city in such a way that it maximally protects from theirpotential negative effects. In order to accommodate this requirement a number of solutionsmainly for transport of dangerous waste according to the ADR regulations, monitoring ofpotential sources of hazard, communication and fast reaction services responsible forliquidation of dangerous events equipped with TETRA system are already available. In thiscontext an urgent need for the construction of city’s highway ring road is even more diligent.

niech będą patrole konne, rowerowe, specjalneprogramy umożliwiające pomoc osobom niepeł-nosprawnym.

STRAŻ MIEJSKA WROCŁAWIANumery alarmowe: 986, 608-30-23-02 (przyj-

mowanie SMS-ów od osób niesłyszących)

172 R. Mazur, S. Sawczak, A. Sosnowski

Literatura

1. Analiza działań ratowniczych związanych z bioterroryzmem. Opracowanie Wydziału OperacyjnegoKomendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu. Wrocław 2002.

2. Katalog zagrożeń województwa dolnośląskiego. Opracowanie Wydziału Kontrolno-RozpoznawczegoKomendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu. Wrocław 2001.

3. Powiaty i gminy Dolnego Śląska. Wydawnictwo pod patronatem Marszałka Województwa Dolno-śląskiego i Wojewody Dolnośląskiego. Wrocław 2000.

4. Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 sierpnia 1997 r. w sprawie substancjichemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz. U. nr 105 z 1997 r., poz. 671).

5. Stępień K., Analiza zagrożeń chemicznych i operacyjne zabezpieczenie terenu na przykładzie wojewódz-twa dolnośląskiego. Praca dyplomowa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Warszawa 2001.

Przy opracowaniu materiału wykorzystano dane: WIOŚ, Straży Miejskiej Wrocławia, KomendyMiejskiej PSP, Komendy Wojewódzkiej PSP oraz ZDiK.