New tao;pdwfod&Sdvdkygu qufoG,f&ef - MRLG · 2020. 4. 5. ·...

tao;pdwfod&Sdvdkygu qufoG,f&ef

Celine Allaverdian : [email protected]

Julia Fogerite : [email protected]

Natalia Scurrah : [email protected]

Si Thu Htike San : [email protected]

Ms. Kirsten Ewers ၏ ကနဥးကညပပးမႈျဖင

Suggested citation:

Allaverdian, C., Fogerite, J. Scurrah N. and Si Thu Htike San (2017). Documenting Customary Tenure in Myanmar. A guidebook. MRLG guidebook #1. Vientiane & Yangon: Mekong Region Land Governance.

jrefrmEdkifiH&Sd ½dk;&majrvkyfydkifcGihftm; rSwfwrf;jyKpkjcif;vrf;nTefpmtkyf

Celine Allaverdian ၊ Julia Fogerite ၊ Natalia Scurrah ႏင Si Thu

Htike San တ႔မ ေရးသားျပစၿပး၊ MRLG ၏ ေလလာသငယေရးႏင

မတဖကဖြ႕စညးေရးအစအစဥမ မတဖကအဖြ႕အစညးမားျဖစၾက

သည ေတာငသလယသမားႏင ေျမယာလပသားမားသမဂၢ (FLU)၊

၈၈ မးဆကအဖြ႕၏ (DCGC)၊ Point ၊ ကခငလငယအဖြ႕ (KYO) ၊

တေအာငးေကာငးသားလငယမားအဖြ႕ (TSYU) တ႔ႏင ပးေပါငးတင

ဆကပါသည။ ထ႔အျပင ဤလမးညြနစာအပ ျဖစေျမာကေရးအတြက

အဓကကေသာ ကနဥးအခနးက႑မားတြင ပါဝငဥးေဆာငခသည

Kirsten Ewers၊ ကြငးဆငး လကေတြ႕စမးသပျခငး၊ ဘာသာျပနျခငး၊

ပႏပျခငးတ ႔တြငပါဝင အားျဖညခပါေသာ ကရတနာသနးထက ၊

ကေအာငတငမးႏင ကထကေကာေအာငတ႔အားလညးေကာငး၊ ကမး

သန႔၊ ကဝငးရနးျမတႏင မငယငယတ ႔၏ လပငနးစဥတစေလာက

ပါဝငေဆာငရြကခမႈမားအတြက အထးပင ေကးဇးတငရပါေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-

NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License

rmwdum

သ႐ပေဖာပမားစာရငး ၅

ဇယားကြကမားစာရငး ၆

အတေကာကစာလးမားစာရငး ၇

မတဆကအကဥးခပ ၈

rdwfqufed'gef; ၁၀

ဤလမးညႊနစာအပ ေပၚေပါကလာပ ၁၀

ဤလမးညႊနစာအပအား အသးျပပ ၁၂

jrefrmEdkifiH&Sd ½dk;&majrvkyfydkifcGifh todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESihf tcGihftvrf;rsm; 18

၂-၁ ဓေလထးတမးအရ ကငသးလကရသည စညးမဥးမား၏ သမငးေနာကခ ၁၅

၂-၂ လကရဥပေဒမေဘာငအတြငးမ ရးရာေျမလပပငခြင ၁၈

၂-၃ အမးမးေသာ ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားအတြက ရယႏငသည ၃၀

တရား၀ငအသအမတျပမႈမား

၂-၄ ရးရာဓေလထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈအား အသအမတျပခရေရး

ပမေကာငးမြနလာႏငေရးအတြက အခြငအလမးမား ၃၂

အမးသားအဆင ေျမယာအသးခေရး မ၀ါဒ (၂၀၁၆) ၃၂

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးလပငနးစဥႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား ၃၅

အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒႏငUNDRIP ၃၆

½dk;&majrvkyfydkifcGihfrSwfwrf;jyKpkjcif; - avhvmoHk;oyfcsufESifh csOf;uyfenf;rsm; 38 ၃-၁ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြက အေျခခစညးမဥးမား ၃၈

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ခဥးကပမႈအတြက အေျခခစညးမဥးမား ၃၈

အရညအေသြးျပညမသည အခကအလကမားရရေရး အေျခခစညးမဥးမား ၄၂

သေတသနလပငနးမားရ ကင၀တပငးဆငရာ စညးမဥးမား ၄၅

၃-၂ ရးရာေျမလပပငခြင၏ အေျခခအယအဆမား ၄၆

ေျမယာသည ႐ႈေထာငေပါငးစအား လႊမးၿခထားသည ၄၆

လပပငခြငႏင မတကြျပားသည အခြငအေရးမား ၄၇

ဓေလထးတမးစနစမားမ မတညသည အခြငအေရးပငဆငသ အမးအစားမား ၄၈

လပပငခြငႏင စမခန႔ခြမႈပစအမးမး ၄၉

ရးရာေျမလပပငခြငရ စမခန႔ခြမႈ၏ အခနးက႑ ၅၀

ရးရာေျမလပပငခြငေအာကရ လပပငခြင အစအမ အမးမး ၅၂

ရးရာမဟတေသာႏင ရးရာေျမလပပငခြငတ႔ ပးတြတညရမႈမား ၅၂

ရးရာေျမလပပငခြငအတြငး ေျပာငးလလာမႈမား ၅၃

ျမနမာႏငငအတြငးမ ရးရာေျမလပပငခြင အမးမး ၅၄

1

2

3

rSwfwrf;jyKpkjcif;twGuf BudKwifjyifqifjcif;tqifh 55

ႀကတငျပငဆငျခငးအဆငရ အဓကလပငနးစဥမားအား သးသပခက ၅၅

လပငနးစဥ (၁) - CSO ကညပ႔ပးသမားအား ေလ႔ကငသငၾကားေပးျခငး ၅၇

လပငနးစဥ (၂) - ဥးတညရညရြယထားသည နယေျမႏငပတသက၍

ရရငးစြ အခကအလကမား စေဆာငးျခငး ၅၇

လပငနးစဥ (၃) - မတတမးျပစေရးဆငရာ ရညရြယခကမားအား ရငးလငးတကစြာ သတမတျခငး ၅၉

ဥပေဒႏင မ၀ါဒမားအတြက အေထာကအထားအေျချပ စညးရးေတာငးဆမႈမား ၆၀

မ၀ါဒ သ႔မဟတ ဥပေဒေရးဆြမႈမား ၆၀

႐းရာေျမလပပငခြငမား အသအမတျပခရေရးအတြက စညး႐းေတာငးဆမႈ ၆၁

ရပရြာလထ၏ ေျမယာႏင သယဇာတစမခန႔ခြမႈမားအား ခငမာအားေကာငးေစျခငး ၆၅

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ရညရြယခကမားအား ရငးလငးတကေစျခငး သးသပခက ၆၇

လပငနးစဥ (၄) - မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငမညသမားအား ေဖာထတသတမတျခငး ၆၈

အစးရပငးမ ပါ၀ငပတသကမႈ ၇၀

လပငနးစဥ (၅) - ရပရြာလထႏင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးပြမား ကငးပျပလပျခငး ၇၀

ေပၚေပါကလာႏငသည ဆးရႈးႏငေျခမားႏင ၎တ႔အား မညသ႔ေလာခႏငမည

သ႔မဟတ ထခကမႈ ေလာပါး ေစႏငမညတ႔က ႀကတငဆနးစစထားပါ ၇၂

အျငငးပြားမႈမားအား ထခကမႈေလာပါးေစႏငမည နညးဗဟာတစရပ ေရးဆြျခငး ၇၃

ေႏာငဖြ႕မႈကငး၍ ႀကတငချပ အသေပးထားၿပး သေဘာတညခကရယသည (FPIC) လပငနးစဥ ၈၀

ေကးရြာအတြငး နယေျမေရြးခယျခငးႏင ရပရြာအတြငး ကညပပးမညသမားအား ေဖာထတသတမတျခငး ၈၂

လပငနးစဥ (၆) - ရပရြာအတြငးကညပပးမညသမားအား သငတနးေပးျခငးႏင ႐းရာေျမလပပငခြင

မတတမး ျပစျခငးဆငရာ ေလလာမႈမားအား ဒဇငးေရးဆြျခငး ၈၄

လပငနးစဥ (၇) - မတတမးျပစျခငးဆငရာ ဒဇငးေရးဆြထားမႈက ရပရြာအတြငးမ

အကးသကဆငသမားအား ချပၿပး အႀကဉာဏရယျခငး ၈၄

4 oifwef;ay;jcif; ၈၅

၅-၁ မတတမးျပစမႈဆငရာ “ကၽြမးကငပဂၢလမား”အျဖစ ပဏာမ ေလကငသငၾကားေပးျခငး ၈၇

၅-၂ ေဒသခ CSO မားမ မတတမးျပစေရး ပပးကညသမားအား ေလကငသငၾကားေပးျခငး ၈၉

၅-၃ ရပရြာအတြငး ကညပပးေပးမညသမားအား ေလကငသငၾကားေပးျခငး ၈၉

½dk;&majrvkyfykdifcGihftm; rSwfwrf;jyKpkjcif; 94

၆-၁ ရးရာေျမလပပငခြင၏ အဓကအစတအပငးမားအား မတဆကတငျပျခငး ၉၅

ရးရာေျမလပပငခြငမ အဓကအစတအပငးမား ၁၀၀

၆-၂ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ အဓကအစတအပငးအမားအား မတတမးျပစျခငး ၁၀၁

ေကးရြာႏငပတသကသည အေျခခ သတငးအခကအလကမား ၁၀၂

ေဒသ၏ ေနာကခရာဇ၀င ၁၀၃

ေျမအသးခမႈႏင ေျမယာစမခန႔ခြမႈ ၁၀၅

ရငးျမစမားလပပငခြငႏင လႊေျပာငးေပးပငခြင ၁၀၉

အဖြ႕အစညးမား ၁၁၁

6

5

4

rmwdum

ရးရာဓေလ႔အရ ပဋပကၡေျဖရငးနညးမား ၁၁၂

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား ၁၁၅

ေျမယာက႑ရ ယဥေကးမႉဆငရာဆကႏြယမႉမား - စားေသာကပြမား၊ ပြေတာမား၊

ဇာတလမး ပျပငမား၊ ပနးခ၊ အက၊ ေတးသခငး ၁၁၈

၆-၃ ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး၏ လပငနးအဆငမား ၁၂၀

၆-၄ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင မညသတ႔ ပါ၀ငသငသနညး ၁၂၂

ေကးရြာေခါငးေဆာငမား ၁၂၂

မတကြျပားသည ႐ႈျမငပမားႏင အထးကၽြမးကငမႈ ဗဟသတမား ၁၂၂

ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားအဖြ႔ ၁၂၃

ကား/မ ခြငတညမမႈဆငရာ ထညသြငးစဥးစားခကမား ၁၂၄

၆-၅ ရးရာေျမလပပငခြင စနစမားအား မတတမးျပစျခငးအတြက နညးလမးမားႏင

အသးခကရယာမား ၁၂၇

ေျမပေရးဆြျခငး ၁၂၇

ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမား ၁၃၉

တစဥးခငးအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား ၁၄၀

အမေထာငစအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား ၁၄၁

လကေတြ႕ကြငးဆငး စးစမးေလလာျခငး ၁၄၂

၆-၆ ရပ/သ အခကအလကမား ၁၄၃

၆-၇ မတတမးျပစထနးသမးထားျခငး ၁၄၄

၆-၈ အခကအလကမား စစညးျခငး ၁၄၅

၆-၉ သတငးအခကအလကမားအား စစစအတညျပျခငး ၁၄၅

awGU &Sdcsufrsm;tm; qufoG,fjyefMum;jcif;? a'ocHvlxktm; xdawGUqufqHjcif;ESifh pkaygif;vkyfaqmifrIvkyfief;rsm; 146

၇-၁ သတငးအခကအလကမားအား စစညးေရးသားျခငး ၁၄၆

၇-၂ ရရလာသညရလဒမားက ေကးရြာလထအား တငျပျခငး၊ ျဖန႔ ျဖးျခငးႏင

လကေတြ႕လပငနးမားအတြက အစအစဥေရးဆြျခငး ၁၅၁

အခကအလကမားပငဆငမႈ ၁၅၁

၇-၃ လကေတြ႔လပငနးေဖာေဆာငမႈ ၁၅၃

စညးရးေတာငးဆမႈ ၁၅၃

ေျမလပပငခြငအား ကာကြယႏငေရး ၁၅၃

ေဒသခအစအဖြ႕မ ေျမအသးခမႈမားႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငး ၁၅၃

aemufqufwGJazmfjycsufrsm; 154

ေနာကဆကတြ ၁ - အသး၀ငႏငေသာ ရငးျမစမား ၁၅၄

ေနာကဆကတြ ၂ - အကးသကဆငသမား စစစသးသပခက ၁၅၆

ေနာကဆကတြ ၃ - မတတမးျပစျခငး လပငနးဒဇငး ၁၅၇

ေနာကဆကတြ ၄ - အေျခခ ေမးခြနးမား စာရငး ၁၅၈

ေနာကဆကတြ ၅ - အစရငခစာတြင ပါ၀ငသငသည အေၾကာငးအရာမား နမနာ ၁၇၇

7

8

rmwdum

5

o½kyfazmfyHkrsm;pm&if;

ပ ၁ - “PAR မဟတေတာ ဘာေတြလ?” ၃၉

ပ ၂ - လကေတြ႕လပငနး သေတသန စက၀နး ၄၁

ပ ၃ - စဖြ႕ျဖစတညေနေသာ အခြငအေရးမား ၄၇

ပ ၄ - အဆငအတနးအလက စဖြ႕ျဖစတညေနသည အခြငအေရးမား ၄၈

ပ ၅ - ရပရြာလထမားႏင ေဆြးေႏြးပြမားတြင အေထာကအကျဖစေစရနအတြက ၅၈

Google Earth မ ေျမပမားက ပရဂကတာျဖင ပတကားေပၚတြင ထးျပထားျခငး သ႔မဟတ

ပႏပထတထားျခငးတ႔ ျပလပႏငပါသည။

ပ ၆ - စမတဖနးမားအတြငးရ Google Map နညးပညာသည မမေရာကရေနသည တညေနရာအား ၅၈

Google Earth အပါအ၀င ေျမပေပၚတြင ရာေဖြႏငရနအတြက

“ပငအပေထာက၍ အမတအသားျပျခငး” က ေဆာငရြကႏငပါသည။

ပ ၇ - ေအာငျမငေသာ စညးရးေတာငးဆမႈတြင ပါ၀ငသည အဓကကေသာ က႑မား ၆၀

ပ ၈ - ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခမားအား အကျဖတဆနးစစ ရာတြင အဓကကသည သတမတခကမား ၇၂

ပ ၉ - ရးရာဓေလ ေျမယာလပပငခြင႔ မတတမးျပစျခငးဆငရာသငတနးမား ၈၆

ပ ၁၀ - ရးရာေျမလပပငခြငမား မတတမးျပစျခငးဆငရာ လပငနးစဥမား ၈၆

ပ ၁၁ - ရပရြာအတြငး ကညပပးမညသမားအတြက မတညေသာ လပငနးေဆာငရြကပႏင

သငတနးေပးမညပစမား ၉၀

ပ ၁၂ - ရးရာေျမလပပငခြင၏အဓကအစတအပငးမား ၉၅

ပ ၁၃ - အခနကာလအလကေျပာငးလလာေသာ ေျမအသးခမႈပစမားကျပသထားသည

ေျမကြကပနမနာ (source: E. Le Gal, N. Molinier – Analysis diagnosis,

region of Wolayta/Damot Gale. CNEARC 2009) ၁၀၅

ပ ၁၄ - ေတာငသလယသမားႏင ေျမယာလပသားမား သမဂၢ (FLU) မ

ေဆာငရြကခ႔သည ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥမ ေျမအသးခမႈျပေျမပ ၁၀၉

ပ ၁၅ - လမႈေရးအေျချပေျမပ နမနာ ၁၁၂

ပ ၁၆ - အမေထာငစအလက စးပြားေရး အေျချပ ေျမပ ၁၁၇

ပ ၁၇ - ေဒသခမား၏ အရငးအျမစမေဝသးစြမႈျပ ေျမပ ၁၃၆

ပ ၁၈ - သတငးအခကအလက စးဆငးမႈ ၁၄၈

6

Z,m;uGufrsm;pm&if;

ဇယား ၁ - အၿမတမးသစေတာနယေျမ(PFE) အတြငးရ သစေတာအမးအစားမား ၂၀

ဇယား ၂ - ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားအလက ေျမယာပငဆငမႈအခြငအေရးမား ၃၁

ဇယား ၃ - ႐းရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရးအတြက ေပးေလရသည ေခပခကမား ၆၂

ဇယား ၄ - ႐းရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးတြင ရညရြယခကႏင အဓကလပေဆာငခကမား

ကြျပားၾကပက ျပသေနသည ဥပမာမား ၆၇

ဇယား ၅ - ေပၚေပါကလာႏငသည အႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင ၎တ႔အား ေလာခေပးႏငမည

သ႔မဟတ ထခကမႈ ေလာပါးေစႏငမည႔ ဥပမာမား ၇၈

ဇယား ၆ - ပမနအသးျပေလ႔ရသည လထပးေပါငးပါ၀ငေသာ ေျမပေရးဆြမႈ အမးအစားမား ၁၃၆

ဇယား ၇ - ေတြ႕ရခကမားအား ဆကသြယျပနၾကားမႈ နညးလမးနမနာမား ၁၄၈

7

twdkaumufpmvHk;rsm;pm&if;

CF ေဒသအစအဖြ႕ပင သစေတာ

CFI ေဒသအစအဖြ႕ပင သစေတာဆငရာ ညႊနၾကားခကမား (CFI)

CSO အရပဘက လမႈ အဖြ႕အစညး

ECDF တငးရငးသားလထ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဖရမ

EIA သဘာဝပတဝနးကငဆငရာစစတမးေကာကယမႈ

FPIC အေႏာငအဖြ႕ကငး၍ ႀကတငချပအသေပးထားၿပး သေဘာတညခကရယျခငး

GIS ပထ၀ေျမျပင သတငးအခကအလက စနစ

GPS ကမၻာအႏ႔ တညေနရာရာေဖြမႈ စနစ

IDP ျပညတြငးတြင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးခရသမား

KEAN ကယားျပညနယ ေျမယာအခြငအေရး လႈပရားမႈကြနယက (KEAN)

NGO အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး

MRLG မေခါငေဒသ ေျမယာစမအပခပမႈ

PAR လကေတြ႕လပငနးျဖင လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသန

PFE အၿမတမး သစေတာ နယေျမ

LUC ေျမယာ အသးျပခြငလကမတ

MIMU ျမနမာႏငင သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈအဖြ႔

MONREC သဘာ၀သယဇာတႏင ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နႀကးဌာန

NLD အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ

NLUP အမးသားအဆင ေျမအသးခေရး မ၀ါဒ

VFV ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး

VGGT လပပငခြင စမခန႔ခြမႈဆငရာ လကနာကငသးအပသည႔ လမးညႊနခကမား

UNDRIP ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢ ေၾကျငာစာတမး

8

rdwfquftusOf;csKyf

အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ႐းရာေျမလပပငခြငအား သကဆငရာေဒသအဆငတြင

မတတမးျပစႏငေရးအတြက လအပေနသာ သအရပငးသာမက လကေတြ႕ကငသးႏငသည ရငးျမစမားက

ဤလမးညႊနစာအပ၌ စစညးေဖာျပေပးထားပါသည။ ႐းရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥ

သည ေျမယာႏငပတသက၍ ေဒသခတ႔၏ သျမငနားလညမႈျမႇငတငေပးျခငးျဖင ေျမႏင သဘာ၀သယဇာတ

မား စမခန႔ခြမႈဆငရာ နယေျမတြငးျပနာမားအား ေျဖရငးေပးႏငျခငးကသ႔ ပစအမးမးျဖင အသး၀င

ေနႏငပါသည။ ထ႔အျပင ျပငပမအကးစးပြားမားယဥၿပငလာျခငးေၾကာင ေဒသခတ႔၏ေျမယာအခြငအေရး

မား ဆးရႈးမႈမရေစရနကလညး ပပးေပးႏငပါသည။ ႐းရာေျမလပပငခြငမားအား ေဒသခအဆင တငးေဒသ

ႀကး/ျပညနယအဆငႏင ႏငငေတာအဆငတ႔တြင အသအမတျပခရေရးအတြက တငျပေတာငးဆရာတြင

လညး သကေသအေထာကအထားမားအျဖစ အေထာကအက ျဖစေစပါသည။ မတကြျပားမႈအမးမးရေန

သည ဓေလ႔ထးတမးအရ သတမတထားသညအခြငအေရးမား အသအမတျပခရေရးအတြက ေဆာငရြက

လာမည အစးရ၏ စမကနးလပငနးစဥမားတြင ေဒသခလထတ႔ကယတင မမတ႔၏အခကအခမား တငျပ

ထညသြငးလာႏငေစပါသည။

ဤလမးညႊနစာအပအား ေရးသားျပစရာတြငလညး ႐းရာေျမလပပငခြငက လကေတြ႕ မတတမး

ျပစေနသည အဖြ႕မား၏ အေတြ႕အႀကမား၊ ၎တ႔ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအေပၚတြင အေျခခထားပါသည။

မ၀ါဒနင ဥပေဒတ႔အား လႊမးမးႏငေရး၊ ေျမသမးဆညးခရမႈမားမကာကြယႏငေရး၊ ေဒသခလထပင သယ

ဇာတရငးျမစမား စမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနလာေစေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးမႈ ျမႇငတငေရး စသည

ရညရြယခကမားျဖင မတတမးျပစျခငးလပငနးက ေဆာငရြကခၾကျခငးျဖစသည။ MRLG အေနျဖငလညး

CSO ရစဖြ႕ႏင ပးေပါငး၍ စမးသပစမကနးမားက ေဆာငရြကေပးႏငခသည။ ထသ႔ေဆာငရြကခၾကသည

အဖြ႕အစညးမား၏ အေတြ႕အႀကမား၊ အႀကျပခကမားႏင ရရခသည သငခနးစာမားကလညး ဤလမးညႊန

စာအပတြင ထညသြငးေပးထားပါသည။

႐းရာေျမလပပငခြငစနစမားက ျမနမာႏငငအႏ႔အျပားတြင အထးသျဖင တငးရငးသားလမးမား၏

ေဒသမားတြင ကယကယျပန႔ျပန႔ကငသးေနၾကေသာျငား သယဇာတရငးျမစမား သးစြျခငးႏငဆကစပေန

သည အခြငအေရးမားအား အသအမတျပခရေရးမာမ လယယာေျမဥပေဒႏင သစေတာဥပေဒမားရ ကန႔

သတခကမားေၾကာင ဥပေဒေၾကာငးအရ စနေခၚမႈေပါငး ေျမာကမားစြာႏင ရငဆငေနရဆျဖစသည။

ထအခကမားေၾကာငလညး အစးရႏင ကးသနးေရာငး၀ယေရး အကးစးပြားမားေၾကာင ေျမသမးဆညးမႈ

မား၏ ေနာကဆကတြဆးကးမားက ခစားခရသည၊ ခစားေနရဆျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဓေလ

ထးတမးအရ စကပးလပကငလကရေသာေျမမားက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရး ဥပေဒ

သတမတခကမားအရ ရငးႏးျမႇပႏသမားထသ႔ လပပငခြငခထားေပးႏငသညအေျခအေနမား ရေနေသာ

ေၾကာငျဖစသည။ မညသ႔ဆေစ အမးသားအဆငေျမအသးခေရးမ၀ါဒ၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၊ ကလသမဂၢ

မ ထတျပနထားသည ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရး ေၾကျငာစာတမး (UNDRIP) စသညျဖင ႐းရာေျမ

လပပငခြငအား ပမအသအမတျပခရႏငမည အခြငအလမးမားလညး ရေနပါေသးသည။

ယခအဆျပ တငျပထားသည မတတမးျပစေရး ခဥးကပမႈမားတြင လထကယတင ပးေပါငး

ေဆာငရြကျခငး၊ အားလးပါ၀ငျခငး၊ ေျပာငးလြယျပငလြယရျခငး၊ လပငနးစဥအလက အေသးစတေဖာျပထား

9

ျခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငး စသညအေျခခစညးမဥးမား ပါ၀ငေနပါသည။ အခကအလကပငဆငမႈကသ႔

အေရးပါသည အေၾကာငးအရာမားအတြကကလညး ပပးေျဖရငးေပးထားပါသည။ ထ႔အျပင အရညအေသြး

ျပည၀သည သတငးအခကအလကမား ရရေစရနအတြက ႐ႈေထာငသးမးမ ခနထးသးသပျခငး၊ ဘက

လကမႈမား ရေနတတသညက ႀကတငသရထားျခငး၊ သေတသနေမးခြနးမားအား ေဆြးေႏြးမႈေမးခြနးမား

အျဖစ ေျပာငးလျခငး၊ လကေတြ႕လပငနးျဖင လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသနလပငနး (PAR) အသးခ

ကရယာမား အသးျပထားျခငးႏင ေဒသခမား၏ ေန႔စဥလပငနးမားတြင ၀ငေရာကပါ၀ငျခငး စသညတ႔

အတြက လကနာသငသညစညးကမးသတမတခကမားကလညး ဤလမးညႊနစာအပတြင ထညသြငးေပး

ထားပါသည။ မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥအတြငး လကနာရမည ကင႔၀တမား ျဖစေသာ လြတလပေသာ

သေဘာဆႏၵအေလာကသာ ပါ၀ငေစျခငး၊ “ထခကနစနာမႈ မရေစျခငး”၊ အမည ထတေဖာေျပာဆမႈ မျပ

ျခငး၊ လ႕၀ကထားေပးျခငးႏင ဘကမလကဘ ၾကားေနရပတညျခငးတ႔ကလညး ရငးလငးတငဆက ေပး

ထားပါသည။

႐းရာေျမလပပငခြငႏငပတသက၍ အေရးပါသည အဓပၸါယသတမတခကမားႏင အယအဆမား

က ရငးလငးမတဆကၿပးသညအခါတြင ေဒသခလထႏင လကေတြ႕ကြငးဆငးလပငနးမား မေဆာငရြကမ

မတတမးျပစျခငးလပငနးအတြက ႀကတငျပငဆငထားရမည လပငနးအဆငတစခခငးစက ဤလမးညႊန

စာအပတြင အႀကျပတငျပေပးထားပါသည။ သ႔မသာ လကေတြ႕ေျမျပငတြင ထရလြယသညျပနာမား

ႀကေတြ႕လာရသညတင လပငနးစဥတစခလးက ေအာငျမငေခာေမြ႕စြာ အၿပးသတႏငေပမည။ ႀကတင

ျပငဆငမႈ လပငနးအဆငမားေၾကာင ရပရြာအတြငးကညပပးသမားအား သငတနးေပးေလကငမႈမားမ

တစဆင သကဆငရာ ေကးရြာလထႏင ပးေပါငး၍ မတတမးျပစျခငးလပငနး ရညရြယခကမား သတမတ

ျခငး၊ အဓက ပါ၀ငသငသမားအား ေဖာထတသတမတျခငးတ႔ ေဆာငရြကႏငေစမည။ ထ႔အျပင ေဘးျဖစႏင

ေခ အကျဖတဆနးစစခက၊ ပဋပကၡေလာပါးေရးနညးဗဟာ ေရးဆြသတမတျခငးႏင အေႏာငအဖြ႕ကငး၍

ႀကတငချပ အသေပးထားၿပး သေဘာတညခကရရမႈ (FPIC)တ႔ အပါအ၀င ေကးရြာလထအား ချပသည

ညႇႏႈငးအစညးအေ၀းမားကလညး ကငးပႏငေစပါသည။ ထ႔ေနာကတြငမ မတတမးျပစထားသငသည

အဓကအစတအပငးမားအား ဆကလကမတဆကေပးသြားပါမည။

လပငနးစဥ၏တစစတတစေဒသအျဖစ မတတမးျပစရမည အဓကအစတအပငးမားကလညး

ဤလမးညႊနစာအပတြင မတဆကထညသြငးေပးထားပါသည။ ၎တ႔မာ ေကးရြာ၏ အေျခခ သတငးအခက

အလကမား၊ ေဒသသမငးေၾကာငး၊ ေျမအသးခမႈႏင ေျမစမခန႔ခြမႈ၊ သယဇာတလပပငခြငႏင လႊေျပာငး

ေပးပငခြငမား၊ အဖြ႕အစညးမား၊ ပဋပကၡေျဖရငးေရး၊ သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားႏင ေျမယာက႑တြင

ယဥေကးမႈဓေလ လႊမးမးမႈမား စသညတ႔ျဖစသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ျပနာမားအား

မညသ႔ေျဖရငးရညညႊနးႏငမညတ႔က စးစမးေလလာႏငရနအတြက ေဖာျပပါ အစတအပငးတစခခငးစအား

အေသးစတတငျပေပးထားပါသည။ လပငနးစဥအတြငး ပါ၀ငသငသညပဂၢလမား (ေဘးဒကၡခစားလြယ

သမားႏင ကား/မ ခြငတေရးရာကစၥရပမားအပါအ၀င)ႏင အသးျပရမည နညးလမးမားႏင ကရယာမား

အတြက အကယတ၀င ရငးလငးခက (ေျမပေရးဆြျခငး၊ ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ေတြ႕ဆ

ေမးျမနးမႈမား၊ ကြငးဆငးေလလာမႈမား) မားကလညး ဤလမးညႊနစာအပတြင အႀကျပတငျပေပးထားပါ

သည။ ေနာကဆးအေနျဖင အခကအလကမားအား မညသ ႔စမခန႔ခြသငသညႏင စညး႐းေတာငးဆမႈ၊

လထအားျဖန႔ျဖးေရး သ႔မဟတ စေပါငးလပေဆာငမႈ စသည ရညရြယခကမား အေပၚမတည၍ ေတြ႕ရခက

မားအား မညသ႔ဆကသြယျပနၾကားသငေၾကာငးက လကေတြ႕ကသည အႀကျပခကမား ထညသြငး

ေပးထားပါသည။

10

jrefrmEdkifiH&Sd½dk;&majrvkyfudkifrI todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm;2

rdwfqufed'gef;

2 - 1 þvrf;nTefpmtkyf ay:aygufvmyHk

ျမနမာႏငငရ ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစေရးက လြနခသညႏစမားအတြငး၀ယ အရပဘကလမႈ

အဖြ႕အစညးမား (CSO)၊ ေဒသခ ေကးရြာလထမားႏင အလရငမားက စတ၀ငစားလာၾကသည။ ျမနမာႏငင တစ၀မး

လးရ ေဒသအမားအျပားတြင ၎တ႔၏ေျမယာမားႏင သဘာ၀သယဇာတမားအား စမခန႔ခြရနအတြက ႐းရာဓေလ စညး

မဥးမားႏင အစအမမားရထားတတၾကသည။ ျမနမာႏငငနယနမတ၏ ထက၀ကနးပါးခန႔တြင တငးရငးသားမးႏြယစမား

ေနထငလကရၿပး ၎တ႔၏ေျမႏငသစေတာမားက ႐းရာဓေလစညးမဥးမား၊ အစအမမားျဖင စမခန႔ခြလကရၾကသည။

11

rdwfqufed'gef; 1

သ႔ေသာ အဆပါ ရးရာေျမလပပငခြင စနစမားက မ၀ါဒခမတသမား၊ အာဏာပငအဖြ႕အစညးမားႏင ေျမယာအေရး ေဆာင

ရြကေနၾကသမားက အျပညအ၀ နားလညထားၾကသည မဟတေပ။ ထ႔အျပင အဆပါစနစမားအား လကရဥပေဒမေဘာင

မားတြင အသအမတျပထားျခငး၊ ကာကြယေပးထားျခငးလညး မရေပ။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရး

ဥပေဒကသ႔ ဥပေဒမားေၾကာင ေဒသခတ႔၏ေျမမားအား အစးရမေသာလညးေကာငး၊ စးပြားေရးအကးအျမတအတြက

ေသာလညးေကာငး “အသမးအဆညးခရျခငး” အႏရာယမားႏင ရငဆငေနရလကရသည။

၂၀၁၆ ခႏစအေစာပငးတြင အတညျပခသည အမးသားအဆင ေျမယာအသးခေရးမ၀ါဒတြင ေရႊ႕ေျပာငး

ေတာငယာအပါအ၀င ရးရာေျမလပပငခြငအား အသအမတျပထားသည ျပဌာနးခကအေျမာကအျမားက ထညသြငးထား

ရာ ရးရာဓေလအရ ေျမယာလပကငႏငသညအခြငအေရးမားအား ပမအသအမတျပခရေရး အတြက အခြငအလမးတစရပ

အျဖစ ႐ႈျမငႏငပါသည။ သ႔ေသာ အသစထြကေပၚလာမည ေျမယာဥပေဒမသည လကေတြ႔ေဖာေဆာငကငသးမည

အစးရလပထးလပနညးမားႏင ညႊနၾကားခကမားအား ျပနလညသးသပမႈမားအထ အနာဂတ ဥပေဒမေဘာငမားတြင

ရးရာေျမလပပငခြငအား မညသ႔ အသအမတျပေပးသြားမညဟေသာ အခကကမ ရငးလငးျပတသားမႈမရေသးေပ။ ဤ

အေတာအတြငး တငးရငးသားအဖြ႕မားကလညး ေျမယာမ၀ါဒမားက ေရးဆြျပစလကရေနၿပး ၎တ႔၏ ေျမယာမ၀ါဒမား

သည ေဒသခတ႔၏ ဓေလထးတမးစနစမားအေပၚတြင အေျခခေရးဆြထားၾကသည။ အဆပါ ေျမယာမ၀ါဒမားသည ေျမယာ

စမခန႔ခြမႈအား အျခားနညးလမးတစချဖင ကငသးသြားႏငေရးက အဆျပ ထားသည ႏငငေရးလကနကမားျဖစသကသ႔

ရးရာဓေလအရ စမခန႔ခြလကရသည ေျမမားအား တရား၀င အသအမတျပေပးထားျခငးမားေၾကာင လကေတြ႕ဆနေသာ

အသးခလကနကမားလညး ျဖစပါသည။

ေျမယာမား အသးျပျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးတ႔အတြက စညးမဥးမားႏင အစအမမားအား မတတမးျပစျခငး၊ ရရာ

ေျမလပပငခြငစနစေအာကရ အမားပငေျမမားႏင သဘာ၀သယဇာတမားအား ေျမပညႊနးေရးဆြျခငး၊ ေျမႏငလတ႔၏

ယဥေကးမႈဆငရာ၊ ကးကြယယၾကညမႈဆငရာႏင သကေမြးလပငနး ဆကစပမႈမားအတြက အေထာကအထားမတတမး

မား ပပးျခငးတ႔သည အလႊာအသးသးတြင အေရးပါေနသညသာ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔၏ ေျမယာအခြငအေရးမား

အား ျပငပမ၀ငေရာကလာၾကမည အျခားေသာ အကးစးပြား ရာေဖြသမားလကမ ကာကြယႏငေရးအတြကကလညး

ဤလပငနးစဥက အသး၀ငေနမညသာျဖစသည။ ပစအမးမးျဖင တညရေနသည ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ အေထာက

အထားအမးမးက ေကာကယ စေဆာငးထားျခငးျဖင ေဒသခလထ၊ CSO မားႏင ေရြးေကာကခထားရသမားအေနျဖင

နယေျမခေဒသ၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယႏင ႏငငေတာအဆငတ႔တြင ဓေလထးတမးအရ ေျမယာအခြငအေရးမားအား

အသအမတျပခရေရးအတြက ႀကးပမးမႈမားကလညး အေထာကအကျဖစေစပါသည။ ထ႔အျပင ဓေလထးတမး အခြငအေရး

မားအား ႏငငေတာအစးရဘကမ အသအမတျပလာမည လပငနးစမကနးမားအတြကကလညး ေဒသခမား သတျပ

ေစာငၾကညလာေစပါသည။ ေနာကဆးအခကအေနျဖင တငျပရလင မတတမးျပစျခငးမ ရရလာသည သငခနးစာမား

သည ပစမးစျဖင တညရေနသည ရးရာေျမလပပငခြငမားအား အကာအကြယေပးႏငမည၊ အသအမတျပေပးႏငမည

အစးရလပငနးစဥမားကလညး ဖနတးေပးလာႏငပါသည။

မ၀ါဒႏင ဥပေဒမားအား ျပငဆငႏငရန၊ ေျမသမးခရမႈမားမကာကြယရန၊ သယဇာတရငးျမစမားအား ေဒသခ

ျပညသမားမစမခန႔ခြမႈႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးမႈ ပမေကာငးမြနလာေစရန စသည ရညရြယခကမားျဖင

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးက လကေတြ႕ေဆာငရြကေနေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား၊

၎တ႔၏ အေတြ႕အႀကမားအေပၚအေျခခ၍ ဤလမးညႊနစာအပက ေရးဆြျပစထားျခငးျဖစပါသည။ MRLG ကယတင

သညလညး CSO ရစဖြ႕ႏငအတ စမးသပစမကနးမား ျပလပခပါသည။ ၎တ႔၏ အေတြ႕အႀကမား၊ အႀကျပခကမားႏင

ရရခသည သငခနးစာမားကလညး ဤလမးညႊနစာအပတြင ထညသြငးေပးထားပါသည။

12

þvrf;nTefpmtkyftm; toHk;jyKyHk

အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား(CSO)ႏင ေဒသခလထတ႔အေနျဖင ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစ

ေရးက ေဆာငရြကရာတြင ၎တ႔၏ ဥးတညခကမားႏင ေဒသအေျခအေနတ႔အေပၚမတည၍ လပငနးစဥတစခလးအား

လကေလာညေထြ ျပငဆငသးစြႏငေသာ လပငနးမေဘာငတစခက ဤလမးညႊနစာအပတြင တငဆကေပးထားပါသည။

ဤလမးညႊနစာအပအား NGO ၀နထမးမား၊ ပညာရငမား၊ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညး၊ ရပရြာအႀကးအကမားႏင အျခားေသာ

အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညး အသးသးမ အသးျပႏငၾကပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမားက ကနဥးစတငေရးဆြ၍ ပပးအေကာငအထညေဖာမည “CSO ပပးသမား”

အတြက ရညရြယေရးဆြထားသည လမးညႊနစာအပျဖစပါသည။ ႐းရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးက ကညပပးႏငရန

ေလ႔ကငသငၾကားေပးထားသည ေဒသခမားကမ “ရပရြာအတြငး ပပးသမား”ဟ ရညညႊနးထားပါသည။

႐းရာေျမလပပငခြငမတတမးျပစေရးအတြက အသးျပရမည နညးလမးမားက ပေသသတမတထားျခငးထက

ေျပာငးလြယျပငလြယရသည နညးလမးမားကသာ ဤလမးညႊနစာအပမ အႀကျပ တငျပထားေပးပါသည။ အခနကာလ

ႏင ရယသးစြႏငသည ရငးျမစမားအေနအထား၊ ကညပပးသမားမ ေဒသခလထႏငအတ သတမတေဖာထတထားသည

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ဥးတညခကမားအေပၚ မတည၍ ဥးစားေပးေခါငးစဥမား၊ ေမးခြနးမားႏင အသးခကရယာမားက

ေရြးခယႏငေစရန တငဆကေပးထားျခငးျဖစရာ ဤလမးညႊနစာအပသည စားေသာကဆငမားရ “ႏစသကရာ ေရြးခယ

မာယႏငသည ဟငးလာမားစာရငး” ဟပင တငစားႏငပါသည။ ဤလမးညႊနစာအပတြင ထက႔သ႔ ေရြးခယခြငအမးမးက

တငျပေပးထားရသာမက CSO ႏင ရပရြာအတြငး ကညပပးသမားအတြက မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥတစေလာကလးရ

လပငနးအဆငတငးတြင အေထာကအပျဖစေစမည လမးညႊနခကမား၊ ေမးခြနးမားႏင အသးခကရယာမားကလညး

ပပးေပးထားပါသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအား မမတ႔လအပခကမားႏငကကညေစရန လကေလာညေထြ ျပျပင

ရာတြင CSO ႏင ရပရြာအတြငး ကညပပးသမားသည အဓကအခနးက႑မ ပါ၀ငေနေပသည။ မတတမးျပစျခငး လပငနး

စဥ၏ ရညရြယခကမားသတမတျခငးႏင မညသ႔ေဆာငရြကရမညက ဆးျဖတရာတ႔တြင အဓကအခနးက႑မ ပါ၀ငေနျခငး

ေၾကာင ေဒသခေကးရြာလထသည မတတမးျပစမႈလပငနးစဥ တစခလးႏင ထြကရလာသညရလဒမားအေပၚ ထနးခပ

ခြင၊ ပငဆငခြငမား ရရေစပါသည။ ဤအခကမားေၾကာငလညး ေဒသခေကးရြာလထမား လပပငခြငရရလာေရးႏင

ေလလာသငယမႈတ႔ကလညး ပမခငမာေစပါသည။

႐းရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစလသည CSO အဖြ႕ျဖစပါက လပငနးစဥတစေလာကလးရ လပငနးအဆင

အသးသးအား သေဘာေပါကနားလညေစရနႏင အဆငတငး၌ ခမတရမညဆးျဖတခကမားအား သရႏငရနအတြက

ဤလမးညႊနစာအပတစအပလးအား ေၾကညကစြာ ဖတရႈထားသငပါသည။

အခနး - ၄ တြင ေဖာျပထားသကသ႔ပင ဤလမးညႊနစာအပပါ လပငနးအဆငတငးတြင CSO ပပးသမားအား

ဆငပြားပ႔ခႏငရနအတြက ဆရာျဖစသငတနး1မားက MRLG ႏင အျခားစတပါ၀ငစားသည မတဖကအဖြ႕အစညးမားက

တာ၀နယစစဥေပးသြားမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ေဒသခေကးရြာမားအတြငး ရးရာေျမလပပငခြငမားအား မတတမးျပစ

ျခငး ေဆာငရြကၾကမည ရပရြာအတြငး ကညပပးသမားအား ေလကငသငၾကားေပးရာတြငလညး ဤလမးညႊနစာအပက

အသးျပသြားႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာငလညး ေျမယာႏင သယဇာတရငးျမစမားဆငရာ စနစမားအား မတတမးျပစျခငးက

rdwfqufed'gef;1

1 CSO ႏင ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးသမားအား ေလ႔ကငသငၾကားသညအခါတြင အသးျပႏငမည ToT ပစၥညးမားကလညး ဖနတးျပစသြားရန ျပငဆငလက

ရပါသည။

13

စတ၀ငစားသည၊ လမးညႊနစာအပတြင အႀကျပထားေသာ နညးလမးမားအား အတတကြေလလာသငယလၿပး ဆကလက

တးတကေစလသည ရပရြာလထမားအတြက လကေတြ႕ကငသးႏငစြမးကလညး ဤလမးညႊနစာအပက ပပးေပးသြားမည

ျဖစပါသည။ ဤလမးညႊနစာအပပါ နညးလမးမားက အမးမးေသာ အေျခအေနမားတြင လကနာကငသးႏငေရးအတြက

ကလညး ဆကလကမြမးမရပါဥးမည။

ေလကငသငတနးေပးျခငး၊ ႀကတငျပငဆငျခငး၊ လကေတြ႕ေဖာေဆာငျခငးႏင ထြကရလာသညရလဒမားအား

ေ၀မေပးျခငးတ႔အပါအ၀င ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ အေရးပါသည က႑မားႏင က႑တစခ

ျခငးရ လပငနးအဆငမားက ပ ၁ တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ အဆပါ လပငနးအဆငမားအား မညသမေဆာငရြကသင

သည၊ မညသညလပငနးမား ျဖစသငသညႏင မညသတ႔ ပါ၀ငရမည စသညတ႔ကလညး ထညသြငးေဖာျပေပးထားပါသည။

ေလ႔ကငသငၾကားေပးသညက႑ႏင သငတနးေပးမႈလပငနးစဥမားအတြက အေသးစတအခကအလကမားက

အခနး ၅ တြင ၾကညပါ။

ရပရြာလထအား ကနဥးချပ ေဆြးေႏြးမႈအစညးအေ၀း

မား အပါအ၀င ႀကတငျပငဆငမႈက႑အတြက လမးညႊနခက

ႏင အေသးစတအခကအလကမားအတြက အခနး ၄ က

ၾကညပါ။

မတတမးျပစျခငးလပငနး ဒဇငးေရးဆြျခငးႏင လက

ေတြ႕ေဖာေဆာငျခငးတ႔အတြက လမးညႊနခကႏင အေသးစတ

အခက အလကမားအတြက အခနး ၅ ႏင ၆ က ၾကညပါ။

ထြကရလာသညရလဒမားအား စစညးေရးသားျခငး၊

ရလဒမားအား ေ၀မျခငးႏင မတတမးျပစျခငးဆငရာ ေတြ႕ရခက

မားအား အသးျပျခငးတ႔ႏင စပလဥးသည လမးညႊနခကႏင

အေသးစတအခကအလကမားအတြကကမ အခနး ၇ က ၾကည

ပါ။

ျမနမာႏငငရ႐းရာေျမလပပငခြငႏင ပတသကသည

လကရ ဥပေဒအေျခအေနမားအား ေလ႔လာသးသပခကက

အခနး ၂ တြင ေဖာျပေပးထားၿပး အခနး ၃ တြငမ ရးရာေျမ လပ

ပငခြငဆငရာ သေဘာထားအျမငမားႏင လကေတြ႕လပငနးျဖင

လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသနလပငနးမား၏ အေျခခစညး

မဥးမားႏင ခဥးကပနညးမားက မတဆကတငျပေပးထားပါ

သည။

rdwfqufed'gef; 1

2 ရညရြယခကမားႏငပတသက၍ အားလးမသေဘာတညျခငး၊ ေရြးခယထားေသာေကးရြာမားမလညး သေဘာတညေၾကာငး ေျပာၾကားၿပးျဖစျခငး၊ လပငနး

စဥအား ကညပ႔ပးရနအတြက အဆပါေကးရြာမားမ ကယစားလယမားအား ေရြးခယၿပးျဖစျခငးစသည မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ ႀကတငျပငဆငသညအဆင

ၿပးဆးသြားသညအခါတြင ဤသငတနးက ျပလပသြားမည ျဖစသည။

14

မတတမးျပစမႈလပငနးစဥတစခလး၏ လပငနးအဆငမား

rdwfqufed'gef;1

15

2 - 1 "avhxHk;wrf;t& usifhoHk;vsuf&Sdaom pnf;rsOf;rsm; ordkif;aemufcH

ျမနမာႏငငရ ေျမယာအမားစမာ ရးရာဓေလအရ သ႔မဟတ တရား၀ငမဟတေသာ ပငဆငမႈအစအမမား၏

ေအာကတြငသာ တညရေနၾကသည။ အထးသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစနစအား သမငးေၾကာငးခ၍ လကခကငသး

ေနၾကဆျဖစသည ေတာငေပၚေဒသမားတြင အမားဆးေတြ႕ရၿပး အဂၤလပေခတ ကငသးခသညစနစမားႏင အစးရ၏

ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားက ပးတြကငသးမႈ အားအနညးဆး ျဖစသည။ ဗဟျပညေထာငစအစးရ၏ တကရကအပခပမႈ

ေအာကတြငမရဘ ကယပငစနစမားျဖငသာ စမအပခပလကရသည နယေျမေဒသမားတြင ရးရာဓေလ ထးတမးစနစ

မားကသာ ဆကလက ကငသးေနၾကဆျဖစသည။ အဆပါဓေလ ထးတမးမားမာ တရား၀င ေရးသားျပဌာနးထားသည

jrefrmEdkifiH&Sd½dk;&majrvkyfudkifrItodtrSwfjyKcH&a&;twGufOya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm;

16

jrefrmEdkifiH&Sd½dk;&majrvkyfudkifrI todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya’ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm;2

ဥပေဒမားထက ရးရာဓေလ႔မားအေပၚတြငသာ အေျခခထားၾကသညျဖစရာ ေျမယာအား မညသ႔အသးျပရမည၊ ေျမယာ

အသးျပမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမားအား မညသ႔ခမတရမညတ႔ႏင ပတသကေသာ စညးမဥးစညးကမးမားက ရငးလငး

ျပတသားစြာ ခမတထားၾကသည။

အဂၤလပေခတ၌ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားက ရးရာဓေလထးတမးအရ တငေျမာကထားသည ေခါငးေဆာငမားမ

တစဆင သြယ၀ကေသာနညးျဖင ျပလပတတၾကသည။ ထက႔သ႔ တစဆငခစမခန႔ခြမႈပစမားသည ဓေလ႔ထးတမးစနစမား

က နညးလမးတစမးျဖင အသအမတျပထားတတၾကသည။ ျမနမာႏငငအတြငး ခငး၀ေသသတငး အထးအပခပေရး

ဥပေဒ ၁၈၉၆ ႏင ကခငေတာငတနးေဒသ အပခပေရးဥပေဒ ၁၈၉၅ တ႔သည အစးရမကငသးေနေသာ စနစမားႏင

မတကြျပားသည ဓေလ႔ထးတမးစနစမား မညသ႔ ပးတြ ကငသးၾကသညတ႔အတြက အေကာငးဆး သာဓကမားပငျဖစသည။

ျမနမာႏငငအတြငး ေတာငေပၚေဒသႏင နယစပေဒသမားတြင အဂၤလပေခတေနာကပငးတြငလညး ရးရာဓေလ ထးတမး

စနစမားက ဆကလကကငသးလကပင ရေနၾကသည။

ျမနမာႏငငရ ေကးလကေဒသမား၌ ေရရညတညတၿပး၊ ခြငတညမမႈရသည တးတကၾကြယ၀မႈမား ရလာေစေရး

အတြက ဓေလထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈစနစမားအား ကာကြယေပးႏငေရးသည အေရးပါသည အခနးက႑မ

ပါ၀ငလကရေနေၾကာငးက မၾကာေသးမေသာႏစမားအတြငးက ပမ၍ အသအမတျပ လကခလာၾကသည။ အမးသားအဆင

ေျမယာအသးခေရးမ၀ါဒတြင ရးရာဓေလအရ ေျမယာပငဆငမႈက အသအမတျပႏငေရးအတြက အေျခခမမား ထည

သြငးလာသညတင အစးရဘကမ အသအမတျပမႈမားမာ နညးပါးေနေသးသည။ ရးရာဓေလအတငး လကခကငသးေနသည

ေျမယာႏင သယဇာတစမခန႔ခြမႈတ႔အား အသအမတျပေရးသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈအတြက အေရးပါသည ေျခ

လမးတစရပျဖစသညဟ ယဆသမားရသကသ႔ ႏငငေတာ၏အခပအျခာအာဏာအတြက ၿခမးေျခာကမႈဟ သးသပသ

မားလညး ရေနၾကျပနသည။ မညသ႔ဆေစ ႏငငအတြငးရ မတကြျပားသည လမးစမား၏ အကးစးပြားက ေရးရႈ၍

ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးႏင အားၿပငမႈမားေျဖေလာျခငးတ႔က ႏစဖကစလးမ ႀကးပမးေဖာေဆာငသြားၾကေရးသည

မျဖစမေန လပေဆာငရမည လပငနးစဥမားပငျဖစသည။

2 - 2 vuf&SdOya'rlabmiftwGif;&Sd ½dk;&majrvkyfydkifcGifh

ဓေလထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈမားႏငပတသက၍ တရား၀ငအသအမတျပမႈ မရထားျခငးေၾကာင နယ

ေျမေဒသအမားစသည အစးရ၏ ေျမယာသမးဆညးမႈမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား၏ ၿခမးေျခာကမႈ အႏရာယမားႏင

ရငဆငေနရသည။ ႏငင၏ပြငလငးလာမႈႏငအတ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား အရနအဟနျဖင ျမငမားလာျခငးကလညး

စကပးေရးက႑ႏင အျခားေသာ သယဇာတထတယေရး စမကနးႀကးမား အေကာငအထညေဖာႏငေရးတ႔အတြက

ကမၸဏမားမ ေျမယာမားေလာကထားရယျခငးက မကႏာသာေပးလကရေနသည။ ရးရာေျမလပပငခြငကသာ ထနးသမး

လာခၾကသည တငးရငးသားတ႔၏ ေျမယာမားမာ လကရတညဆ ဥပေဒစနစမားတြင တတကက အသအမတျပထား

ျခငးမရသျဖင လကလႊတဆးရႈးရမည အေျခအေနမားႏင ရငဆငေနရသည။ ဥပမာေဆာငရလင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ

စနစမားက ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငးအျဖစေသာလညးေကာငး သ႔မဟတ သစေတာနယေျမအျဖစေသာလညးေကာငး

ေျမအမးအစား မားယြငးစြာခြျခားသတမတခထားရသည။

2018 zGJUpnf;yHktajccHOya'

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာသည ေျမယာႏင သဘာ၀သယဇာတပစၥညးအားလး၏ ပငရငး ပငရင

ျဖစသညဟ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြငျပဌာနးထားၿပး တစဖကတြငလညး ပဂၢလက ပစၥညးဥစၥာ ပငဆငခြငကလညး

17

jrefrmEdkifiH&Sd½dk;&majrvkyfudkifrI todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm; 2

အသအမတျပထားေပးသည။ ၿဗတသကလနထမ လြတလပေရးမရရမ တစႏစက ျပဌာနးခ႔သည ၁၉၄၇ ဖြ႕စညးပအေျခခ

ဥပေဒတြငလညး ႏငငေတာသည ေျမအားလး၏ ပငရငးပငရငျဖစသညဟ ထညသြငးေဖာျပထားသည။ လြတလပေရး ရရ

ၿပးသည အခါတြငမ ႏငငေတာအစးရသည ေျမယာအားလးက ႏငငေတာပငအျဖစ သမးယခၿပး ၁၉၅၃ ေျမယာမားအား

ႏငငပင ျပလပေရး အကဥပေဒျဖင ေျမယာမားျပနလညခြေ၀ေပးခ႔သည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ပဒမ ၃၇ သည ဌာေန

တငးရငးသားမားႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ေျမယာဆငရာ အခြငအေရးမားက အသအမတမျပထားျခငးပင ျဖစ

သညဟ ျမနမာႏငငမ အဖြ႕အစညးအခ႕က ဖြငဆလကရသည။ ထ႔အျပင ေျမယာအားလးက အစးရမသာ ပငဆငခြင

ရသညဟလညး အခ႕က မားယြငးစြာ အဓပၸါယ ဖြင႔ဆႏငၾကသည။ ေျမယာအားလး၏ ပငရငးပငရငမာ ႏငငေတာ သ႔မဟတ

ျပညသလထျဖစသညဟေသာ အခကက ႏငငအမားအျပားက အတညျပ ျပဌာနးထားေလရၿပး ထ႔အတြကေၾကာငလညး

ေျမယာလပပငခြငႏင ပတသက၍ အခကအခတစစတစရာ မေပၚေပါကခၾကပါ။ “ႏငငေတာ” ႏင “ႏငငေတာအစးရ” ဟ

ေသာ စကားရပႏစခအၾကားတြင နားလညမႈ ေရာေထြးျခငးေၾကာငသာ ဤျပနာမး ေပၚေပါကေနရျခငး ျဖစသညဟ

ဖြငဆႏငပါသည။ ေျမယာႏင ပစၥညးဥစၥာ ပငဆငမႈတ႔ႏငပတသက၍ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမစတငၿပး ျပငဆငရမည

အခကမားစြာ ရေနသညမာ မနေသာျငား အျခားေသာ မ၀ါဒ၊ ဥပေဒ၊ လပထးလပနညးႏင ညႊနၾကားခကတ႔အား ျပျပင

ေရးဆြျခငးျဖငလညး ဥးစားေပးျပနာမားက ေျဖရငးေပးသြားႏငပါသည။

၃၇။ ႏငငေတာသည -

(က) ႏငငေတာရ ေျမအားလး၊ ေျမေပၚေျမေအာက၊ ေရေပၚေရေအာကႏင ေလထအတြငး

ရ သယဇာတပစၥညးအားလး၏ ပငရငးပငရငျဖစသည။

(ဂ) ႏငငသားမားအား ပစၥညးပငဆငခြင၊ အေမြဆကခခြင၊ ကယပငလပကငခြင၊ တထြင

ခြငႏင မပငခြငတ႔က ဥပေဒျပဌာနးခကႏငအည ခြငျပရမည။

v,f,majrOya'(2012)

(၃) (က) လယယာေျမဆသညမာ လယေျမ၊ ယာေျမ၊ ကငးကၽြနးေျမ၊ ေတာငယာေျမ၊ ႏစရညပင

စကပးေသာေျမ၊ ဓနေျမ၊ ဥယာဥေျမ ဟေသာလညးေကာငး၊ ဟငးသးဟငးရြက၊ ပနး

မနစကပးသည ၿခေျမဟေသာလညးေကာငး၊ ေျမႏကၽြနးေျမဟေသာလညးေကာငး

သတမတသညေျမမားက ဆသည။

လယယာေျမဥပေဒအရ ေတာငသလယသမားမားသည လယယာေျမလပပငခြငလကမတ ေလာကထားရ

ယျခငးျဖင လယယာေျမေပၚတြင စကပးလပကငခြငက ရရၾကမညျဖစသည။ လယသမားတစဥးခငးအေနျဖင အဆပါ

လယယာေျမလပပငခြငလကမတ (ပစ(၇) ဟ ညႊနးဆၾကသည)က အသးျပ၍ လယယာေျမက ၀ယယျခငး၊ ေရာငးချခငး၊

လႊေျပာငးေပးကမးျခငးတ႔ ျပလပႏငေပသည။ ၿခငသးသပရမညဆလင ဤဥပေဒသည ေျမျပန႔ပငးေဒသရ ပဂၢလကပင

ေျမယာစနစမားအတြကကသာ အသးျပ ႏငေပသည။ လယယာေျမလပပငခြငလကမတ (ပစ-၇) ထတေပးမႈကေလလာ

ၾကညလငလညး ေတာငေပၚေဒသမားထက ေျမျပန႔ေဒသမားတြငသာ ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင စညးစနစကက လပကငခ

ၾကသညက ေတြ႕ရပါသည။ ထ႔အျပင လယယာေျမမတပတငသညလပငနးစဥမာလညး တစဥးခငး၏ ပဂၢလက ပငဆငမႈက

သာ ခြငျပေပးထားသည။ ရးရာဓေလထးတမးအရ ကငသးလာသည ေျမယာစမ အပခပမႈစနစမားက ဤဥပေဒတြင ထည

သြငးေဖာျပထားျခငး မရေပ။ ေတာငေပၚေဒသအခ႕ရ ေလကားထစ စပါးစကခငးမားကသာ ပစ - ၇ မား အဓကထား

jrefrmEdkifiH&Sd ½dk;&majrvkyfudkifrI todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm;2

18

ထတေပးခၿပး အျခားေသာ ဓေလထးတမး အရ စမခန႔ခြလကရသည ေျမအမးအစား အားလးကမ အသအမတျပထားျခငး

မရေသးေပ။ အၿမတမး ေတာငယာမားႏငလၻကၿခမားအတြက လယယာေျမလပပငခြငလကမတ ထတေပးျခငးျဖစစဥ၏

ၾကားခ အဆငတစခအေနျဖင ပစ - ၁၀၅ ထတေပးႏငမည အေျခအေနမးကသာ အေကာငးဆးအျဖစ ျမငေတြ႕ေနရသည။

အျခားေသာ ျပနာႀကးတစခမာ LUC အရ အသအမတျပေပးထားသည ေျမယာလပပငခြငတြင အသးျပခြင

မားႏငပတသက၍ ထနးခပကန႔သတထားသညအခကမား ပါ၀ငေနသည။ သာဓကထတျပရလင ပစ(၇) အတြငးတြင

“၉။ ခငလေသာ အေၾကာငးျပခက မရဘ လယယာေျမကလပထားျခငး မျပရ”ဟ၍ အတအလငး ထညသြငးျပဌာနးေပး

ထားသည။ ဤအခကသည ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားအတြက အခကအခတစချဖစလာႏငပါသည။ ထ႔အျပင “၈။ လယ

ယာေျမက မလစကပးလကရေသာ ရာသသးႏအမးအစားမ ႏစရညပငအမးအစားသ႔ ခြငျပခကမရဘ ေျပာငးလ

စကပးျခငးမျပရ”ဟလညး ထညသြငးေဖာျပထားေသးသည။

ajrvGwf? ajrvyfESifh ajr½dkif;rsm; pDrHcefYcGJa&;Oya'(2012)

ေျမရငးဆသညမာ တစႀကမတစခါမ စကပးလပကငချခငးမရေသာ ေျမကဆလၿပး၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပဆသည

မာ စကပးလပကငခေသာလညး စြန႔လႊတထားေသာ ေျမကဆလသည။ ( ပဒမ ၂ (င ၊ စ))

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒတြင ဖြငဆထားေသာ “ေျမလြတ” ႏင “ေျမလပ” သတမတ

ခကမားအရ ရးရာဓေလအရ ေျမယာပငဆငမႈ အထးသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားမာ သမးဆညးခရမည အႏရာယ

မားႏင အႀကးအကယ ရငဆငေနရသည။ အလညက အနားေပး ေတာငယာစနစအရ လပထားသညေျမမားမာ ေျမလြတ၊

ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒတြင ပါရေသာ ဖြငဆခကမားအရ “ေျမလြတ” ႏင အသးျပျခငးမရေသာ ေျမမား

ဟ မတယႏငသညျဖစရာ ပဂၢလကတစဥးခငးပငဆငမႈအျဖစသ႔ တရား၀င လႊေျပာငးေပးခရႏငသည။ ျပညတြငး၌ ေရႊ႕

ေျပာငးေနရာခထား ခရသမား (IDPs) အေနျဖငလညး ေနာငတစခနတြင ပငရငးေနရပသ႔ ျပနလည အေျခခသညအခါ၌

၎တ႔၏ေျမယာမားက ေျမလြတအျဖစ သတမတၿပး အျခားသမားအား ခြေ၀ခထားေပးၿပးသညအျဖစမးျဖငလညး ရငဆင

ရႏငေသာေၾကာင ဤဥပေဒသည ၎တ႔အတြက ျပနာမား ထပမ ေပၚေပါကေနဥးမညျဖစသည။

အခနး (၁)၊ ပဒမ ၂ (င)

ေျမလြတ၊ ေျမလပဆသညမာ ယခငက သးစားခယ လပကငလာခၿပး အေၾကာငး

အမးမးေၾကာင စြန႔လႊတထားသည သးစားခယလပကငသမရေသာ၊ စကပးေရး သ႔မဟတ

ေမြးျမေရးလပငနး လပကငႏငသညေျမႏင ႏငငေတာက သးသန႔လာထား သတမတသည

ေျမမားကဆသည။

jrefrmEdkifiH&Sd ½dk;&majrvkyfudkifrI todtrSwfjyKcH&a&;twGuf Oya'ydkif;qdkif&m pdefac:rIrsm;ESifh tcGihftvrf;rsm; 2

19

အခနး (၁)၊ ပဒမ ၂ (စ)

ေျမရငးဆသညမာ သစပငဝါးပင သ႔မဟတခႏြယမားေပါကေရာကလက ရသည

ျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ၊ ပထဝအေနအထားအရ ေျမမကႏာျပငညညာမႈရသညျဖစေစ၊

မရသညျဖစေစ တစၾကမတစခါမ စကပးလပကငခ႔ျခငးမရေသာေျမျဖစသည႔ ေျမရငးႏင႔ေတာရငး

ေျမမားကဆလသည။ ယငးစကားရပတြင စကပးေရးလပငနး၊ ေမြးျမေရးလပငနး၊ ဓါတသတထ

တးေဖာျခငးလပငနး၊ အစးရကခြင႔ျပထားေသာ ဥပေဒ ႏင႔ ညညြတသည႔ အျခားလပငနးမားလပ

ကငရန အလ႔ငာ တရားဝငပယဖကျပးျဖစသည႔ ၾကးဝငးသစေတာေျမ၊ စားကကေျမ ႏင႔ အငးအင

ေျမမားလညး ပါဝငသည။

ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒသည စးပြားေရးလပငနးရငမားအား ေျမယာမား ခြေ၀ခထား

ေပးႏငရန ဖနတးေရးဆြထားသညျဖစရာ အေကာငအထညေပၚလာသညအခါတြင ေကးလကေန ေတာငသလယသမား

မားအဖ႔ အတဒကၡႏင ႀကေတြ႕ၾကရဥးမညျဖစသည။ ပဂၢလက ကမၸဏမားသ႔ အမားဆး ခြေ၀ခထားေပးႏငသညပမာဏ

မာ ဧက ၅၀,၀၀၀ ျဖစေနခနတြင ေကးလကေန ေတာငသလယသမားမားအား ခြငျပေပးမည အျမငဆးပမာဏမာ ၅၀

ဧကသာရသည။ ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒအရ ကမၸဏမားသ႔ ခြငျပေပးခ႔သည ေျမယာပမာဏ

စစေပါငးမာ ဧက သးသနးခန႔ရမညဟ ခန႔မနးရၿပး ၎တ႔အနက ဧကတစသနးခန႔မကသာ အမနတစကယ အသးျပ

လပကငလကရၾကသည။

အခနး ၄၊ ပဒမ ၁၀ (က) (၁)

ႏစရညပငျဖစပါက တစႀကမလင ဧက ၅၀၀၀ ထက မပေစဘ ခြငျပႏငသည။ ခြငျပ

ထားၿပးသညဧက၏ ၇၅ ရာခငႏႈနးက အျပညအ၀ လပကငေဆာငရြကၿပး ျဖစပါက ထပမ၍

တစႀကမလင ဧက ၅၀၀၀ ထက မပေစဘ စစေပါငးဧက ၅၀၀၀၀ အထ အႀကမႀကမ ခြငျပႏင

သည။ ႏငငေတာအကးအလ႔ငာ ခြငျပသငေသာလပငနးျဖစပါက ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕၏

သေဘာတညခကျဖင တစႀကမတညးတြင ဧက ၅၀၀၀ ထကပ၍ အမနတကယ စကပးႏငမည

ဧကအား ခြငျပႏငသည။

အခနး ၄၊ ပဒမ ၁၀ (က) (၂)

ဥယာဥၿခသးႏျဖစပါက ဧက ၃၀၀၀ ထက မပေစဘ ခြငျပႏငသည။

အခနး ၄၊ ပဒမ ၁၀ (က) (၃)

စကမႈကနၾကမး ရာသသးႏျဖစပါက တစႀကမလင ဧက ၅၀၀၀ ထက မပေစဘ

ခြငျပႏငသည။ ခြငျပထားသညဧကက ၇၅ ရာခငႏႈနး အျပညအ၀ လပကင ေဆာငရြကၿပးျဖစပါ

က ထပမ၍ တစႀကမလင ဧက ၅၀၀၀ ထက မပေစဘ စစေပါငး ဧက ၅၀၀၀၀ အထ အႀကမ

ႀကမ ခြငျပႏငသည။ ႏငငေတာအကးအလ႔ငာ ခြငျပသငေသာလပငနး ျဖစပါက ျပညေထာငစ

အစးရအဖြ႕၏ သေဘာတညခကျဖင တစႀကမတညးတြင ဧက ၅၀၀၀ ထကပ၍ ခြငျပႏငသည။

အခနး ၄၊ ပဒမ ၁၀ (က) (၄)

ေကးလကေဒသ ေတာငသလယသမားမားႏင မသားစ တစႏငတစပင စကပးေရး

လပကငလသမားအတြက ၅၀ ဧကထက မပေသာ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးက သကဆငရာ

ေဒသအဖြ႕အစညးတစခခက ခြငျပႏငေရးအတြက စမေဆာငရြကႏငသည။


20

ခြငျပခထားေပးေသာ ေျမဧရယာမားတြင ေဒသခမားမ ပငဆငလပကငလကရသည ေျမယာမားက ထညသြငး

တြကခကျခငးမျပရဟေသာ ျပဌာနးခကမးကလညး ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငး စမခန႔ခြေရးဥပေဒတြင ထညသြငးေဖာျပ

ထားျခငး မရေပ။ ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငး စမခန႔ခြေရးဥပေဒအရ ခြငျပခထားေပးသည ေျမဧရယာတြင ေဒသခမား၏

ေျမယာမား မားယြငးစြာပါ၀ငသြားခ႔မပါက ကမၸဏမားႏင ေဒသခတ ႔အၾကား ေပၚေပါကလာမည အျငငးပြားမႈမားအား

ေျဖရငးေပးရန၊ မေကနပခကမားအား ညႏႈငးေပးႏငရနတ႔အတြက အေႏာငအဖြ႕ကငးသည တရား၀ငေျဖရငးေပးႏငအမည

ယႏရားမားကလညး ထညသြငးထားျခငး မရေပ။

အခနး ၈၊ ပဒမ ၂၅ (က)

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား လပကငခြင၊ အသးျပခြင ရရထားသက လပငနးမား

အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကရာတြင ေဒသခေတာငသ လယသမားမားႏင အျငငးပြားျခငး၊

ဟန႔တားေႏာငယကျခငး၊ ကးေကာ၀ငေရာကလပကငျခငး၊ အကးဖကဆးျခငးမား ျပလပခ

ရေၾကာငး တငျပလာလင သကဆငရာဌာန၊ အဖြ႕အစညးမားႏင ဥးစြာ ညႏႈငးေပးရမည။

အခနး ၈၊ ပဒမ ၂၅ (ခ)

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြင ခထားေပးေသာ ေျမဧရယာ

အေပၚတြင ယခငကတညးက လကရစကပးလပကငေနေသာ ေဒသခေတာငသလယသမားမား

၏ စကပးေျမမားပါ၀ငေနပါက တရား၀ငလပကငခြင ရရထားျခငးမရသညတင နစနာမႈမရေစရန

ယငးတ႔၏ ဆႏၵအေပၚ ညႏႈငးေဆာငရြကေပးရမည။

အခနး ၈၊ ပဒမ ၂၅ (ဂ)

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား လပပငခြင၊ အသးျပခြင ခထားေပးေသာ ေျမဧရယာ

အေပၚတြင ယခငကတညးက လပကငခြငရရထားၿပးေသာ ေတာငသလယသမားမား ရပါက

၎ တ႔ႏစဥးႏစဖက သေဘာတညခကျဖင ဥပေဒႏငအည ဆကလကေဆာငရြကေစရမည။

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမားသည စကပးေရး၊ ေမြးျမေရး ႏင႔ ဆညေျမာငးဝနးၾကးဌာန မ ဥးေဆာငမႈျဖင႔

ဝနႀကးဌာနမားအခငးခငး ဖြ႕စညးထားေသာ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင႔ ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရး ဗဟေကာမတမ စမခန႔ခြ

လကရသည။ ထေကာမတသည ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမားက စကပးေရးလပငနးမား၊ ဓါတသထ တးေဖာျခငး

လပငနးမားႏင တရားဝငခြငျပထားေသာ အျခားလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရန လပပငခြငျပျခငး၊ ၾကးၾကပျခငး၊ ေစာင

ၾကညေလလာျခငးမားက ျပညနယႏင တငးအသးသးရ သကဆငရာဝနၾကးဌာနမား ညႏႈငးေဆာငရြကလကရပါသည။

မညသမ မညက႔သ႔ၾကးၾကပရမညက တကေသာ အခကအလကေဖာျပထားျခငးမရဘ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင

ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒသည ဗဟ ေကာမတအား လပပငခြငအာဏာမားစြာ ေပးထားသကသ႔ ျဖစေနသည။

opfawmOya'(1992)? opfawmenf;Oya'rsm;(1995)ESifhtpktzGJUydkif opfawmrsm;qdkif&m nTefMum;csufrsm;(1995?2016 wGif jyefvnfjyifqifonf)

ျမနမာႏငင၏ စစေပါငး ေျမယာပမာဏအနက ၃၀%ခန႔က သစေတာေျမဟ သတမတထားၿပး သဘာ၀

သယဇာတႏင ပတ၀နးကငထနးသမးေရး၀နႀကးဌာန (MONREC) ၏ စမခန႔ခြမႈေအာကတြင တညရေနပါသည။ အဆပါ

သစေတာေျမက အၿမတမးသစေတာနယေျမ(PFE)၏ တစစတတစပငးအျဖစလညး မတယထားသညအျပင ႀကးျပင


21

ကာကြယေတာ၊ သစေတာႀကး၀ငးမား သ႔မဟတ သဘာ၀နယေျမမားအျဖစ အမးအစား ခြျခားသတမတထားသည။

ႀကးျပငေတာမားက သစထတလပေရးအတြက အသးျပ လကရၿပး သစေတာႀကး၀ငးမားကမ ျပညတြငးအသးျပမႈမား

အတြက ခြေ၀ခထားေပးသည။ သဘာ၀ နယေျမမားကမ ျပစထနးသမးမႈအတြက အထးၾကပမတ၍ ကာကြယေပးလကရ

သည။

ဇယား ၁ - အၿမတမးသစေတာနယေျမ(PFE) အတြငးရ သစေတာအမးအစားမား

အမးအစား တရား၀ငခြျခား သတမတမႈ ဧရယာ တစႏငငလးရ

(စတရနးကလမတာ) ေျမဧရယာ၏ ရာခငႏႈနး

သဘာ၀သစေတာနယေျမ (PA) 38,906 5.75

ႀကးျပငကာကြယေတာ (RF) 120,236 18.0

ႀကး၀ငးေတာ (PPF) 47,492 6.05

အၿမတမးသစေတာနယေျမ ဧရယာ စစေပါငး (PFE) 206,634 29.80

ရငးျမစ - စမကနးေရးဆြေရးႏင စာရငးအငးဌာန၊ သစေတာဥးစးဌာန။ ၂၀၁၄ ခနစ ဒဇငဘာ။ ျမနမာႏငင

ဇ၀မးကြမားဆငရာ အမးသားအဆင နညးဗဟာ

ဤကသ႔ သစေတာစမခန႔ခြမႈစနစမားမာ သစထတလပေရးႏင ထနးသမးေရးတ႔အတြက သစေတာမားအား

ႏငငေတာမသာ ပငဆငသညဟေသာ အယအဆမားအေပၚတြင အေျခခထားျခငး ျဖစသည။ သစေတာႀကး၀ငးျပငပတြင

ေပါကေရာကေနသည သစပငမားသညလညး MONREC ၏ စမခန႔ခြမႈေအာကတြငသာ ရေနသည။ ကၽြနးသစအပါအ၀င

ကန႔သတထားသည သစေတာထြကကနမားက အစးရ၏ခြငျပခကျဖငသာ ထတယသးစြခြငရသည။

အၿမတမးသစေတာနယေျမဆသညမာ စမအပခပမႈဆငရာ အမးအစား ခြျခားသတမတမႈတစခသာျဖစၿပး

သစေတာနယေျမျပငပတြငလညး သစပငမား ေပါကေရာကလကရသညအျပင စကပးမႈဧရယာမားကလညး ထနယေျမ

အတြငး၌ပင ေတြ႕ရႏငေပသည။ ရးရာဓေလအရ စမခန႔ခြလကရသည ေျမယာမား အထးသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ

မား၊ ဘာသာေရးယၾကညမႈအရ အထြတအျမတထားသည သစေတာမားႏင ေကးရြာမစမခန႔ခြလကရသည သစေတာ

မားမာလညး အၿမတမးသစေတာနယေျမအတြငးမာပင ကေရာကေနေပသည။ အမေျခ ၅၀ ႏငအထကရၿပး ေဒသတစခ

တြင သမငးေၾကာငးခ၍ ေနထငလာခၾကသည ေကးရြာမားအေနျဖင ေကးရြာေျမဂရနမား ေလာကထားရယႏငသညဟ

၂၀၁၃ ခႏစတြင အစးရက တရား၀ငေၾကျငာခကတစရပ ထတျပနေပးခ႔သည။ အဆပါ ေကးရြာမားအတြငးရ အၿမတမး

လယယာေျမမားကလညး သစေတာနယေျမအျဖစမ ပယဖကေပးမညျဖစရာ လယယာေျမလပပငခြင လကမတမားကလညး

ေလာကထားရယႏငၾကေတာမညျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားမာမ သစေတာႀကး၀ငး ဧရယာအတြငးတြငသာ

ဆကလကတညရေနဥးမညျဖစရာ အစအဖြ႔ပငသစေတာ ထေထာငခြင႔လကမတအားျဖင အသအမတျပခရႏငေရးအတြက

စကပးမႈ ေရာေႏာသစေတာမားအျဖစ ေျပာငးလသငသညဟ အစးရဘကမ အႀကျပတကတြနးထားသည။

တညဆျပညတြငးဥပေဒမားအရ သစေတာဧရယာအတြငး၌ ေကးရြာအစအဖြ႕ပငအျဖစ အသအမတျပခရ

ႏငေရးအတြက ေလာကထားရာတြင အမားစအသးျပေနၾကသညနညးလမးမာ ၁၉၉၅ ခႏစအတြငးက ထတျပနခသည

ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာဆငရာ ညႊနၾကားခကမား (CFI) ပငျဖစသည။ CFI အရ ေကးရြာအစအဖြ႕မားသည

သကတမးအားျဖင ႏစ ၃၀ ရၿပး ထပမ၍သကတမးတးႏငသည ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာတညေထာငခြင

လကမတမားက ေလာကထားရယႏငၾကမညျဖစသည။ ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာအျဖစ ေလာကထားမႈမား

မာ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ၈၄၀ အထရလာၿပး ပမာဏအားျဖင ၈၃၂၀၄ ဟကတာျဖစသည။ ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာ


22

(CF) တညေထာငမႈက အားေပးသညအေနျဖင ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာမား တညေထာငျခငးဆငရာ

ညႊနၾကားခကမားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇလငလတြင ျပနလညျပငဆငေရးဆြခၿပး ဥပေဒေၾကာငးအရ အသအမတျပမႈမား

ပမခငမာလာေစေရးအတြက ထပမထညသြငးႏငရန သစေတာဥပေဒ ျပငဆငခကက ေစာငဆငးလကရသည။ ျပနလည

ျပငဆငေရးဆြမည ဥပေဒအသစတြင အဓကေျပာငးလမႈမားအနကမ တစခအျဖစ အစအဖြ႕ပင သစေတာမားႏင ဆကစပ

ေနသည အစအဖြ႕ပငလပငနးမား တညေထာငျခငးက ခြငျပမႈလညး ပါ၀ငလာမညျဖစသည။ ေကးလကေဒသ သကေမြး

၀မးေကာငးလပငနးမားအတြက သစေတာထြကကနမား၏ စးပြားေရးအရ အေရးပါပက အသအမတျပခြငျပလာေရး

အျပင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတြင ေဒသချပညသ အစအဖြ႕ပင သစေတာမားအားျဖင အေထာကအကျပႏင

ေရးတ႔အတြက ဤေျပာငးလမႈမား က ရညရြယထားျခငးျဖစသည။

သစေတာမားအား ရးရာဓေလ႔အတငး စမခန႔ခြေရးကမ CF တြင အသအမတျပထညသြငးထားျခငး မရေပ။

အခ႕ေသာ ေကးရြာအစအဖြ႕မား အတြကမ ၎တ႔၏ သစေတာမားအား သမးဆညးခရျခငး၊ သစထတယသြားျခငးတ႔မ

ကာကြယရာတြင ဤနညးလမးက အသး၀ငေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ သ႔ေသာ ရးရာဓေလအရ ေျမယာထနးသမးမႈစနစ

အားေကာငးသည ေနရာမားတြငမ CF သည လကရကငသးေနဆျဖစေသာ စနစမားႏငကြလြေနျခငးမားေၾကာင

ေရရညတညတသည သစေတာစမခန႔ခြမႈမားက ယတေလာေစသညဟလညး ယဆထားၾကသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ

မား ေပာကကြယေစလသည ရညရြယခကျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားအေပၚတြင အသအမတျပလကမတမား

ထတေပးေနျခငးမားေၾကာင CF သည ရးရာဓေလ႔အရ ေျမယာပငဆငမႈစနစမားႏင ေကးလကေဒသ သကေမြး၀မးေကာငး

ျပနာမားကလညး ထပမဖနတးလာႏငသညဟလညး ေ၀ဖနေနၾကသည။

မမတ႔၏ သစေတာပငဆငမႈမားက ကာကြယရာတြင CF သည အသး တညသည နညးလမးတစခ ျဖစသညဟ

ယမတထားသမားရေနၾကေသာျငား ရးရာဓေလအရ သစေတာမားအား ထနးသမးႏငေရးအတြက ထေရာကေသာ အသ

အမတျပမႈမား အမနတစကယရရလာမည ထေရာကေသာ ယႏရားတစခ ေပၚေပါကလာေရးအတြကကမ လအပခကမား

ရေနပါေသးသည။ CF လပပငခြငလကမတမားက သစေတာအား

သးစြၾကမည အဖြ႕မားသ႔ ထတေပးထားျခငး ျဖစသည။ အဆပါ

အဖြ ႕မား၏ ဖြ ႕စညးတညေဆာကပမာ ရးရာေျမ အသးခမႈ

စနစမားတြငပါရေသာ သစေတာမားအား မညသမ ထတယ

သးစြႏငသည၊ မညသက စမခန ႔ခြခြငရသညဆေသာ စညး

ကမးသတမတခကမားႏငမ ကကညျခငး မရေပ။ ထ႔အျပင CF

အတြငး ထညသြငးေရးဆြထားသည အပခပလပကငမႈစမခက

မားရ ဖြ႕စညးတညေဆာကပမာလညး ရးရာဓေလအရ ကငသး

သညစနစမားတြင ပါရေသာ သစေတာစမခန႔ခြမႈ အမးမးႏင

ကြလြေနျပနသည။ တငးကပစြာ ကာကြယထနးသမးမႈမား၊

ေရေ၀ေရလေဒသ ကာကြယထနးသမးမႈမား၊ ဘာသာေရးအရ

အသးျပမႈ၊ ေရရညတညတသည ထတယသးစြမႈ စသညတ ႔

အပါအ၀င ရညရြယခကအမးမးအတြက အမးမးေသာ သစ

ေတာစမခန႔ခြမႈမားအား အသအမတျပခရႏငေရးအတြက လက

ေလာညေထြ ျပျပငသတမတႏငျခငးအားျဖင ဓေလထးတမးအရ

သစေတာပငဆငခြငႏင စမခန႔ခြမႈစနစမား အသအမတျပႏင

မည CF ၏ အသး၀ငမႈမား ပမေကာငးမြနလာႏငေပမည။


23

(၁၈) အသးျပသမားအဖြ႔၏ တာ၀နႏင ၀တရားမားမာ ေအာကေဖာျပပါအတငး ျဖစသည -

(က) သစေတာမရသည ေနရာမားတြင သစေတာစကခငးမား တညေထာငျခငး၊

(ခ) သစေတာမားရ၍ သဘာ၀နညးျဖင ျပစပးေထာငသငသည ေနရာမားတြင သဘာ၀နညးျဖင ျပန

လညျပစပးေထာငျခငး၊

(ဂ) မးကာကြယျခငး၊

(ဃ) သစေတာစကခငးမား / သဘာ၀ေတာမား ရငသနဖြ႔ၿဖးေရးအတြက လအပေသာ ျပစပးေထာငမႈ

မား ျပလပျခငး၊

(င) သစပငမားက ထခကပကစးေစသည စညးကမးမကငးျဖတျခငး၊ လျခငး၊ အဆထတျခငး၊ သငးသတ

ျခငး၊ အခြခြာျခငး စသညတ႔မ ကာကြယျခငး၊

(စ) သတတးေဖာျခငး၊ ေကာက၊ ေျမႏင သတ႔ တးယျခငးတ႔မ ကာကြယျခငး၊

(ဆ) အျခားေျမ အသးခမႈမား ကးေကာ၀ငေရာကျခငးမ ကာကြယျခငး၊

(ဇ) သစေတာထြကပစၥညးမားက အေလအလြငမရေစရန ထတယ၍ စညးကမးခကမားႏငအည သးစြ

ျခငး၊

(စ) ေရေျမတကစားမႈႏင သဘာ၀၀နးကင ပကစးယယြငးေစမႈတ႔မ ကာကြယျခငး၊

(ည) သစေတာစကခငး၊ ပထမခတပတကာလ ေနာကပငးမစ၍ သစေတာဥးစးဌာန၏ ႀကးၾကပမႈျဖင မမတ႔

၏ အစအစဥျဖင ေျမျပျပငျခငး၊ သစေစစေဆာငးျခငး၊ ပးေထာငျခငး၊ စကပးျပစထနးသမးျခငး၊

(ဋ) အပခပလပကငမႈ စမခကတြင ေဖာျပပါရသည ျပဌာနးခကမားက တကစြာ အေကာငအထညေဖာျခငး၊

(၁၉) တားျမစေသာလပငနးမား - အသးျပသမားအဖြ႕၏ မညသညအဖြ႕၀ငမ ေအာကေဖာျပပါ လပငနးတ႔က လပ

ကငျခငးမျပရ -

(က) ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာအတြက ခြငျပေျမက အပခပလပကငမႈ စမခက၌ ေဖာျပထား

သည ကစၥမားမလြ၍ အျခားကစၥရပမား/လပငနးမားအတြက သးစြျခငး၊

(ခ) ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာက အေမြဆကချခငးမတစပါး ေရာငးချခငး၊ ငားရမးျခငးႏင

လႊေျပာငးေပးျခငး၊

(ဂ) ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင သစေတာအတြငး သတတးေဖာျခငးကသ႔ေသာ သစေတာပကစးျပနး

တးေစသည လပငနးမား လပကငျခငး၊

(ဃ) ေဒသချပညသအစအဖြ႕ပင သစေတာကာကြယထနးသမးေရးအတြက မဟတေသာ အမမား၊ အ

ေဆာကအဥမား သ႔မဟတ တမား ေဆာကျခငး၊

(င) ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင သစေတာအတြက ခြငျပေျမက သးႏသစေတာ ေရာေႏာျခငးမအပ ဥယာဥ

ျပလပျခငး၊ သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးျခငး၊

ဥးစသနးႏင Mr. Diepart JC တ႔၏ သေတသန အစရငခစာတြင မျမတမးသစေတာမဟတေသာနယေျမႏင ေျမ

ရငးတ႔၏ အားျပငမႈအား ေအာကပါအတငး ေတြ႕ရရပါသည။

အၿမတမးသစေတာနယေျမအတြငး ကေရာကျခငးမရသည သစေတာေျမမားက ႀကး၀ငးေတာဟ ေခၚေ၀ၚ


24

သးစြ ၾကၿပး သ ႔မဟတ တစခါတရတြင အမးအစားသတမတထားျခငးမရေသာသစေတာ၊ ေတာရငးေျမ သ ႔မဟတ

ေျမလြတေျမရငးဟလညး သတမတတတၾကသည။ ထက႔သ႔ေသာ ေျမအမးအစားမားသည သဘာ၀သယဇာတႏင ပတ

၀နးကငထနးသမးေရး၀နႀကးဌာန အထးသျဖင သစေတာဥးစးဌာန၏ စမခန႔ခြမႈေအာကသ႔ ေရာကရလာသည။ ၁၉၉၂

ခႏစတြင အတညျပျပဌာနးခ႔သည သစေတာဥပေဒအရ အဆပါေျမအမးအစားက “အစးရမ စမခန႔ခြပငခြငရေသာ”

သစေတာေျမမားဟ သတမတထားၾကသည။ ထသ႔သတမတခ႔ျခငးေၾကာငလညး ႀကး၀ငးေတာဟ သတမတမထားေသာျငား၊

ႀကးျပငကာကြယေတာ သ႔မဟတ သဘာ၀သစေတာနယေျမဟ မေၾကျငာထားေသာျငားလညး သစေတာေျမ မနသမက

သမးကးထညသြငးထားျခငးျဖစသည။ ပေသသတမတထားေသာ ေျမအမးအစားလညး ျဖစေပသည။ သ ႔ေသာ

အမနတစကယ ေျမျပင၌မ အလညကအနားေပးေတာငယာစနစ၏ စကပးေနဆ ေျမမားသညလညး ပါ၀ငသြားခ႔သည။

ႀကး၀ငးေတာမားသည ၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒတြင အကး၀ငေနသက႔သ႔ ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား

စမခန႔ခြမႈဥပေဒတြငလညး ေျမလြတေျမရငးဟ၍ ထညသြငးသတမတထားရာ (သစေတာမားေပါကေရာကသညျဖစေစ

မေပါကေရာကသညျဖစေစ တစႀကမတစခါမ စကပးထားျခငး မရေသာ ေျမသစမား၊ ေတာရငးေျမမားက ေျမလြတ

ေျမရငးဟေခၚသည။ [ပဒမ ၂(စ)]) ႀကး၀ငးသစေတာမားအား စရငဆးျဖတပငခြငဆငရာ စမခန႔ခြမႈမားသည ျပနာ

ေပါငးမားစြာက ေဆာငၾကဥးလာခေပသည။

jrefrmEdkifiH&if;ESD;jrSKyfESHrIOya'(2016)၂၀၁၆ ခႏစတြငထတျပနေသာ ျမနမာႏငင ရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒသည ၂၀၁၂ ႏငငသားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒႏင

၂၀၁၂ ႏငငျခားသားရငႏးျမပႏမႈဥပေဒႏစရပက ေပါငးစညးျပဌာနးလကျခငးျဖစပါသည။ စမကနးအားလးသည (ျမနမာ

ႏငငရငးႏးျမပႏမႈ နညး/နညးဥပေဒ၏ ပဒမ ၂၂၆)က အားလး ေလးစားလကနာရမညျဖစသည။ သ႔ေသာရငးႏးျမပႏမႈ

အားလးအတြက MIC မ ခြငျပခကမလပါ။ ခြငျပခကရရရန ျမနမာႏငငရငးႏးျမပႏမႈေကာမရငက (MIC) မ ဆးျဖတၿပး

အႀကးစားစမကနးမား သဘာဝပတဝနးကငႏင လ႔အသငးအဝငးက အထအခကမားသည စမကနးမားသည စမကနး

လပခြငရရန MICမ ခြငျပခကေတာငးခရမညျဖစသည။ ဤအေျခအေနတြင ရငးႏးျမပႏသသည MIC သ႔ စးမကနးလပ

ခြငေလာကလႊာ(Proposal) တငရမညျဖစသည။ MIC သည ခြငျပခကေပးႏငသလ စမကနးအေျခအေနေပၚၾကညၿပး

ပယဖကႏငသည။ MIC မယခအခနထ ေလာကလႊာမားပယဖကျခငး မရေသးေသာလညး အမားစမ “ကန႔ကြကခက

မရ”သညစာက ရရျပး ဥပေဒအရ လအပေသာ ခြငျပခကအျပညအစ (Full permit) မဟတပါ။ အျခားရငးႏးျမပႏမႈမား

ကလညး MIC မ ခြငျပမန႔ေပးသည။ ခြငျပမန႔ရၿပဆလင ရငးႏးျမပႏသမားမ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစမႈ(EIA)

သ႔မဟတ ပတဝနးကငထနးသမးေရး ေလးစားလကနာမႈလကမတ(ECC) လပထးလပနညးမားက ျပလပရမညျဖစသည။

အခနး( ၁၀) ရငးႏးျမပႏမႈလပငနးအမးအစားသတမတျခငး

ပဒမ ၄၁ (ဂ) ႏငငေတာအတြငး တငးရငးသားလမးမား၏ ႐းရာယဥေကးမႈႏင ဓေလထးစမားက ထ

ခကေစေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမား

အခနး (၁၆) ရငးႏးျမႇပႏသမား၏လပငနးတာဝနဝတရားမား

ပဒမ ၆၅ (က) ႏငငေတာအတြငးရ တငးရငးသားလမးမား၏ ဓေလထးတမး၊ အစဥအလာ၊ ရးရာယဥေကးမႈ

တ႔က ေလးစားလကနာရမည။

ပဒမ ၇၁ ရငးႏးျမႇပႏသသည ၄ငးရငးႏးျမႇပႏမႈမားလပေဆာငရာတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးအမးအစား

အလက ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမား၊ လပထးလပနညး၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင႔ အညကနးမာေရးဆငရာ ဆနးစစခက၊

ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား ထခကမႈဆနးစစခက၊ သဘာဝပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစခကႏင႔ လမႈပတဝနးကင

ထခကမႈဆနးစစခကတ႔က ေဆာငရြကရမည။


25

ဤဥပေဒတြင အာနညးခက အမားအျပားရေသာလညး ဤဥပေဒ၏ အဓကရညရြယခကမာ ႏငငျခား တက

ရက ရငးနးျမပႏမႈမားက ဆြေဆာငရနျဖစသည။ ျဖညစြတေျပာရပါလင တာဝနရသမားမ ဥပေဒတြငေဖာျပထားသည

လပထးလပနညးမားႏင ဥပေဒအရလအပခကမားက လကနာေဆာငရြကရန အားနညးေနေသးသည။ သ႔ေသာ ေဒသခ

ဌာေနတငးရငးသားမားအတြက အသးဝငမည ဤဥပေဒတြငေဖာျပထားေသာ ပဒမအခ႕က ေဖာျပလကပါသည။ ၄ငး

ပဒမမားတြင ဌာေနတငးရငးသားမား ရးရာဓေလ၊ ယဥေကးမႈမားက လညး စဥးစားရန ႏင လႏင ပတဝနးကင ထခကမႈ

ေလလာဆနးစစမႈမားက ရငးႏးျမပႏသမားဖကမ ျပလပရမညဟလညး ေဖာျပထားသည။

w&m;0ifajrtrsKd;tpm;rsm;? jyXmef;cGifhESifh tcGifhtmPmrsm;ျမနမာႏငငတြင သကဆငရာဌာနမား၏ စမအပခပပငခြငအလက ေျမအမးအစား ၂၂ မး သတမတထားပါသည။

၄ငးေျမအမးအစားမားက ၾကညလငအဓကအားျဖင အပစ သးစ ေတြ႕ရႏငမညျဖစသည။

- စကပးေရးေျမ ( လယေျမ၊ ယာေျမ၊ ေျမႏကြနးေျမ၊ ဥယာဥျခေျမ၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေျမ)

- သစေတာေျမႏင အျခားဟငးသးဟငးရြကေျမ ( ကန႔သတေနေျမ၊ ႀကးဝငးသစေတာ၊ ႀကးျပငသစေတာ ႏင

ေျမလပ၊ ေျမလြတ၊ ေျမရငးေျမမား)

- စကပး၍ ရသညေျမ သ႔မဟတ စကပး၍ မရသညေျမမား အားလးပါဝငသတမတထားသည။

အဓကျဖစေသာ ဝနႀကးဌာနသးခမ ေျမယာအသးျပမႈေပၚတြင တကရကစရငပငခြငရသည။ စကပးေရး၊ ေမြးျမ

ေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန (MOALI)၊ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနႏင ျပညထေရး

ဝနႀကးဌာနတ႔ ျဖစသည။

သ႔ေသာ ဥးစသနးႏင Mr. Diepart JC ၏ သေတသနအစရငခစာ (2018) တြငေဖာျပခကအရ၊ ျမနမာႏငငတြင

ေျမယာအမးအစားခြရာတြင အခကအခ ျဖစေပၚေစသည အေၾကာငးျပခကသးခရသည။

• ႏငငအတြငယခလကရဥပေဒမႈေဘာငထမ ေျမအမးမးခြျခားရာတြင မၾကာခဏဆသလ ညဖငးစြာ အဓပၸါယ

ဖြငဆၾကသည။

• ေျမယာခြျခားျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးတ႔ႏငဆကစပ၍ ဥပေဒေဟာငးမားႏင ရႈပေထြးသည ဥပေဒမားလညး ရသည။

ထကစၥရပမားေၾကာင ေျမအရငးအျမစ စမခန႔ခြရနအတြက ခကခကျပး ရႈပေထြးေစပါသည။

• အစးရမ ထတျပနထားသညေျမပမားႏင ေျမျပငတြင ေဒသခမားအသးျပသညေျမမာ ၾကးမားစြာ ျခားနား

မႈမားရေနသည။


26

ajr,mtokH;jyKrIESifh wm0ef&SdtzGJUtpnf;rsm;

ရငးျမစ း USAID ႏဝငဘာလ၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ရပရြာလထမ ဥးေဆာင၍ သယဇာတအရငးျမစမားက မတတမးတငျခငးလကစြလမးညႊနမႈၾကမး/


27

pdkufysKd;a&;? arG;jrLa&;ESifh qnfajrmif;0efBuD;Xmeလယယာေျမဆငရာမဝါဒ၊ ေျမယာအသးခမႈအစစဥ၊ ေရအရငးအျမစမားႏင ဆညေျမာငးတ ႔အပါအဝင

ေျမယာစမအပခပမႈအတြက MOALI သည အဓကအေရးပါေသာ ဝနႀကးဌာနျဖစသည။ MOALI ေအာကတြင ေျမယာစမ

အပခပျခငးတာဝနမားယထားသည ဥးစးဌာနသးခရၿပး ၄ငးတ႔မာ လယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငးဥးစဌာန

(DALMS)၊ ဆညေျမာငးဥးစးဌာနႏင ငါးလပငနးဥးစးဌာနတ႔ျဖစသည။

v,f,majrpDrHcefYcGJa&;ESifh pm&if;tif;OD;pD;XmeDALMS ( ယခင-ေၾကးတငႏငေျမစာရငးဥစးဌာန)သည ေျမယာမတပတငျခငးမားအား ထနးသမးရနႏင ေျမယာ

ပငဆငမႈျပေျမပမားအား ထနးသမးရန တာဝနရသည။ DALMS သညလယယာေျမအမးအစား(၈)မးအတြက စမ

ဆးျဖတပငခြငရၿပး အဆပါေျမမားအတြက ေျမအသးျပခြငလကမတ(ပစ-၇) ကေလာကထားႏငသည။ DALMS ၏

လပပငခြငေအာကတြင အကးဝငေသာ ေျမအမးအစားဥပမာမားမာ-

၁။ လယေျမ( စပါးေျမ)

လယေျမဆသညမာ သဘာဝအရေသာလညးေကာငး၊ လတ႔ဖနတးထားေသာ နညး လမးအရေသာလညးေကာငး၊

စကပးေရးရယၿပး ေရထနးသမးႏငေစရန ေဆာငရြကထားသည စပါးသးႏ စကပးေသာေျမျဖစသည။

၂။ ယာေျမ

ရာသအလကသးႏမားအား စကပးႏငရန မးေရကအဓကအားထားေနရေသာ ေျမ။

၃။ ပနးမနႏငဟငးသးဟငးရြက

ေရတ ဟငးသးဟငးရြကမားအား စကပးေသာေျမ။ ဥပမာ - နနပင

၄။ ကငးကြနးေျမ

ရာသအလက ေရလႊမးမးခရၿပး စကပးေရးအတြက အသးျပေသာေျမ။

၅။ ေတာငယာေျမ

မးေရအေပၚ အဓကမခအားထားရၿပး ရာသအလက သးႏမားစကပးေသာ ေျမ၊ ေတာငယာေျမက DALMS မ

အမးအစားႏစမးခြျခားသတမတထားသည။ (၁) အၿမအတညတက လပကငစားေသာကေနသညေတာငယာ

ႏင အၿမအတညတကမရဘ အလညက ေတာငယာေျမတ႔ျဖစသည။ အကယ၍ ေျမက ေလ ကားထစစကပး

ျခငး သ႔မဟတ အၿမထြနယကစကပးေနလင ၄ငးေျမသည ေျမအမးအစား (၁) ေအာကတြင ပါရၿပး ေျမ

အသးခမႈမတပတင ျပလပႏငသည။ သ႔ေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာဓေလ ရးရာေျမယာပငဆငမႈ အခြင

အေရးက ၂၀၁၂ ေျမယာဥပေဒတြင တရားဝငသတမတထားျခငးမရပါ။

၆။ ႏစရညသးႏေျမ

ရာဘာပင၊ ဆအနးပငစသျဖင ေရရညစပြားေရးအလ႔ငာ စကပးၾကေသာေျမ။

၇။ ဓနေျမ

ဓနပငမားစကပးထားေသာ/ေပါကေရာကေနေသာ ေျမျဖစၿပး ဒေရလႈငးမားႏင ႀကေတြ႕ရသည။

၈။ ဥယာဥျခေျမ

ေရရည သစသးပငမားစကပးေျမ၊ ဥပမာ - သရကပငႏင လေမၼာပင။


28

qnfajrmif;OD;pD;Xme

ဆညေျမာငးဥးစဌာနသည ဆည/ေရကာတာမား၊ ဆညေျမာငး/တးေျမာငးမားအား ႀကးႀကပကြပကသည။

ဆည/ေရကာတာမားႏင ဆညေျမာငး/တးေျမာငးမားေျမ

စကပးေရးဆငရာဆည/ ေရကာတာမားႏင ဆည ေျမာငး/တးေျမာငးမားအတြက အသးျပေသာေျမ။

ig;vkyfief;OD;pD;Xme

ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည ငါးကနမားအား ႀကးၾကပေစာငၾကညျခငးျပလပသည။

၁။ ငါးေမြးကနေျမ

ဥပေဒအရ ငါးလပငနးဥးစးဌာနက သတမတခြငျပေသာေျမ၊ ၀.၂၅ဧက(၁ ဧက၏ ေလးပတစပ ထကပကယေသာ

ငါးကနေျမျဖစျပး ငါးႏငပစြနမားေမြးျမသညေျမ။

o,HZmwESifh obm0ywf0ef;usifxdef;odrf;a&; 0efBuD;Xme (MONREC)

ယခငပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာနႏင သတတြငးဥးစးဌာနတ႔က ေပါငးစညးၿပး ယခ

MONREC ဟေခၚသည။ MORNEC ေအာကတြင ေျမယာစမအပခပေရးအတြက အဓက က႑ႀကးႏစရပရသည။

(၁) ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာ၊

(၂) သတတြငးတ႔ျဖစသည။

MOENEC ၏ သစေတာဥးစးဌာနႏင သတတြငးဥးစးဌာနတ႔သည မတညေသာေျမအမးအစားမားအေပၚ စမ

ပငခြငအာဏာရသည။

opfawmOD;pD;Xme

သစေတာဟတမတခကေအာကရ ဧရယာမားတြင သစေတာဥးစးဌာနက အဓကတာဝနရသည။

၁။ သစေတာကာကြယထနးသမးေရးနယေျမ(PA)

ဇဝမးကြမား(ရားပါးအပငမားႏင တရစာၦနမား)အား ထနးသမး ကာကြယေပးထားသည သစေတာနယေျမ

ျဖစသည။ ဤတငးကပေသာ ထနးသမးကာကြယျခငးအမးအစားတြင အမးသားဥယာဥမား၊ သဘာဝႏင

ေတာရငးတရစာၦနမား ထနးသမးနယေျမႏင အျခားအကာကြယ ထနးသမးေရး နယေျမမား ပါဝငသည။

ဤနယေျမမားတြင ကာကြယထနးသမးေရး ရညရြယခကမအပ အျခားရညရြယခကမားျခင အရငးအျမစမား

အသးျပခြင လးဝမရပါ။ (ဥပမာ - အငးေလးကန)

၂။ ႀကးဝငးသစေတာ(RF)

သစေတာထတကနထတလပျခငးႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရးအတြက ကာကြယထနးသမးထားသည

သစေတာေျမျဖစသည။ ေရေဝေရလ ေဒသမားစမခန ႔ခြရန ၊ စးပြားေရးဆငရာ သစလပငနးမားအား

စမခန႔ခြရနႏင ေကးရြာမား သစအသးျပႏငရနအတြက စမခန႔ခြရန ရညရြယၿပး ႀကးဝငးသစ ေတာဧရယာ

တြင ပါဝငသည။


29

၃။ ႀကးျပငကာကြယေတာ(PPF)

ႀကးဝငးသစေတာမဟတသည ဧရယာမားတြင သစပငမားအားကာကြယ ထနးသမးရနႏင ထဧရယာမားတြင

ေျမအသးျပမႈက ကန႔သတထနးခပႏငရနအတြက ဤသစေတာေျမ အမးအစားသည သစေတာထနးသမး

ေရး အျခားနညးလမးတစရပျဖစသည။ အျခားစကားလးမားျဖင ေဖာျပရမည ဆပါလင သစေတာေျမမားတြင

သစေတာျပနးတးမႈ မျဖစေပၚေစရန ခကခငးကာကြယေပးျခငးပငျဖစသည။ ဤ PFF သစေတာေျမ

အမးအစားတြင စးပြားျဖစသစထတလပမႈ ျပလပႏငေျခရေသာလညး PFF သည သစေတာကာကြယ

ထနးသမးရန ရညရြယသည။ ေဒသစအဖြ႕ပငသစမားကလညး ဤ PFF ဧရယာ မားတြငေတြ႕ရသည။

ow¬KwGif;0efBuD;Xme

သတတြငးဥးစးဌာနသည သတတြငးေျမမားအား ႀကးၾကပကပကြသည။

သတတြငးေျမ - သတတးေဖၚေရးေျမ။

ဥပမာ- သတတြငးထနးသမးေျမ၊ ေကာကမကေျမႏင အျခားသတ အရငးအျမစမား။

jynfxJa&;0efBuD;Xme

အမနအားျဖင ျပညေထာငစအစးရ၏ စမဆးခကေအာကတြငရေသာ ေျမအားလးက စမဆးျဖတပငခြင ျပည

ထေရးဝနႀကးဌာနတြင ရသညဟဆႏငသည။ ဘနးႀကးေကာငးေျမသတမတျခငး(ေျမခြနမားအေပၚ မမတညပါ)၊ ေကးရြာ

(သ႔မဟတ) ၿမ႕ျပရ လေနထငရာေျမက တရားဝငအသအမတျပျခငး၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငး အငါးခထားမႈမားအတြက

ရရသည ေငြေၾကးက စမခန႔ခြျခငးႏင အမားျပညသပင သစေတာေျမမားအား ရပရြာဓေလထးတမးအလက အသးျပခြင

က အသအမတျပျခငးတ႔က ျပညထေရးဝနႀကးဌာနက ျပလပသည။

taxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;Xme(axG^tkyf)

အေထြေထြအပခပေရးဥးစဌာနအေနျဖင ႏငငအတြငးရ သစေတာမဟတေသာ၊ လယယာေျမမဟတေသာ

ေျမမားအား စမအပခပခြငႏင ခန႔ခြခြငရသည။ GAD ၏လပပငခြငအတြငးကေရာကေသာ ေျမအမးအစားခ႕မာ ေအာက

ပါအတငးျဖစပါသည။

ေကးရြာ/ၿမ႕ေျမ - လေနထငမႈႏင အေဆာကအအမားအတြက အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနက စမ အပခပ

ေသာေျမ။

ေကးရြာဘေျမ - ေကးရြာတစရြာလးက ဘေျမအျဖစအသးျပႏငေသာ အထးေျမျဖစသည။

ဥပမာ - သခၤ ငးေျမ၊ ေဘာလးကြငး၊ တစရြာလးအသးျပေသာ ေရကန။

စားကကေျမ - တရတၦနမားအတြက စားကကေျမအျဖစအသးျပသညေျမ။

သာသနာေျမ - ဗဒၶဘာသာ၊ ခရစယာနဘာသာ၊ ဟႏၵဘာသာ၊ အစၥလာမဘာသာ စသျဖင ဘာသာေရး

အတြကရညရြယၿပး သာသနာေရးဥးစဌာနက အၾကျပေထာကခေသာေျမ။

tjcm;aom tpdk;&pDrHtkyfcsKyfonfhajr

အထကပါေဖာျပခကမားအတြင မပါဝငေသာ ေျမမားအား အျခားေသာ အစးရဌာနမားက ေနရာယထား သည။

ဥပမာအားျဖင - မးရထားလမးမား၊ လမးမားႏင မးတငစကထထားေသာ ဧရယာ။


30

2 - 3 trsKd;rsKd;aom ajr,mtoHk;jyKrI trsKd;tpm;rsm;twGuf &,lEdkifonfh w&m;0if todtrSwfjyKrIrsm; တညရဆ ဥပေဒေၾကာငးမားအရ ႏငငေတာအစးရအေနျဖင မညသ႔ေသာ ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားက

တရား၀ငအသအမတျပႏငသညက ေအာကပါဇယားတြင အကဥးခပေဖာျပေပးထားပါသည။ ရးရာေျမအသးခမႈစနစမား

သည အမးမးေသာ ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားက ေပါငးစပကငသး ေနၾကျခငးျဖစသည။ လကရကငသးေနသည

အသအမတျပလကမတ ထတေပးေရးလပငနးစဥမားမာ အခ႕ေသာ ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားကသာ အသ

အမတျပေပးထားသညျဖစရာ ရးရာေျမ အသးခမႈစနစမားက ခြျခားကန႔သတထားသကသ႔ ျဖစေနသည။


31

ဇယား ၂ - ေျမယာအသးျပမႈအမးအစားမားအလက ေျမယာပငဆငမႈအခြငအေရးမား

ေျမယာအသးျပမႈ

အမးအစားမား

မတပတငလပငနး

ေဆာငရြကႏငသည ပစ

ဆကစပေနသည

ဥပေဒ/မ၀ါဒမား

အသအမတျပေပးထားသည

အခြငအေရးမား

အၿမတမး လယယာ

(လယေျမ၊ ယာေျမ၊

ကငးကၽြနးေျမ၊

ေတာငယာေျမ၊

ႏစရညပင

စကပးေသာေျမ၊

ဓနေျမ၊ ဥယာဥေျမ၊

ဟငးသးဟငးရြက၊

ပနးမနစကပးသည

ၿခေျမႏင ေျမႏကၽြနး

ေျမတ႔ ပါ၀ငသည)

၂၀၁၄ ခႏစမစ၍ ပစ - ၇

က ေျပာငးလကငသး

၂၀၁၄ မတငမက ပစ -

၁၀၅ သ႔မဟတ သးႏခြန

ေျပစာမား၊ လယသမား၏

စကဘဏစာအပ ……

လယယာေျမဥပေဒ ၂၀၁၄ ခႏစမစ၍ ေရာငးခခြင၊

အငားခထားခြငတ႔ ပါ၀ငသည

ပဂၢလကပငဆငမႈက

အျပညအ၀ ရရလာ။ သ႔ေသာ

သးႏအမးအစား

ေရြးခယစကပးခြင

(ႏစရညသးႏသ႔ ေျပာငးလ

စကပးမညဆပါက ခြငျပခက

ရရရနလအပ၊ အစရသည …)

အပါအ၀င ကန႔သတမႈအခ႕

ရေနဆျဖစသည။

စားကကေျမ

ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ/

ေတာငယာ

တရား၀င အသအမတ

ျပထားျခငး မရေသး

အမးသားအဆင

ေျမယာအသးခေရး မ၀ါဒ

ပငဆငခြင သ႔မဟတ သးစြခြင

အထးသျဖင

လပေျမမားအတြက


အသအမတျပ ထားျခငး

မရေသးေပ။ ေျမလြတ၊

ေျမလပ၊ ေျမရငးအျဖစ

သ႔မဟတ

သစေတာေျမဧရယာ အျဖစ

အမးအစားခြျခား

သတမတထားသည။


32

သစေတာ ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင

သစေတာတညေထာငခြင

လကမတ

ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင

သစေတာတညေထာငျခငး

ဆငရာ ညႊနၾကားခကမား၊

၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒ၊

၁၉၉၅

သစေတာနညးဥပေဒ

အပခပလပကငမႈ

စနစမားအရ ႏစ ၃၀

ထတယသးစြခြင ေကးရြာတြင

အသးျပရနအတြက

ထငးခတယသးစြခြငအား

ခြငျပထားႏငသည သ႔ေသာ

ေတြ႕ရမႈ နညးပါးသည

ကနးတြငးပငးႏင

ကမးေျခအနး

ေရလပငနးမား

ပးတြစမခန႔ခြမႈဆငရာ

သေဘာတညခကမား

အခ႕ေသာ

တငးေဒသႀကးႏင

ျပညနယမားရ

ေရခငါးလပငနးဥပေဒ

ရပရြာအေျချပ ေရလပသား

အဖြ႔မားအေနျဖင တရား၀င

အသအမတျပမႈ ေလာကထား

ရယႏငၿပး အစးရႏင ပးတြစမ

ခန႔ခြပငခြငရသည။ ကနးတြငး

ပငးတြင ေရခငါးဖမးလပငနး

မားႏင ကမးရးတနးေဒသမား

အတြကကမ ကမးနးငါးဖမး

လပငနးမား (ကမးေျခမ ၂၀

ကလမတာဟ သတမတေပး

ထားသည) ဤအစအစဥတြင

အကး၀ငပါသည။

2 - 4 ½dk;&m"avhxHk;wrf;t& ajr,mydkifqdkifrItm; todtrSwfjyKcH&a&; ydkrdkaumif;rGefvmEdkifa&;twGuf tcGifhtvrf;rsm;

trsKd;om;tqifh ajr,mtoHk;csa&; rl0g' (2016)

ျမနမာႏငင၏ အမးသားအဆင ေျမယာအသးခေရးမ၀ါဒ (NLUP) အား ေရးဆြအတညျပႏငချခငးသည ထးျခား

ႀကးမားသည ေအာငျမငမႈတစခပငျဖစသည။ ရးရာဓေလအရ ေျမယာပငဆငမႈက အသအမတျပသည အဓကျပဌာနးခက

မား အဆပါမ၀ါဒတြင ပါ၀ငလာသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD) အစးရအသစလကထကတြင ေျမယာျပနာ

မားအား ေျဖရငးေရး၊ ေျမယာပငဆငမႈမား ပမခငမာေရး၊ တငးရငးသားအဖြ႔မားႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးတ ႔

အတြက ခငမာေသာကတက၀တမား ျပဌာနးလာခ႔သည။ သ႔ေသာ အဆပါ ျပျပငေျပာငးလမႈမားအား မညသ႔အေကာင

အထညေဖာမညဆသည႔ အခကမာမ ေသခာေရရာမႈ မရေသးေပ။ အထးသျဖင အမးသားအဆင ေျမယာမ၀ါဒတြင

ထညသြငး ျပဌာနးထားေသာ ရးရာေျမလပပငခြငမားအား တရား၀င အသအမတျပႏငေရးအတြက ေျမဥပေဒ အသစတြင

မညသ႔အေသးစတေရးဆြျပဌာနးမည သ႔မဟတ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာကငသး သြားမညတ႔ႏငပတသက၍

ရငးလငးျပတသားမႈမား မရေသးေပ။


33

“ရးရာဓေလထးတမးဆငရာ” ဟေသာ ေ၀ါဟာရအား ၎ႏငသကဆငသည နယေျမပငဆငမႈဆငရာ၊ လမႈေရး

ဆငရာ၊ ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈဆငရာႏင ဥပေဒေၾကာငးအရ အဓပါၸယဖြငဆခကမားျဖင ရငးလငး ျပတသားစြာ သတမတ

ဖြငဆထားျခငး မရေသာျငား NLUP တြင ေအာကပါအတငး ထညသြငးျပဌာနးေပးထားသည -

- ျမနမာႏငငအစးရသည ရးရာဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးသြားမည။

- ရးရာေျမအသးခမႈ ေျမပညႊနးမား ေရးဆြျပစသြားမည။

- ရးရာဓေလထးတမးအရ စမခန႔ခြလကရသည ေျမမားက အဆငအတနး ျပနလညခြျခား သတမတေပးသြားမည

- ရးရာဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရးမားက အတအလငးကာကြယေပးသြားမည။

- ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပကငေနေသာ ေျမယာမားအပါအ၀င ရးရာေျမအသးခမႈ အခြငအေရး မားက တရား၀င

မတပတငခြငျပသြားမည။

- ရးရာေျမလပပငခြငဆငရာ အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးေပးႏငမည လပငနးစဥမားကလညး အနာဂါတတြင

ေရးဆြျပဌာနးမည ေျမဥပေဒအသစတြင ထညသြငးသတမတေပးသြားမည။

- တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ရးရာေျမအသးခမႈ အခြငအေရးမားအား တရား၀င အသအမတျပေပးျခငးႏင

ကာကြယေပးထားျခငး ရမရက ေစာငၾကညစစေဆးသြားမည။

- ရးရာေျမအသးခမႈအခြငအေရးမားအား တရား၀ငအသအမတျပေရးႏင အကာအကြယေပးမႈမားအတြက

ေလာကနသငျမတသည လပငနးစဥမားအား ေရြးခယသတမတႏငရန သေတသန လပငနးေဆာငရြကမႈမား

ကလညး ပ႔ပးေပးသြားမည။

ဗဟမဥးစးကြပက၍ စမခန႔ခြမႈစနစမးကသာ အေလးေပးထားျခငး၊ ရငးလငးျပတသားမႈမရေသာ စကားလး

ဖြ႕ထးမားအျပင ေျမယာသမးဆညးႏငေရးလပငနးစဥမားကသာ ဥးစားေပးေဆာငရြကေနျခငး အစရသည စနေခၚမႈမား

ရေနေသာျငား NLUP သည ရးရာေျမလပပငခြငအား ပမ အသအမတျပ ခရႏငေရးအတြက စညးရးေတာငးဆႏငရန အခြင

အလမးတစခအျဖစလညး တညရေနပါသည။


34

ရးရာဓေလ႔ထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈႏငပတသက၍ NLUP ထတြင ေဖာျပထားသည အဓက ျပဌာနးခကမား

အပငး (၁) ရညရြယခကႏင အေျခခမမား

အခနး (၁) ရညရြယခကမား

၆။ (ဂ) တငးရငးသားလမးမား၏ ဓေလ႔ထးတမးဆငရာ ေျမလပပငခြငႏင လပထးလပနညးမားက

အသအမတျပၿပး ကာကြယေပးရန၊

အခနး(၂) လမးညႊနမမား

၇။ (ဃ) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ႏငငသားမား၏ ကယပငလပကငခြငႏင စေပါငးလပကငခြငတ႔က

အသအမတျပ ကာကြယေပးရန။

အခနး (၃) အေျခခမမား

၇။ (က) ျပညသမား အထးသျဖင လပကြကငယေတာငသလယသမားမား၊ ဆငးရသားမား၊ တငး

ရငးသားလမးမားႏင အမးသမးမား၏ ေျမလပပငခြငက ေဒသခအဖြ႔အစညးမားက အသအမတ

ျပထားသညအေပၚ ဥပေဒအရအသအမတျပၿပး ကာကြယေပးရန၊

အခနး (၃) တစသးပဂၢလေလာကထား၍ ေျမအသးခမႈေျပာငးလျခငး

၂၉။ တစသးပဂၢလမားအတြက အဆျပ ေျမအသးခမႈေျပာငးလျခငးေၾကာင ယငးပတ၀နးကငရ

ေျမအသးခလကရသမားအေပၚ သကေရာကႏငသည အကးထခကမႈမားက အကာအကြယေပး

ႏငေရးအတြက ေအာကပါတ႔ကေဆာငရြကရန သတမတရမည -

(ဃ) အလညကအနားေပးစနစျဖငစကပးေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားႏင မရးဖလာနညးျဖင

စကပးသညေျမမားက အကာအကြယေပးျခငး၊

အပငး (၈) တငးရငးသားလမးမား၏ ေျမအသးခမႈ အခြငအေရးမား

၆၄။ တငးရငးသားလမးစတ႔၏ ရးရာေျမအသးခမႈ အေလ႔အကငမားက သရလကနာကငသးေရး

အတြကလညးေကာငး၊ ရးရာေျမအသးခမႈအခြငအေရး အျပညအ၀ရရေရးအတြကလညးေကာငး၊

ယငးအခြငအေရးက ကာကြယႏငေရးအတြကလညးေကာငး၊ ဘကမလကေသာ အျငငးပြားမႈေျဖ

ရငးေရး လပငနးစဥမားက အသငအသးျပႏငေရးအတြကလညးေကာငး ရးရာေျမအသးခမႈစနစက

အမးသား ေျမဥပေဒ၌ ျပဌာနးေပးရမည။

၆၈။ တငးရငးသားလမးစမား ရးရာထးတမးစဥလာအရ လပကငလကရေသာေျမမားသည သစ

ေတာေျမ သ႔မဟတ လယယာေျမ သ႔မဟတ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးတ႔တြင အကး၀ငလက

ရပါက ေျမအမးအစားႏင ေျမအတနးအစားမား ပြငလငးျမငသာစြာသတမတ၍ မတပတငျခငးႏင

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပဌာနးခကႏငအည အကာအကြယေပးျခငးတ႔က အကးသကဆငသမား

ပါ၀ငသည လပငနးစဥျဖင ေဆာငရြကရမညျဖစၿပး တငးရငးသားလမးစမား၏ အသးခလကရ

သည ေျမမားက မတပတငျခငး၊ ေျမအမးအစားျပနလညသတမတျခငးမျပရေသးမ အမားျပညသ

အကးစးပြားအလ ႔ငာ ေဆာငရြကသညလပငနးမားမအပ အျခား ေျမအသးခခြငျပျခငးအား

ယာယအားျဖင ဆငးငထားရမည။


35

၇၃။ အမးသား ေျမဥပေဒသစတြင တငးရငးသားလမးစ ေျမအသးခမႈအခြငအေရးမားႏင

သကဆငေသာ အျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးႏငေရးအတြက ရးရာတငးရငးသား အျငငးပြားမႈ

ေျဖရငးေရး လကေတြ႕လပထးလပနညးမားက သတမတႏငရန အမးသားေျမဥပေဒသစတြင

ပါ၀ငေစရမညျပင အျငငးပြားမႈေျဖရငးရာတြင တငးရငးသားလမးစအတြငး လအမားက ေလးစား

၍ ၾသဇာတကမရသမားက ပါ၀ငဆးျဖတခြငရေစရမည။

၇၄။ မတရားသမးဆညးခရျခငးေၾကာငျဖစေစ၊ စစေဘးစစဒဏေၾကာငျဖစေစ၊ သဘာ၀ေဘး

အႏရာယေၾကာငျဖစေစ သ႔မဟတ အျခားအေၾကာငးေၾကာငျဖစေစ မမေနထငလပကငေသာေျမ

က စြန႔ခြာသြားရေသာ တငးရငးသားမား မမေနရပေဒသသ႔ ျပနလညအေျခခေနထငလပါက ႏငင

တကာတြင ကငသး ေနေသာ အေကာငးဆးလပထးလပနညးမားႏင လ႔အခြငအေရးစမားႏငအည

လေလာကသည ေျမလပပငခြငႏင ေနထငခြငတ႔ရရေစရန စနစတက စမေဆာငရြကေပးရမည။

Nidrf;csrf;a&;wnfaqmufa&; vkyfief;pOfESifh EdkifiHa&;aqG;aEG;yGJrsm;

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင လကရကငးပေနေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားသညလညး ရးရာေျမအသးခမႈ

အသအမတျပခရေရးအတြက စညးရးေတာငးဆႏငမည အျခားေသာ အခြငအလမး မားက ေပၚေပါကေစပါသည။

ျမနမာႏငငအတြငး ဆယစႏစမားစြာစစပြမားျဖစေပၚေစသည အေျခခ အေၾကာငးတရားမားတြင သဘာ၀သယဇာတမားႏင

ေျမယာပငဆငမႈအေပၚ ပဋပကၡအျငငးပြားမႈမားေၾကာင မေကနပခကမား ေပၚေပါကလာရျခငးကလညး တစခအပါအ၀င

ျဖစသည။ တစႏငငလးအပစအခတရပစေရး အတြက ၂၀၁၅ ခႏစအတြငးက ေရးဆြခ႔သည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားမေ

ဘာငတြင အဓကအေၾကာငးအရာ ငါးရပ ပါ၀ငထညသြငး ထားသည။ ၎တ႔အနက ေျမယာႏင သယဇာတမား

ကစၥရပသညလညး တစခ အပါအ၀ငျဖစသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနး စဥ၏ ေရ႕လပငနးစဥမား မညသ႔ဆကျဖစဥးမညမာ

မေသခာေသးေသာျငား ေျမယာကစၥကမ ေခါငးစဥတစရပအျဖစ ဆကလကတညရေနဥးမညပင ျဖစသည။

အခ႕ေသာ တငးရငးသားအစအဖြ႔မားကလညး ရးရာေျမအသးခမႈက အသအမတျပထားသည ၎တ႔ ကယပင

ေျမယာမ၀ါဒမားက ေရးဆြလကရၾကသည။ ေျမအသးခမႈစနစမားက လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ ရပရြာလထကယစားလယ

မားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား၊ သေတသနလပငနးမားအား အသးျပ၍ အဆပါေျမယာမ၀ါဒမားအား ေရးဆြျပစေန

ၾကျခငးျဖစသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားတြင တကရကပါ၀င ပတသကေနသည မ၀ါဒမားရသကသ႔ ရးရာေျမအသးခမႈက

အသအမတျပႏငေရးအတြက စမးသပမႈမားအျဖစ ေတြ႕ရရသည။ ဤကသ႔ မ၀ါဒမား ေရးဆြျခငးျဖင ေျမယာအား မည

သ႔စမခန႔ခြမည၊ ရးရာေျမအသးခမႈက မညသ႔ အသအမတျပမည စသညတ႔ႏငပတသက၍ အဖြ႕အစညးအသးသးက

ေရရညေမာမနးခကမား ခမတလကရၾကသည။ အဆပါ ေရးဆြထားၿပးသညမ၀ါဒမားအေပၚ အေျခခ၍ ေျမယာစမ

ခန႔ခြမႈမားတြင မညသညေျပာငးလမႈမား ထညသြငးသငသညက စညးရးေတာငးဆရနအတြက အရနသင ျဖစေနႏငေပ

မည။


36

tjynfjynfqdkif&m Oya'ESifh UNDRIP

ေစ႔စပညႏႈငးမႈမားအား ႏစ (၂၀)ခန႔ ျပလပၿပးသညေနာက ကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြင

အေရးမားဆငရာ ေၾကျငာစာတမး(UNDRIP)က ၂၀၀၇ တြင စတငကငသးခ႔သည။ “အလကသင ျပျပငေျပာငးလမႈမား

ႏငအတ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကႏငေရးက ႀကးပမးသြားမည” ဟေသာ ညႊနးဆခကျဖင ျမနမာႏငငအစးရသည

လညး အျခားေသာႏငငမားနညးတ UNDRIP အား ေထာကခ ခ႔သည။ သ႔ေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားမ ၎တ႔စတ

တငးကေရြးခယထားမႈမားအား တရား၀င အသအမတျပေပးျခငးကသ႔ေသာ အခြငအေရးမးကမ ျမနမာႏငငအစးရက

ေပးအပထားျခငး မရေသးေပ။ “ဌာေနတငးရငးသား”ဟသည အသးအႏႈနးကပင ျမနမာနငငတြင ကယကယျပန႔ျပန႔

သေဘာေပါက နားလညျခငး၊ အသးျပျခငး မရၾကေသးေပ။ တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရးမားအတြက စညးရး

ေတာငးဆေနၾကသည အဖြ႕အစညးမားေလာကကသာ အသးျပလကရသည။

UNDRIP ေၾကျငာစာတမးတြင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ တစဥးခငးအလက၊ အစအဖြ ႔အလက အခြင

အေရးမားအျပင ယဥေကးမႈ၊ သးျခားျဖစတညမႈ၊ ဘာသာစကား၊ အလပအကင အခြငအလမး၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင

အျခားေသာ အေၾကာငးအရာမားကပါ ထညသြငးျပဌာနးထားသည။ ေၾကျငာစာတမးအတြငးမ အေရးပါသညပဒမမားက

ေအာကတြင ေဖာျပေပးထားပါသည -

• ပဒမ ၂၆ တြင ေဖာျပခက - “ဌာေနတငးရငးသားမားသည ၎တ႔ မးရးစဥဆကအလက ပငဆငခသည

ေနထငခသည သ႔တညးမဟတ အသးျပခ႔သည သ႔မဟတ ရယလပကငခၾကသည ေျမယာ၊ နယေျမပင

နကမားႏင သယဇာတမားအား ရပငခြငရသည”

• ပဒမ ၁၀ တြင ေဖာျပခက - “ဌာေနတငးရငးသားမားအား ၎တ႔၏ ေျမယာ သ႔မဟတ ပငနကနယေျမအတြငး

မ ဖအားေပးႏငထတျခငး မျပရ။ သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးသား မားအား ေႏာငဖြ႕မႈကငးစြာျဖင ႀကတင

ချပ အသေပးထားျခငး၊ သေဘာတညခက ရယထားျခငး(FPIC) မရေသးသညကစၥမးတြင ၎တ႔အား

ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားေပးျခငး မျပရ။ သေဘာတညခက ရယရာတြငလညး တရားမတသည ေလာေၾကး

စနစမားအျပင ျဖစႏငမညဆပါက ၎တ႔၏ ဇာတေျမသ႔ ျပနလညအေျခချခငးကလညး ခြငျပသညဆေသာ

အခကမား ပါ၀ငရမည”။

• ပဒမ ၁၁ တြင ေဖာျပခက - “ေႏာငဖြ႕မႈကငး၍ ႀကတငချပအသေပးထားၿပး သေဘာတညခက မပါရဘ

သ ႔မဟတ ၎တ ႔၏ ဥပေဒမား၊ ဓေလမားႏင ထးစမားက ခးေဖာကၿပး ၎တ ႔၏ ယဥေကးမႈဆငရာ၊

အသဉာဏဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာႏင ကးကြယယၾကညမႈ ဆငရာ ပစၥညးမားအား ယေဆာငသြားျခငးခ

ရသညအခါမးတြင ႏငငေတာအစးရမားသည ေျမေနရာ အစားထးေပးျခငးအပါအ၀င အကးရထေရာက

သည ယႏရားမားအသးျပ၍ ေၾကလညေအာင ေျဖရငးျခငးက ကာယကရင ဌာေနတငးရငးသားမားႏင

ပးေပါငးလကတြၿပး ေဖာေဆာငေပးရမည”။

• ပဒမ ၁၉ တြငလညး လအပခကတစရပအျဖစ “ဌာေနတငးရငးသားမားအား ထခကလာႏငသည ဥပေဒ

ေရးဆြမႈ၊ စမအပခပမႈမား ျပဌာနးျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔ မေဆာငရြကမ သကဆငရာ ဌာေန

တငးရငးသားမားထမ ေႏာငဖြ႕မႈကငးၿပး ႀကတငအသေပး ထားခကမားျဖင သေဘာတညမႈမား ရယႏင

ေရးအတြက ႏငငေတာအစးရမားသည သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးသားမားအား ကယစားျပထားသည


37

အဖြ႔အစညးမားမတစဆင စစမနေသာေစတနာျဖင ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပရ

မည” ဟလညး ေဖာျပေပးထားသည။

• ဌာေနတငးရငးသားမား၏ မရးဖလာေျမမား “လြတလပေသာ၊ ႀကတင၍ ချပအသေပးၿပး သေဘာတည

ခကရယမႈ မပါရဘ သမးဆညးခရျခငး၊ လယခရျခငး၊ ေနရာယခရျခငး၊ အသးျပခရျခငး သ႔မဟတ ဖက

ဆးခရျခငး”တ႔က ျပနလညေျဖရငးကစားေပးမႈက ရပငခြငရသညဟလညး ပဒမ ၂၈ တြင ျပဌာနးေပးထား

ပါသည။

• ဌာေနတငးရငးသားမားသည ၎တ႔၏ေျမယာမားအတြက ဥးစားေပးလပငနးမားႏင သ ႔မဟတ စမကနး

ဗဟာမားက ေရးဆြပငခြငရသညဟ ပဒမ ၃၂ တြင ျပဌာနးေပးထား ပါသည။ ထ႔အျပင ဌာေနတငးရငးသား

မား၏ ေျမယာမား သ႔မဟတ နယေျမပငနကမားက ထခကလာႏငသည မညသညစမကနးမးမဆ ခြငမျပ

မ ႏငငေတာ အစးရမားသည ဌာေန တငးရငးသားမားထမ FPIC က ရယရမညဟလညး ေဖာျပေပးထားသည။

ဤေၾကျငာစာတမးသည အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒအရၾကညလင ဥပေဒပငးဆငရာ ခညေႏာငမႈ မဟတေသာ

လညး ကလသမဂၢအဖြ႕၀ငႏငငမားအေနျဖင တစစတစရာေသာ ဥးတညခကပနးတငမားဆသ႔ ေလာကလမးႏငေစေရး

အတြက ကတက၀တမားေဖာေဆာငမႈကျဖစေစေသာ တြနးအားေပးမႈမား ရေနပါသည။

½dk;&majrvkyfydkifcGihfrSwfwrf;jyKpkjcif; - avhvmoHk;oyfcsufESifh csOf;uyfenf;rsm;3

38

½dk;&majrvkyfydkifcGifh rSwfwrf;jyKpkjcif;

avhvmoHk;oyfcsufESifh csOf;uyfenf;rsm;

3 - 1 rSwfwrf;jyKpkjcif; vkyfief;pOftwGuf tajccHpnf;rsOf;rsm; rSwfwrf;jyKpkjcif; csOf;uyfrItwGuf tajccHpnf;rsOf;rsm;

ေဒသခလထ ပးေပါငးပါ၀ငျခငး - ေဒသခလထ ပးေပါငးပါ၀ငေရးက ေရးရႈလပေဆာငသည သေတသနလပ

ငနးမားသညပင ပးေပါငးပါ၀ငမႈဆငရာ အေျခခသတမတခကမားႏင လြေခာသြားခသညမား ရတတၾကပါသည။ မား

ေသာအားျဖင သေတသနပညာရငမားသည ေဒသတစခမ အခကအလကမားက ၎တ႔ကယတငေကာကယၿပး ၎တ႔

ကယတင ခြျခမးစစစကာ သးသပခကႏင အႀကျပခကမားကသာ ေဒသခလထသ ႔ ျပနလညတငျပျခငးမး ျပလပ

တတၾကသည။ ေဆာငရြကခ႔သည သေတသနလပငနးမားက သကဆငရာလထသ႔ျပနလညေ၀မျခငးမျပဘ ပညာရင

½dk;&majrvkyfydkifcGihfrSwfwrf;jyKpkjcif; - avhvmoHk;oyfcsufESifh csOf;uyfenf;rsm; 3

39

အသငးအ၀ငး၊ အစးရ၊ NGO မား၊ အလရငမားႏငသာ ဆကသြယေျပာဆေရးကသာ အေလးေပးတတၾကသည သေတသန

ပညာရငမားလညး ရတတပါသည။ ထက႔သ႔ေသာ သေတသနလပငနးပစမးသည အေၾကာငးအရာ တစခအား ထထ၀င၀င

စးစမးေလ႔လာသညအခါမးတြင အသး၀ငသညဆေသာျငား ေဒသခလထ၏ အသပညာႏငအခနတ႔ကအသးခခ႔ေသာ

လညး ၎တ႔အတြက တန႔ျပနေပးဆပမႈတစစတရာမရသျဖင ဥးေႏာကေဖာကစားမႈသကသကဟ ေ၀ဖနခရေလရသည။

ထ႔အတြက အစားထးနညးလမးတစရပအျဖစ ေဆာငရြကႏငသည သေတသနလပငနးတစခမာ ေဒသခလထ

အတြက ၎တ႔ကယတငမ ဥးေဆာငျပလပျခငးပငျဖစသည။ ထက႔သ႔ခဥးကပမႈမးက လကေတြ႕လပငနးျဖင လထပး

ေပါငးပါ၀ငသည သေတသနလပငနး(PAR)ဟ ေခၚေ၀ၚေလရၿပး ထကသ႔ သေတသနလပငနးမး ဖနတးေရးဆြရာတြင

အေထာကအကျဖစေစမည လမးညႊနခက အမားအျပားကလညး ထညသြငးေပးထားပါသည။ (အသး၀ငႏငေသာရငး

ျမစမားဟေသာ ေနာကဆကတြ ေဖာျပခကမားက ၾကညပါ)

PAR တစခအား ေဖာေဆာငရာတြင ေဒသခလထသည ၎တ႔သရထားသမက ထတလပေပးရ သကသကမ

သာမဟတဘ စးစမးေဖာထတလကရေသာ ျပနာမားအား ေျဖရငးရာတြင အဆပါ ဗဟသတမားကအသးျပလက

သေတသနလပငနးစဥတစခလးအား ဒဇငးေရးဆြသညအဆငမာ ကတညးကပင တကၾကြသညအခနးက႑မ ပါ၀ငပတ

သကလကရသည။ သေတသနလပငနး အစအစဥတစခလးအား ပၾကမးေဖာေဆာငသညအဆင၌ပင ပါ၀ငေနျခငးျဖင

လပငနးစဥတစခလးႏင ထြကရလာသည ရလဒမားအေပၚတြင ေဒသခလထမ ထနးခပႏငစြမးႏင ပငဆငမႈတ ႔က

ခငမာေစပါသည။ ဤက႔သ႔ ခဥးကပလပေဆာငသည သေတသနလပငနးမးသည ေဒသခမားထမ လအပသည သတငး

အခကအလကမား ရရရအတြကသာမဟတေပ။ စေပါငးေလ႔လာသငယျခငးအတြက အခြငအလမးမား ဖနတးျခငးပင

ျဖစၿပး ဤအႏစသာရသာ မပါရပါက မညသ႔မေအာငျမငႏငမညမဟတေပ။ ထ႔အျပင ေဒသအတြငးရ အေရးႀကးျပနာ

မားအား ေဒသခလထကယတင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ပမျပလပလာေစျခငးအားျဖင အျပသေဘာေဆာငသည ေျပာငးလ

မႈမားေပၚေပါကလာေစရန ၎တ႔၏ သးသပေတြ႔ရခကမား အေပၚ အေျခခ၍ လအပသညမားက ေဖာေဆာငႏငလာၾက

မညျဖစသည။

သေတသနလပငနးႏငပတသက၍ ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ ထြကရလာသညရလဒမားအား စစစသးသပျခငး၊ မညသ႔

တန႔ျပနေဆာငရြကရမညတ႔က သတမတျခငး စသညလပငနးမားအတြက ဆးျဖတခကမား ခမတႏငေစေရးအတြက

ေဒသခေကးရြာမားကယတင လပတတကငတတရလာေစရန ရညရြယထားသည လပငနးစဥလညးျဖစပါသည။ ေဒသခ

ရြာသားမားႏင လပငနးစဥအားပပးကညျခငး၊ ေလ႔ကငသငၾကားေပးျခငးႏင လမးညႊနခကမား ပ႔ပးေပးမည CSO သ႔မဟတ

သေတသနပညာရငတ႔အၾကား တနးတညမသညမ

တဖကေဆာငရြကမႈကလညး အားေကာငးေစပါ

သည။ ထ ႔အျပင နယေျမခရြာသားမားအေနျဖင

လညး ၎တ႔၏ ကယပငဗဟသတႏင စြမးေဆာင

ရညတ႔အေပၚတြငလညး မမကယက ယၾကညမႈမား

ခငမာေစပါသည။ ဤက႔သ႔ပမနေဆာငရြကသြားျခ

ငးျဖင ၎တ႔၏ စညးရးေတာငးဆမႈစြမးရည ကလညး

ပမေကာငးမြနေစပါသည။

ပ (၁) - “PAR မဟတေတာ႔ ဘာေတြလ?”

Source:jenrwelch.com


40

ဤခဥးကပမႈကအသးျပမညဆပါက ေဒသခလထသည ေအာကပါလပငနးမားတြင မျဖစမေန ပါ၀ငဖ႔ လပါသည

• မတတမးျပစျခငး၏ ရညရြယခကမား သတမတျခငးႏင သေတသနလပငနးအား ဒဇငးေရးဆြျခငး၊

• အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈအမးမးတြင ပးေပါငးပါ၀ငျခငး၊

• ထြကရလာသညရလဒမားအား ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင စစစသးသပျခငး၊

• ေလ႔လာေတြ႔ရခ႔သည ျပနာမားအား ေျဖရငးႏငရနအတြက လအပေသာလပငနးစဥမား ေဖာထတ သတ

မတျခငး၊

ယခခဥးကပနညးအား ပမထေရာကေစရနအတြက ေဒသခေကးရြာသားမားအား ကညပပးသမားအျဖစ ေလ

ကငသငၾကားေပးထားရမည (အခနး ၅ က ၾကညပါ)။ ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးသမား၏ အဓကတာ၀နမာ နယေျမအတြငးမ

အပစအမးမးက အတတကြစစညးၿပးလင မတတမးျပစျခငး၏ ရညရြယခကမားႏင ဥးတညခကမားအား သေဘာေပါက

လကခလာေစရန၊ ေဆြးေႏြးတငပငျခငး၊ ပးေပါငးသးသပျခငးႏင ေလလာသငယျခငးတ႔က ျမငတငေပးရနပငျဖစသည။

ဤအခကမားသည သတငးအခကအလကမား ေကာကယျခငးႏင မတတမးတငျခငးတ႔ထက အဆမားစြာ ေကာလြနသြား

ၾကၿပျဖစသည။ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားကလညး နညးလမးတစခအျဖစ ထညသြငးထားရျခငးမာ နယခေကးရြာသားမား

အတြက ၎တ႔၏လကရအေျခအေနအေပၚ သးသပေဆြးေႏြးျခငး၊ ျမငေတြ႔လသည ေျပာငးလမႈမားႏင ထေျပာငးလမႈမား

အား လကေတြ႕ကက မညသ႔ေဖာေဆာငႏငမညတ႔အတြက ၀နးကငတစခ ဖနတးေပးထားျခငးပငျဖစသည။

tm;vHk;yg0ifjcif;မတတမးျပစျခငးလပငနးေဆာငရြကရာတြင ေဒသခမားအနကမ ေျမယာႏင သယဇာတမားအေၾကာငးက

ကၽြမးကငသမားသည အေရးႀကးသညအခနးက႑မ ပါ၀ငေနသညမာ မနေသာျငား ၎တ႔ခညးကသာ အားကးမေနသင

ေပ။ ေဒသအတြငးမ မတကြျပားလကရသမား အားလးက ထညသြငးထားရမည။ အားလးပါ၀ငသည လပငနးစဥတစရပဆ

သညမာ အပစအမးမး၏ အကးစးပြားမား၊ ဥးစားေပးအရာမားႏင စးရမပပနမႈမားအားလးက မနကနတကစြာ ကယစား

ျပႏငျခငးပငျဖစသည။ မတကြျပားသည ေဆြးေႏြးဖကအပစမားထားရျခငးျဖင ေဒသခမားအၾကား သတငးအခက

အလကမား ေ၀မႏငသည အခြငအေရးကလညးရရေစပါသည။ ဥပမာျပရလင သကႀကးရြယအမားအား ဓေလေဟာငး

မားႏငဒ႑ာရဇာတလမးမားက မးဆကသစလငယမားသ႔ ေျပာျပေစျခငးသည အကးရသညလပရပတစခပငျဖစသည။

တငးရငးသားမးႏြယစငယမား (ေကးရြာအတြငးတြငတစစထက ပ၍ ရေနႏငသည)၊ ေရႊ႕ေျပာငးလပသား၊ ဆငးရႏြမးပါး

သ၊ ေျမယာမ႔၊ အမးသမး၊ လငယႏင သကႀကးရြယအတ႔ကသ႔ ပးေပါငးပါ၀ငႏငေရးအတြက သးသန႔ဖတေခၚရမည

အပစမားလညး ရေနႏငပါေသးသည။ အဆပါအပစမားက ႀကတငေဖာထတထားၿပးလင မတတမးျပစျခငးလပငနး

စဥတြင ထညသြငးႏငေရးအတြက တကရငးလငးသည ဗဟာတစရပကလညး ႀကတငေရးဆြထားသငသည။ ေဘးဒကၡ

ခစားလြယသည အပစမားအား သတမတေဖာထတေရး၊ ထညသြငးႏငေရးတ႔ႏင ပတသကသညအခကမားက အခနး ၆

တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ ထအပစမားသည မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအား ပမပျပငလာေစပါသည။

ajymif;vG,fjyifvG,f&Sdjcif;ESihf tBudrfBudrfjyifqifEdkifjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးတြင ပါ၀ငေနၾကသမားအေနျဖင ဤလပငနးစဥအေၾကာငး ပမသရလာၿပး ၎တ႔

အတြက မညမအေရးပါသညက သေဘာေပါကနားလညမႈ ျမငမားလာသညႏငအမ သေတသနလပငနး၏ ဥးတညခက

မားသညလညး ေျပာငးလလာလာႏငသည။ လပငနးစဥတစ ေလာကလးတြင ေမးခြနးအသစမားလညး ထပခါထပခါ

ေပၚေပါကလာႏငရာ သေတသနလပငနးသညလညး အစပငးတြင မစဥးစားမခ႔သည လမးေၾကာငးအသစမားဆသ႔လညး


41

ဥးတညသြားႏငပါသည။ လကေတြ႔လပငနးအေျချပ သေတသနလပငနးတစခ၏ သသရာစက၀နးလညပတေနသည

သဘာ၀က ဤအခကက ထငဟပေနပါသည။ ေဒသအေနအထားေပၚမတည၍ ကာလအပငးအျခားအလက စစစျခငး၊

ျပနလညသးသပျခငး၊ အနာဂါတ၌ ဆကလကေဆာငရြကရမည လပငနးအဆငမားႏင လကေတြ႕ကငသးမႈတ႔အား

အစအစဥေရးဆြျခငး စသည လပငနးမား ပါ၀ငေနပါသည။ မတတမး ျပစျခငးလပငနးစဥသည လကေတြ႕ကငသးမႈ

အတြက ေလ႔လာသငယျခငးႏင လကေတြ႕ကငသးမႈမ ျပနလညသငယျခငးတ႔ ပါ၀ငေနပါသည။

ပ (၂) - လကေတြ႕လပငနး သေတသန

စက၀နး

Source: https://

theweedsandthewilderness.wordpress.

com/2013/12/05/action-research/

yGihfvif;jrifomrI&Sdjcif;

ယၾကညမႈတညေဆာကေရးႏင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအေပၚ နားလညမႈလြမားျခငးမ ေရာငရားႏငေရး

တ႔အတြက မတတမးျပစျခငး၏ ရညရြယခကမားႏငလပငနး စဥတ႔သည ရငးလငးတက ၿပး ပြင႔လငးျမငသာမႈရရမည။

အစအစဥေရးဆြျခငးဆငရာအစညးအေ၀းမား ကငးပရသည ႀကတငျပငဆငျခငးအဆငႏင ရလဒမားအား ေ၀မၿပး

စစစအတညျပျခငးတ႔တြင ေဒသခေကးရြာသားမားႏင ပြင႔လငးလြတလပေသာ ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားက ျပလပေပး

ရမည။

tcsuftvufydkifqdkifol

ဓေလ႔ထးတမးအရစမခန႔ခြေနသညေျမယာမားအေၾကာငး ေကာကယရရလာသည အခကအလကမားအား

မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကခ ႔သည ေကးရြာလထမသာ ထနးခပပငဆငခြင ရသငပါသည။ တနဖးႀကးမားသည

သစေတာမားအေၾကာငးႏင ျပငပပဂၢလမားအား ဆြေဆာငမျခငးေၾကာင ေျမသမးဆညးမႈအႏရာယ ႀကးမားလာေစမည

အခကအလကမားက အမားျပညသသ႔ချပျခငးအား ေဒသခတ႔မ လပခငၾကမညမဟတေပ။ မးသဥးေပာကကြယလ

နးပါးျဖစသည သားရငးတရစာၦနမား မမတ႔ေဒသတြငရေနပါသညဟ သားသတမဆးမား သ႔မဟတ ျပငပပဂၢလမားမ

စတ၀ငစားလာေစရန ထတေဖာေၾကာျငာမႈမးကလညး လပခငၾကမညမဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင မတတမးျပစျခငးက

ကညပ႔ပးေပးမည CSO မားအေနျဖင သတငးအခကအလကမားအား မညသ႔မေ၀မည၊ မညသ႔အသးျပမညတ႔က

သကဆငရာေကးရြာမားႏင အစကနဥးကတညးကပင ေဆြးေႏြးညႏႈငးထားသငပါသည။ မညသညအခကအလကမား


42

က မေ၀ႏငသည၊ မညသတ႔ႏင မေ၀ႏငသည၊ မညသညအတြကေၾကာင မေ၀ရသညတ႔က ေဒသခလထထမ သေဘာ

တညခကရယထားၿပးျဖစရမည။ (အခနး ၄ ရ ဆးရႈးႏငေျခမားအား စမခန႔ခြမႈအပငးက ၾကညပါ)

t&nftaoG;jynfhrDonfh tcsuftvufrsm; &&Sda&; tajccHpnf;rsOf;rsm;

½IaxmifhokH;bufrS csdefxdk;oHk;oyfjcif;

ရရလာသညအခကအလကမား၏မနကနတကမႈက စစစအတညျပႏငေရးအတြက သတငးအခကအလက

မား အား ရငးျမစအမးမးႏင အသးခကရယာ အမးမးက အသးျပ၍ စစေဆးသင ပါသည။ ဥပမာ - စကပးေရးႏငပတသက

၍ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား ရထားသညဆပါက ကြငးဆငးေလလာၿပး ေတြ႕ရရသည သးႏမားႏင တကဆငစစေဆးမႈမား

က ျပလပသငပါသည။ အထးသျဖင ေကးရြာအတြငးရ ရငးျမစမားအား ရယသးစြပငခြငႏငပတသကလာပါက လခမးသာ

တစဥးႏင ဆငးရသားတ႔အၾကားတြင မတညေသာ နားလညလကခထားမႈမား ရေနႏငသည။ ထ႔အျပင အမးသားႏင

အမးသမးတ႔အၾကားတြငလညး ဥးစားေပးအေၾကာငးအရာမားႏင လအပခကတ႔ တညႏငမညမဟတေပ။ ျပနာ

ရပမားအေပၚ ေကးရြာလထ၏ အျမငမားႏင နားလညလကခထားမႈမား မတညၾကသည သေဘာထား ကြလြေနၾကသည

အေျခခအေၾကာငးတရားမားက ေဖာထတႏငပါက အေထာကအကရေစမညျဖစသည။ ဤကသ႔ မတညမႈမားေၾကာင

အဓကကသည ျပနာအေၾကာငးရငးမားက ေဖာထတႏငရမက ပြငပြင ႔လငးလငး ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားကပါ ရရ

ေစပါသည။


43

bufvdkufwwfrIrsm;tm; BudKwifa&Smif&SmEdkifjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတငးတြင ဘကလကစဥးစားမျခငးမး ရေနတတၾကသညပင။ ဘကလကမျခငး

ဆသညမာနယေျမ၊ အေၾကာငးအရာ၊ ရႈေထာငတစခတညးအေပၚတြငသာ အေလးထားမျခငး သ႔မဟတ စတ၀င

စားမျခငးေၾကာင အျခားေသာသတငးအခကအလကမားအား အာရမစကမျခငး သ ႔မဟတ လစဟာသြားျခငးမးက

ဆလပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဘကလကမႈမား ေလာခႏငေရးအတြက ၎တ႔၏ ေပၚေပါကတတမႈက ႀကတငသရထားႏငေရး

သည အလြနအေရးႀကးေပသည။ ဘကလကမႈသည သတငးေပးသမားထမ ေရာကရလာႏငသကသ႔ ကညပပးသမား

ကယတငထမလညး ေပၚေပါကႏငပါသည။ ဘကလကမႈပစ အမးမးရပါသည။ ကား/မ ခြျခား ဘကလကျခငး၊ ခမးသာ

ၾကြယ၀မႈအေပၚဘကလကျခငး၊ ေနရာေဒသအေပၚ ဘကလကျခငး၊ အခနသတမတမႈ ဘကလကျခငး၊ ေမာလငခက

အလက ဘကလကျခငး စသညျဖင အမးစားမားစြာရႏငပါသည။ အသးျပသညနညးလမး သ႔မဟတ အသးခကရယာမား၊

သ႔မဟတ မတတမးျပစျခငးလပေဆာငခ႔သညေနရာ (ဥပမာ - လမးမႀကးနေဘးရ အမေထာငစမားကသာ ေတြ႕ဆ

ေမးျမနးသြားျခငး) စသညျဖင မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကခပႏငဆကစပ၍လညး ဘကလကမႈျဖစေပၚႏငပါသည။

သေတသနျပလပခသည ရာသအခနသညလညး အခ႕ေသာ ရာသအလက အသးျပႏငသညရငးျမစမားႏင အခ႕

သမား၏ သကေမြးလပငနးမားအေပၚ သကေရာကမႈ ရေနႏငသည။ သ႔မဟတ အခ႕ေသာအပစမားအတြက မတတမး

ျပစမႈလပငနးစဥအတြက အခနမေပးႏငျခငး သ႔မဟတ အေ၀းေရာကေနျခငးတ႔လညး ရႏငပါသည။

ဘကလကတတမႈမားအား စမခန႔ခြရာတြင အဓကလကနာရမညအခကတစခကရပါေသးသည။ အပစတစစ

၏ ထငျမငယဆခကမားအား ေကးရြာတစခလး၏ အေျခအေန သ႔မဟတ သေဘာထားက ကယစားျပသညဟ လြမား

စြာ ေကာကခကခမျခငးမျပရပါ။ ထသ႔မျဖစေစေရးအတြကကလညး အားလး ပးေပါငးပါ၀ငသည လပငနးစဥတစချဖစေန

ဖ႔လပါသည။ ထ႔အတြက အေသးစတသရလပါက Inya Institute မ ထတေ၀ခ႔ေသာ အေျခခလကစြ ၁၀ က ၾကညပါ။

okawoear;cGef;tm; aqG;aEG;yGJar;cGef;rsm;tjzpf ajymif;vJjcif;

CSO ႏင ရပရြာအတြငး ကညပပးမည သမားအေနျဖင မညသ႔ေသာ သတငးအခကအလကမားအား ေကာက

ယရမညက “ရငထ အသညးထကပင” စြၿမစြာ သရထားဖ႔လပါသည။ ျပနလညတန႔ျပနမႈမား၏ အရညအေသြးမာ

ေမးခြနးမားအား မညသညပစမးျဖင ေမးျမနးသညဆေသာအခကေပၚတြင မားစြာမတညေနေပသည။ ကညပပးသမား

အေနျဖင သေတသနေမးခြနးရညႀကးမားအား လြယကရးစငးသည႔ ေမးခြနးတမား အျဖစသ႔ ေျပာငးလေမးျမနးႏငရမည။

အဆပါေမးခြနးမားကလညး ေဆြးေႏြးမႈ သ႔မဟတ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင ပါ၀ငပတသကေနသမား၏ ဗဟသတ၊ ဘ၀

အေတြ႔အႀကတ႔ႏင လကေလာညေထြရေစရန ျပငဆငထားရမည။ ျပနာအတအကမားက ရညညႊနးေမးျမနးသည

အခါတြင တန႔ျပနေျပာဆရမညသအေနျဖင လအပေသာ သတငးအခကအလကမား ေဖာထတေပးႏငေရးအတြက မည

သ႔ေသာ အသးခကရယာမားအား အသးျပသငသညက ေရြးခယသးစြေရးမာ ကညပပးမညသ၏ တာ၀နသာျဖစသည။

ဥပမာ “ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ဓေလ႔ထးတမးစနစမားတြင မညသ႔ေျဖရငးေပးၾကသနညး”က သရလသည

ဆပါက ပထမဥးဆးအေနျဖင မညသ႔ေသာအျငငးပြားမႈမးႏင မညသညရငးျမစမားအေပၚတြင (ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ

ကြကမား၊ ဆညေရ၊ သစေတာ စသည) ျဖစပြားေလ႔ရသညက ေမးျမနးရပါမည။ ထ႔အျပင မညသတ႔အၾကားတြင (တစ

သးပဂၢလအခငးခငး၊ အမေထာငစအခငးခငး၊ ေကးရြာအခငးခငး) ျဖစေပၚခhသညအျငငးပြားမႈျဖစသညကလညး ေလ

လာထားရမည။ ဆကလက၍ အျငငးပြားမႈမား ေျဖရငးရာတြင မညသတ႔ပါ၀ငခၾကသညက ေမးျမနးပါ (ရပမရပဖ၊ ရြာလႀကး၊

နယခ တရားသႀကး)။ အျငငးပြားမႈမားအား မညသညလပငနးစဥျဖင ေျဖရငးခၾကသညကလညး ေလလာ စးစမးရပါမည

(ၾကား၀ငျဖနေျဖမႈ၊ ခရးဖြ႕စစေဆးျခငး၊ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈ)။ ထမသာမက အဆပါအျငငးပြားမႈမား၏ ေနာကဆးရလဒမား


44

အေၾကာငးကလညး ေမးျမနးထားရမည (ဒဏေၾကးတပျခငး၊ ေကးရြာအတြငးမ ဖယၾကဥထားျခငး သ ႔မဟတ

အျငငးပြားမႈတြင ပါ၀ငပတသကသတငးအား ထမငးထပကမး၍ ေကေအးျခငး)။

သေတသနေမးခြနးမား ျပစျခငးႏင ၎ေမးခြနးမားအား အေၾကာငးအရာအလကေဆြးေႏြးမႈမားအတြက ထပမ

အေသးစတျခငးတ႔က ဤလမးညႊနစာအပမ ကညလမးျပေပးႏငပါသည။ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ ရႈေထာငအသး

သးအတြက သေတသနေမးခြနးနမနာမားက အခနး ၅ တြင ထညသြငးေဖာျပေပးထားပါသည။ ထ႔အျပင အခ႕ေသာ ေမး

ခြနးမားအား ေျဖၾကားႏငရနအတြက ေျမပေရးဆြျခငး၊ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးျခငး၊ လပငနးခြငအတြငးသ႔ လကယတငသြား

ေရာကျခငး စသညျဖင မညသ႔ေသာ အသးခနညးလမးမား အသးျပရမညကလညး ေဖာျပေပးထားပါသည။ သေတသန

ေမးခြနးမားအား အေၾကာငးအရာအတအကအလက ေဆြးေႏြးရနအတြက အေသးစတေမးခြနးမားအျဖစ မညသ႔ေျပာငးလ

ရမညကမ နမနာမားအျဖစ ေနာကဆကတြ ၄ တြင အေျခခေမးခြနးစာရငးျဖင ထညသြငးေပးထားပါသည။

လကေတြ႕လပငနးျဖင လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသနနညးလမးမား အသးျပျခငး - ၾကြယ၀ ခမးသာမႈ

အဆငအတနးသတမတျခငး၊ ရာသျပျပကၡဒန၊ ေျမပၾကမးႏင အျခားေသာနညးလမးမားမာ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈမားတြင

ထငသာျမငသာရေစသျဖင အခကအလကေကာကယျခငးႏင ျပနလည တငျပမႈမား၌ ပါ၀ငသမားအတြက နားလညလြယ

ေစပါသည။ သ႔ေသာ အဆပါ အသးခကရယာမားက “ဇယားကြကတြင အမတျခစပါ” ပစမးျဖင စာအပႀကးအတငး

ပေသအသးျပျခငးမး မျဖစသငပါ။ မညသညအခကအလကမား လအပသညဆေသာ အခကေပၚမတည၍ အသးတညမည

နညးလမးမား ေရြးခယသးစြရပါမည။ လကေတြ႕သးစြျခငးမျပမ ဤနညးလမးမားသည အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈမားအား မညမ

စစညးဥးေဆာငေပးႏငမညကလညး ထညသြငးစဥးစားရပါမည။

aeYpOfvkyfief;rsm;wGif yg0ifjcif;

သေတသနလပငနးမား ေဆာငရြကရာတြင ရြာသ႔အေရာကသြား၊ ေမးခြနးမားေမး၊ အေျဖမားအား လကလ

ေရးမတလပရမမး မျဖစသငေပ။ ကညပပးမညသသည ထရြာသားမဟတပါက ရြာသားမား၏ နစၥဓ၀လပငနးမားတြင

ပါ၀ငလပကငျခငးျဖင အဆပါေကးရြာ၏ ပကတအေျခအေနႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငမႈ ရရေစေရးက အခနယလပေဆာင


45

သငပါသည။ အကယ၍ အခနေပးႏငမႈနညးပါးခသညတင ရြာသားမားႏငအတ ၿခထ လကဆငးျခငးမး ျပလပသငပါ

သည။ သ႔ေသာ ထသ႔လကပါျခငးအတြကကလညး ေဒသခရြာသားမားမ ၾကညျဖစြာခြငျပျခငးမးျဖစရမည။ စတကး

စတသနးမားႏင ေနာကခဇာတလမးမား ေ၀မေျပာဆရနအတြက ညေနပငးအခနမားသည ေအးေဆးပြငလငးစြာ ေဆြး

ေႏြးႏငေသာ အခနေကာငးပငျဖစသည။ ထကသ ႔ ေကးရြာသားမားႏငအတ အခနျဖနးျခငး၊ ရြာဓေလအတငး ေန

ထငျခငးျဖင ယၾကညမႈ၊ ခစခငရငးႏးမႈတ ႔ တညေဆာကႏငေသာေၾကာင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမားက ပမ

ေအာငျမငေစပါသည။

okawoevkyfief;rsm;&Sd usifh0wfydkif;qdkif&mpnf;rsOf;rsm;

လမႈသေတသနလပငနးမားသည ကင၀တပငးႏင ႏငငေရးဆငရာ စးရမပပနမႈမားက ေပၚေပါကေစတတပါ

သည။ ထ႔ေၾကာငလညး သေတသနလပငနးလပကငမႈအတြက အဓကကသည အေျခခစညးမဥးမားႏင မမကယက

ရငးႏးေနေစေရးအျပင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး “လကနာကငသးရမည ကင၀တမား” ျပဌာနးထားေရးတ႔က

အေရးယေဆာငရြကသငပါသည။

မမသေဘာဆႏၵအေလာက ပးေပါငးပါ၀ငျခငး -

(အခနး ၄ ရ ေႏာငဖြ႕မႈကငး၍ ႀကတငချပ အသေပးထားၿပး သေဘာတညခကရယမႈအပငးက ၾကညပါ)

ထခကဆးရႈးမႈ မရေစျခငး -

သေတသနပညာရငမားအေနျဖင မမစးစမးေလ႔လာေနသည အေၾကာငးအရာမားက စတခစားမႈအရေသာ

လညးေကာငး သ႔မဟတ ရပ၀တပငးအရေသာလညးေကာငး ထခကနစနာမႈမား မရေစရပါ။ (အခနး ၄ ရ

ေပၚေပါကလာႏငသည အႏရာယျဖစႏငေျခမားအား စမခန႔ခြမႈက ၾကညပါ)

အမညထတေဖာမႈမျပျခငး -

သေတသနေတြ႔ရခကမားအား ျပနလညေ၀မသညအခါတြင သေတသနပညာရင မားသည ႀကတငသေဘာတ

ခြငျပခကမရရထားပါက လပဂၢလမား သ ႔မဟတ အပစမားအား အတအက ရညညႊနး ေျပာဆျခငးမးက

ေရာငရားရပါမည။ ထ႔အျပင ပဂၢလေရးႏငဆငေသာ အေသးစတအခကအလကမား က ခနလပထားျခငးျဖင

အမညထတေဖာမျခငးမး မရေတာေပ။

လ႕၀ကႏငမႈ -

လတစဥးတစေယာကမ ကနးဂဏနးအခကအလကမား သ႔မဟတ ၎၏ ထငျမငယဆခကမားက ထတ

ေဖာေျပာဆသညအခါတြင အထးသျဖင ထရလြယသည အေၾကာငးအရာမားျဖစေနပါက မညသမ ထတေဖာ

ေျပာၾကားသညဆေသာ အခကအား လ႕၀ကထားႏငေရးက မျဖစမေန ဂရထား ေဆာငရြကရမည။ သတငး

အခကအလက ထတေဖာေျပာၾကားသက သေတသနပညာရငကသာလင သထားျခငးမး ျဖစရပါမည။ ဤက႔သ႔

လ႕၀ကထားမညဆေသာ အေျခခစညးမဥးအေၾကာငးကလညး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈ

မား မျပလပမကပင ပါ၀ငပတသကေနသမားအား ႀကတင အသေပးထားရမည။

ဘကလကမႈကငးျခငး -

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး မညသညဘကမ မလကဘ ၾကားေန၀ါဒကငသးႏငေရးသညလညး အေရး

ႀကးေသာ အခကပငျဖစသည။ ကညပပးသမားအေနျဖင အကးသကဆငသမားအား ေ၀ဖနျခငး သ႔မဟတ

၀ငေရာကဆးျဖတျခငး မျပဘ ရႈေထာငေပါငးစက လကခနားဆငေပးရမည။


46

3 - 2 ½dk;&majrvkyfydkifcGifh\ tajccHt,ltqrsm;

ျမနမာႏငငအတြငးရ ေဒသအမားအျပား အထးသျဖင မမေနထငရာေဒသရ ေရေျမေတာေတာငတ႔ႏင မးရး

စဥဆကအလက ဆကႏြယမႈမား အခငအမာရထားၾကသည ေဒသမားတြင ဓေလ႔ထးတမးမားက ကငသးလကပငရသည။

ႏငငအႏ႔အျပား အထးသျဖင တငးရငးသားမးႏြယစမား ေနထငရာေဒသမားတြင ကယကယျပန႔ျပန႔ ကငသးေနၾကဆ

ျဖစသည။ ေဒသခေဂဟစနစ၊ နယေျမအပငးအျခား၊ သယဇာတရငးျမစမားရယသးစြႏငမႈ၊ တငးရငးသားမးႏြယစ၊ လမႈ

အဖြ႕အစညးမားတညရမႈ၊ လဥးေရထထပမႈအေနအထားတ႔အျပင ေစးကြကေပါငးစညးႏငမႈအေျခအေန စသညအခကမား

အေပၚ မတည၍ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားက ျမနမာႏငငတြင ပစအမးမးျဖင ကငသးလကရၾကသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥက ႀကတငျပငဆငျခငးႏင လကေတြ႕ေဆာငရြကျခငးတ႔အတြက စြၿမစြာ မတသား

ထားရမည အေျခခသေဘာတရားမားက ေအာကပါအတငး ေဖာျပေပးလပါသည။

ရးရာေျမလပပငခြင၏ အဓပၸါယဖြငဆခက

ေျမယာႏင သဘာ၀သယဇာတမားအား စမခန႔ခြမႈႏင ခြေ၀ခထားေပးမႈတ႔တြင ေဒသတြငးရ စညးမဥးမား

ႏင အဖြ႕အစညးမားက အဓကအခနးက႑မ ပါ၀ငပတသကေနဆျဖစေသာ နယေျမေဒသမားက ရညညႊနးပါသည။

ရးရာေျမလပပငခြငဆသညမာ စညးမဥး၊ စညးကမးမား အစအေ၀းပငျဖစၿပး ေဒသခ လထကယတငကပင ၎တ႔

ေနထငရာေျမႏင သဘာ၀သယဇာတမားအား ေရရညတညတစြာ စမခန႔ခြႏငေရးအတြက သမငးေၾကာငးတစေလာက

သတမတျပဌာနးလာခၾကျခငးျဖစသည။ ႏငငေတာအစးရမ တရား၀ငျပဌာနးထားသည ဥပေဒမားတြင အဆပါ

စညးမဥးမားက ထညသြငးထားျခငးမရေသာျငား လမႈေရးႏင ႏငငေရးဆငရာ တရား၀ငျဖစတညမႈက သမငးေၾကာငး

ခ၍ လကခကငသးလာခၾကသည။ တရား၀ငျပဌာနးထားသည ဥပေဒ မဟတေသာလညး ဓေလထးတမးဆငရာ

အခြငအေရးမားသည ေဒသခလထအျမငတြငမ တရား၀ငပငျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အဆပါ စညးမဥး

မားက ေကာငးစြာသရလကခထားၾကဆ၊ ကငသးေနၾကဆ၊ ေဒသအမားစတြင ပတ၀နးကငေကးရြာမားကပါ လက

နာေနၾကဆျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။ အစအဖြ႕တညရမႈ နယနမတသတမတခကမားႏင အခ႕ေသာ သယဇာတရငး

ျမစမားအား ထတယသးစြႏငခြငတ႔ကလညး သရလကခၿပး အသအမတျပထားၾကသည။

ajr,monf ½Iaxmifhaygif;pHktm; vTrf;NcHKxm;onf

ေျမယာဟဆရာတြင စပါး၊ ေငြေပၚသးႏ သ႔မဟတ ဥယာဥၿခမား စကပးရာေျမတစခတညးအား ရညညႊနး

သတမတထားျခငးမဟတေပ။ သစေတာ၊ စားကကေျမ၊ ျမစေခာငးမား၊ စမးေခာငးမားႏင ေရထြကမားလညး ပါ၀င

ေနသည။ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရး၊ သစေတာထြကပစၥညးမား၊ ကနးတြငးပငး ေရလပငနးႏင အျခားေသာ သဘာ၀

သယဇာတမားအေပၚ မခအားထားေနရသည ေဒသခလထမားအတြက ေျမသည အဖးတနေသာ အရငးအႏးတစခပင

ျဖစသည။ ေျမသည ရပ၀တပစၥညးတစခ သ႔မဟတ သကေမြး၀မးေကာငးအတြက စးပြားေရးပငဆငမႈတစခသကသက

လညး မဟတပါ။ ေဒသခတ႔၏ ဘးဘြားအစဥအဆကက ရငသနေနထငလာခၾကသည အရပေဒသဟလညး အမတသညာ

ျပထားရသည လကၡဏာတစရပလညးျဖစသည။ ထ႔အျပင ေျမဆသညမာ ယဥေကးမႈ၊ အခပအျခာအာဏာႏင အမးသား

ေရး လကၡဏာတ႔ကလညး ေဖာကးထားသညအေမြအႏစတစရပ ျဖစသည။ ေသဆးသမားအား ျမပႏရာေနရာႏင ဘာသာ

ေရးဆငရာ သစေတာေျမမားဆလငလညး တငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ႀကးမားနကရႈငးသည ကးကြယယၾကညမႈ


47

3 “သယဇာတရငးျမစ” ဟေသာ ေ၀ါဟာရမာ ထအဓပၸါယမေလာကျဖင ရးစငးလြယကေနသညမဟတေပ။ တစခတညးေသာအရာ၀တ (ဥပမာ သစပငတစပင)

ကပင တစခနတညး၌ ရငးျမစအမးမး (ေလာငစာထငး၊ ေဆးဖက၀င အရြက သ႔မဟတ အသး၊ တရစၦာနအစာ၊ သစမာ) ျဖစႏငေပသည။

ဆငရာ ဆကႏြယမႈမား ရေနပါသည။ အဆပါေျမမားသည ဓေလထးတမးဥပေဒမားႏငလညး ယကႏြယေနသညျဖစရာ

အခြငအေရးရယခစားသမားအဖ႔ ကာကြယေစာင႔ေရာကေရးကပါ တာ၀နယရေတာမညျဖစသည။

vkyfydkifcGifhESifh rwluGJjym;onfh tcGifhta&;rsm;

ေျမႏင အျခားေသာ သဘာ၀သယဇာတမား3 အတြက လတစဥး သ႔မဟတ ေကးရြာတစခ၏ အခြငအေရးသည

၎တ႔ရယသးစြမည သဘာ၀သယဇာတ လပပငခြငက သတမတေပးပါသည။ ထသ႔ သတမတရာတြင အခြငအေရးသာမက

အျခားသမားအားထခကပကစးေစမည နညးလမးမားျဖင ထတယသးစြျခငး မျပရဟေသာ လကနာရမညစညးကမး

မားလညး ပါ၀ငေနေပသည။

တရား၀ငျဖစေစ သ႔မဟတ ထးတမးဓေလ႔အရျဖစေစ လပပငခြငဆသညမာ တစစတစခေသာ ရငးျမစႏင ပတ

သကသည အခြငအေရးအမးအစား အမားအျပားကစစညးထားသည “စဖြ႔ျဖစတညေနသည အခြငအေရးမား” က ရည

ညႊနးျခငးျဖစသည။

ပ ၃ - စဖြ႕ျဖစတညေနေသာ


အခြငအေရးအမးအစားမားက ေအာကပါအတငး ခြျခားရႈျမငသငပါသည

• ၀ငေရာကသးစြခြင - (ဥပမာ အထြတအျမတထားသည သစေတာနယေျမတစခသ႔ ၀ငေရာကခြင၊ ေျမကြကတစခ

အား ထြနယကစကပးခြင၊ ကြၽႏြားအပမားက စားကကေျမတြင လႊတေကာငးခြင စသည)

• သယဇာတရငးျမစတစခက ထတယသးစြခြင - ဥပမာ သစေတာအတြငးမ သစဥသစဖမား သ႔မဟတ ေလာငစာ

ထငး ထတယခြင၊ စကပးထားသညေျမအား ရတသမးခြင၊ ျမစေခာငး အတြငး ငါးဖမးခြင)

• စမခန႔ခြခြင - ေျမကြကတစခအား အသးခပႏငပတသက၍ စမခန႔ခြႏငသညအခြငအေရး (ဥပမာ မညသညသးႏ/

အပငစကမည၊ မညသ႔စကမည စသညတ႔အား စတႀကကဆးျဖတ ပငခြင)ႏင ေျမယာျပျပငမႈလပငနးမား

လပပငခြင (ေလကားထစစကပးျခငး၊ ကြနတမဥးအလက စကပးျခငး၊ ေရတြငးတးျခငး၊ ဆညေရသြယေျမာငး

ေဖာကျခငးစသည)

• တားဆးပတပငပငခြင - ၀ငေရာကခြငက မညသမသာရရသငသညဟ ဆးျဖတပငခြင (ဥပမာ ဤေျမအတြငးသ႔

အျခားေသာေကးရြာသားမား မ၀ငေရာကႏငေစရန ၿခစညးရးခတထားျခငး သ ႔မဟတ ၿခနးနားခငးမားႏင

ေဆြမးမားအား ၀ငေရာကခြငေပးထားျခငး)ႏင ထအခြငအေရးမားအား လႊေျပာငးေပးမညနညးလမးက ဆးျဖတ

ပငခြင (သားသမးမားအား အေမြခြေပးမႈက မညသ႔ေဆာငရြကရမညဟ၍ ဆးျဖတပငခြင)

• လပပငခြငလႊေျပာငးေပးပငခြင - ရရထားသညအခြငအေရးမားအား ျပနလညေရာငးချခငးႏင ငားရမးျခငး (လပ

ပငခြငလႊေျပာငးေပးျခငး)


48

"avhxkH;wrf;pepfrsm;rS rwlnDonfh tcGifhta&;ydkifqdkifol trsKd;tpm;rsm;

လအမးမးတြင အခြငအေရး အဆငအတနးအမးမး ရေနႏငသည (ေအာကေဖာျပပါပကၾကညပါ)။ ေရာငးခ

ပငခြငအပါအ၀င အခြငအေရးအားလး ခစားခြငရရထားပါက “အလးစ ပငဆငသ” မသည “လကရပငဆငသ”၊ “လပပင

ခြငရသ”၊ “သးစြခြငရသ”ႏင “၀ငေရာကခြငရသ”ဟ၍ ေျမႏငပတသက ဆကစပေနသည အခြငအေရးအဆငအတနး

အေပၚမတညကာ အဂၤလပဘာသာတြင ေ၀ါဟာရမား ဖြငဆထားသည။ ေဖာျပပါနညးပညာအေခၚအေ၀ၚအားလးက အလြတ

ကကမတထားရနမလေသာျငား စဖြ႕ျဖစတညမႈ အခြငအေရးမား မတညႏငၾကသညအျပင လပပငခြင “အဆငအတနးမား”

သညလညး ကြျပားတတၾကေၾကာငးက သရထားရပါမည။

အလးစ

ပငဆငသ

လကရ

ပငဆငသ

လပပငခြင

ရရထားသ

အသးျပခြင

ရရထားသ

၀ငေရာကခြင

ရရထားသ

၀ငေရာကခြင X X X X X

ထတယသးစြခြင X X X X

စမခန႔ခြပငခြင x x xတားဆးပငခြင x xလႊေျပာငးေပးပငခြင X

ပ ၄ - အဆငအတနးအလက စဖြ႕ျဖစတညေနသည အခြငအေရးမား

ရငးျမစ - Ostrom and Schlager (1996: 133)


49

vkyfydkifcGifhESifh pDrHcefYcGJrIyHkpH trsKd;rsKd;

ေျမႏင အျခားေသာ သဘာ၀သယဇာတရငးျမစမားအတြက လပပငခြင အမးအစားအပစမား မတညၾကေပ။

ေအာကတြငေဖာျပထားသည စမခန႔ခြမႈပစအမးအစားမားသည စဖြ႔ျဖစတညေနသည အခြငအေရးမား (အထကတြင

ေဖာျပထားသညအတငး သးစြသအား ေပးအပထားသညအခြငအေရးမား) အား မညသ႔စမခန႔ခြၾကသညက ရငးလငးေပး

ထားပါသည -

• ပဂၢလကပင

တစသးပဂၢလ (လကေတြ႕တြငမ အမေထာငစအလက ေပးအပထားေလရသည) သ႔မဟတ ကမၸဏကသ႔

တရား၀ငပငဆငခြငရရထားသမားတြငသာ အခြငအေရးရသည၊

• ျပညသပင / ႏငငေတာပင

ႏငငေတာမပငဆငၿပး သယဇာတရငးျမစမားအား ထနးခပျခငးက အမား ျပညသမ ႀကးၾကပေဆာငရြကသည၊

• ဘပင4

အခြငအေရးမားက လတစစကသာ ပးတြပငဆငသည၊ မေ၀သးစြၾကသည။ မားေသာအားျဖင သစေတာ

မား၊ စားကကေျမ၊ ေရပငနကႏင ေရလပငနးတ႔တြင ေတြ႔ရသည။5 ၀ငေရာကခြငမား ခထားေပးျခငး၊ ဆး

ျဖတခကခမတမႈစညးမဥးမားအပါအ၀င စမခန႔ခြေရးအဖြ႔အစညးမားက ရငးျမစမားထတယသးစြသည

ေကးရြာ လထမားကယတငက ေဖာေဆာငႀကးၾကပရသည။ ထ႔အျပင ေစာငၾကညေလလာေရး၊ ႀကးၾကပ

ကြပကေရး ႏင ပဋပကၡေျဖရငးေရးတ႔အတြက လအပသည ယႏရားမားကလညး ေဖာေဆာငေပးရပါမည။6

• လြတလပစြာထတယသးစြခြင

အခြငအေရး တကစြာသတမတထားျခငး သ႔မဟတ တစစတစဥးမ ထနးသမးႀကးၾကပျခငးမး မရေပ။

သးစြမႈဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမားက ခမတေဖာေဆာငႏငေသာ အခြငအာဏာ သ႔မဟတ တရား၀င

လပပငခြငမး မညသ႔တြငမ (ႏငငေတာမေသာလညးေကာငး ေဒသခ သးစြသ မားမေသာလညးေကာငး)

မရထားဘ လစလပေနေသာအေနအထားပငျဖစသည။ သ႔ေသာ ဤအခကက အမားပငႏင ေရာေထြး

စဥးစားျခငးမျပသင႔ပါ။

4 “အမားပင ရငးျမစမား အစအဖြU” ဆသညမာ စမခန႔ခြအပခပရမည ရငးျမစမားက ရညညႊနးျခငးျဖစၿပး “အမားျပညသမပငဆငသည ရငးျမစမား” ကမ

အဆပါရငးျမစမားအား စမအပခပေနသည စနစမားက ရညညႊနးပါသည။

5 ေဖာျပပါ သဘာ၀သယဇာတရငးျမစမားသည အမားပငရငးျမစမားအစအဖြ႕ပငျဖစသည။ အမားပငရငးျမစမား အစအဖြ႕ဆသညမာ ေ၀မသးစြၾကသည

အေလအထေပၚမတည၍ အပစအမးအစား ခြျခားသတမတထားျခငးသာျဖစသည။ တစစတစဥး သ႔မဟတ အစအဖြ႕တစခမ ထတယသးစြျခငးေၾကာင အျခား

သမားအတြက ရငးျမစမားေလာပါးသြားႏငေပသည။ ပငလယျပငမငါးမားက ဥပမာအျဖစေပးလပါသည။ ပငလယျပငတြငး ငါးဖမးျခငးက တားျမစေရးမာ

ေငြကနေၾကးကမားၿပး လြယကမညမဟတေပ။ သ႔ေသာ ထသ႔ဖမးယျခငးေၾကာင အျခားသမားအတြက ငါးသယဇာတမား ေလာပါးသြားႏငေပသည။ ဤအေခၚ

အေ၀ၚက အမားပငပစၥညးမားႏင ေရာေထြးမသြားသင႔ပါ။ အမားပငရငးျမစမားအစအဖြ႕က ႏငငေတာအဆင၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင သ႔မဟတ ေဒသခ

အာဏာပငမားအဆငမ ေသာလညးေကာငး၊ ေဒသခလထအစအဖြ႕မားမေသာလညးေကာငး၊ တစသးပဂၢလ သ႔မဟတ ေကာပေရးရငးမားမေသာလညးေကာငး

စမခန႔ခြႏငၾကသကသ႔ သ႔မဟတပါကလညး မညသမဆလြတလပစြာထတယသးစြႏငသည ရငးျမစမားအျဖစလညး ထားရႏငပါသည။

6 Ostrom, 1990


50

• ပဥၥမနညးလမး

တစရပအေနျဖင အမားပငရငးျမစမားအား စမခန႔ခြမႈနယပယတြင ၁၉၉၀ ျပညႏစမား ေနာကပငးတြင

ေခတစားလာသညမာ ပးတြစမခန ႔ခြမႈ ျဖစသည။ ၀ငေရာကသးစြခြင စနစမားႏင စညးမဥး မားက

ေရးဆြျပစမည သယဇာတထတယသးစြသ ေဒသခမားႏင ႏငငေတာအစးရတ ႔အၾကား မတဖက

ဖြ႕စညးေဖာေဆာငမႈပငျဖစသည။ ေဒသခတ႔ ေရးဆြျပစထားသညစနစမား သက၀ငပျပငလာေရးအတြက

ဥပေဒေၾကာငးဆငရာ၊ ႏငငေရးဆငရာ လပပငခြငမားက အစးရမလအပသလပပးေပးသည။ သ႔ေသာ

ကမၻာအ၀မးရ ေဖာေဆာငခမႈ အေတြ႕အႀကမားအရ ဤနညးလမးသည အေျခအေနအားလးတြင အဆင

ေျပေစမည နတေဆးတစလကေတာ မဟတေပ။

“လပပငခြင” ႏငပတသက၍ အမးအစားအပစမားက ထက႔သ႔ခြျခားႏငပါသညဟ သ၀ရအရဆႏငေသာျငား

လကေတြ႕တြငမႈ ၎တ႔သည တစခႏငတစခေရာယကေနၿပး အခနကာလအလကလညး ေျပာငးလတတၾကပါသည။

ဥပမာျပရလင သစေတာေျမသည “အၿမတမးသစေတာေျမ” သတမတခက အရ ႏငငေတာပငျဖစေသာလညး ေရႊ႕ေျပာငး

ေတာငယာစနစ ကငသးေနသမား၊ ေလာငစာထငးခတယသ ေဒသခမားကမ အမားပငပစၥညးတစခအျဖစ ရႈျမငတတ

ၾကသည။ အဆပါနယေျမမားအတြငး မာပင ပဂၢလကပငအျဖစ ေတာငးဆေလာကထားမႈမားလညး ရေနႏငသည။ ဥပမာ

ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးသညေဒသမားတြင ေျမကြကတစခအား ခတထြငရငးလငးၿပး ပထမဆးအျဖစ ႏစ(၃၀)ခန႔

စကပးလပကငလာသည မသားစတစစသည အလညကအနားေပး လပထားမႈ စက၀နးအဆးတြင အဆပါေျမကြက၌

ျပနလညစကပးခြငက ေတာငးခႏငသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေျမမားအား ေလကားထစစကခငးမားအျဖစ ေျပာငးလ

လကျခငးကလညး နမနာမားအျဖစ မတယႏငပါသည။ ေလကားထစစကခငးျဖစလာရန ရငးႏးျမပႏထားရသညလပအား

က ထညသြငးတြကခကၿပးလင ပဂၢလကပငအျဖစ မတယလာၾကျခငးျဖစသည။

ေနာကထပဥပမာတစခမာ ေျမပမာဏအေျမာကအျမားက ထနးခပထားသည လမးစ သ႔မဟတ မးႏြယစ

ေခါငးေဆာငတစဥးသည ရြာသားမားအား အသးျပခြငမား ျပနလညခထားေပးႏငသည။ ဓေလထးတမးမားအရ ထေျမ

မားသည ေခါငးေဆာင၏ “ပငဆငမႈ” မဟတဘ လမးစ သ႔မဟတ မးႏြယစတစခလးကသာ ပငဆငသည။ ေခါငးေဆာင

အေနျဖင လမးစ သ႔မဟတ မးႏြယစအားလး၏ကယစား စမခန႔ခြ ပငခြငကသာ ရရထားျခငးျဖစသည။ မညသ႔ဆေစ

ကမၻာတစ၀မးရ ေဒသမားတြင ပဂၢလကပငအျဖစ ေယဘယသတမတထားၾကျခငးႏင ကးသနးေရာငး၀ယမႈဆငရာ

ဖအားမားေၾကာင လမးစတစရပလးႏင သကဆငသညဟေသာ အယအဆမားလညး ေမးမနသြားခၿပး ေခါငးေဆာင

ကယတငကလညး “၎၏ တစသးပဂၢလပငဆငမႈမား” အျဖစ ထငမတလာကာ မညသ႔ကမဆ လကညးထး ေရာငးခလာ

ၾကသညပင။

½dk;&majrvkyfydkifcGifh&Sd pDrHcefYcGJrI\ tcef;u@

အထကတြငေဖာျပခ႔သညအတငးပင အခြငအေရးမားက တစဥးခငး၊ အမေထာငစအလက၊ မးႏြယစအလက၊

ေဒသခေကးရြာအလက သ႔မဟတ တငးရငးသားလမးစအလက ရယပငဆငထားႏငသည။ ရးရာဓေလ႔အရတာ၀နရ

သမား (ဥပမာအားျဖင ရးရာေခါငးေဆာငမား)သည ဆးျဖတခကခမတျခငး လပငနးစဥက သးစြသမားႏငအတတကြ

ေဖာေဆာငကငသးတတၾကသည။

ထနးခပျခငးႏင စမခန႔ခြမႈတြင ေအာကပါလပငနးစဥမား ပါ၀ငပါသည

• စညးမဥးမားႏင လပငနးေဆာငရြကပငခြငမားသတမတျခငး၊ ေျမႏင သဘာ၀သယဇာတမား ေဒသတြငး


51

ထတယသးစြမႈမားအား ႀကးၾကပျခငး (ဥပမာ အမေထာငစတစစလင တစႏစစာ သစထတယႏငသညပမာဏ

သတမတျခငး သ႔မဟတ သစခတယျခငး သ႔မဟတ အမလက ျခငးတ႔က ခြငျပသညကာလ သ႔မဟတ

တားျမစသညကာလ သတမတျခငး၊ သ႔မဟတ သစေတာေျမအား အၿမတမးဥယာဥၿခ သ႔မဟတ ေလခါး

ထစစကခငးအျဖစ ေျပာငးလခြငျပျခငး)တ႔ျဖစသည။ စညးမဥးမားႏင လပငနးေဆာငရြကပငခြငမားအား

ျပငဆငႏငစြမးသညလညး အပါအ၀ငျဖစသည။

• စညးမဥးမလကနာသမားအား ျပစဒဏေပးျခငး (ဥပမာ - ခြငျပထားသညကာလျပငပတြင သစပငခတလ

သအား ဒဏရကျခငး)

• တစစတစခေသာ ရငးျမစမားအား ၀ငေရာကသးစြခြငက တစစတစဥး သ႔မဟတ မသားစ မားအား ခြငျပ

ျခငး သ႔မဟတ ပတပငထားျခငး (ဥပမာ - ေကးရြာအတြငးသ႔ မၾကာေသးမ ကမ ေျပာငးေရႊ႕အေျခခလာသ

အား ေျမယာေပၚတြင စကပးလပကငခြငျပျခငး သ႔မဟတ အနးအနားေကးရြာမားမ ကၽြႏြားအပမားျဖင

၀ငေရာကျခငးက တားျမစပတပငျခငး)

• အခြငအေရးတစခအား လႊေျပာငးေပးႏငသညနညးလမးမား သတမတျခငး (အေမြဆကခမႈ၊ ျပနလည

ေရာငးချခငး စသညတ႔အတြက စသတမတခကမား)

ေျမကြကတစခတညး၌ပင စမခန႔ခြပငခြင အဆငအတနးအမးမး ရေနႏငပါေသးသည။ ဥပမာ “စမခန႔ခြပငခြင”

၏ တစစတတစေဒသအျဖစ စကပးလပကငေနသညမသားစသည မညသညသးႏအား စကပးမည၊ အလညကအနား

ေပးစနစက မညသညပစျဖင ထားရမညတ႔က ဆးျဖတပငခြငရသည။ သ႔ေသာ အျခားသတစဥး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညး

တစခ (ေကးရြာ ရပမရပဖေကာမတ သ႔မဟတ မးႏြယစေခါငးေဆာင)မလညး ထေျမေပၚတြငပင ၀ငေရာကစမခန႔ခြ ပင

ခြင ရေနျပနသည။ ဥပမာ ျပရလင သစပငခတထြငမႈ၊ လပေျမထားရမႈႏင ေတာငယာမးရႈ႕မႈတ႔အတြက အခနသတမတခက

စသညတ႔ အေပၚတြင စညးမဥးစညးကမးမားက ၀ငေရာကသတမတေပးႏငသည အခြငအာဏာမး ရရထားျခငး ျဖစသည။

ႏငငေတာအစးရမလညး သစပငႀကးမားခတထြငမႈက ၀ငေရာကႀကးၾကပၿပး အခြနအခ ေကာကချခငးတ႔လညး ျပလပ

ႏငသည။

ရးရာေျမလပပငခြငအား တရား၀ငအသအမတျပေရးက စဥးစားသးသပရာတြင အထကပါအခကမား အားလး

က အေရးတႀကး ထညသြငးထားရေပမည။ မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကသညအခါတြင မညသည စညးမဥးမား/စသတ

မတခကမား၊ အခြငအေရးမားႏင လပငနးစဥမားအား ကာကြယထားလသည၊ အသအမတျပခရလသညတ႔က ကည

ပပးသမားႏင ေဒသခ ေကးရြာလထကယတငတ႔မ မျဖစမေန စဥးစားေရြးခယထားရေပမည။


52

½dk;&majrvkyfydkifcGifhatmuf&Sd vkyfydkifcGifh tpDtrHtrsKd;rsKd;

ေျမအသးခမႈပစတစခခငးစတြင ၎ႏငဆကစပေနသည လပပငခြငတ႔ရေနၿပး အသးခမႈႏင စမခန႔ခြမႈတ႔အတြက

စညးမဥးမားလညး ပါ၀ငသည။ ဓေလ႔ထးတမးစနစဆသညမာ အစအဖြ႕ပငေျမပါ၀ငမႈ သကသကကသာ ရညညႊနးထား

ျခငး မဟတေပ။ အစအဖြ႕ပငေျမ (ေကးရြာအဆင၊ မးႏြယစအဆင သ႔မဟတ လမးစတစစလးအဆင)သာမက တစသး

ပဂၢလ သ႔မဟတ အမေထာငစအလက ပငဆငလပကငေနၾကေသာ ေျမကြကမားလညး ေရာေႏာပါ၀ငေနတတၾကသည

က ျဖစရပအမားအျပားတြင ေတြ႕ရရသည။ သစေတာႏင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာဧရယာတ႔ကသ႔ အစအဖြ႕ပင ေျမမားအျပင

ဥယာဥၿခ၊ ေလခါးထစစပါးစကခငးတ႔သည ဓေလထးတမးစနစ တစခတညးေအာကတြင တညရေနၾကသည။

ကမာၻေပၚရ ဓေလထးတမးစနစအမားစသည တစဥးခငး သ႔မဟတ အမေထာငစအလက ေျမယာပငဆင

လပကငမႈအေပၚအေျခခထားၾကၿပး ျဖညစြကခကအေနျဖင လကခႏငေလာကေသာအသးျပမႈ၊ ရရထားသညအခြငအေရး

မားအား ေ၀မျခငးႏငလႊေျပာငးျခငးတ႔အတြက ေကးရြာအဆင စညးမဥးမား ထညသြငးထားတတၾကသည။ ဥပမာ ေရႊ႕

ေျပာငးေတာငယာ ဧရယာမားက အမားပငအျဖစ သတမတ ထားေလ႔ရၾကေသာလညး ထအထမ အခ႕ေသာ ေျမကြကမား

တြင အမေထာငစအလက ပဂၢလကပငဆငမႈမား ရေနႏငျပနသည။ သ႔ေသာ ထပဂၢလကပငေျမအေပၚမာပင လပပငခြင

ရရထားသသည အသးျပမႈႏင စမခန႔ခြမႈ (ဥပမာ - ေတာငယာမးရႈ႕ျခငးက မညသညေနရာအား မညသညအခနတြင ခြငျပ

သည)၊ လႊေျပာငးေပးမႈ (ဥပမာ - ျပငပပဂၢလမားအား ေျမေရာငးခြငမရ)ႏင တစခါတရတြင မေ၀သးစြျခငး (ဥပမာ - အမ

ေထာငစတစခသည ၎တ႔မစကပးႏင၍ ပလေနသညေျမက အခမ ငားရမးေပးရမည)ဟေသာ ေကးရြာစညးမဥးမားက

လကနာရေပမည။

ဤကသ႔ ျဖစရပမားတြင အစးရမကငသးေနသည စနစမားအရ ပဂၢလကပငဆငမႈလကမတ ထတေပးျခငးႏင

အေနာကႏငငမား၏ “ပဂၢလကပငဆငမႈ”ဆေသာ အယအဆမားသည ကန႔သတခကမား ရေနသျဖင ေကးရြာအဆင

“ပငဆငမႈ” စညးမဥးသတမတခကအားလးက လႊမးၿခမႏငမညမဟတေပ။

ရးရာေျမလပပငခြင ဆသညမာ

• ဓေလထးတမးဥပေဒသည တရား၀င

အသအမတျပခရေရးအတြက သက

တမး ၾကာရင႔ေနရန မလေပ။

• ဓေလ႔ထးတမးဆသညမာ တစသမတ

တညး ရေနသညမဟတ။ လဥးေရ

ျဖန႔ကက တညရမႈ၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊

နညးပညာႏင ႏငငေရး အေနအထားတ႔

အေပၚမတည၍ တးတကေျပာငးလေန

တတသည။

• ရး ရာေျမလပပငခြ ငဆသညမာ ေကး

ရြာပငေျမမားကသာ ရညညႊနးသည

မဟတ။ လမးစမား၊ အမေထာငစမား

ႏင တစသးပဂၢလတ႔မ ပငဆငလပကင

ေနသညေျမမားလညး ပါ၀ငသည။

½dk;&mr[kwfaomESifh ½dk;&majrvkyfydkifcGifhwdkY yl;wGJwnf&SdrIrsm;

အခ႕ေဒသမားတြငမ ေဒသခမားသည ရးရာဓေလအရႏင

ရးရာဓေလအရမဟတေသာ လပပငခြင ႏစမးလးအား လကခကင

သးေနၾကသညကလညး ေတြ႕ရရသည။ ျမနမာႏငင၏အေနအထား

အရ သးသပၾကညလင လယယာေျမ ဥပေဒအရ အသအမတျပထား

သည ပစ (၇)၊ သစေတာ ဥပေဒအရ အသအမတျပထားသည သစ

ေတာေျမမားႏင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒ

အရ ခြငျပေပးထားသည ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးတ႔သည ရးရာ

ဓေလအရမဟတေသာ လပပငခြငမားပင ျဖစသည။ သ႔ေသာ လက

ေတြ႔တြငမ ဥပေဒေၾကာငးအရ ပငဆငလပပငခြငႏင စရငဆးျဖတမႈ

မား ပးတြတညရေနျခငးႏင ေရာယကေနျခငးတ႔ေၾကာင ဓေလ႔ထး

တမး ကငသးသည ေျမႏင ဥပေဒအရ အသအမတျပထားသည ေျမ

တ႔က ရငးရငးလငးလငးခြျခားရန မလြယကပါ။ ဥပမာ ေျမကြကတစခ


53

သည ဓေလ႔ထးတမး အစအမမား ေအာကတြင

အသးျ ပ ၊ စမ ခန ႔ ခြလကရ ရာ ေဒသခမား၏

အျမငတြင ဓေလထးတမး လပပငခြငကငသး

ေနသညေျမဟ မတယထား ၾကသကသ ႔ ႏငင

ေတာအစးရ အေနျဖငမ တညဆဥပေဒမားအရ

ဓေလထးတမးအရ မဟတသညေျမဟ သတမတ

ထားႏငျပနသည။ ေျမလပမားမာလညး ဥပေဒ

ေၾကာငးအရ အဓပၸါယခြျခားသတမတရန ခကခ

ေနျပနသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးသ

မားက အသးျပ၊ စမခန ႔ခြလကရသျဖင ဓေလ

ထးတမးစညးမဥးမားေအာကက ေရာကရေန

သကသ႔ တစခနတညးမာပင VFV ဥပေဒအရ

“ေျမလြတ”ဟ အမးအစား သတမတ ထားျပနသျဖင

ဓေလထးတမးအရ အသးျပေနသညေျမမဟတဟ

အဓပၸါယ သကေရာကေနျပနသည။ ေျမယာက႑

ျပ ျပင ေျပာငးလေရးအတြက ႀကေတြ႕လာရမည

အဓကစနေခၚမႈမာ ဓေလထးတမးအခြငအေရးမား

အား ဥပေဒေၾကာငးအရ တရား၀ငအသ အမတျပ

ေရးပငျဖစသည။

½dk;&majrvkyfydkifcGifhtwGif; ajymif;vJvmrIrsm;

မတညေသာ လပပငခြငအစအမမားအရ ေျမယာက မညသ႔အသးျပႏငသည၊ စမခန႔ခြႏငသည၊ ေျပာငးလ

ႏငသည သ႔မဟတ ေရာငးခႏငသည ဆေသာ အစအဖြ႕အတြငး စညးမဥးသတမတခကမားက ဓေလထးတမးစနစမားတြင

အတအလငး ျပဌာနးထားေလရသည။ ဓေလထးတမးေျမႏင အျခားေသာ သယဇာတရငးျမစမားအား စမအပခပေနသည

အဆပါအစအဖြ႕အတြငး စညးမဥးသတမတခကမားသည ေဒသအေနအထားအလက စြၿမစြာတညရတတၾကၿပး ေဒသ

ခတ႔၏ အသပညာ၊ ဓေလထးစတ႔ႏင အ၀ငခြငကျဖစေစရန ေရးဆြျပစထားၾကျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ ယဥေကးမႈ၊ လမႈ

ေရး၊ နညးပညာႏင စးပြားေရးေျပာငးလမႈမားႏင လကေလာညေထြ ျပျပငေျပာငးလႏငစြမးလညး ရေနပါသည။ ဤ

အခကက ေထာကျခငးအားျဖင ဓေလထးတမးစညးမဥးမားအား အသအမတျပခရႏငေရးအတြက တညရမႈသကတမး

အလြန ၾကာျမငေနရန မလေပ။ ကာလအပငးအျခားအလက ေဒသအေျခအေနမား ေျပာငးလေနတတၾကသညျဖစရာ

ရးရာေျမ လပပငခြင အေလအထမားအား ျပနလညခနညျခငးကလညး မျဖစမေန ေဆာငရြကရပါလမမည။

ပဂၢလကပငဆငမႈႏင ေျမယာ မတပတငေရးက အေလးအနကထားသည ဥပေဒျပဌာနးခကမား၊ ေဒသခမားအား

ရကခတလာသည လမႈေရးက႑ ေျပာငးလလာမႈမားေၾကာင ျပငပပဂၢလမားအား ေျမထတေရာငးျခငးက ကန႔သတထား

သည စညးမဥးမား သညလညး ေလာရလာခၾကသည။ ထ႔ အျပင အစအဖြ႕ပငအျဖစ သတမတ ထားၾကသညေျမမားမာ

လညး ေစးကြက၀င ႏစရညသးႏမား စကပးရန ႏင ေလခါးထစစပါးစကခငးမားအတြက မသားစအလက ေတာငးဆလပ

ကငလာမႈမားေၾကာင ပဂၢလကပငမားအျဖစ သ႔ တစျဖညးျဖညး ေျပာငးလလာမည လကၡဏာမားကလညး အေျမာကအ

ျမား ေတြ႕ရေနရသည။


54

jrefrmEdkifiHtwGif;rS ½dk;&majrvkyfydkifcGifhtrsKd;rsKd;

ႏငငအတြငးရ ယဥေကးမႈမးစ တညရမႈ ထးျခားခကေၾကာင ျမနမာႏငငရ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားမာ

အလြနပင မတကြျပားၿပး အမးစားစလငလသည။ ကရင၊ ကယား၊ နာဂ၊ ကခင၊ ခငး၊ ပအ၀း၊ ရမး၊ တေအငး၊ ရခင၊ မြနႏင

အျခားေသာ တငးရငးသားလမးမားသည ၎တ႔၏ ဓေလထးတမး စနစအသးသးက မတတမးျပစထားၾကၿပး ရးရာ

ေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရးအတြကက စညး ရး ေတာငးဆလကရေနသည။ ေဖာျပပါ တငးရငးသားလမး

အပစမားအတြငးမာပင ရးရာေျမလပပငခြငစနစက ကယ ပငပစမားျဖင ကငသးေနၾကဆ တငးရငးသားလမးစငယမား

အမားအျပားရေနၾကျပနေသးသည။ သ႔ျဖစရာ ဓေလထးတမးစနစ ပစမးစတညရေနမႈက ထနးသမးေဆာငရြကရမည

ျမနမာႏငငအဖ႔ ရးရာေျမလပပငခြငစနစအား အသအမတျပေရးမာ လြယကမညမဟတေပ။ မညသ႔ဆေစ ရးရာေျမလပ

ပငခြငမားအား မတတမးျပစရျခငး၏ အဓကရည ရြယခကတစခမာ အထကပါ ေမးခြနးကပင ေျဖၾကားေပးႏငရနႏင

အမးမးေသာ ဓေလထးတမးစနစမားအၾကား ဘတညသည အဓကရႈေထာငမားက ေဖာထတေပးႏငေရးပငျဖစသည။

ဤအေျခအေနေရာကသညအခါတြငမ မတတမးျပစၿပးသမအေနအထားအေပၚမတည၍ ရးရာေျမလပပငခြင

ႏင ပတသကသည ဘတညေသာ ရႈေထာငအခ႕က ေဖာထတႏငေလာကၿပျဖစသည။ တညခကအခ႕မာ -

• ေျမယာက ေကးရြာအတြငး၌ေနထငသည

ရြာသရြာသားမားက အသးျပၾကသည။ အကယ

၍ တစစတစဥးသည ေကးရြာအတြငးမေျပာငး

ေရႊ႕သြားသညဆပါက ယခငက ၎ပငဆငခ

သည ေျမက ေကးရြာအတြငးမ အျခားသတစဥး

ပမနအားျဖင ေဆြမးရငးခာတစဥးက ရယအသး

ျပႏငၿပျဖစသည။ ဤနညးအားျဖင အနးပတ၀နး

ကငတြင ပငရငမရ ေသာ ေျမယာပငဆငထားမႈ

တးပြားလာျခငးက တား ဆးကာကြယေပးပါသည။

• ေျမေရာငးချခငးက ခြငျပေပးထားသည

ဓေလထးတမးစနစမားတြင ေျမ၀ယယမညသ

အျဖစ ေဆြမးရငးခာမားက ဥးစားေပးရန သတ

မတထားသည။ ၀ယယမညေဆြမးမားမရပါက

ေကးရြာအတြငးမပဂၢလမား၊ ေကးရြာအတြငးမ

၀ယမညသမရေသာအခါမသာလင ေကးရြာျပငပ

မ ပဂၢလမားအား ေရာငးခႏငမညျဖစသည။

• ဥစၥာပစၥညး ပငဆငခြငႏင အဆပါအခြင

အေရးမားအား လကခကငသးၿပး စမခန႔ခြလက

ရသည ေနာကခသမငး ေၾကာငး၊ လမႈေရး၊ စးပြား

ေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေနအထားတ ႔၏

ကကညမႈကသာလင ေျမယာလပပငခြင ခငမာ

လၿခမႈက သတမတေပးပါသည။


55

rSwfwrf;jyKpkjcif;twGuf

BudKwifjyifqifjcif;tqifhမတတမးတငျခငးလပငနးစဥတြင ႀကတငျပငဆငျခငးသညအလြနအေရးႀကးပါသည။ ရရခေသာသငခနးစာမား

အရႀကတငျပငဆငမႈသညအလြနအသးဝငလၿပး ထအဆင႔က ခနထားခ၍မရပါ။

BudKwifjyifqifjcif;tqifh&Sd t"duvkyfief;pOfrsm;tm; oHk;oyfcsuf

မတတမးျပစျခငးအတြက ႀကတငျပငဆငျခငးအဆငရ အဓကကေသာ လပငနးစဥမား၏ အႏစခပက ေအာက

တြငေဖာျပေပးထားပါသည။ လပငနးစဥတစခခငးစ၏ အေသးစတမားက ဤသငခနးစာ၏ ေနာကပငးတြင အကယတ၀င

ေဖာျပေပးထားပါသည။

rSwfwrf;jyKpkjcif;twGuf BudKwifjyifqifjcif;tqifh4

56

လပငနးစဥ (၁) - CSO ကညပပးသမားအား ေလကငသငၾကားေပးျခငး

CSO ကညပပးသမားအား ေလကငသငတနးေပးထားျခငးျဖင ၎တ႔သည ရပရြာအတြငးမ ကညပ႔ပးသမားႏငတြဖက၍

“ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး” က ေဆာငရြကႏငလာၾကမညျဖစသည။ CSO ကညပပးသမားအတြက ဤသငတနးအား

မညသညအခနတြင စစဥေပးရမညက သရႏငရနအတြက MRLG ႏင ၎၏မတဖကအဖြ႕အစညးမားအား ဆကသြယပါ။

လပငနးစဥ (၂) - ဥးတညရညရြယထားသည နယေျမႏငပတသက၍ရရငးစြ အခကအလကမား စေဆာငး၊ ေလ႔လာျခငး

မတတမးျပစျခငး သြားေရာကေဆာငရြကလသညေဒသ၏ အေနအထားႏင နယေျမအေျခအေနတ႔က သရႏငရနအတြက

ရရငးစြသတငးအခကအလကမားအား သးသပစစစပါ။ ေျမပမား၊ အသး၀ငႏငမည ရငးျမစမား ရာေဖြထားပါ။ ထ႔အျပင

အဆပါေဒသမ အဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆညႏႈငးပါ။

လပငနးစဥ (၃) - မတတမးျပစေရးဆငရာ ရညရြယခကမားအား ရငးလငးတကစြာ သတမတျခငး

ရးရာေျမလပပငခြငက မတတမးျပစျခငးအား မညသညအတြကေၾကာင ေဆာငရြကရသည၊ မညကသ႔ေသာ ေအာငျမငမႈမး

ရရလသညတ႔က စဥးစားေဖာထတပါ။ ေနာကဆးရလဒအျဖစ ရရလသညအရာ၊ မမရညရြယခက ျပညမေအာငျမငေရးအတြက

မညသညသတငးအခကအလကမားအား မတတမးျပစရမညတ႔ကလညး ထညသြငးစဥးစားထားရမည။

လပငနးစဥ (၄) - မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငမညသမားအား ေဖာထတသတမတျခငး

အကးသကဆငသမားအား စစစသးသပျခငးက ေဆာငရြကပါ။ မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကႏငရနအတြက မညသ႔ထမ

ခြငျပခကေတာငးခရမညနညး။ ေတြ႔ဆညႏႈငးမႈလပငနးစဥႏင စမကနး ေရးဆြျခငးဆငရာ ေတြ႕ဆညႏႈငးမႈမားတြင မညသတ႔

ပါ၀ငသငသနညးကလညး ႀကတငတြကဆထားရမည။

လပငနးစဥ (၅) - ရပရြာလထႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးပြမား ကငးပျပလပျခငး

မတတမးျပစျခငးရညရြယခကမားက နယခလထမ သေဘာေပါကနားလညႏငပါေစ။ မတတမးျပစမႈ ေဆာငရြကသညအခါ

ႀကေတြ႕လာႏငသည အခကအခမား၊ ၎တ႔အား မညသ႔ေလာခသြားႏငမညတ႔က သးသပပါ။

ရပရြာလထထမ ႀကတငချပ၊ အသေပးထားသျဖင လြတလပေသာဆႏၵအေလာက သေဘာတလကခမႈ (FPIC) ရယထားပါ

ေကးရြာအတြငးရ မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကမည နယေျမမား ေရြးခယပါ။ ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးမညသမားအား

ေဖာထတသတမတပါ။

လပငနးစဥ (၆) - ရပရြာအတြငး ကညပပးမညသမားအား သငတနးေပးျခငးႏင ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးဆငရာ ေလလာမႈမားအား ဒဇငးေရးဆြျခငး

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ရညရြယခကမားအား ျပနလညသးသပပါ။ မတတမးျပစမည ရးရာေျမလပပငခြင၏ အေရးအပါဆး

က႑မားအား ေဖာထတသတမတပါ က႑တစခခငးစတြင အသးျပသြားမည နညးလမးမားႏင အသးခကရယာမားက

ေရြးခယပါ။ ရးရာေျမလပပငခြင၏ က႑တစခခငးစအတြက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးရမညသမားက ေဖာထတသတမတပါ

လပငနးအဆငမားအတြက အခနျပမဥးတစခ ျပငဆငေရးဆြပါ။

လပငနးစဥ (၇) - မတတမးျပစျခငးဆငရာ ဒဇငးေရးဆြထားမႈက ရပရြာအတြငးမ အကးသကဆငသမားအားချပၿပး အႀကၪာဏရယျခငး

ပ ၇ - ႀကတငျပငဆငျခငးအဆငရ လပငနးစဥႏင လပငနးအဆငမား


57

vkyfief;pOf (1) CSO ulnDyHhydk;olrsm;tm; avhusifhoifMum;ay;jcif;

CSO ကညပ႔ပးသမားအေနျဖင ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရာတြင ၎တ႔၏ ရညရြယခကမား၊

ေဒသအေျခအေနတ႔ႏင ကကညမႈရေစရန ေျပာငးလြယျပငလြယရသည မေဘာငမားက ဤလမးညႊနစာအပတြင ထည

သြငးေဖာျပေပးထားပါသည။ ထ႔အတြက သးသန႔ေလ႔ကငေပးျခငးမားကမ ေဆာငရြက ေပးရပါမည။ အေသးစတအ

ခကအလကမားအတြက အခနး (၅) သငတနးေပးျခငးက ၾကညပါ။

vkyfief;pOf (2) OD;wnf&nf&G,fxm;onfh e,fajrESifhywfoufí &Sd&if;pGJtcsuftvufrsm; pkaqmif;jcif;

ဥးတညရညရြယထားသည နယေျမအတြငးရ ေျမယာလပပငခြင၊ ရးရာဓေလစမခန ႔ခြမႈစနစမားႏင ဆက

စပေနသည ေနာကခသမငးအခကအလကမားက စမကနးျပငဆငေရးဆြသည လပငနးအဆငအတြငး ေကာကယ

စေဆာငးရပါမည။ အစရငခစာမားႏင သတငးေဆာငးပါးမားမလညး ေျမအသးခမႈ၊ အျငငးပြားမႈမားႏင ေနာကခ

ရာဇ၀ငမားအတြက သတငးအခကအလကမား ရရႏငပါသည။

ဆကစပေနသည မ၀ါဒမားႏင ဥပေဒမားအေၾကာငး သရႏငေရးအတြကကလညး အဆပါနယေျမေဒသရ

အပခပေရး လပငနးစဥမားက ေလ႔လာရပါမည။ အဆပါေဒသတြင အပခပေရးပငးႏင ပတသက၍ အဓက တာ၀နရသမာ

မညသနညး။ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား (EAOs) သ႔မဟတ ျပညေထာငစအစးရမထတေပးထားေသာ

ေျမယာ လပပငခြငလကမတမား ရရထားၾကပါသလား။ ထေဒသတြင မညသညေျမယာမ၀ါဒမားအား ေရးဆြျပစထား

သနညး။

အဆပါေဒသတြင ယခငက လပငနးမားလပကငခဖးသညဆပါက ေဆာငရြကခၿပးသည စမကနးမားအား

ျပနလည သးသပၿပးလင ေျမယာလပပငခြင၊ သယဇာတထတယသးစြမႈတ႔ႏငဆကစပသည သတငးအခကအလက

မားအား ျပနလညရာေဖြရပါမည။ ထေဒသအတြငးရ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးျခငးျဖငလညး

အဖးတနသညအႀကဉာဏမားႏင ပႏပထတေ၀ျခငးမျပရေသးသည အခကအလကမား ရရလာႏငပါသည။ ထကသ႔

ပဏာမသတငးအခကအလကမား ေကာကယျခငးလပငနးစဥအားျဖင အကးသကဆငသမားအား အကျဖတဆနးစစျခငး၊

FPIC အစအစဥေရးဆြမႈႏင ဆးရႈးႏငေျခမား အကျဖတဆနးစစျခငးတ႔အတြက အေထာကအကျဖစလာေစႏငသည။

အငတာနကေပၚမရရႏငသည ေျမပမားဆငရာ ရငးျမစမားအေနျဖင Google Earth မ ၿဂဟတ ေျမပမား

(ေအာကတြငေဖာျပထားသည ပ ၈ က ၾကညပါ)၊ Global Forest Watch တြင ျပသထားသည သစေတာဖးလႊမးမႈဧရယာ

ေျပာငးလသြားပမားႏင ျမနမာႏငင သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈအဖြ႔ (MIMU) မ GIS ရငးျမစအေျမာကအျမားတ႔က

ရယသးစြႏငပါသည။ မမဥးတညထားသည ရပရြာေဒသအား ရာေဖြလပါက ၎ႏငအနးစပဆးၿမ႕နယအားျဖငလညးေကာ

ငး၊ လမးမား၊ ေကးရြာမားအားျဖငလညးေကာငး ရာေဖြႏငပါသည။ ထ႔အျပင စမတဖနးမားတြင GPS တညေနရာရာေဖြ

မႈ နညးပညာမားႏင Google Map ကသ႔ ၀ငေရာကအသးျပႏငသညစနစမားက ထညသြငးထားၿပးျဖစရာ7 မမေရာက

ရေနသည ေနရာက ေျမပေပၚတြငမတသားထားႏငသည “ပငအပေထာက၍ အမတအသားျပျခငး(drop a pin)” ကလညး

ေဆာငရြကႏငမညျဖစပါသည။ မမအလရသညေျမပက Google Map တြင ရာေဖြ၍ ပရဂကတာျဖင ပတကားေပၚတြငထးျပ

7 ဤသ႔လပေဆာငႏငရနအတြက “တညေနရာရာေဖြမႈ(location)”ဟေသာခလတက ဖြငထားေပးရမညအျပင အငတာနကခတဆက မႈလညး လအပပါသည။ ထ

သ႔ေဆာငရြကရနမျဖစႏငပါက အမနတစကယအသးျပႏငသည GPS စကတစလး လအပပါလမ႔မည။


58

ျခငး သ႔မဟတ စကရြကအႀကး သ႔မဟတ ဗႏငးစအႀကးေပၚတြင ႀကတငပႏပထားျခငးတ႔ျဖငလညး ေျမပညႊနးေရးဆြ

မႈက႑အတြငး ေကးရြာလထမားႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပသညအခါတြင အေထာကအကျဖစေစပါသည။

စာတမးမားရာေဖြရန - MYLAFF: mylaff.org, Burma Library: www.ibiblio.org/obl

ေျမပမား ရာေဖြရန - Google Earth, MIMU: http://www.themimu.info,

Global Forest Watch http://www.globalforestwatch.org/

ပ ၅ - ရပရြာလထမားႏင ေဆြးေႏြးပြမားတြင အေထာကအကျဖစေစရနအတြက

Google Earth မ ေျမပမားက ပရဂကတာျဖင ပတကားေပၚတြင ထးျပထားျခငး သ႔မဟတ

ပႏပထတထားျခငးတ႔ ျပလပႏငပါသည။

ပ ၆ - စမတဖနးမားအတြငးရ Google Map နညးပညာသည မမေရာကရေနသည တညေနရာအား

Google Earth အပါအ၀င ေျမပေပၚတြင ရာေဖြႏငရနအတြက

“ပငအပေထာက၍ အမတအသားျပျခငး” က ေဆာငရြကႏငပါသည။


59

vkyfief;pOf (3) rSwfwrf;jyKpka&;qdkif&m &nf&G,fcsufrsm;tm; &Sif;vif;wduspGm owfrSwfjcif;

ရးရာေျမလပပငမႈစနစမားအား မတတမးျပစရျခငးအတြက အေၾကာငးျပခကမားစြာရပါသည။ စေဆာငး

ေကာကယမည သတငးအခကအလကအမးအစား၊ မတတမးျပစသညနညးလမးမား စသညတ႔သည မမသတမတ

ထားသည ရညရြယခကမားႏင ဆကစပေနရမည။ ရးရာဓေလအရ ေျမလပပငခြငအား လကေတြ႕လပငနးမားျဖင

သေတသနျပနညးစနစမားျဖင မတတမးျပစမႈမားေၾကာင ေအာကေဖာျပပါ ရညရြယခကမားအား အတငးအတာတစခ

အထ ျပညမေစမညျဖစသည -

• ရပရြာလထအတြငးႏင ရးရာစနစမားတြင ျပျပငေျပာငးလရမညအရာမားက ေဖာထတသတမတႏငျခငး၊

• လကရရငဆငေနရေသာ သ႔မဟတ ေနာငတစခနေပၚေပါကလာႏငသည ေျမယာသမးဆညးမႈမားမ ကာ

ကြယေပးထားႏငျခငး၊

• ရးရာေျမလပပငခြင႔အား အသအမတျပႏငေရးအတြက လပထးလပနညးမားအပါအ၀င အစးရ၏မ၀ါဒႏင

အေလအကငမားအား လႊမးမးႏငေစမည သကေသအေထာကအထားမား ပပးေပးႏငျခငး၊

• ရးရာေျမလပပငခြငအား တရား၀ငအသအမတျပခရေရးအတြက အခနကာလအလက ကငးပျပလပသည

အစးရ၏ လပငနးအစအစဥမားတြင အျခားေသာအကးစးပြားမားႏငအၿပင မမတ႔၏ ေျမယာလပပငခြငမား

က ထေရာကစြာ အေရးဆတငျပႏငေရးအတြက ရပရြာလထကယတငမ ႀကတငျပငဆငၿပးသား ျဖစေစမည

ေလလာသငယမႈ လပငနးစဥတစခက ဖနတးေပးႏငျခငး၊

• မးရးစဥဆကအလက လကဆငကမးသယေဆာငလာသည ဓေလထးတမးအရ အသပညာ ဗဟသတမား၊

ယဥေကးမႈႏင ဓေလထးတမးမားက ထနးသမးထားႏငျခငး။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥေၾကာင အထကေဖာျပပါ ရညရြယခကမား တစခခငးစ

အတြကက အေထာကအကျပေနမညသာျဖစသည။ သ႔ရာတြင တကရငးလငးေသာ ရညရြယခကမား သတမတထား

ႏငမသာလင ေကာကယစေဆာငးမည သတငးအခကအလက အမးအစားမားအနက မညသညတ႔က ဥးစားေပးရမည၊

မညမအတငးအတာအထ အေသးစတ ေကာကယရမည၊ ဥးတညထားသညအပစ သ႔မဟတ ပရသတအတြက အဓက

ျပနာမားႏင သတငးစကားမားေပးပ ႔ ႏငရနအတြက အခကအလကမားအား မညသ႔စစညးရမညတ႔က ဆးျဖတ

သတမတႏငပါမည။ ထ႔အျပင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး အခနစမခန႔ခြမႈႏင အေလာအတငးလပရမညကစၥ

ရပမားအတြကကလညး ညႏႈငးေဆာငရြကႏငေပမည။

ရပရြာလထအား အသအျမငဖြငေပးျခငးမတစဆင လပတတကငတတရလာေစျခငးအျပင ဤလမးညႊနစာအပ

သည အဓကရညရြယခကသးခအတြကကလညး အထးအသးတညေပမည -

a) ဥပေဒႏင မ၀ါဒမားအတြက အေထာကအထားအေျချပ စညးရးေတာငးဆမႈမား

b) ေျမသမးဆညးခရမႈမားအား ေျဖရငးေပးႏငျခငး သ႔မဟတ ေနာငျဖစေပၚလာမည ေျမယာ သမးဆညးမႈမားအား

ႀကတငကာကြယထားႏငျခငး

c) ရပရြာလထ၏ ေျမယာႏငသယဇာတ စမခန႔ခြမႈအား ခငမာအားေကာငးေစျခငး

အဓကအကဆး ရညရြယခကတစခက ေရြးခယႏငလင အေကာငးဆးပငျဖစသည။ မတတမးျပစျခငး လပငနး

စဥတစခအတြငး ရညရြယခက ႏစခ သ႔မဟတ သးခက တစၿပငတညးေျဖရငးႏငရန ႀကးပမးမညဆပါက အလြနကယ

ျပန႔လြနးၿပး ရႈပေထြးသြားတတသျဖင မမအလရသည ရညရြယခကမား တစခမ မျပညစျခငးမး ႀကေတြ႕ရႏငပါသည။


60

Oya'ESifh rl0g'rsm;twGuf taxmuftxm;tajcjyK pnf;½kH;awmif;qdkrIrsm;

ပ ၇ - ေအာငျမငေသာ

စညးရးေတာငးဆမႈတြင ပါ၀ငသည

အဓကကေသာ က႑မား

ရးရာေျမလပပငခြငအား ပမအသအမတျပလာေရးအတြက စညးရးေတာငးဆမႈမား ျပလပရာတြင အသးျပ

ႏငရနအတြက စစဥပပးမႈမားအျဖစ ဆကစပမႈရၿပး ခငမာတကေသာ သတငးအခက အလကမားကလညး မတတမး

ျပစျခငးလပငနးစဥ ျဖင စေဆာငး ေကာကယေပးႏငပါသည။

ပ ၁၀ တြင ေဖာျပထားသညအတငးပင ေအာငျမငသည စညးရးေတာငးဆမႈမား ျဖစလာေစေရးအတြက အဓက

ကသည က႑သးရပရပါသည -

• မနကနသညဥးတညအပစအား ေဖာထတသတမတျခငး

• မနကနသည သတငးစကားမားအား ျပစတငဆကျခငး

• ဥးတညအပစမ ‘အမနတစကယၾကားသ’ သညအထ မမေပးပ႔သည သတငးစကားအား ျပနၾကားဆကသြယျခငး

rl0g' odkYr[kwf Oya'a&;qGJrIrsm;

ႏငငေတာအဆင၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငတ႔တြင ေျမယာ၊ ေျမယာႏငဆကစပေနသည မ၀ါဒမားႏင

ဥပေဒမား ေရးဆြမႈတြင ထညသြငးေဖာျပႏငရနအတြက ရးရာေျမလပပငခြငက ျမနမာႏငငတြင မတတမးျပစလကရသည

တငးရငးသားအစအဖြ႕ (ဥပမာ - တအာငး၊ မြန၊ ကခငႏင ကယားအဖြ႔မား) အေျမာကအျမားရေနပါသည။ ရးရာေျမ

လပပငခြငက မတတမးျပစျခငးအားျဖင ရးရာေျမလပပငခြင၏ အဓကအစတအပငးမား၊ လကေတြ႕ေျမျပငတြင ကငသးရာ

၌ မတကြျပားမႈမားႏင ျပနာမားက မ၀ါဒႏင ဥပေဒတ႔တြင ပျပငစြာထညသြငးေပးလာႏငမညျဖစသည။ ေအာကပါ

အခကမားအပါအ၀င ရးရာေျမလပပငခြငစနစအား တရား၀င အသအမတျပခရေရးအတြက လအပေသာ သတငးအခက

အလကမားက မတတမးျပစရာတြင လစလပမႈမရေစရန ေကာကယရမညျဖစသည။ ေဒသခလထအေနျဖင ၎တ႔၏

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား၊ ယဥေကးမႈႏင ၀ေသသလကၡဏာမားအတြက မညသ႔ေသာ အခြငအေရးမားႏင စတနဖး

မားအား အဓကကာကြယထားလသနညး။ မညသ႔ေသာ အဖြ႕အစညးမးက အသအမတျပရမညနညး။ မညသ႔ေသာ လပ

ပငခြငမားက အပႏငးထားသငသနညး။ မညသ႔ေသာ ရးရာဓေလ႔အရ အျငငးပြားမႈေျဖရငးနညးစနစမးအား အသအမတ

ျပသငသနညး။

ဥးတညရညရြယ၍

စညးရးေတာငးဆမႈ

ခငမာေသာအခကအလကမား

မနကနစြာတငဆကႏငမႈ


61

အခကအလကမားအား ဆနးစစသးသပရာတြင မတတမးျပစထားသညစနစက ဥပေဒေၾကာငးအရ မညသ႔

အသအမတျပသငသညဆေသာ နညးပညာပငးအကျဖတခကသညလညး ပါ၀ငေပသည။ ဥပေဒေၾကာငးအရအသ

အမတျပႏငမည အခြငအလမးအမးမး (ထအဆငမေရာကမ ၾကားကာလတြင ကာကြယေပးမႈလပငနးစဥမား အပါ

အ၀င)ႏင ေျမယာလပပငခြငအား တရား၀ငသတမတျခငးေၾကာင ေပၚေပါကလာႏငသည ေဘးအႏရာယမားအား သး

သပျခငးလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ မ၀ါဒႏင ဥပေဒေရးဆြရာတြင အားလးအကး၀ငၿပး ပးေပါငးပါ၀ငမႈလပငနးစဥျဖင

ေဆာငရြကျခငးေၾကာင အသး၀ငရမက အားလးအတြက အကးျဖစေစသညဟ သကေသျပႏငေရးအတြက ရးရာေျမလပ

ပငခြငအား မတတမးျပစျခငးက အခြငအလမးတစခဟလညး မတယႏငပါသည။ ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစမႈရလဒ

မားက အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင အျခားေသာ အကးသကဆငသမားအား ချပႏငရနအတြက ေကးရြာလထအသးသးႏင

ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား ကငးပၿပးလင ေရးဆြေနသည မ၀ါဒ သ႔မဟတ ဥပေဒအတြက အႀကဉာဏမား ေပးအပပါ။

½dk;&majrvkyfydkifcGifhrsm; todtrSwfjyKcH&a&;twGufpnf;½kH;awmif;qdkrIrsm;

မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥသည ရးရာေျမလပပငခြငအား တရား၀င အသအမတျပခရေရးအတြက

အေထာကအထားအေျချပ စညးရးေတာငးဆမႈ လပငနးစဥတစရပဟလညး မတယႏငပါသည။ မတတမးျပစထားေသာ

အခက အလကမားသည ရးရာေျမလပပငခြငအား မညသညအတြကေၾကာင အသအမတ ျပသငသညဆေသာ အခက

အတြက အေထာကအထားမားပင ျဖစသည။ အားလးကလႊမးၿခထားၿပး ပးေပါငးပါ၀ငၾကသည မတတမးျပစမႈလပငနး

စဥျဖစပါက ရးရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရး စညးရးေတာငးဆမႈအတြက ေအာကေျခမပပးမႈ ခငမာေစႏငၿပး

ႏငငေရးအရ ေထာကခမႈကလညး ခငမာ အားေကာငးေစပါသည။ ထ႔အျပင ေကးရြာလထႏင ေကးရြာေခါငးေဆာငမားက

လညး ၎တ႔၏ ရးရာဓေလအရ စမခန႔ခြလာသည ေျမယာမားအား ကာကြယႏငရနအတြက မညသ႔စညးရးေတာငးဆ

ရမညကလညး ျပငဆငထားေပးရာ ေရာကပါသည။ ရးရာေျမလပပငခြငအား မညသညအတြကေၾကာင ကာကြယေပးရမည

ႏင အမးမးေသာ ေျမယာပငဆငခြငမားအတြက အေထာကအကျဖစေစရန မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥအား မညသ႔

ျပငဆငထားရမညတ႔ႏငပတသကသည ေခပခကမားက ေအာကပါဇယား ၃ တြင ထညသြငးေဖာျပေပးထားပါသည။


62

အဆပါ စညးရးေတာငးဆမႈအခကမားအား သကေသထႏငရနအတြက အေျခခအခကအလကမားႏင ကနး

ဂဏနးမားက အေထာကအထားမားႏငတကြ တညေဆာကထားရပါမည။

ဇယား ၃ - ရးရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရးအတြက ေပးေလရသည ေခပခကမား

ရးရာေျမလပပငခြငအား ထနးသမးကာကြယ

ရျခငးႏငပတသက၍ ေခပခကမား

ေျမယာပငဆငခြငကအေထာကအကျပႏငရန

မညသညသတငးအခကအလကမားက

အဓကထား ေကာကယရမည

ေဒသခလထႏင ၎တ ႔ေနထငသည ေျမတ ႔အၾကား သမငး

ေၾကာငးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ စညးေႏာငမႈမားရေနျခငး ေၾကာင

ယဥေကးမႈဆငရာ၀ေသသ ျဖစသည ရးရာေျမလပ ပငခြငမားက

အသအမတျပ ေပးရပါမည။ အဆပါပငဆငခြငမားအတြက

မျငမးစာတမးအျဖစ UNDRIP ႏင ဌာေန တငးရငးသားမား၏

အခြငအေရးတ႔က ေလ႔လာႏငပါသည။ (အခနး ၂ ၊ အပငး ၂-၄

က ၾကညပါ)။

ေဖာျပပါေျမယာပငဆငခြငမားက သကေသထ

ႏငရန အတြက ရးရာေျမလပပငခြင၏ ယဥေကးမႈ

ဆငရာ ရႈေထာငမားက မတတမးတငရပါမည။

ပြေတာမား ၊ အက၊ ဂတ၊ ပျပငမား ၊ ဓေလ႔

ထးတမးဆငရာ သမငးေၾကာငးမား အပါအ၀င

ယဥေကးမႈဓေလမား ႏင ဘာသာေရးဆငရာ

အထြတအျမတေနရာမား အား ဆကလကတည

တေနေစေရးအတြကကလညး ရးရာေျမလပပင

ခြငက ထနးသမးထားရပါမည။

ရးရာဓေလ႔အတငးေနထငလာၾကသည ရပရြာလထမားသည

၎တ ႔၀နးကငရ သယဇာတမားက ေကာငးမြနႏငနငးစြာ စမ

ခန ႔ခြႏင ၾကသည။ လပကြကငယ ေတာငသလယသမားမား

ဆလငလညး သယဇာတရငးျမစမားက အကးရထေရာက စြာ

သးစြႏငၾကသျဖင ၀မးစာအတြကကသာမက ျပနလညေရာငးခ

ႏငေရးအတြကကပါ သးႏအမးမး ထတလပႏငစြမး ရၾကသည။

ေဂဟစနစႏင ကကညသည စကပးမႈနညးလမးမားက အသးျပ

စကပးၾကသည႔ လပကြကငယ ေတာငသ လယသမားမားသည

စားနပရကၡာဖလမႈအတြက အေရးပါရသာမက ေရရညတညတ႔

သည ကမၻာ႔စားနပရကၡာစနစ၏ အနာဂါတဟလညး ရညညႊနးႏင

ပါသညဟ အစားအစာရယသးစြပငခြငဆငရာ ကလသမဂၢ အထး

ကယစားလယမ ေျပာၾကားသြားခသည။ ရးရာေျမလပပငခြငအား

အသအမတျပျခငးဆသညမာ ေကးလကေဒသ သကေမြး၀မး

ေကာငးမႈမားအတြက မရမျဖစလအပသည ေရႊ႕ေျပာငးေတာင

ယာႏင ေကးရြာပငသစေတာမား သးစြပငခြငအား လၿခခငမာ

ေစျခငးပငျဖစသည။ ရးရာဓေလ႔အတငး စကပးသညစနစမား

ႏငအတ ကငသးလာၾကသည ရးရာေျမအသးခမႈ စနစမားသည

ကနးမာေရး ႏငညညြတသည သးႏအမးမးကသာမက စးပြားျဖစ

စကပးေရးထြကကနမားကလညး ထတလပေပးပါသည။

ရးရာေျမအသးခစနစသည ထတလပမႈတးတက

ေစသည စကပးေရးနညးစနစမား ျဖစလာေစေရး

အား မညသ႔ပ႔ပးေပးသညက သရႏငရနအတြက

အပငး ၆ တြင ေဖာျပထားေသာ သကေမြး၀မး

ေကာငးက႑ဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက

အခနယ၍ မတတမးျပစရမည။ ေျမအသးခမႈ

ပစ တစခခငးစသည ေကးရြာလထ၏ သကေမြး

၀မးေကာငးအတြက အေထာကအပျဖစေနသည

အတငးအတာ။ ထတလပေရာငးခေနၾကသည

သးႏမား။ ၀မးစာအတြက စကပးေနသညသးႏ

မား။ သကေမြး၀မးေကာငး/စားနပရကၡာ လၿခ

မႈႏင ရးရာေျမအသးခမႈတ ႔အၾကား ဆကႏြယ

ခကမား။


63

ေဒသခရပရြာလထတ႔သည ၎တ႔၏ သယဇာတရငးျမစမား ေရ

ရညတညတ႔ေရးအတြကက ပပျပငျပင စမခန႔ခြႏငၾကပါသည။ ရး

ရာေျမလပပငခြငမားတြင ေရထနးေတာမား၊ ကန၊ ေခာငးနေဘးမ

သစေတာမားအား ကာကြယေပးထားသည စညးမဥးစညးကမး

မားလညးပါ၀ငသည။ ရးရာအမလကခြငတြငလညး သားေပါက

ရာသတြင အမလကခြငမျပျခငး၊ အခ႕ တရစာၦနမးစတမားအား

ဖမးဆးခြငတားျမစျခငး သ ႔မဟတ အခ႕ေသာနယေျမမားတြင

အမလကခြင မျပျခငးစသညတ ႔က ထညသြငးျပဌာနးေပးထား

သည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာႏင မရးဖလာ စကပးေရး အေလ

အထမားသည ေျမဆလႊာ၏ ၾသဇာဓါတက ထနးသမးေပးထား

ၾကသည။ ထ႔အျပင လတ႔၏ ကနးမာေရးက ထခကေစသည ဓါတ

ေျမၾသဇာမား၊ ပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆး၊ အငးဆကပးသတ

ေဆးတ႔က အသးမျပဘ ပးမႊားႏငေပါငးပငမားက ထနးခပေပး

ႏငစြမးလညး ရၾကသည။

ေရရညတညတသည ေျမအသးခမႈအေလအထ

မားအား မတတမးတငႏငေရးအတြက အပငး ၆

တြင ေဖာျပထားသည ေျမအသးခမႈစမခန႔ခြျခငး

က႑က အဓကထားေဆာငရြကပါ။ ေရခငါး

လပငနး၊ ေရ၊ ေတာရငးတရစၦာနႏင သစေတာ

စသည သဘာ၀သယဇာတမားအား မညသ႔စမ

ခန႔ခြၾကသည၊ ထသ႔စမခန႔ခြမႈေၾကာင အဆပါ

သယဇာတမား ပမနၾကြယ၀ေနေရးအေပၚ မည

သ႔ သကေရာကမႈရသညတ႔က မတတမးျပစပါ။

သစေတာဖးလႊမးမႈ၊ ေတာေကာငႀကးမား ျမင

ေတြ႕ရမႈအေနအထား၊ ေရခငါးလပငနးအေျခ

အေန။ ရးရာေျမအသးခမႈစနစ ကငသးေနသည

ေဒသမားႏင မကငသးသည ေဒသမားအၾကား

သစေတာထထပမႈႏင အျခားသယဇာတမား

တညတေနမႈတ႔က ႏႈငးယဥသးသပၾကညပါ။

ရးရာဓေလ႔ထးတမးမား ကငသးလကရသည ရပရြာလထမား

သည သယဇာတမား ခြေ၀သးစြမႈကလညး အညအမပင ကငသး

တတၾကသည။ သာတညမမႈက အေလးထားတတသည ဓေလ

မားျဖစျခငးေၾကာင ရးရာေျမအသးခမႈစနစမားက ဆငးရမြေတမႈ

ပေပာကေရးအတြကကလညး ေစာဒကတစခအျဖစ အသးျပ

ႏငေပသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားက ရးရာဓေလအတငး စမ

သးစြေနၾကသည ေဒသမားတြင မဆးမအပါအ၀င ေဘးျဖစလြယ

သည မသားစမားအတြက ေျမကြကမားက မစနစျဖင ႏစစဥခ

ထားေပးတတၾကသည။

ရးရာေျမလပပ ငခြင ႔က အသအမတျပျခငး

ေၾကာင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ သ႔မဟတ ဆငးရႏင

ေျခရသမားအတြက ပ႔ပးကညမႈတ႔က မတတမး

တငႏငရန အပငး ၆ တြင ေဖာျပထားေသာ

သကေမြး၀မးေကာငးဆငရာ က႑မားအား မတ

တမးျပစျခငးက အခနေပးေဆာငရြကပါ။ ရပရြာ

အတြငးမ ထခကခရလြယသမားက ရာေဖြေဖာ

ထတပါ။ ၎တ႔ႏငေတြ႕ဆၿပးလင ရးရာေျမအသး

ခမႈစနစေၾကာင ၎တ႔၏ ေဘးျဖစလြယမႈအား

တးျမငေစသည သ႔မဟတ ေလာကေစသညတ႔

က ေဆြးေႏြးေမးျမနးပါ။ သးႏအထြက ဆတယတ

မႈ သ႔မဟတ ကနးမာေရးဆငရာ အေရးေပၚအေျခ

အေနတ ႔ ႀကေတြ႕ရသညအခါ ဆငးရႏြမးပါးမႈ

မႀကရေစရန ရးရာေျမအသးခမႈ စနစက မညသ႔

ပ႔ပးကညေပးပ။ သယဇာတခြေ၀မႈတြင ရးရာေျမ

အသးခမႈစနစမ မညမလႊမးမးထားသညက သရ

ႏငရနအတြက အပငး ၆ တြင ေဖာျပထားသည

အသးျပပငခြငက႑ရ ေျမယာႏငသယဇာတ

သးစြပငခြင အမးအစားမားအေၾကာငးက ေဆြး

ေႏြးပါ။


64

မ၀ါဒအတြငး ထညသြငးႏငေရးႏင စညးရးေတာငးဆမႈမား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအျဖစ ရးရာေျမလပပငခြငမားအား

မတတမးျပစၿပးျဖစသည သာဓကမားရပါသည။ ၎တ႔အနက တငးရငးသားလထ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဖရမ(ECDF)မ

ထတေ၀ခ႔သည “ကၽြႏပတ႔၏ ရးရာေျမပငဆငမႈမား၊ ျမနမာႏငငအတြငးရ ရပရြာအေျချပ ေရရညတညတ႔သည သဘာ၀

သယဇာတ စမခန႔ခြမႈ” 8 ႏင ကယားျပညနယမ ေျမယာအခြငအေရး လႈပရားမႈကြနယက(KEAN)၏ အစရငခစာျဖစသည

“ကၽြႏပတ႔၏ ရးရာဓေလအရ ေျမအသးခမႈ စမခန႔ခြသညစနစ” 9 တ႔လညး အပါအ၀ငျဖစသည။

ajr,modrf;qnf;cH&rIrsm;tm; ajz&Sif;jcif; odkYr[kwf tem*wfwGif BuHKawGUvmEdkifonfh ajr,modrf;qnf;rIrsm;tm; BudKwifumuG,fjcif;

ေျမယာသမးဆညးမႈမားအား တားျမစကန႔ကြကႏငရနအတြက ရးရာေျမလပပငခြငမားအား မတတမးျပစျခငးက

အဖြ႕အစညးအမားအျပားက ေဆာငရြကလကရသည။ မၾကာေသးမကမ ခြငျပေပးလကသည စမကနးလပငနးတစခသ႔

ေျမေနရာခထားေပးျခငးက တန႔ျပနသညအေနျဖင အဆပါခထားေပးသည ေျမေနရာမားသည ေဒသခလထမားမ ရယ

လပကငေနေသာေျမမားျဖစေၾကာငး သကေသထႏငရနအတြက မတတမးျပစျခငးက ေဆာငရြကၾကသညမးလညး ရ

တတပါသည။ သာဓကမားအေနျဖင စကပးေရးစမကနးလပငနးႀကးမားအား လပပငခြငျပျခငး၊ သ႔မဟတ လမးေဖာက

လပရန သ႔မဟတ ေရအားလပစစစမကနး အေကာငအထညေဖာရန အစးရမ သမးယျခငး၊ သ႔မဟတ ေတာရငးတရစာၦန

မားအတြက ေဘးမေတာအျဖစ တညေထာငသတမတျခငးတ႔ျဖစသည။

8 http://www.ecdfburma.org/images/our%20customary%20land%20-%20eng_for%20web%201.pdf က ၾကညပါ။

9 https://www.facebook.com/Kayah-Earthrights-Action-Network-KEAN-723924817710920/ က ၾကညပါ။


65

အခ႕ေသာအဖြ႕အစညးမားကမ အနာဂါတတြငေပၚေပါကလာႏငသည ေျမယာသမးဆညးမႈမားမ ကာကြယထား

ႏငရနအတြက ရးရာေျမလပပငခြငမားက မတတမးျပစလကရၾကသည။ လမးမားေဖာကလပသညအခါတြင ေျမေစး

ကစားမႈမား ပးတြပါ၀ငလာတတသျဖင လမးတစေလာကရ ေဒသခမား၏ ေျမယာသးစြပငခြငမားအား မတတမးျပစထား

ျခငးသည အလြနအသး၀ငေပသည။

ေျမယာသမးဆညးမႈမားမကာကြယရန သ႔မဟတ ကန႔ကြကရနအတြက ေျမယာလပပငခြငမားက မတတမးျပစ

ျခငးသည မ၀ါဒေရးဆြမႈမားတြင စညးရးေတာငးဆႏငရနအတြက ရးရာေျမလပပငခြင မားအား မတတမးျပစျခငးႏငေတာ

တညႏငမညမဟတေပ။ ဤက႔သ႔အေျခအေနမးတြင မနကနတကသညေျမပမား ေရးဆြျပစျခငးက အဓကထား လပ

ေဆာငသငပါသည။ သ႔မသာ မညသည ဧရယာမားတြင ေျမယာလပပငခြငမားပငဆငထားသည၊ မညသညဧရယာမားသည

လပပငခြငခထား ေပးမႈအတြငး ကေရာကေနသညတ႔က ရငးလငးျပတသားစြာ သျမငႏငေပမည။ ထအခနမးတြင ရးရာ

ေျမလပပငခြငစနစမား၏ အျခားေသာ ဂဏပဒမားအား မတတမးတငျခငးအတြက အခနကနမခသငဘ ေဒသခေကးရြာ

မား၏ ေနာကခသမငးေၾကာငး၊ ေျမယာအသးျပမႈ၊ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားႏင ဆကစပ ေနသည သတငးအခကအလကမားက

ဥးစားေပးေကာကယရပါမည။

ေျမယာသမးဆညးမႈမားအား တားျမစကန႔ကြကရနရညရြယထားသည မတတမးျပစမႈမားတြင ဥပေဒေၾကာငး

ႏငညညြတသည မညသ႔ေသာေျမယာလပပငခြငမား ရယႏငမညက အေလးထား စဥးစားၿပးလင အဆပါလပပငခြငမား

ရယႏငေရးႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး စေဆာငးမတသားထားရမည။ ထ႔အျပင ေစစပည

ႏႈငးေရး နညးဗဟာမားႏင ရညမနးခကမားအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးတငပငရာတြငလညး ေျမယာျပနလညရရေရးအတြက

ႀကးပမးမညေလာ သ႔မဟတ ထကသငသညေလာေၾကးရရေရး ေဆာငရြကမညေလာဟ၍ ကညပပးေပးရမည လပငနး

မားကလညး ထညသြငးထားသငပါသည။

&yf&Gmvlxk\ ajr,mESifh o,HZmw pDrHcefYcGJrIrsm;tm; cdkifrmtm;aumif;apjcif;

သဘာ၀ပတ၀နး ကငထနးသမးေရး သ႔မဟတ သကေမြး၀မးေကာငးလပငနး စမကနးမား၏ တစစတတစ

ေဒသအျဖစ ရပရြာအေျချပ သဘာ၀သယဇာတမား စမခန႔ခြမႈ တးတကေကာငးမြနလာေရးအတြကကလညး ရးရာေျမ

လပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးက အေျခခလပငနးစဥအျဖစ အသးျပႏငပါသည။

ထကသ႔စမကနးမားသည စညးရးေတာငးဆမႈ သ႔မဟတ ေျမယာသမးဆညးခရမႈတ႔အတြက ေဆာငရြကသည

စမကနးမားႏင မတညၾကေပ။ ဤစမကနးမားတြငမ ရပရြာလထ အေနျဖင ၎တ႔ ၏ သယဇာတမားအား စမခန႔ခြမႈမား

ပမေကာငး မြနလာေရးႏင ဆး ျဖတခကမားခမတႏငေရးတ ႔က ဥးစားေပးရညရြယထားေသာေၾကာင ျဖစသည။

သယဇာတမားအား စမအပခပမႈအတြက သတမတထား သည စညးမဥးစညးကမးမား၊ ေဖာေဆာငကငသးေနၾကသည

အဖြ႕ အစညးမားႏင ၎တ႔အား ပမေကာငး မြနလာေစႏငသညနညးလမးမားက မတတမးျပစျခငးသည ဤစမကနးတြင

ပါ၀ငေနသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမ ေပၚထြကလာမည ရပရြာလထ၏အႀကျပခကမားက အစးရထသ႔ ေပး

ပ႔ႏငပါသည။ ထသ႔ မတတမးျပစျခငးအားျဖင သယ ဇာတရငးျမစမားႏငပတ သကသည ရယသးစြ ပငခြငမားအား

ခငမာေစႏငသညအျပင အနာဂတတြင ႀကေတြ႕လာႏငသည သယဇာတထတေဖာမႈမားအား ကာကြယထားႏငေရးအတြက

ရပရြာလထအား ႀကတငျပငဆငထားေပးၿပးသားျဖစႏင ပါသည။ သ႔ေသာ ဤစမကနး၏ ထးျခားခကမာ ေဒသတြငးအဆင၌

အမအကငေျပာငးလမႈမားအား အဓကထား မတ တမးျပစျခငးပငျဖစသည။ ရပရြာလထအတြက ေရရညတညတ႔မညသ

ကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား ပပးေပးေနစဥမာ ပင သဘာ၀ပတ၀နးကငအား ထနးသမးကာကြယေပးထားႏငမည


66

ႏစရညစမကနးမား၊ ပးတြစမခန႔ခြမႈမား သ႔မဟတ အကးရလဒမားမေ၀ခစားႏငေရး အစအမမား၏ က႑တစရပအျဖစ

ေဆာငရြကၾကသညမးလညး ေတြ႕ရရပါသည။ သယဇာတစမအပခပမႈ၏ ေျပာငးလလာမႈမားအား ရာေဖြေဖာထတျခငးႏင

အဆပါေျပာငးလမႈမားအား လကေတြ႕ေဖာ ေဆာငႏငေရးအတြက အနာဂတလပငနးစဥမားႏင ခတဆကျခငးတ႔သညလညး

အသးျပသညနညးလမးမား ကြျပားျခားနားခကတြင အပါအ၀ငျဖစသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကမႈမားေၾကာင သယဇာတ

စမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနလာေစေရးအတြက ေကးရြာအဆင စမခန႔ခြေရးေကာမတအသစမား တညေထာငဖြ႕စညးျခငး

သ ႔ မဟတ တညရဆေကာမတမား သ ႔ မဟတ အဖြ ႕အစညးမားအား ခငမာအားေကာငးေစျခငးတ ႔ကလညး

ျဖစေပၚေစပါသည။

ရပရြာလထ၏ ရးရာဓေလ႔အရ ေျမယာႏငသယဇာတစမခန႔ခြမႈမား အားေကာငးလာေစေရးက ဥးတည ႀကး

ပမးသညအေနျဖင ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစခ႔သညနမနာတစရပအျဖစ “ကၽြႏပတ႔ ပငဆငသည သဘာ၀

သယဇာတမားက ကၽြႏပတ႔သာ စမခန႔ခြမည - ေဒသခတ႔၏ ေျဖရငးနညးမားႏင ရပရြာလထမဥးေဆာငသည ပတ၀နးကင

ထနးသမးေရးတ႔၏ အေရးပါအရာေရာကပတ႔က ေဖာညႊနးလကရသည ကမးေသြးမ ကရငဌာေနတငးရငးသားမား”10

ဟေသာ စာအပက ရညညႊနးလပါသည။

10 http://www.burmapartnership.org/wp-content/uploads/2016/03/Book_We-Will-Manage-Our-Own-Natural-Resources.pdf က ၾကညပါ။


67

rSwfwrf;jyKpkjcif;qdkif&m &nf&G,fcsufrsm;tm;&Sif;vif;wdusapjcif; oHk;oyfcsuf

အထကတြငေဖာျပခ႔သညအတငးပင ဤလမးညႊနစာအပသည မ၀ါဒေရးရႈ စညးရးေတာငးဆမႈ၊ ေျမယာသမး

ဆညးခရမႈအတြက အကာအကြယတစရပတ႔အျဖစ အသး၀ငရသာမက ရပရြာလထ ပးေပါငးပါ၀ငသည ေျမယာအသးျပမႈ

စမကနးေရးဆြျခငး၏ ပထမေျခလမးတစခအျဖစလညး မတယႏငပါသည။ ရပရြာလထပးေပါငးပါ၀ငသည ေျမယာအသးျပမႈ

စမကနးေရးဆြျခငးႏင ပတသကေသာ လမးညႊနခက အေျမာကအျမားရၿပး ၎တ႔သညလညး အသးတညသည ရငးျမစ

မားပငျဖစသည။ အဆပါလမးညႊနခက စာအပအခ႕က ဤစာအပ၏အဆးတြင ‘ေနာကဆကတြ ၁ - အသး၀ငႏငေသာ

ရငးျမစမား’ အျဖစ စာရငးျပစ၍ ေဖာျပေပးထားပါသည။

ဇယား ၄ - ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးတြင ရညရြယခကႏင အဓကလပေဆာငခကမား ကြျပားၾကပက ျပသ

ေနသည ဥပမာမား

ဥပေဒႏင မ၀ါဒအတြက

အေထာကအထား

အေျချပ စညးရး

ေတာငးဆမႈမား

ေျမယာသမးဆညးခရမႈ

မားအား ေျဖရငးျခငး (သ႔)

အနာဂါတတြင ႀကေတြ႕

လာမည ေျမယာသမး

ဆညးမႈမားအား ႀကတင

ကာကြယျခငး

ေကးရြာလထ၏

ေျမယာႏင သယဇာတ

စမခန႔ခြမႈ မားအား

ခငမာအား ေကာငးေစျခငး

မညသညတ႔က

မတတမးျပစရမည

လကေတြ႕ေျမျပငရ ပကတ

အေျခအေနႏင အေလအ

ထမားက မတတမးျပစပါ။

သ႔ မသာ ေျမျပငအေျခအေန

အေပၚ မတည၍ မ၀ါဒ/

ဥပေဒထတြင ေျပာငးလမႈ

မား ထညသြငးႏငေပမည။

ခငမာေသာ ရးရာေျမ လပ

ပငခြငအသအမတျပခရေရး

အတြက ထညသြငးစဥးစား

ရမည ထးျခားျပနာမား

က မးေမာငး ထးျပပါ။

ျပငပၿခမးေျခာကမႈမ လြတ

ကငးသည ေျမယာပငဆင

ခြငေလာကထားမႈက အတ

အလငး ေဖာျပႏငရန အ

တြက ေျမျပငရပကတအေျခ

အေန မားက မတတမးျပစ

ပါ။ ရးရာေျမမား၏ သမငး

ေၾကာငး၊ လကရအသးျပေန

မႈႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငး

တ႔ ပါဝငပါမည

ေဒသခလထအေနျဖင လ

အပေသာေျပာငးလမႈမား ျပ

လပႏငရနအတြက ေျမျပင

ရ ပကတအေျခအေနမားႏင႔

သဘာဝအရငးအျမစမားက

စမခန႔ခြမႈမားက မတတမး

ျပစပါ

မညသညတ႔က

ဥးစားေပးရမည

စညးရးေတာငးဆမႈအတြက

သတငးအခကအလကမား၊

အေျခခ အခကအလကမား

ႏင ကနးဂဏနးမားအား

မတသားထားေရးက ဥးစား

ေပး လပေဆာငပါ။

ေျမယာပငဆငခြင ေလာက

ထားမႈမားႏင အျငငးပြားမႈ

ေျဖရငးျခငးတ႔က ဥးစားေပး

လပ ေဆာငပါ။

လပငနးစဥ အဆငဆငႏင

ေကးရြာလထအတြငးမ ပး

ေပါငးေဆာငရြကမႈမားက

ဥးစားေပး လပေဆာငပါ။


68

မညသည အသးခ

နညးလမးမား

အသးျပရမည


ထားမႈမားအား အတအလငး

ေဖာျပႏငေရးအတြက မန

ကနတကသည ဒစဂစတယ

စနစသးေျမပမားသညအသး

၀ငပါသည။

အကးရလဒ အစးရ၊ မဒယာ၊ အရပဘက

လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ေ၀

မေပးႏငမည အစရငခစာ၊

ဓါတပ ၊ ဗဒယ သ ႔မဟတ

အျခားေသာ စညးရးေတာငး

ဆမႈဆငရာ ပစၥညးမားအား

ဖနတးပါ။


ထားမႈမားအတြက အေထာက

အကျဖစေစမည အစရငခ

စာ၊ ဓါတပ၊ ဗဒယ သ႔မဟတ

အျခားေသာ စညးရးေတာငး

ဆမႈဆငရာ ပစၥညးမားအား

ဖနတးပါ။

ေဒသခလထမ သေဘာတ

အတညျပထားသည ေကး

ရြာအဆငေျမအသးခမႈ အစ

အစဥ

ဥးတည

ရညရြယထားသည

ပရသတ

မ၀ါဒခမတသမား ၊ ႏငင

ေတာအဆငစညးရးေတာငး

ဆမႈ တြင ပါ၀ငသည အရပ

ဘက လမႈအဖြ႕အစညး ကြန

ယကမား

ကမၸဏမား၊ ႏငငေရးသမား

မား၊ တရားရးမား၊ ေဒသခ

အာဏာပငမား

ေဒသခလထ

vkyfief;pOf (4) rSwfwrf;jyKpkjcif;vkyfief;pOfwGif yg0ifrnfholrsm;tm; azmfxkwfowfrSwfjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင မညသညအဖြ႕အစညး၊ မညသညပဂၢလမားပါ၀ငၾကမည၊ ၎တ႔၏ အခနး

က႑မားမာ မညသ႔ျဖစသညတ႔က ေဖာထတသတမတေရးသည ႀကတငျပငဆငမႈ အဆင၏ အေရးႀကးသညအစတ

အပငးတစခပငျဖစသည။ လပငနးမားတြင မညသတ႔ပါ၀ငမည၊ ဤကစၥတြင မညသတ႔စတပါ၀ငစားၾကသညက သတ

မတေဖာထတသည ဤလပငနးစဥက “အကးသကဆငသ ားအား စစစသးသပျခငး” ဟလညး ညႊနးဆႏငပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ အမးမးေသာလပငနးအဆငမားတြင လပဂၢလအမးမး ပါ၀ငဖ ႔လသည။

အဆပါလပငနးမားမာ သကဆငရာ အာဏာပငအဖြ႔အစညးမားထမ တရား၀ငခြငျပခက ေတာငးချခငး (လအပလင)၊

ရပရြာအတြငးမ ကယစားလယမားႏင ပဏာမ ချပညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား စစဥကငးပျခငး၊ ေျမယာလပပငခြငစနစမားအား

မတတမးျပစမႈ စတငျခငးတ႔မသည ရရလာသညသတငးအခကအလက မားအား စစညးျခငး၊ သေတသနလပငနးစဥ၏

ေနာကဆးရလဒမားအား ရပရြာအတြငး သးသပမႈႏင ျပငပပဂၢလမားသ႔ စညးရးေတာငးဆမႈမားအတြက ေ၀မျခငးႏင

အသးျပျခငး စသည အဆးသတလပငနး အဆငမားအထ ပါ၀ငေနပါသည။


69

စမကနးေရးဆြမႈ ပဏာမအဆငတြင ေအာကပါအခကမားက အေရးတႀကး ထညသြငးစဥးစားထားရမည -

• မတတမးျပစျခငးလပငနးေဆာငရြကရန ခြငျပခကက မညသ႔ဆမ ေတာငးခရမညနညး

• ေကးရြာအတြငး ချပညႏႈငးမႈအစညးအေ၀းမားတြင မညသတ႔ပါ၀ငသငသနညး

• သေတသနလပငနးစဥအား ဒဇငးေရးဆြရာတြင မညသတ႔ပါ၀ငသငသနညး

ရပရြာလထ၊ အျခားေသာ အကးသကဆငသမားႏင ပဏာမချပေဆြးေႏြးမႈႏင စမကနးေရးဆြမႈဆငရာ အစညး

အေ၀းမားကငးပသညအခါတြငလညး ေအာကပါလပငနးအဆငမား၌ မညသတ႔ ပါ၀ငသငသညက တတကက ေဖာ

ထတသတမတႏငပါလမ႔မည။ ဥပမာ - ေကးရြာအတြငးမ နယေျမတစခက ပးတြေရြးခယၿပးၿပဆပါက သေတသနလပငနး

မားအား ကညပပးေပးမည၊ ေပါငးစပညႏႈငးေပးမည ေဒသခလထ/ေကးရြာအတြငးမအဓကပဂၢလမားက မျဖစမေန

ေဖာထတသတမတေပးရပါမည။ ရပရြာအတြငး ကညပပးမည႔သမားကလညး ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငး

ဆငရာ လပငနးစဥႏင အသးျပမည နညးလမးမားအား သငတနးေပးေလ႔ကငထားျခငးျဖင ၎တ႔၏အခနးက႑မား ႏင

ေမာမနးခကမား ရငးလငးျပတသားေနမညျဖစသည (သငတနးေပးျခငးႏငပတသကသည အခနး ၅ က ၾကညပါ)။

ထ႔အျပင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးမႈမား၊ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားႏင အလြတသေဘာေဆြးေႏြးမႈမားမ တစဆင မတ

တမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ရပရြာလထအတြငးမ မညသညအပစမားႏင တစသးပဂၢလမား ပါ၀ငသငသည ကလညး

ေဖာထတသတမတထားရပါမည။ အေသးစတက အခနး ၆ တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။

သကဆငရာရပရြာလထသာမကဘ အျခားပဂၢလမားျဖစသည အစးရပငးမ သ႔မဟတ တငးရငးသား လကနက

ကငအဖြ႔အစညးမား(EAOs)ႏင အနးအနားေကးရြာမားမ ကယစားလယမားသညလညး ပါ၀ငသငပါသည။ ၎တ႔၏

ပါ၀ငပတသကမႈမားသည မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ ရညရြယခကမားအေပၚ လးလးလားလားမတညေနပါသည

(ရညရြယခကမားအား ရငးလငးျပတသားစြာ ခမတျခငးႏင ပတသက၍ ၿပးခ႔သညလပငနးအဆငက ၾကညပါ)။


70

tpdk;&ydkif;rS yg0ifywfoufrI

သကဆငရာ ဌာနဆငရာမား (စကပးေရးဥးစးဌာန၊ စကပးေျမမားစမခန႔ခြေရးႏင စာရငးအငး ဥးစးဌာန၊

သစေတာဥးစးဌာန စသည)၊ ေရြးခယတငေျမာကခထားရသည ကယစားလယမား၊ ရးရာဓေလ႔အရ ေခါငးေဆာငမား၊

EAO မားႏင ၎တ႔အတြငးမ သကဆငရာဌာနမားႏင အျခား လကနကကငအဖြ႔ အစညးမားအား လအပပါက မည

သ႔ခဥးကပရမညက အကးသကဆငသမားအား ဆနးစစသးသပထားျခငးက အေထာကအကျပပါလမ႔မည။ မတတမး

ျပစျခငး လပငနးစဥ၏ လပငနးအဆငအသးသးတြင အဆပါအဖြ႕အစညးမား၏ ပါ၀ငပတသကမႈမားက သေတသန

လပငနးအစအစဥထတြင တတကက သတမတထားသငပါသည။ မညသတ႔ပါ၀ငသငသညဟေသာ ဆးျဖတခကမား

ကလညး သကဆငရာ ရပရြာလထအား ချပညႏႈငးသညအခါတြင ျပလပသငၿပး စမကနးေရးဆြမႈ ကနဥးအဆင အစညး

အေ၀းမားတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးထားရမည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး သကဆငရာဌာနအသးသးမ ၀နထမးမား ပါ၀ငေနျခငးျဖင မတတမး

ျပစမႈလပငနးႏင ရလဒမားအား အစးရႏငခတဆကတငျပမႈမားအတြက လအပေသာ ကညပ႔ပးမႈမား ရရႏငသညအျပင

ရးရာဓေလ႔အရစမခန႔ခြသညစနစမားကလညး ၀နထမးမားမ ပမသေဘာေပါကနားလည ႏငေစပါသည။ မတတမးျပစ

ရျခငး၏ ရညရြယခကမာ ေျမယာဆငရာ မ၀ါဒမားႏင ဥပေဒမားအား လႊမးမးႏငရနဆပါက မ၀ါဒႏငဥပေဒေရးဆြမႈမားတြင

ထညသြငးႏငရနအတြက မညသည သတငးအခကအလကမားအား မညသညပစမးျဖငေပးပ ႔ရမညက သရႏငရန

သကဆငရာ ဌာနဆငရာ၀နထမးမားႏင အျမငခငး ေဆြးေႏြးဖလယထားျခငးက အသး၀ငပါလမ႔မည။

ထသ႔ေဆာငရြကႏငရနအတြက နညးလမးတစခအေနျဖင စမကနးေရးဆြသညအဆင႔မာပင မတတမး ျပစျခငး

လပငနးစဥအေၾကာငးက သကဆငရာ အစးရတာ၀နရပဂၢလမားႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးထားျခငးႏင မတတမးျပစမႈရလဒမား

အား ရပရြာလထမ ချပမေ၀သညအခါတြငလညး အစးရ၀နထမးမားအား ဖတၾကားတကေရာကေစျခငးျဖစသည။

ေကးရြာအတြငး မတတမးျပစမႈလပငနး ေဆာငရြကသညအခါတြင ဆကစပဌာနမတာ၀နရသမားႏင ေဒသႏရအာဏာ

ပငမားအား ပါ၀ငေစျခငးကလညး အျခားနညးလမးတစခအျဖစ အသးခႏငပါသည။ ထကသ႔ ေဆာငရြကျခငးအားျဖင

မတတမးျပစျခငး

လပငနးစဥ၏

အမးမးေသာ

လပငနးအဆငမားတြင

မညသ႔ေသာ ပဂၢလမား

ပါ၀ငသငသညက

ေဖာထတသတမတေရးႏင

စမကနးေရးဆြေရးတ႔အတြက

စာမကႏာ ၅၇ ရ

ေနာကဆကတြ ၂ တြင

ေဖာျပထားေသာ ျဖညစြကပစက

အေထာကအကအျဖစ

အသးျပႏငပါသည။

ရးရာေျမ လပပငခြငမားအား အစးရပငးမ ပမသျမငလာၿပး နားလညသေဘာ

ေပါကမႈက ျမငမားေစသညဟ အခ႕ေသာ NGO မားက ရႈျမငထားၾကသက႔သ႔

ဆကစပဌာနမားမ တာ၀နရပဂၢလမား၊ အျခားေသာ အာဏာပငအဖြ႕အစညး

မား ေတာကေလာကပါ၀ငေနျခငးေၾကာင ေဒသခလထအေနျဖင သတငး

အခကအလကမား လြတလပစြာ မေ၀ႏငမႈႏင ေဒသအေျခအေနအား ပြင

ပြငလငးလငး ေဆြးေႏြးႏငမႈတ ႔က ပတပငရာေရာကသညဟလညး အခ႕က

သးသပထားၾကသည။ ထ႔ေၾကာင အစညးအေ၀းမားတြင အစးရ၀နထမးမား

အား မညသညအခနတြင ပါ၀ငေစသငသည၊ မညသည အတငးအတာအထ

ပါ၀ငေစသငသညတ႔က အဓကထား စဥးစားသငေပသည။ အထးသျဖင အပခပ

မႈအဖြ႕အစညး ႏစရပရသညေဒသမားတြင အစးရဘကမ ပါ၀ငပတသကမႈ

အတြက ဆးျဖတခကခမတေရးမာ ပ၍သမေမြ႕နကနတတပါသည။ ဤကစၥ

ႏငပတသက၍ သကဆငရာေဒသခလထႏင ႀကတငညႏႈငး ေဆြးေႏြးမႈမားက

မျဖစမေန ေဆာငရြကထားရပါမည။


71

vkyfief;pOf (5) &yf&GmvlxkESifh aqG;aEG;nd§EIdif;yGJrsm; usif;yjyKvkyfjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနး ေဆာငရြကမညေဒသအေပၚမတည၍ ေဆာငရြကမညလပငနးစဥမားအတြက

လပငနးစဥ (၄) တြင ေဆြးေႏြးခ႔သညအတငး ၿမ႕နယ ႏင/သ႔မဟတ ေကးရြာအပစအဆငရ သကဆငရာ အာဏာပင

မားထမ တရား၀ငခြငျပခကက ေရးဥးစြာ ရယထားရပါမည။

အရပဘကအဖြ႕အစညးေခါငးေဆာငမားဥးစးေသာ ေဒသခမားႏင႔ ေဆြးေႏြးပြ

ေနာကတစဆငအေနျဖင လပငနးစဥ(၄)တြင ေဆြးေႏြးခ႔သညအတငးပင ရပရြာအတြငးမ အဓကပဂၢလမား၊

အျခားေသာ အကးသကဆငသမားႏင ေကးရြာအတြငးချပေဆြးေႏြးမႈမားက ေဆာငရြကရပါမည။ ပဏာမေဆြးေႏြးမႈမား

အတြက သေတသနလပငနး ေဆာငရြကလသည ေကးရြာအသးသးမ ကယစားလယမားအပါအ၀င ေဒသအတြငးမ ရပမ

ရပဖမားအား ေတြ႕ဆတငပငရမည။ အဆပါေကးရြာ အျပင အနးအနားေကးရြာမ ရးရာဓေလအရ ေခါငးေဆာငမားသာမက

အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားကပါ ထညသြငးဖတၾကားရပါမည။ ဤအဆငတြင အစးရပငးမလညး ပါ၀ငသငသညဟ

ယဆပါက မညသညဌာနအားဖတၾကားမညကလညး စဥးစားသးသပရပါမည။ မတညေသာအပစမားအား သးသန႔ေတြ႕ဆမႈ

မား ျပလပႏငသကသ႔ ၎တ႔အားလးက တစၿပငနကေတြ႕ဆမႈမားလညး ျပလပႏငပါသည။

ရပရြာလထမားအတြက ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစေရးသည မညသညအတြကေၾကာင အေရး

ႀကးရသညက ရငးလငးေျပာၾကားေပးႏငရန ေနာကခသတငးအခကအလကမားက ေျပာၾကားေပးျခငးျဖင လပငနးစဥက

စတငႏငပါၿပ။ ဤလမးညႊနစာအပ၏ အခနး(၂)တြင ေဖာျပထားခ႔သည လကရဥပေဒမႈေဘာငမားအရ ရးရာေျမလပပင

ခြငအေပၚ ရႈျမငပႏင ဥပေဒေၾကာငးအရ အကာအကြယ ေပးထားမႈမားအပါအ၀င ျမနမာႏငငအတြငးရ ရးရာေျမလပပင

ခြငႏငပတသကသည ၿခငသးသပခကမားက ပဏာမမတဆကတငျပေပးျခငးက အသး၀ငပါလမ႔မည။

ရးရာေျမလပပငခြငမတတမးျပစျခငးတြင မညသညက႑မားပါ၀ငေနသညက အေကာငးဆး ရငးျပႏငသည

နညးလမးမာ ဤလပငနးစဥက ေဆာငရြကခ႔ဖးသညေကးရြာမ ပဂၢလမားအား ဖတၾကား တကေရာကေစၿပး ဤလပငနးစဥ

မ မညသညအကးရလဒမားအားရရခ႔သညဆေသာ ၎တ႔၏ ကယပင အေတြ႕အႀကမားက ေျပာျပေစျခငးပငျဖစသည။


72

ကနဥး ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈ(မား)တြင ေအာကပါတ႔က ဥးတညရညရြယထားသငပါသည -

• မတတမးျပစျခငးဆငရာ ရညရြယခကမားႏငစပလဥး၍ ဘသေဘာတညခကမား ရယပါ (လပငနးစဥ (၂) က

ၾကညပါ)။

• မတတမးျပစျခငးေၾကာင ေပၚေပါကလာႏငသည ဆးရႈးႏငေျခမား (ဥပမာ - အျငငးပြားမႈမား) အေၾကာငး ႏင

၎တ႔အား မညသ႔ေလာခေပးႏငမည သ႔မဟတ ထခကမႈေလာပါးေစႏငမည စသညတ႔က ေဆြးေႏြး ညႏႈငးပါ။

• မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကမႈအတြက ေဒသခလထထမ ေႏာငဖြ႕မႈကငး၍ ႀကတငချပအသေပးထားသည

သေဘာတညခက (FPIC) မညသ႔ရယမညက သေဘာတညခကရယထားပါ။

• ေျမယာလပပငခြင မတတမးျပစေရးအတြက ေကးရြာအတြငးမ နယေျမမား သတမတျခငး၊ ေကးရြာအတြငး မ

ကညပပးမညသမား ေရြးခယျခငးတ႔အတြက သေဘာတညခကမား ရယထားပါ။

ay:aygufvmEdkifonfh qHk;½IH;Edkifajcrsm;ESifh 4if;wdkYtm; rnfokdYavQmhcsEdkifrnf odkYr[kwfxdcdkufrIavsmhyg;apEdkifrnfwdkYudk BudKwifqef;ppfxm;yg

ရးရာေျမလပပငခြငအားမတတမးျပစျခငးေၾကာင သကဆငရာရပရြာအတြငး ႀကေတြ႔လာႏငသည အႏရာယ

ျဖစႏငေျခမား၊ ေပၚေပါကလာႏငသညျပနာမားအား မညသ႔ေျဖရငးသငသညက ရပရြာ လထႏင ပဏာမေတြ႕ဆညႏႈငး

မႈမား၊ စမကနးေရးဆြမႈ အစညးအေ၀းမား ကငးပေနသညအခါတြင မျဖစမေန ထညသြငးေဆြးေႏြးရမည။

ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးအတြက ျပငဆငရာတြင ပထမဥးဆးလပေဆာငရမည လပငနးအဆင

မားအနကတစခမာ ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခ အကျဖတဆနးစစခကက ရပရြာကယစားလယမားႏငအတ ပးေပါငးေဆာင

ရြကျခငးျဖစသည။ ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခ အကျဖတဆနးစစခကဆသညမာ ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး

ေဆာငရြကသည အခနအတြငး သ႔မဟတ လပငနးစဥမ ရလဒမားျဖင ထတလပဖနတးထားေသာ ေျမပမားႏင စာရြက

စာတမးမားရ အခကအလကမားႏငပတသက၍ ေပၚေပါကလာႏငသည ေဘးအႏရာယမားက ေဖာထတသတမတ

ႏငေစမည လပငနးတစမးပငျဖစသည။ ေဖာထတ သတမတၿပးသည ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခ တစခခငးစအတြကက

လညး အဆပါအႏရာယ ျဖစႏငေျခ မား

ေၾကာင ေနာကဆကတြခစားရမည ဆးကး

မား၏ ျပငးထနမႈပမာဏႏင ေပၚေပါကလာ

ႏငသည အတငးအတာတ ႔အား ႀကတင

ဆနးစစျခငးကလညး မျဖစမေန ေဆာငရြက

ထားရပါမည။

ပ ၈ - ေဘးအႏရာယ ျဖစႏငေျခမားအား

အက ျဖတဆနးစစရာတြင အဓကကသည

သတမတ ခကမား


73

ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခ အကျဖတဆနးစစခက ႀကတငေဆာငရြကထားျခငးေၾကာင အဆပါ ေဘးအႏရာယ

ျဖစႏငေျခမားအား ေလာချခငး သ႔မဟတ ထခကမႈေလာပါးေစျခငးတ႔က ရပရြာလထမားႏင ပးေပါငး ေဆာငရြကႏငေပ

မည။ ႀကေတြ႕လာႏငသည ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင ၎တ႔အား မညသ႔ေလာခႏငမည သ႔မဟတ ထခကမႈေလာ

ပါးေစႏငမညတ႔က ေအာကတြင နမနာမား ေဖာျပေပးထားပါသည။

tjiif;yGm;rIrsm; ay:aygufvmEdkifrI

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးေၾကာင ႀကေတြ႕လာရႏငသည ေဘးအႏရာယမားတြင အႀကးမား

ဆးတစခမာ အျငငးပြားမႈမား ျဖစေပၚလာႏငျခငး သ႔မဟတ ပမျပငးထနလာႏငျခငးပင ျဖစသည။ ရးရာေျမလပပငခြငအား

မတတမးျပစျခငးေၾကာင အျငငးပြားမႈပစအမးမးက အစပးေစသည၊ ေပၚေပါကေစသည သ႔မဟတ တးပြားလာေစသည။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရာတြင တာ၀နယမႈတာ၀နခမႈျပည၀လသညဆပါက ျဖစေပၚလာႏငသည အျငငးပြား

မႈမားအား ႀကတငေဖာထတ ထားေရးႏင ၎တ႔အား ေလာခေပးႏငမည႔ သ႔မဟတ ထခကမႈ ေလာပါးသကသာေစႏငမည

အစအမ သ႔မဟတ နညးဗဟာတ႔က ႀကတငေရးဆြသတမတထားေရးက မျဖစမေနေဆာငရြကရပါမည။

ေျမယာႏငပတသကသည အျငငးပြားမႈမားသည ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးက ေဆာငရြကျဖစ

ေစေသာ တြနးအားတစရပပငျဖစၿပး မတတမးျပစမႈလပငနးစဥကယတငကက အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးေပးႏငမည

နညးလမးတစရပ ျဖစလာႏငေပသည။ သ႔ေသာ ေျမယာလပပငခြငဆငရာ အၿပငအဆင ႀကးပမးမႈမားက ေပၚေပါကလာ

ေစႏငသညမ႔ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥသည ရရငးစြ အျငငးပြားမႈမားအား ပမတငးမာလာေစႏငသညအျပင ေနာက

ထပ အသစမားကလညး ေပၚေပါကလာေစႏငပါသည။ အျငငးပြားမႈမား ထပမေပၚေပါကလာႏငေျခမာ မတတမးျပစမႈ

လပငနးစဥအတြငး ျဖစႏငသက႔သ႔ စေဆာငးထြကေပၚလာသည သတငးအခကအလကမားႏင ေျမပမားအား ေဒသခလထ၊

CSO မားႏင အျခားေသာ အကးသကဆငသမားအၾကား မညသ႔မေ၀သည၊ မညသ႔သးစြသည စသညအခကမားႏင


74

ပတသက၍ သေဘာထားကြလြမႈမားေၾကာင လပငနးစဥၿပးဆးသြားသညအခါတြငလညး အျငငးပြားမႈအသစမား ထပမ

ေပၚထြကလာႏငပါေသးသည။

သေဘာတသတမတထားသည မတတမးျပစျခငးဆငရာ ရညရြယခကမားအေပၚမတည၍ အထးသျဖင

ေျမယာသမးဆညးခရမႈမားအား ကန႔ကြကတားျမစရန၊ အနာဂါတတြင ေျမယာမတပတငျခငးက ေဆာငရြကရန သ႔မဟတ

ေျမယာစမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနလာေစရနစသည ရညရြယခကမား ပါ၀ငမသာလင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငး

ျခငးက ပမသငေလာပါလမမည။ အခ႕ကစၥရပမားတြငမ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးႏငရနႀကးစားျခငးထက

တစဘကဘကအား ဘကလကျခငးမျပဘ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥသည ေပၚေပါကေနသည အျငငးပြားမႈမားအား

မတတမးတငႏငေရးကသာ ဥးစားေပးေဆာငရြကသငပါသည။ ေျမယာႏငပတသကသည အျငငးပြားမႈမားက ေျဖေလာေပး

ရမည အႏရာယျဖစႏငေျခမားသာမဟတဘ ရရငးစြ ရးရာဓေလအရ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးဆငရာ ယႏရားမား၏ လက

ေတြ႕ေျဖရငးေဆာငရြကပမားႏင ထငရားေကာငးမြနသည ေျဖရငးမႈမားရ ဆးျဖတပငခြငအာဏာ ခြေ၀သးစြမႈစနစတ႔က

မတတမးျပစျခငးအတြက သတငးအခကအလကမားရရႏငသည အဓကနယပယမားပငျဖစသည။ ထ႔အျပင ရးရာဓေလ

စနစႏင အစးရအပခပမႈစနစမား အားနညးသည အခါမးတြငမ ေျဖရငးရနမလြယကတတေၾကာငးက သကေသျပႏငသည

အျငငးပြားမႈမားလညး ေတြ႕ရ မတသားႏငေပမည။

tjiif;yGm;rIrsm;tm; xdcdkufrIavsmhyg;apEdkifrnfhenf;AsL[mwpf&yf a&;qGJjcif;

အျငငးပြားမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင အေရးအႀကးဆးေသာအခကမာ ရးရာေျမလပပငခြငမားအား

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ရညရြယခကမားအတြက ရငးလငးတကၿပး အားလးႏင ေ၀မထားသည ရညမနးခကမား

ထားရေရးႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာေပါကနားလညႏငေရးတ႔ပင ျဖစသည။ အျငငးပြားမႈမားေပၚေပါကလာသည

အခါတြငလညး ပါ၀ငပတသကေနသမား အားလးက အဆပါရညမနးခကမားအား ျပနေျပာငးေျပာျပေပးျခငးျဖင နားလည

မႈ လြမားျခငးႏင အျငငးပြားမႈမားက ေလာခေပးႏငပါလမ႔မည။

• ရညရြယခကမား ရငးလငးျပတသားေနပါေစ။ ေဖာထတရရလာသည သတငးအခကအလကမားႏင ေျမပ

မားအား မညသ႔အသးျပမညနညး၊ မညသမအသးျပမညနညး။

• မညသ႔ေသာ အျငငးပြားမႈမား တညရေနသည သ႔မဟတ ေပၚေပါကလာႏငသညႏင ၎တ႔အားမညသ႔

ကငတြယေျဖရငးရမညတ႔က ရပရြာအတြငးမ ေရ႕မေနာကမပဂၢလမားႏင ႀကတငတငပငပါ။

• မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ အေၾကာငးက အနးအနားေကးရြာမားသ႔လညး အသေပး အေၾကာငးၾကားထား

ပါ။ ပထမဥးဆး စစဥကငးပသည သတငးအခကအလကမေ၀မႈ အစညးအေ၀းႏင ရပရြာလထပးေပါငး

ပါ၀ငသည ေျမပေရးဆြမႈက႑မားသ႔ အနးအနား ေကးရြာမားမ ကယစားလယမားက ဖတၾကားေပးပါ။

• နယနမတဆငရာ အျငငးပြားမႈမားက ေျမပေပၚတြငမညသ႔မတသားထားမညဆသည အခကႏငပတသက

၍ ရငးလငးတကေသာ အစအစဥမား ရထားရမည။

• အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးေပးႏငရန ႀကးပမးမညေလာ။ မတတမးျပစျခငး၏ ရညရြယခကကယတင

ကပင ေျမသမးခရမႈအား ကန႔ကြကေရးအတြကျဖစသည၊ ေျမယာမားက ေနာငတစခနတြင မတပတငထား

လသည သ႔မဟတ ေကးရြာအတြငး ေျမယာစမခန႔ခြမႈ တးတကေကာငးမြနလသညဆပါက ဤအခကမာ

မရမျဖစ အလြနအေရးႀကးေပသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးေပးေရးက ရညရြယခကအစတ

အပငးတစခအျဖစ သတမတထားပါက ျဖစႏငလင တညရေနဆ ရးရာဓေလ႔အရ အျငငးပြားမႈမားအား

ေျဖရငးသညယႏရားမားႏင ေကးရြာအတြငးရ အသအမတျပထားသည အဖြ႕အစညးမားႏငပးေပါငး ေဆာင


75

ရြကရပါမည။ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးလပငနးစဥကလညး ေကးရြာအတြငးမ ခသမာဓထားရသညစနစမား

၏ အေထာကအထားအျဖစ မတတမးျပစထားရပါမည။

အႏရာယျဖစႏငေျခ အကျဖတဆနးစစခကႏင အျငငးပြားမႈမား၏ ထခကမႈေလာပါးေရး နညးဗဟာမား ေရးဆြ

ေဆာငရြကသညအခါတြင မမ၏ရညရြယခကမားက မညမလႊမးမးႏငမည၊ မညသ႔ေသာ အႏရာယမား ေပၚေပါကလာႏင

သည၊ မညသ႔ေသာ ထခကႏငေျခေလာပါးေရး လပငနးစဥမားသည မမ ရညမနးခကပနးတငမားႏင အကကညဆးျဖစ

မညတ႔က ထညသြငးစဥးစားထားရပါမည။

Oya'ESifh rl0g'rsm;twGuf taxmuftxm; tajcjyK pnf;½kH;awmif;qdkrIrsm;

အကယ၍ ဥပေဒႏင မ၀ါဒမားတြင ရးရာေျမလပပငခြငအဂၤါရပမားက ထညသြငးႏငရန ရညရြယထားသညဆ

ပါက အျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကလာႏငေျခမားက ေအာကပါအတငး စမထနးခပထားႏငပါသည။

• ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးေပးျခငး သ႔မဟတ တစဘကဘကတြင ရပတညေပးျခငး တ႔ထက ေပၚ

ေပါကေနသည အေနအထားအတငး မတတမးေရးသားထားျခငး

• မညသညဧရယာအား မညသမပငဆငလပကငခြငရသညဟ ဆးျဖတသတမတေပးျခငးထက ေျမပမား

အသးျပ၍ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားစတငႏငရန ပပးကညျခငး

• ေျမပမားေရးဆြျပစသညအခါတြင ေျမယာလပပငခြင႔ေတာငးဆသ တစဥးထကပေနေသာ ေနရာမား၊

နယနမတသတမတမႈ မေသခာေသာေနရာမားအတြက ေဒသခမားအား “မနကနတကေသာ” နယနမတ

သတမတမဥးမား ေရးဆြေပးရန ဖအားေပးျခငးထက ပကတအေနအထားအတငးကသာ မတတမးေရး

သားျပစျခငး

• ေျမပေရးဆြသညအခါတြင ေတြ႕ရခရသည အျငငးပြားမႈမားႏငပတသက၍ ၎တ႔အား မညသ႔ ေျဖရငးေပး

ခသည (သ႔မဟတ မေျဖရငးေပးႏငသညတ႔က) မတတမးျပစျခငး

ေျမယာအျငငးပြားမႈတစခ၏ ရႈေထာငအမးမးအား မတတမးျပစေရးက ဥးတညလပေဆာငသည ေဘးအႏရာယ

ျဖစႏငေျခေၾကာင ထခကမႈေလာပါးသကသာေစေရးနညးဗဟာ ရထားသညတင အဆပါ အျငငးပြားမႈႏငပတသက၍

ေဒသခမားအား ဖြငဟေဆြးေႏြးေစျခငးျဖင ရငဆငေနရသည ျပနာမားအား ေဆြးေႏြးပြတြင အစေဖာ ထညသြငးေပး

ျခငးကလညး ေဆာငရြကႏငပါသည။ နယနမတသတမတခကႏင ပတသက၍ အမေထာငစႏစခအၾကား သ႔မဟတ

ေကးရြာႏစခအၾကား အျငငးပြားေနသညအခါမးတြင ျပနာပမႀကးထြားလာမညက စးရမေသာေၾကာင တစဘကႏင

တစဘက မေၾကလညမႈမားအား ထတမေျပာမေစရန ေရာငလႊတတၾကသည။ ထအခနမးတြင မတတမးျပစျခငးႏင

ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးျခငး မားေၾကာငလညး အျငငးပြားမႈမား ပမဆးရြားလာတတသျဖင အျငငးပြားမႈေၾကာင ထခကမႈ ေလာပါး

သကသာေစေရး နညးဗဟာမား ရထားဖ႔လေပသည။

ajr,modrf;qnf;cH&rIrsm;tm; ajz&Sif;jcif; odkYr[kwftem*wfwGif BuHKawGUvmEdkifonfh ajr,modrf;qnf;rItm;BudKwifumuG,fjcif;

လကရရငဆငေနရသည ေျမယာပဋပကၡမားအား ေျဖရငးႏငရန သ႔မဟတ အနာဂါတတြင ႀကေတြ႕လာရႏင

သည ေျမယာသမးဆညးမႈမားမ ကာကြယႏငေရးတ႔အတြက အဖြ႕အစညးအမားစသည ရးရာေျမလပပငခြငမားက မတ

တမးျပစထားလၾကသည။ ဤျဖစရပမးတြင ေျမယာလပပငခြငအား မတတမးျပစလေသာ ဆႏၵမားသည အျငငးပြားမႈ


76

သ႔မဟတ အျငငးပြားမႈျဖစေပၚလာႏငေျခတ႔အေပၚတြင အေျခခေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ ရးရာေျမလပပငခြငအား

မတတမးျပစျခငးေၾကာင ေျမယာပဋပကၡမားအား ေျဖရငးႏငျခငး သ႔မဟတ ေျပလညေစျခငး ရမရ ဆသညမာ ရငဆင

ေနရသည ေျမယာပဋပကၡမား၏ သေဘာသဘာ၀အေပၚ မတညေနသညအျပင အေလးအနကထား စဥးစားခငခနဖ႔လညး

အထး လအပပါသည။

ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခေၾကာင ထခကခရမႈေလာပါးသကသာေစေရး နညးဗဟာမားတြင ထညသြငးစဥးစား

ရမည အခကမားမာ -

• မတတမးျပစျခငးလပငနးက ပ႔ပးကညေပးမည အဖြ႔အစညးမားသည ေစ႔စပညႏႈငးေရး၊ ၾကား၀ငျဖနေျဖ

ေပးေရးႏင စညးရးေတာငးဆမႈဆငရာ စြမးရညမား၊ နညးဗဟာမား ရထားရပါမည။ အခ႕ေသာ အေျခ

အေနမားတြင ပဋပကၡညႏႈငးျဖနေျဖမႈအတြက ျပငပမ ၾကားခပဂၢလမားအား ၀ငေရာကကညေစျခငး

ကလညး ေဆာငရြကရေလရသည။

• အနာဂါတတြငႀကေတြ႕လာႏငသည ေျမယာသမးဆညးမႈ သ႔မဟတ ေျမေစးကစားမႈမားက ကာကြယ

ႏငရနအတြက ေျမပေရးဆြျခငးေဆာငရြကသညအေျခအေနမားတြငမ နယေျမေရြးခယ သတမတရာတြင

စစညးညညြတမႈအားေကာငးၿပး ဥးေဆာငမႈေကာငးမြနသည ရပရြာေဒသမားက ဥးစားေပး ေရြးခယသင

ပါသည။

a'ocHvlxk\ ajr,mESifh o,HZmwpDrHcefYcGJrIcdkifrmtm;aumif;vma&;

သဘာ၀သယဇာတ စမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနလာေစေရး သ႔မဟတ ေဒသအတြငးရ ေျမယာအားလးအတြက

သ႔မဟတ တစစတတစေဒသအတြက ေျမယာအသးခမႈအစအမမား ေရးဆြျပစရန ရညရြယထားသညဆပါက မတတမး

ျပစျခငးလပငနးစဥက လကရတြင မညသ႔ေသာအျငငးပြားမႈမား ႀကေတြ႔ေနရသည၊ ၎တ႔အား မညသ႔ ေျဖရငးႏငမည၊

ေျဖရငးရာတြငလညး မညသတ႔ပါ၀ငသငသညတ႔က နားလညသေဘာေပါကႏငရန ေဆာငရြကသညနညးလမးတစခအျဖစ

အသးျပႏငပါသည။ ရပရြာေဒသအတြငး၌ေသာလညးေကာငး ေကးရြာအခငးခငးၾကား၌ေသာလညးေကာငး ေပၚေပါကေန

သည အျငငးပြားမႈမားအား ညႏႈငးျဖနေျဖရာတြင ရးရာဓေလ႔အရကငသးသည စနစမားသညသာ သငေလာေပသည။

ေျမယာအသးခမႈ စမကနးေရးဆြျခငးမာလညး ေျမယာသမးဆညးမႈမားႏင ဆကစပေျဖရငးဖ႔လပါသည။ စမကနးေရးဆြ

ျခငး လပငနးစဥ ေဆာငရြကသညအခါတြငမႈ ရးရာဓေလ႔အရ သ႔မဟတ ရပရြာလထမ နားလညလကခထားသည ေျမယာ

အသးခမႈ၊ ဇနသတမတျခငးတ႔ႏင အစးရပငးမ ကငသးေဖာေဆာငလကရသည ေျမယာအသးခမႈ၊ ဇနသတမတျခငး

တ႔အၾကား ေစ႔စပညႏႈငးဖ႔ လအပလာႏငပါသည။

ta&;BuD;owif;tcsuftvufrsm;tm; trsm;jynfolodkY csjyay;jcif;aMumifhjyifyyk*¾Kdvfrsm;rS tusKd;pD;yGm;rsm; 0ifa&muf&,lvmEdkifjcif;

ယဥေကးမႈဆငရာ၊ ယၾကညကးကြယမႈဆငရာ သ႔မဟတ ေဂဟစနစ/ဇ၀မးကြစနစဆငရာ တနဖးမားျဖင ျပည

ႏကေနသည ဧရယာမားအား ေျမပေရးဆြထားျခငးျဖင ရးရာဓေလ႔အရ စမခန႔ခြေနသညေျမမားအား ျပငပပဂၢလမား၀င

ေရာကသမးယျခငးမ ကာကြယရာတြင အသး၀ငႏငသညဆေသာျငား ေျမပေရးဆြထားျခငးေၾကာငပင အဆပါေဒသမား

အေၾကာငးက ျပငပပဂၢလမားမ အလြယတကသတထားမျခငး မးလညးျဖစသြားႏငပါသည။ ဥပမာ တနဖးျမငမားသည

သယဇာတမားအေၾကာငးက ျပငပအဖြ႔အစညးမား သရသြားသညအခါတြင ရငးႏးျမပႏရန သ႔မဟတ ထနးသမးေစာင

ေရာကရန စတ၀ငစားလာႏငျခငးမး ျဖစသည။


77

½dk;&m"avht& pnf;rsOf;rsm;ESifh tavhtusifhrsm;tm; w&m;0ifowfrSwfjcif;ESifh]yHkaoxm;&Sdjcif;}wdkYaMumifh ay:aygufvmEdkifonfh tEã&m,frsm;

ရးရာေျမလပပငခြငအား ေျမပေရးဆြျပစျခငး၊ ေျမယာအသးျပမႈႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ ရပရြာအတြငး စညးကမး

သတမတခကမားအား စာျဖငေရးသားမတတမးတငျခငးတ႔ေၾကာင “ပေသထားရသည” သေဘာမးသကေရာကသြားႏင

ရာ ရးရာဓေလ႔အရ ကငသးလကရသည စနစမားအား ေနာငတစခနတြင ေျပာငးလရန သ႔မဟတ တးတကျပငဆငရန

ခကခမႈမားက ေပၚေပါကလာေစႏငပါသည။ ေျပာငးလ ေနတတသည အေျခအေနမားႏင လကေလာညေထြျဖစေစရန

အတြက ရးရာဓေလအရ သတမတထားသည စညးကမးမားႏင အေလအထမားသည ေျပာငးလြယျပငလြယအေနအထား

မးတြငသာ ရသငၿပး ေျပာငးလလာမည အေျခအေနမားႏင အလကသငျပျပငႏငေနဖ႔လပါသည။

ရးရာေျမလပပငခြငမားအား တရား၀ငသတမတေပးျခငးေၾကာင အကးဆကအေနျဖင ေပၚေပါကလာႏငသည

အႏရာယမားသည အစးရထတြင ေျမယာမတပတငျခငးႏင လပပငခြငလကမတ ေလာကထားသညအခနတြင ပမ

ႀကးမားလာႏငေပသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ရးရာေျမလပပငခြင စနစမားအား ေျမယာစမအပခပမႈစနစအတြငး

စသတမတခကအျဖစ ထညသြငးရမညျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။ ေျမလပပငခြငမားအား တရား၀ငသတမတၿပးသညအခါ

အဆပါသတမတခကမား ရးစငးလြယကသြားၿပး အစးရ၏အပခပေရးယႏယားမားတြင ထညသြငး၍ အလြယတက

စမခန႔ခြႏငမည ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ရးရာေျမလပပငခြငအား တရား၀င အသအမတျပခရေရးအတြက စညးရး

ေတာငးဆေရးက ႀကးပမးလကရေသာ အဖြ႕မားအေနျဖငလညး ႏငငအတြငးတြင ပစအမးမးျဖင တညရေနသည ရးရာ

ေျမလပပငခြငစနစမားအား အသအမတျပႏငရန အလကသငကငသးႏငသည စနစတစခ ရထားေရးသည အလြနအေရးပါ

ေနေၾကာငးက သျမငလကခထားၾကသည။

,cifu z,fMuOfcHxm;&cJhNyD; ,cktcg ZmwdajrodkY jyefvmvdkolrsm;tm;vspfvsL½Ixm;rdEdkifonfh tEã&m,f

အဓမၼဖအားေပး၍ ေျပာငးေရႊ႕ခထားရသမားနင ျပနလညေနရာခထားေပးျခငးခရသမားမာ ႏငငအႏ႔တြင ရေန

ၾကပါသည။ လကနကကငပဋပကၡမားေၾကာင မမေနရပက စြန႔ခြာထြကေျပးခ႔ရသမား၊ ဒကၡသညမားမာ ျမနမာႏငင

အတြငးတြင ၂၀၀,၀၀၀ ေကာခန႔ရမညဟ ခန႔မနးရပါသည။

ဖအားေပးေျပာငးေရႊ႕ခခ႔ရသည ရပရြာလထမားနင လပငနးပးတြေဆာငရြကမညဆပါက ထေဒသ၏ ေနာကခ


78

သမငးေၾကာငးႏင ယခငက မညသညအရပေဒသတြင ေနထငခဖးၾကသညက အခနယေဆြးေႏြးပါ။ တနသၤာရတငးေဒသ

ႀကးအတြငး ျပညေထာငစလမးမႀကးတစေလာကရ ေကးရြာမားမာ ျပနလညေနရာခထားေပးျခငးခခရသည ေကးရြာမား

ျဖစၿပး ၎တ႔မလေနထငခ႔သည အရပေဒသမ လယယာေျမမားႏင သစေတာမားသ႔ ျပနလညေျပာငးေရႊ႕ေနၾကေသာ

ျဖစစဥမားကလညး ေလလာေတြ႕ရရပါသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးအတြငးႏင ထငးႏငငနယစပက ျဖတေကာ

ေျပာငးေရႊ႕ေနထငေနၾကေသာ လေထာငေပါငးမားစြာသည ၎တ႔၏နယေျမေအးခမးသညအခါတြင ဇာတေျမသ႔ ျပနလည

အေျခခလၾကေပမည။

,Ofaus;rIt& txGwftjrwfxm;onfh e,fajrrsm;&Sd½dk;&m"avht& ajr,mvkyfydkifcGifhrsm;tm; vspfvsL½Ixm;rdEdkifjcif;

ရးရာေျမလပပငခြငအား ေျမပေရးဆြျပစရာတြင ေဒသခလထမ ပမနစမခန႔ခြလကရသည နယေျမမားကသာ

အဓကထား ဥးတညေဆာငရြကေလရၾကၿပး တကရကစမခန႔ခြေနျခငး မရေသာျငား ယဥေကးမႈဓေလ႔အရ သးျခားသတ

မတထားသည နယေျမမားကမ လစလရႈထားမတတၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ေတာငတစလးရေျမမားအေပၚတြင

အနးအနားေကးရြာမားမ လကရတြင ပမနအသးျပေနေသာျငား ထနယေျမက အျခားသမားကပါ ဘာသာေရး သ႔မဟတ

ယဥေကးမႈအေမြအႏစတစခအျဖစ တနဖးထား လကခထားၾကျခငးမးျဖစသည။ အျခားသာဓကတစခအျဖစ ျမစဆေဒသ

သည ကခငတစမးသားလး၏ ယဥေကးမႈအေမြအႏစျဖစရာ စမကနးလပငနးႀကးမားအတြက ေဒသခလထ၏ သေဘာ

တညခက ေတာငးခရာတြင စမကနးေဒသ၏ အနးအနားေကးရြာမားမ သေဘာတေထာကခရျဖင လေလာကမည မဟတဘ

ကခငတစမးသားလးထမ ကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာတေထာကခမႈမးရရမသာ အဆငေျပႏငမညဟ ကခငအေရး

လႈပရားေနသမားက ေတာငးဆထားၾကသည။

ဇယား ၅ - ေပၚေပါကလာႏငသည အႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင ၎တ႔အား ေလာခေပးႏငမည သ႔မဟတ ထခကမႈ

ေလာပါးေစႏငမည ဥပမာမား

ေပၚေပါကႏငသည

အႏရာယ

ျဖစႏငေျခမား

အႏရာယျဖစႏငေျခမားအား ေလာချခငး သ႔မဟတ

ထခကမႈေလာပါးေစႏငသည ဥပမာမား

ေကးရြာမားအၾကား

နယနမတ

အျငငးပြားမႈ

ေကးရြာအတြငး အႀကညႏႈငးေဆြးေႏြးပြမားႏင ေကးရြာေျမပေရးဆြျခငးလပငနး

စဥမားတြင အနးအနားေကးရြာမားမ ပါ၀ငေဆာငရြကႏငရန ဖတၾကားေပးပါ။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရျခငး၏ ရညရြယခကမားအတြက ရငးလငး

တကၿပး အားလးႏငေ၀မထားသည ေမာမနးခကမား ရထားရမညအျပင ကယကယျပန႔

ျပန႔ သေဘာေပါကနားလညထားရမည။

မညသညနယေျမအား မညသမပငဆငခြငရသညဟ အလြတသေဘာ သတမတ

ျခငးထက ေျမပမားအသးျပ၍ ေဆြးေႏြးတငပငပါ။

ေျမပမားေရးဆြသညအခါ ပငဆငမႈမား ေရာေထြးေနျခငးႏင နယနမတ မျပတသား

ျခငးတ႔ ႀကေတြ႕ရသညအခါ ေကးရြာသားမားအား “မနကနေသာ” သတမတမဥးမား ေရး

ဆြ ေပးရနဖအားေပးျခငးမျပဘ အဆပါျပနာမားက ပပျပငျပငသာ မတတမးတငထားပါ။

အျငငးပြားမႈမားအား မညသ႔ကငတြယေျဖရငးသညသညက ေကးရြာအတြငးမ

သကဆငရာကယစားလယမားႏင ႀကတငေဆြးေႏြးထားပါ။


79

ေကးရြာအတြငး

လမးစမားအၾကား

အျငငးပြားမႈမား

မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥအဆငဆငတြင လမးစအသးသးမ ကယစားလယမား

အလအေလာက ပါ၀ငေနပါေစ။

မတတမးျပစျခငးလပငနးအတြက လမးစအသးသးထမ သေဘာတ ခြငျပခကမား

ရယထားပါ။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရျခငး၏ ရညရြယခကမားအတြက

ရငးလငး တကၿပး အားလးႏငေ၀မထားသည ေမာမနးခကမား ရထားရမညအျပင ကယ

ကယျပန႔ျပန႔ သေဘာေပါကနားလညထားရမည။

လပငနးစဥတစေလာကလးတြင လမးစအသးသးႏင ယၾကညမႈ တညေဆာက

ထားႏငေရးက အထးႀကးပမးေဖာေဆာငထားပါ။

အျငငးပြားမႈမားအား မညသ႔ကငတြယေျဖရငးသညသညက ေကးရြာအတြငးမ လ

မးစအသးသးက ကယစားျပႏငသည ၾသဇာလႊမးမးႏငသမားႏင ႀကတငေဆြးေႏြးထားပါ။

ေဒသခမားႏင

ကမၸဏတ႔အၾကား

အျငငးပြားမႈ

ေကးရြာလထမ ပးေပါငးစစညးမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈ အားေကာငးေသာ ေနရာေဒသ

မားက ေရြးခယပါ။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရျခငး၏ ရညရြယခကမားအတြက ရငး

လငးတကၿပး အားလးႏငေ၀မထားသည ေမာမနးခကမား ရထားရမညအျပင ကယ

ကယျပန႔ျပန႔ သေဘာေပါကနားလညထားရမည။ ေကးရြာလထ၏ ရညမနးခကကယ

တငကပင ေျမျပနရရလျခငးေလာ သ႔မဟတ ထကတနသညေလာေၾကးေငြ ရယလျခငး

ေလာ။ မတတမးျပစျခငးလပငနးမတစဆင မညသညေအာငျမငမႈမးရရႏငမည၊ မညသည

အႏရာယမား ႀကေတြ႕ရႏငသည က တငပငေဆြးေႏြးထားပါ။ လကေတြ႕မျဖစႏငသည

ေမာလငခကမား မေပးမဖ႔ သတခပပါ။

မတတမးျပစျခငးလပငနးအား ကညပ႔ပးရာတြင ေစ႔စပညႏႈငးျခငး၊ ၾကား၀ငျဖန

ေျဖျခငးႏင စညးရးေတာငးဆမႈဆငရာ စြမးရညမားႏင နညးဗဟာမား ထညသြငးလပ

ေဆာငပါ။ ၾကား၀ငျဖနေျဖမႈတြင ျပငပပဂၢလမားအား မျဖစမေန ဖတေခၚပပးခငးရသည

အျဖစမးလညး ရႏငပါသည။

မကေမာဖြယ

သယဇာတမား

ရထားသည ေဒသ

မားအား ေျမပညႊနး

ေရးဆြထားသျဖင

ရငးႏးျမပႏသမား၊

ထနးသမးလသမား

မလညး

သရသြားႏငသည

သတငးအခကအလကမားႏင ေျမပမားအား မညသ႔ေ၀မမည၊ မညသ႔ အသးျပ

မည တ႔ႏငပတသက၍ နားလညမႈတညေဆာကထားပါ။

အခကအလကမားအား ေကးရြာလထမ အေလးအနကထားလာေရးအတြက ရး

စငးေသာနညးလမးတစခမာ ထအခကအလကမားအား မညသ႔အသးျပမညက သေဘာ

တညခကတစခ ရယထားၿပး ေရးသားမတတမးတငထားျခငးပငျဖစသည။ အထးသျဖင

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ေကာကယထားခ႔သည အခကအလကမားအေပၚ

အေျခခေရးဆြထားသညေျမပမားသည ထရလြယသျဖင ထကသ႔ လပေဆာငထားျခငးက

အလြနအသး၀ငေပသည။ ေကးရြာအတြငးမ ကယစားလယမားႏင မတတမးျပစျခငးလပ

ငနး ေလ႔ကငသငၾကားမႈ အေတာအတြငး စညးမဥးစညးကမးမား သတမတထားရနလၿပး

စညးရးေတာငးဆမႈမားတြင အသးျပမည အခကအလကမားႏငပတသက၍ မညသည

အခကအလကမားအား အသးျပလသညက ေကးရြာအတြငးမ ကယစားလယမားႏင

ပမနတကဆငစစေဆးပါ။ (အခနး ၇ ကလညး ၾကညပါ)။


80

ေျမယာလပပငခြင /

ရးရာဓေလ

နညးစနစမားအား

တရား၀ငျဖစေစျခငး

သ႔မဟတ ‘ျပငဆငျခငး’

စညးမဥးစညးကမးမားကလညး ပေသတစသမတတညးမျဖစေစရနႏင ေျပာငးလ

ျပငလြယမျဖစျခငးမး မျဖစေစရနအတြက ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ စညးကမးသတမတ

ခကမားအား မညသ႔ေျပာငးလႏငမညက ေဆြးေႏြးတငပငၿပး မတတမးတငထားပါ။

အသးျပမႈပစအမးမးရေသာ၊ တြစပပငဆငေသာ၊ ရယသးစြပငခြင အမးမးရ

ေသာ ေျမယာႏငသယဇာတရငးျမစမားက ဂရထားေဆာငရြကရပါမည။ ထ႔အျပင ေျမယာ

ပငဆငခြငႏင ေျမအသးျပမႈပစမား ရာသအလက ေျပာငးလတတျခငးမားကလညး မတ

တမးတငထားပါ။ ေပါငးပငမားအား ခတယျခငးႏင စားကကလႊတေကာငးျခငးက႔သ႔ ေသာ

ေျမယာမားအား ဆငကသးစြႏငမႈအခြငအေရးမားအေၾကာငးကလညး ေမးျမနးထားရမည။

ရးရာဓေလမားအရ ေျမယာပငဆငမႈႏင ရယသးစြပငခြင အမးအစားအသးသးကလညး

နားလညသကၽြမးႏငေစရန အခနယ၍ ေလလာဆညးပးရမည။ ဤေကးရြာအတြငးတြင

အျခားေကးရြာမားမ လာေရာက၍ ပငဆငထားမႈမား သ႔မဟတ သယဇာတရငးျမစမားအား

ထတယသးစြႏငသညအခြငအေရးမား သတမတထားျခငးရမရကလညး ရြာသားမားအား

ေမးျမနးထားပါ။ ေကးရြာမားအၾကား တြဖကပငဆငမႈမား ရထားၾကပါသလား။

ေျမပေရးဆြသညအခါတြငလညး ေျမအသးျပမႈႏင ေျမလပပငခြငတ႔က ရငးလငး

ျပတသားစြာ ခြျခားသတမတထားပါ။

ယခငက ရပရြာအတြငး

မ ဖယၾကဥခခ႔ရၿပး

ဇာတေျမသ႔ ျပနလာ

လသမားက

ခနလပထားမျခငး

ေကးရြာ၏ေနာကခရာဇ၀ငႏင ယခငက ၎တ႔သည မညသညေဒသတြင ေန

ထငခၾကသညတ႔က အခနယေဆြးေႏြးပါ။

ေကးရြာမ ယခလကရအသးျပေနသည ေျမယာမားကသာ မတတမးတငထားရ

သာမက ေနာငအနာဂတတြင ၎တ႔ျပနလညအသးျပလာႏငသည ရးရာဓေလအရ စမ

ခန႔ခြလကရသညေျမမားကလညး မတတမးျပစပါ။

ယဥေကးမႈအရ

ထနးသမးထားသည

ေနရာမားရ ရးရာ

ဓေလအရ ေျမယာ

ပငဆငမႈမားအား

လစလရႈမျခငး

တကရကအသးျပေနျခငးမရေသာလညး ရပရြာလထတစစ သ႔မဟတ ရပရြာ

လထမားမ ယဥေကးမႈဓေလအရ ပငဆငသးစြခြငသတမတထားေသာ နယေျမမား

(ဥပမာ - ေတာငမား)သညလညး မတတမးျပစသညအထတြင ပါ၀ငေနရမည။

aESmifzGJUrIuif;í BudKwifcsjy today;xm;NyD;oabmwlnDcsuf&,lonfh (FPIC) vkyfief;pOf

မတတမးျပစျခငးလပငနးမား စတငျခငးမျပမ ေကးရြာ လထထမ ေႏာငဖြ႔မႈကငး၍ ႀကတငချပ အသေပးထား

ၿပး သေဘာတညခက (FPIC) ရယထားျခငးသည အလြနအေရးႀကးသညဆေသာျငား FPIC ၏ ဆလရငးအဓပၸါယက

မညသ႔နားလညထားသနညး။ သေဘာတညခကက မညသ႔ ရယမညနညး။

ေရးဥးစြာ ေကးရြာလထအေနျဖင FPIC အား မညသ႔ ေပးအပႏငသညက ထညသြငးစဥးစားရပါမည။ ေကးရြာ


81

လထအတြငး ဆးျဖတခကမား ခမတျခငးအတြက သငေလာသညလမးေၾကာငးမားမာ အဘယနညး။ ျဖစရပ အမားစတြင

ဆးျဖတခကမားက ေကးရြာအစညးအေ၀း မားတြင ခမတေလ႔ရသည။ ထသ႔ေသာအစညးအေ၀းမားတြင ေဒသအတြငးရ

ေကးရြာအသးသးမ ၎တ႔ သကဆငရာေကးရြာမားအလကကယစားျပ၍ဆးျဖတခက ခမတႏငသမား ပါ၀ငတကေရာက

ေလရသည။

ရပရြာလထအား ချပေဆြးေႏြးျခငးျဖင FPIC ရယရာတြင ေအာကပါအခကတ႔က ထညသြငးစဥးစားရမည -

ေႏာငဖြ႕မႈကငးျခငး

အစညးအေ၀းပြမားတြင မညသတ႔တကေရာကေနသည၊ လပငနးစဥ

တြင မညသတ႔ ပါ၀ငေနသည စသညအခကမားအေပၚမတည၍ အျခားသ

မားမာ ၎တ႔၏စးရမပပနမႈမားက ပြငပြငလငးလငး ထတေဖာေျပာဆရန

သ ႔မဟတ အတအလငးကန႔ကြကရန လြတလပမႈမရလေပ။ ယ ၾကည

စတခရသည ေဒသခအဖြ ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးလပေဆာငျခငးျဖင

လၿခစတခရသည ၀နးကငတစခက ဖနတးေပးႏငသကသ ႔ ေဒသခတ ႔၏

စးရမပပနမႈမား အား အစညးအေ၀းျပငပတြင ေျပာဆခြငေပးျခငးတ႔ျဖငလညး

ေျဖေလာေပးႏငပါသည။ မမေဆာငရြကသည လပငနးစဥ မားႏငပတသက၍

ေ၀ဖနျခငး ၊ စးရမပပနမႈမားေဖာျပျခငးတ ႔သည စတအေႏာကအယက

ျဖစရေသာလညး ေဒသခမားသည ရးသားပြငလငးစြာ ထတေဖာေျပာဆရန

၀နမေလးတတၾကေၾကာငးက အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည အမအရာ

တစရပအျဖစ မတယႏငပါသည။

ႀကတငချပထားျခငး

ပးေပါငးပါ၀ငရန သေဘာတညျခငးမျပမ ေဒသခမားအတြက

ေဆြးေႏြး တငပငရန အခနမညမေပးထားသငသနညး။ စမကနးေရးဆြမႈလပ

ငနးစဥတြင တရား၀င အသအမတျပခထားရသည ကယစားလယေတာမား

ပါ၀ငလာေစျခငးျဖင လေလာကေသာအခနအတငး အတာတစခ ရရေစႏငၿပး

ဆးျဖတခကမခမ လပငနးစဥအေၾကာငးက စဥးစား ခငခနႏငေပမည။

အသေပးထားျခငး

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးေ ၾကာင မညသညအကးေကးဇးမားက ရရလာမညနညး။

မတတမးျပစျခငးေၾကာင အႏရာယျဖစႏငေျခ သ႔မဟတ ဆးကးမား ျဖစလာႏငသနညး။ ေပၚေပါကလာႏငသည အႏရာယ

မားအေၾကာငးက ေဒသခကယစားလယမားႏင စမကနးေရးဆြသည လပငနးအဆငတြင ေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငးျဖင ပးေပါငး

ပါ၀ငၾကသမားအေနျဖင မတတမးျပစျခငးႏငပတသကသည သတငးအခက အလကမားအားလး ရရႏငသညျဖစရာ

သရနားလညၿပး ဆးျဖတခကခ မတႏငျခငးက ျဖစေစပါသည။

သေဘာတညခက

ျငငးဆနႏငခြငလညး ရသညဆမသာလင သေဘာတညခကက ေပးအပႏငေပမည။ တစခါတရတြင ရပရြာ

လထသည ၎တ႔အေနျဖင ‘ျငငးဆနပငခြ င ’ မရဟ၍ နားလညခစားထားတတၾကသည။ မမအဖြ ႕အစညးႏင

ရပရြာလထတ႔အၾကား ယၾကညမႈနညးပါးေနလင ေဒသခတ႔သည ပြငပြငလငးလငး ျငငးဆနကန႔ကြကလျခငး မရတတ

aESmifzGJUrIuif;onfqdkonfrSm

အတငးအကပ တကတြနးထားမႈမရ

ျခငးကဆသည။

BudKwifcsjyxm;onfqdkonfrSm

ေကးရြာလထအေနျဖင ေထာကခ

ျခငး သ႔မဟတ ကန႔ကြကျခငးမျပမ

ႀကတငစဥးစားႏငရန အခနေပးထား

ျခငး က ဆလသည။

today;xm;onfqdkonfrSm

အႏရာယျဖစႏငေျခႏင ေကာငးကး၊

ဆးကးမားအပါအ၀င ဆးျဖတခက

ခႏငရနအတြက လေလာကေသာ

သတငးအခကအလကမား ပ႔႔ပးေပး

ထားျခငးျဖစသည။

oabmwlnDcsufqdkonfrSm

“လကမခပါ” ဟ ျငငးဆနႏငစြမး

ရျခငးျဖစသည။


82

ၾကေပ။ အကယ ၍ အစးရပငးမပါ၀ငပတသကေနၿပး ဤလပငနးစဥကလညး

ပပးလကရသညဆပါက မညသကမ ျငငးပယလၾကမညမဟတေပ။ ထ႔

ေၾကာင ပါ၀ငေန ၾကသမားအဖ ႔ ၎တ ႔၏စးရမပပနမႈမားက ပြငလငးစြာ

ထတေဖာေျပာဆႏငျခငး ရ၊ မရ သ႔မဟတ ပးေပါငးပါ၀ငရန ျငငးပယႏင ျခငး

ရ မရတ႔က အေလးထား စဥးစားေပးရပါမည။ ‘သေဘာမတပါ’ ဆသညက

ေဖာျပႏငသည နညး လမးမား အေျမာကအျမား ရေနေသာျငား ထအသ မားက

ၾကားသရန သ႔ မဟတ အဓပၸါယေကာကယႏငရန လြယကမည မဟတေပ။

ထ႔ေၾကာင ဤအသမားအား တကရက ‘ၾကားသ’ ႏငေစရန အတြက ႀက

တငျပငဆငထားသငပါသည။

aus;&GmtwGif; e,fajra&G;cs,fjcif;ESifh &yf&GmtwGif; ulnDyHhydk;rnfholrsm;tm; azmfxkwfowfrSwfjcif;

ပမနအားျဖငဆလင ရပရြာလထမ ရးရာေျမလပပငခြငအား မတ

တမးျပစျခငးက ေတာငးခလာသညႏင တစၿပငနက ေကးရြာအတြငး နယ

ေျမေရြးခယျခငးက တစဆကတညးေဆာငရြကေလ႔ရသည။ နးစပရာ ေကးရြာ

မားက ဥးစားေပးေရြးခယမညဆပါက လပငနးစဥထေရာကေအာငျမငမႈက

ပမေကာငးမြနေစရသာမက ေကးရြာအခငးခငးအၾကား ေ၀မျခငးႏင အျပန

အလနသငယျခငးတ႔ကလညး အားေကာငးလာေစႏငပါသည။

ေျမယာလပပငခြင မတတမးျပစျခငးအတြက တကရကဖတေခၚ

သညအခါမးတြင တန႔ျပနျခငးမရခhပါက ေကးရြာအတြငးနယေျမေရြးခယ

ျခငးက စမကနးေရးဆြျပငဆငျခငးအဆငရ ညႏႈငးေဆြးေႏြးပြမားတြင ျပ

လပရပါမည။ အကးသကဆငသမားအား ေလ႔လာဆနးစစျခငးႏင FPIC

လပငနးစဥအတြငး ေဖာထတသတမတခ႔ေသာ ရပရြာအတြငးမ သကဆငရာ

ရပမရပဖမားႏင ေတြ႕ဆညႏႈငးမႈမားကလညး ရညရြယခကမားအား ဘ

သေဘာေပါကနားလညမႈအေပၚတြင အေျခခေဆာငရြကရပါမည။

ရပရြာမားအားေရြးခယရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငး၊ ေဒသခ

ေခါငးေဆာငပငးမားႏင လကတြေဆာငရြကျခငးတ႔ေၾကာင မတတမးျပစမႈ

လပငနးအတြက ကညပ႔ပးမႈမား ရရလာႏငသညအျပင ေရြးခယမခရသည

ရပရြာေဒသမား၏ မေကနပခကမားကလညး ေျပေလာသြားေစႏငပါသည။ ထ ႔အျပင ေရြးခယသတမတထားေသာ

ဧရယာမားသည ရးရာေျမလပပငခြငအတြက စညးရးေတာငးဆမႈမားလပေဆာငရာတြင အေကာငးဆးသာဓကမား

ပငျဖစသည၊ မ၀ါဒႏင ဥပေဒေရးဆြမႈအတြကကလညး အေကာငးဆးနမနာမားပငျဖစသညဟ ေဒသခေခါငးေဆာငမား

က သေဘာတလကခထားပါက ရရလာသညရလဒမားသညလညး အသအမတျပခရမႈ ပမခငမာလာေစပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥေၾကာင မမတ႔ကယပင ေျမယာလပပငခြငမားအား လစလရႈထားခရႏငသညဟ

စးရမပပနေနတတၾကသည အနးအနားေကးရြာမားသညလညး နယေျမေရြးခယသတမတရာတြင ရငးလငးျပတသားၿပး

ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးေၾကာင လပငနးစဥတြငလညး ပါ၀ငကညလာႏငၾကေပမည။ ရးရာေျမလပပငခြငမတတမးျပစ

xnfhoGif;pOf;pm;&rnfhtcsufrsm;

• မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင

ပးေပါငးပါ၀ငရနအတြက မညသ

တ႔က သေဘာတခြငျပခကေပး

ႏငသနညး။ ေကးရြာလထကယ

စား ရြာလႀကးမ သေဘာတခြငျပ

ခက ေပးႏငသလား။ သ႔မဟတ

ေဒသခအမားအျပား ပါ၀ငလာေစ

ရနအတြက ချပေဆြးေႏြးမႈမား

ေဆာငရြကရန လအပပါသလား။

• မတတမးျပစျခငး လပငနးအား

စမကနးေရးဆြျ ခငးႏင ဒ ဇ ငး

ေရးဆြျခငးတ႔အတြက ေဆြးေႏြး

မႈမားတြင မညသတ ႔ ပါ၀ငသင

သနညး။

• မမေဆာငရြကမည လပငနး

သဘာ၀အတြက သေဘာတခြင

ျပခကဆသညမာ မညသည ပစ

မး ျဖစႏငသနညး။

• ပါ၀ငသမားအေနျဖငလညး ၎

တ႔၏ စးရမပပနမႈမားအား ထတ

ေဖာေျပာဆျခငး၊ ေျပာငးလမႈမား

အား ေတာငးဆျခငး သ ႔မဟတ

ပးေပါငးပါ၀ငမႈအတြကျငငးဆန

ျခငးတ႔က လြတလပစြာ ေဆာင

ရြကခြင ရပါသလား။


83

ျဖစႏငမညဆပါက ေအာကပါအခကမားႏင ျပညစ

သည ေကးရြာအပစမားက ေရြးခယရပါမည -

• ထထေရာကေရာကဥးေဆာငႏငၿပး အမားက

ၾကညညေလးစားသည ေခါငးေဆာငရေသာ

ေကးရြာမား

• ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးက စတ

ပါ၀ငစားသညေကးရြာမား

• ေကးရြာအတြငး သ႔မဟတ အနးအနား ေကး

ရြာမားႏင အျငငးပြားမႈမားအား ေအးခမးစြာ

ေျဖရငးေပးႏငေရးက ဥးေဆာငႀကးပမးေန

သညေကးရြာမား

သည ေကးရြာ၏ အနးအနားေကးရြာမားသညလညး ၎တ႔

ေကးရြာမားတြင ရးရာေျမလပပငခြငမားအား မတတမးျပစ

လလာၾကသညက မၾကာခဏ ႀကေတြ႕ရသညဟ ရးရာေျမလ

ပပငခြငမတတမးျပစျခငးက စတငေဆာငရြကလကရသည

CSO မားက ထတေဖာေျပာဆၾကသည။

မမႏငပးေပါငးလပကငႏငသည၊ မတတမးျပစျခငး

ဆငရာ ရညရြယခကမားအား ကညသတမတေပးႏငသည၊

အျငငးပြားမႈေၾကာင ထခကခရမႈမားေလာပါးေစေရး နညး

ဗဟာမား ပးေပါငးေရးဆြေပးႏငမည ၊ နယေျမေရြးခယ

သတမတမႈအား သေဘာတလကခသည၊ လမႈေရးအရ ကယ

စားျပမႈခငမာသညပဂၢလမားရေသာေဒသမားတြင ရးရာ

ေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးမား ေဆာငရြကရသညမာ

အလြယကဆး ပငျဖစသည။ လမႈအဖြ႕အစညးမား အားနညး

သည သ႔မဟတ အခငးခငး မသငမျမတျဖစေနၾကသည

နယေျမမားတြငမ အထကပါပပးမႈမားအား ရရႏ ငမည

မဟတသညအျပင ေဒသခလထအေနျဖငလညး မတတမးျပစမႈလပငနးစဥနင ပတသက၍ စးရမပပနမႈမားႀကးမား

ေနႏငသည။

ေျမယာပဋပကၡေပၚေပါကမႈနညးပါးသည ေဒသမားတြငလညး မတတမးျပစရ လြယကႏငသည။ သ ႔ေသာ

ေျမယာပဋပကၡမား ရေနျခငးေၾကာငလညး ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစရန တြနးအားတစရပ ျဖစလာႏငသညအျပင


84

ေျမယာႏငပတသကသည ပဋပကၡမားေပၚေပါကေနသည ေဒသမားသည ရးရာေျမ လပပငခြင မတတမးျပစျခငးအတြက

ဗဟာေျမာကသည ဧရယာမားပင ျဖစသည။

ေကးရြာအတြငးနယေျမမား သတမတေရြးခယၿပးသညႏငတစၿပငနက မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥအား ၀ငး

၀နးကညမည၊ ညႏႈငးေဆာငရြကေပးမည ေကးရြာအသးသးမ ရပရြာအတြငး ကညပပးေပးမညသမားအား ေရြးခယသတ

မတရပါမည။ ေကးရြာအတြငးတြင တငးရငးသားလမးစ တစခထကပမ ေနထငၾကသညဆပါက ျဖစႏငလင တငးရငး

သားလမးစအသးသး၏ ကယစားလယမား အလအေလာက ပါ၀ငေနေစရန ႀကးပမးေဖာေဆာငရပါမည။

vkyfief;pOf (6) &yf&GmtwGif; ulnDyHhydk;rnfholrsm;tm; oifwef;ay;jcif;ESifh ½dk;&majrvkyfydkifcGifh rSwfwrf;jyKpkjcif;qdkif&m avhvmrIrsm;tm; 'DZdkif;a&;qGJjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြက လမးညႊနဥးေဆာငမႈက တာ၀နခေဆာငရြကေနသည NGO/CSO မား

ကသာ ဥးေဆာငသြားၾကမညဆေသာျငား ရပရြာအတြငးကညပပးသမားအတြကကလညး ေျမယာလပပငခြငျပနာ

မား၊ မတတမးျပစမႈနညးလမးမားႏင ပတသက၍ ေလကငေပးထားရပါမည။ သ႔မသာ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမား

စမကနးေရးဆြျခငးႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈမားတြင ၀ငေရာကပပးေပးႏငမညေပမည။ ဤသ႔ေဆာငရြကျခငးသည

ပးေပါငးပါ၀ငသမားအေနျဖင ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးအား ဒဇငးမၾကမးေရးဆြမႈလပေဆာငေနစဥတြင

“လကေတြ႕လပေဆာငရငး ေလလာသငယႏငသည” လကေတြ႕ကေသာ သငတနးမးပငျဖစသည။ ရပရြာအတြငး ကည

ပပးသမားအား သငတနးေပးေလကငေပးျခငးႏငပတသက၍ လမးညႊနခကမားက အခနး (၅) - သငတနးေပးျခငးတြင

ၾကညႏငပါသည။

vkyfief;pOf (7) rSwfwrf;jyKpkjcif;qdkif&m 'DZdkif;a&;qGJxm;rIudk &yf&GmtwGif;rS tusKd;oufqdkifolrsm;tm; csjyNyD; tBuHOmPf&,ljcif;

ေလ႔ကငေပးထားသည ကညပ႔ပးသမားသည အကးသကဆငသမား ဆနးစစသးသပခကႏင ေကးရြာအတြငး

ချပေဆြးေႏြးမႈ လပငနးစဥမား၌ ေဖာထတသတမတခၿပးသည ရြာခပဂၢလမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ကယ

စားလယမားအျပင ဓေလထးတမးအရ၊ ယဥေကးမႈအရႏင အစးရပငးမ ေခါငးေဆာငမားႏငလညး ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားက

ကယကယျပန႔ျပန႔ စစဥကငးပေပးရမည။ မတတမးျပစရျခငး၏ ရညရြယခကမား၊ ေျဖရငးေပးရမညအဓကအေၾကာငး

အရာမား၊ ပါ၀ငသငသည အကးသကဆငသမားႏင အသးျပမညနညးလမးမားကလညး ရငးလငးေျပာၾကားေပးရမည။

အစညးအေ၀း ကငးပရျခငး၏ရညရြယခကမာ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ေဒသခအမားအျပားႏင အျခားေသာ

အေရးပါသညအကးသကဆငသမား ပမပါ၀ငလာေစေရးပငျဖစၿပး သ႔မသာလင မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥႏင

ထြကေပၚလာမည အကးရလဒမားအား အေလးအနကထားလာႏငၾကမညျဖစသည။ အစညးအေ၀းတစခထျဖငပင ဤ

ရညရြယခကမား ျပညမႏငသကသ႔ မတညေသာအပစမားႏင စညးေ၀းေတြ႕ဆျခငးမားက အႀကမႀကမျပလပရျခငးမး

လညး ရႏငပါသည။

oifwef;ay;jcif; 5

85

oifwef;ay;jcif;

ဤက႑တြင လမးညႊနစာအပ “လႈပရားသက၀င” လာေစေရးက အထးအေလးထား၍ ေဖာျပေပးထားပါသည။

လႈပရားသက၀ငလာျခငးဆသညမာ ေျမယာႏငသယဇာတမား ရယသးစြပငခြငတ႔က မတတမးျပစထားရလသည ရည

ရြယခကတညေသာ ရပရြာလထမားအေနျဖင ဤလမးညႊနစာအပအား လကေတြ႕လကနာကငသးလာၾကျခငး၊ လကေတြ႕

ေဖာေဆာငမႈ အေတြ႕အႀကမားအေပၚအေျခခ၍ ဤလမးညႊနစာအပတြင ေဖာျပထားေသာနညးလမးမားက ပမေကာငး

မြနေစေရးအတြက အခငးခငး ေလလာသငယလစတ ေပၚေပါကလာျခငးတ႔က ရညညႊနးပါသည။

သငတနးမား၊ “လကေတြ႕ေဖာေဆာငမႈမားမသငယျခငး”လပငနးစဥမားအားျဖင အဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာင

ရညက တညေဆာကရနႏင ျမငတငေပးႏငေရးတ႔အတြက ဤလမးညႊနစာအပအား ျပစထားျခငးျဖစပါသည။ ထသ႔ျမင

တငေပးႏငေရးအတြကကလညး သငတနးအမးအစား (၃)ခက ရညရြယျပငဆငထားပါသည။

oifwef;ay;jcif; 5

86

ပ (၉) - ရးရာဓေလ႔ ေျမယာလပပငခြင႔ မတတမးျပစျခငးဆငရာသငတနးမား

သငတနးတြင ေလ႔လာသငယျခငးျဖင႔ လပေဆာငႏငသည မတညသည သငရးမားျဖင႔ အဆင႔ဆင႔တငးတြင

ေအာကပါအတငး ေလလာသငယႏငမညျဖစပါသည။

ပ (၁၀) - ရးရာေျမလပပငခြငမား မတတမးျပစျခငးဆငရာ လပငနးစဥမား

oifwef;ay;jcif; 5

87

5 - 1 5 -1 rSwfwrf;jyKpkrIqdkif&m ]uRrf;usifyk*d¾Kvfrsm;}tjzpf yPmr avhusifhoifMum;ay;jcif;

ရးရာေျမလပပငခြငမား မတတမးျပစျခငးႏငပတသက၍ ယခငက အေတြ႕အႀကအနညးငယရထားၿပး စတ

ပါ၀ငစားသမားအတြက ဤလမးညႊနစာအပႏငပတသကသည ပထမဥးဆးသငတနးက MRLG မ ဥးေဆာငပ႔ခေပးပါမည။

ထကသ႔ သငတနးစစဥေပးရျခငးမာ မတတမးျပစျခငးဆငရာ ကၽြမးကငပဂၢလအစအဖြ႕ ေပၚေပါကလာေစရနႏင

၎တ႔မတစဆင ႏငငအ၀မးရ ရပရြာအတြငး ကညပပးမည သမားအား ဘာသာစကားအမးမးျဖင ထပဆငသငၾကားေပး

ႏငရန ရညရြယပါသည။ လပငနးစဥအတြငးမ အခကအခရလာႏငသည ေအာကပါကစၥရပမားအတြက လအပေသာ

ပပးမႈႏင လမးညႊနမႈမားက ၎တ႔ထ ဆကသြယေတာငးခႏငမညျဖစသည -

- ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစေရးအတြက ျပငဆငေရးဆြမႈ လပငနးအဆငမားႏငစပလဥး၍

ရပရြာလထမားႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငး

oifwef;ay;jcif; 5

88

- ရပရြာအတြငး ကညပပးမညသမားအား သငတနးေပးျခငး

- မတတမးျပစျခငးအတြက ဒဇငးေရးဆြျခငးႏင စမကနးေရးဆြျခငး

- ေတြ႕ရခကမားအား စစစသးသပျခငးႏင ေရးသားျပစျခငး

- မတတမးျပစျခငးေနာကပငး ေဆာငရြကရမညလပငနးမားအတြက စမကနးေရးဆြျခငး

သတငးပါတႏစပါတ (လကေတြ႕ကြငးဆငးလပငနးမား အပါအ၀င) ၾကာျမငမည ပဏာမသငတနးေပးျခငးအၿပး

တြင သငတနးသားမားသည ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးအတြက “ကၽြမးကငပဂၢလမား” ျဖစလာၾကေပမည။

၎တ႔သည ေအာကပါအရညအခငးမားႏင ျပညစလာၾကမညျဖစသည -

- လမးညႊနစာအပပါ အေၾကာငးအရာမားအား ကၽြမးကငႏငနငးလာမည။

- ေျမယာႏင သယဇာတ သးစြပငခြငဆငရာ ျပနာမား၊ အဓကကသည ေတြးေခၚယဆခကမား၊ ရပရြာ

လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသနလပငနး(PAR)ႏင ကညပပးမႈနညးလမးမားက သေဘာေပါက နား

လညလာမည။

- မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအေၾကာငးက အျခားသမားအား ရငးျပေျပာဆႏငမည။

- သတငးအခကအလကအမးမးအား ေကာကယသညနညးလမးမားႏင အသးခကရယာမား အပါအ၀င

ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးဆငရာ က႑အသးသးႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငလာမည။

- မတတမးျပစျခငး၏ ေရးဆြျပငဆငမႈႏင ဒဇငးေရးဆြမႈ လပငနးစဥ၏ အမးမးေသာ လပငနးအဆငမား

က သေဘာေပါကနားလညၿပး လကေတြ႔ကငသးႏငလာမည။ ထ႔အျပင အဆပါအခကမားကလညး အျခား

သမားအား သငေလာသည ပပးကညမႈနညးလမးမား အသးျပ၍ ရငးလငးေျပာဆႏငလာမည။

- ေဖာထတေတြ႕ရခကမားအား စစစသးသပျခငးႏင အနာဂတတြင ေဆာငရြကရဖြယရသည လပငနးမား

ေဖာထတသတမတျခငးတ႔အတြက ရပရြာလထအား ပ႔ပးကည ရာတြင မမကယက ယၾကညမႈအျပညရလာ

မည။

- စေဆာငးရရသည သတငးအခကအလကမားအား မညသ႔စစညးမည၊ ထြကေပၚလာသည ရလဒမားအား

မညသ႔ေရးသားျပစရမညတ႔အတြက လအပေသာ လမးညႊနမႈမား ပပးေပးႏငလာမည။

- CSO ႏင ရပရြာအတြငး ပပးကညသမားအား မတတမးျပစမႈလပငနးစဥအတြငးရ လပငနးအဆငအားလး

က သငၾကားေပးျခငးႏင လမးညႊနႀကးၾကပေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငလာမည။

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ကၽြမးကငပဂၢလမားသည အရြယေရာကသမားအတြက ေလလာသငယေရး နညး

စနစဆငရာ အေျခခစညးမဥးမား၊ သငတနးေပးျခငး၊ ပ႔ပးကညမႈနညးလမးမားႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငမႈ ရထားရပါမည။

အခ႕အေျခအေနမားတြင “ကၽြမးကငပဂၢလ” ကယတငကပင “CSO ပ႔ပးကညသ”အျဖစ ေဆာငရြကရသညမးလညး

ရတတသည။ အခ႕အေျခအေနမားတြငမ “ကၽြမးကငပဂၢလ”သည မတတမးျပစမႈေရးဆြျပငဆငျခငး၏ အေရးႀကးက႑

မားတြင ေဒသခ CSO ပပးကညသအား ေထာကကေပးရေလရသည။

oifwef;ay;jcif; 5

89

5 - 2 a'ocH CSO rsm;rS rSwfwrf;jyKpka&; yHhydk;ulnDolrsm;tm; avhusifhoifMum;ay;jcif;

ဤသငတနးက မတတမးျပစျခငးဆငရာ “ကၽြမးကငပဂၢလမား”မ ပ ႔ခေပးပါလမ႔မည။ ဤသငတနး၏ ရည

ရြယခကမာ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ က႑တစခလးတြင ရပရြာအတြငးမ ပ႔ပးကညသမားအား လမးညႊနႀကးၾကပ

ေပးႏငရနအတြက CSO ကညပပးသမား၏ စြမးေဆာငရညက ျမငတငေပးရနျဖစသည။ ဤသငတနး၏ သငယေလ

လာမႈဆငရာ ရညရြယခကမားမာ အထကတြငေဖာျပခသည “ကၽြမးကငပဂၢလမား”အတြက ပပးေပးခ႔သည သငတနးႏင

အတတပငျဖစသည။

5 - 3 &yf&GmtwGif; ulnDyHhydk;ay;rnfholrsm;tm; avhusifhoifMum;ay;jcif;

ေရးဥးစြာ ပြင႔လငးျမငသာသည သတမတခကမားျဖင ေကးရြာအသးသးမ ရပရြာအတြငး ကညပပးေပးမညသ

မားက ေရြးခယရမည။ ရပရြာအတြငး ကညပပးေပးမညသမားသည ရးရာေျမအသးခမႈ စနစမားအား မတတမးျပစျခငး

အေပၚ စတပါ၀ငစားမႈရရပါမည။ ၎တ႔မာ ေကးရြာအတြငး ဘကလကမႈကငးၿပး ရပရြာလထမ ယၾကညကးစားသမား

လညး ျဖစသငပါသည။ ထ႔အျပင ရပရြာလထအား လႈ႕ေဆာ ႏငသ၊ မတတမးျပစျခငးလပငနးမားတြင ပါ၀ငပးေပါငးလာ

ေစရန စညးရးဆြေဆာငႏငသ၊ ကညပပးသအျဖစ “ပါရမဓါတခ” ရထားသမား ျဖစသငသည။

PAR လပငနးစဥအတြငး CSO ၀နထမးမားႏင ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးမညသမားအၾကား ဆကသြယ ေဆာင

ရြကႏငသညနညးလမးမား အေျမာကအျမားရပါသည။ အခ႕ေသာ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမားအတြက ကညပပး

မညသမားအျဖစ ရပရြာလထအတြငးမ ေဒသခမားကေရြးခယၿပး မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥမား၊ နညးလမးမားႏင

ရငးႏးကၽြမး၀ငၿပးသား NGO ၀နထမးမားႏင တြဖကလပကငေစႏင ပါသည (ေအာကေဖာျပပါပရ နညးလမး(က)က

ၾကညပါ)။ အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြငမ ရပရြာလထအတြငးမ ေဒသခမားအား ေျမယာလပပငခြငဆငရာျပနာ

မား၊ မတတမးျပစသညနညးလမးမား ေလ႔ကငသငၾကားေပးျခငးတြင ပ၍အခနယေလ႔ရသည။ ဤနညးအားျဖင လပ

ငနးစဥတစခလးက ၎တ႔မ ဥးေဆာငလပကငႏငၾကၿပး NGO ၀နထမးမားကမ ပ႔ပးေပးသညအခနးက႑အတြကသာ

တာ၀နယေပးၾကသည။ ရလဒမား မတတမးတငျခငး၊ စညးရးေတာငးဆမႈႏင အစရငခစာေရးသားျခငးတ႔တြင ၀ငေရာက

ကညေပးၾကသည။ (ေအာကေဖာျပပါပရ နညးလမး (ခ)က ၾကညပါ)။

ရပရြာအတြငးမ ပ႔ပးကညမညသမားအေနျဖင တးခ႕သငတနးအစအစဥအတြက သတငး ၂ - ၃ ပါတမ အခန

မေပးႏငသညအခါမးတြင နညးလမး(က)က အသးျပသငပါသည။ ရပရြာအတြငးမ ပ႔ပးကညမည သမားအေနျဖင သင

တနးတကေရာကရနစတ၀ငစားၿပး အခနေပးႏငသညအျပင သေတသန လပငနးစဥက သငယေလ႔လာၿပး ဥးေဆာင

လသညစြမးရညမား ရေနသညအခါမးတြငမ နညးလမး(ခ)က ပ၍သငေလာပါသည။

oifwef;ay;jcif; 5

90

ပ (၁၁) - ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးမညသမားအတြက မတညေသာ လပငနးေဆာငရြကပႏင သငတနးေပးမညပစမား

ေရြးခယထားသညေကးရြာတစခခငးစမ ကညပပးမညသ တစဥးသ႔မဟတ ႏစဥးအျပင အဆပါေကးရြာအတြငး

၌ ၎တ႔ႏငအတပးေပါငးလပေဆာငမည CSO ကညပပးသမားသည ဤသငတနးက တကေရာကသငပါသည။ သင

တနးႏငပတသက၍ ပပးေပးႏငရနအတြက လပငနးစဥႏငပတသက၍ ပမအေတြ႕အႀကရသည အျခားေသာ CSO မားမ

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမားလညး တကေရာကသငပါသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအား

ဒဇငးေရးဆြျခငးတြင ပါ၀ငကညရနႏင မမတ႔၏ ဗဟသတမားက ေ၀ငေပးႏငရနတ႔အတြက ရးရာဓေလေခါငးေဆာငမား၊

ရပမရပဖမားႏင အျခားကၽြမးကငပညာရငမားကလညး ဖတၾကားသငပါသည။

မတတမးျပစျခငး ေဆာငရြကမညေနရာႏင ရပရြာအတြငးမ ကညပပးေပးမညသမားအား ေရြးခယသတမတၿပး

သညအခါ “ရပရြာအတြငး ကညပပးေပးသမား”သငတနးက ေဒသခ CSO ကညပ႔ပးသမားမ စစဥျပလပေပးပါမည။

လအပပါက “မတတမးျပစျခငးဆငရာ ကၽြမးကငပဂၢလမား” ထမ အကအညမား ေတာငးခရယႏငပါသည။

ရပရြာအတြငးကညပ႔ပးမညသမားအတြက ယခက႔သ႔ေလ႔ကငသငၾကားေပးရျခငး၏ ရညရြယခကမားမာ -

- မတတမးျပစရမည ရးရာေျမလပပငခြငမား၏ အဓကက႑မား၊ ရပရြာလထမ ပးေပါငးပါ၀ငသည သေတ

သနလပငနးနညးလမးမားအေၾကာငး သရနားလညေစရန၊

- PAR လပငနးစဥျဖင မတတမးျပစျခငးေဆာငရြကရာတြင ကညပပးမႈဆငရာ အေျခခစညးမဥးမား၊ နညး

လမးမား၊ အသးခကရယာမားႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငေစရန၊

- အခကအလကမား ပငဆငမႈႏငသကဆငသည အဆးသတလပငနးအဆငမား၊ ေဖာထတေတြ႕ရခကမား

က ႀကတငညႏႈငးသတမတထားသည ရညရြယခကမားႏငအည ေရးသားျပစျခငး၊ မေ၀ျခငး စသညတ႔

အပါအ၀င မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ တစခလးရ လပငနးအဆငမားက သေဘာေပါကနားလညေစ

ရန၊၊

- သေတသနလပငနးအား ဒဇငးပစေရးဆြျခငး၊ လကေတြ႔ေဖာေဆာငမႈအတြက အခနျပမဥးေရးဆြျခငး၊

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ အစတအပငးမားႏင အသးခကရယာမားႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငေစရနတ႔

ျဖစသည။

ရးရာေျမလပပငခြငမတတမးျပစျခငးအား မညသညအတြကေၾကာင စတ၀ငစားရသညက သငတနးတက

oifwef;ay;jcif; 5

91

ေရာကလာၾကသအခငးခငး အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငးအား သငတနးအစပငး၌ ျပလပရပါမည။ ဤလပငနးစဥတြင

ပါ၀ငျဖစလာေစသည မညသ႔ေသာ အေတြ႕အႀကမား ရထားၾကသနညး။ ဤသငတနးမ မညသညအေၾကာငးအရာမား

ေမာလငထားၾကသနညး။

ဒတယအဆငအေနျဖင သငတနးနညးျပသည အခနး (၂) ႏင (၃) တြင ေဖာျပထားသည သတငးအခက အလက

မားအပါအ၀င ျမနမာႏငငရ ဓေလထးတမးအရ ေျမလပပငခြငမား၏ လကရအေနအထားအေၾကာငး သးသပခကက

ရငးျပေပးရမည။

တတယအဆငတြငမ သငတနးနညးျပသည အခနး (၆)တြင ေဖာျပထားသည ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာင

တစခခငးစအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးျခငးျဖင ကညပပးသမားအား ဥးေဆာငသြားရမည။ ေရးဥးစြာ သငတနးနညးျပသည

သေဘာထားအျမငမားႏင သာဓကမားက ေဆြးေႏြးေဖာျပၿပး ကညပပးသမားကလညး ၎တ႔ေရြးခယထားသညေကး

ရြာမားမ ဥပမာမားျဖင ျပနလညေဆြးေႏြးရမည။ ရႈေထာငအသးသးအား အေသးစတခြျခမးစတျဖာျခငးႏင ခငလတကသည

ဥပမာမားျဖင ျပနလညခတဆကျခငးတ႔အားျဖင ပပးကညသမားအေနႏင ရးရာေျမလပပငခြငအေၾကာငးက စစစညး

စညးႏင စနစတက နညးလမးမားျဖင ေတြးေတာေျပာဆႏငလာမညျဖစသည။

အေျခခသေဘာတရားမားအား လႊမးၿခၿပးသြားသညအခါတြငမ စတတအဆငအေနျဖင မတတမးျပစျခငးဆငရာ

လပငနးအစအစဥက အဖြ႕လက အတတကြေရးဆြၾကရမည။ ေဒသခေကးရြာလထႏင သေဘာတညခကရရထားၿပးျဖစ

သည ရညရြယခကမားအား ျပနလညသးသပျခငး၊ ရးရာေျမလပပငခြင၏ မညသည အစတအပငးအား ဥးစားေပးအျဖစ

မတတမးျပစၾကမညက ေဖာထတသတမတျခငးတ႔သညလညး ဤအဆငတြငပါ၀ငသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနး

အတြက အသးျပႏငမညအခနကာလက အဖြ႕လက ေဆြးေႏြးတြကထတၾကၿပးလင ရညရြယခကမားျပညမေရးအတြက

အလအပဆးေသာ ေမးခြနးမားႏင က႑မားက ဥးစားေပးအဆငမား သတမတစစဥေပးရမည။ ရးရာေျမလပပငခြင၏

သကဆငရာက႑အလက မညသကေဆြး ေႏြးမည၊ မညသ႔ေသာပပးမႈနညးလမးမား အသးျပၾကမညက အဖြ႕လက

တငပငၿပး သတမတရမည။

ထက႔သ႔ “မတတမးျပစျခငးလပငနး

စဥအား အစအစဥေရးဆြျခငး ”အား ဤ

လမးညႊနစာအပအတြငးရ ရငးျမစမားႏင မည

သ႔ခတဆကအသးျပရမညတ႔က ေအာက

တြင အေသးစတ ဆကလကေဖာျပေပးထား

ပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးအစအစဥ

ေရးဆြျခငး ပထမအဆငအေနျဖင ရးရာေျမ

လပပငခြင၏ ရႈေထာငတစခခငးအလက

ဆနးစစၿပးလင ေကးရြာတစခခငး၌ မတတမး

ျပစသြားမညေမးခြနးမားႏင အေၾကာငးအရာေခါငးစဥမားက အေသးစတေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ ႀကတင ျပငဆင

သညအဆငတြင သတမတထားခသည ဥးတညခကမားအေပၚ မတည၍ အခ႕ေသာရႈေထာငမားကမ အခနယ၍

ေမးျမနးေဆြးေႏြးရမည၊ အခ႕ကမ အေသး စတေမးျမနးေနရန မလေပ။ အခ႕ရႈေထာငမားဆလင ေဒသအေျခ အေနႏင

ဆေလာမႈပင ရ မညမဟတေပ။ ဥပမာျပရလင အခ႕ေကးရြာမားတြင ပဋပကၡေျဖရငးမႈမားအတြက ဓေလထးတမးစနစ

မားက အသးမျပၾကေတာျခငး သ႔မဟတ ေျမယာႏငဆကစပေနသည ယဥေကးမႈ သ႔မဟတ ဘာသာေရး အခမးအနား

oifwef;ay;jcif; 5

92

မားက ဆကလကမကငးပၾကေတာျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာငအသးသးအား ေဆြးေႏြးတငပငၿပးသညအခါတြငမ CSO ႏင ရပရြာအတြငး

ကညပပးသမားသည ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာငတစခခငးစအတြက မညသညသတငး အခကအလကမားအား

မတတမးျပစရမညက ရငးလငးျပတသားစြာ သေဘာေပါကနားလညၾကမညျဖစသည။ အဆပါ ေခါငးစးအေၾကာငးအရာမား

ႏင သေတသနေမးခြနးမားက အပငး ၆-၂ တြင ရငးလငးတငဆကထားပါသည။ ထ႔ေနာကတြင ကညပပးသမားသည

လပငနးစဥတြင မညသတ႔ပါ၀ငသငသညက အပငး ၆-၃ တြင သတမတထားသည အဖြ႕မားအား ကးကားမျငမး၍ ေဖာ

ထတသတမတရပါမည။ အဖြ႕မားအျဖစ ကၽြမးကငပညာရငမား၊ ေဘးဒကၡခစားလြယသမားႏင အမးသမးမားအား ထည

သြငးေဖာျပေပးထားပါသည။ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ေျမပ ေရးဆြျခငး၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ကြငးဆငးေလလာမႈ စသည

တ႔ အပါအ၀င အပငး ၆-၃ တြင ေဖာျပထားသညနညးလမးမား အသးျပ၍ လအပေသာ သတငးအခကအလကမားအား

မညသ႔ေကာကယရမညကလညး ကညပပးသမားမ ဆးျဖတေရြးခယရပါမည။

မညသညသတငးအခကအလက မားအား ေကာကယမည၊ မညသႏငေကာက ယမည၊ မညသ႔ ေကာကယမည

စသညတ႔က သရၿပးျဖစသညအခါတြင ကညပ႔ပးသမားသည ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင ပပးေပးႏငရန

အတြက ေမးခြနးမားက ႀကတငခေရးထားရပါမည။ အပငး ၆-၂ တြင အႀကျပတငျပထားသညေမးခြနးမားသည ေယဘယ

ဆနလြနးသျဖင အဖြ႕လကေဆြးေႏြးမႈမားတြင ထတေဖာေမးျမနးရနႏင အေျဖတစခရရရနတ႔အတြက မျဖစႏငပါ။ ထ႔

ေၾကာင ကညပပးသမားအေနျဖင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ပမလြယကေစရနအတြက အဆပါေမးခြနးမားအား အေသးစတ

အဆငအထ စစစသြားရနႏင တကသညေမးခြနးမားအျဖစေျပာငးလေရးက မေမသငပါ။ ပပးသမားအသးျပႏငမည ေမး

ခြနးမားက အေျခခေမးခြနးမားစာရငးအျဖစ ေနာကဆကတြတြင ထညသြငးေပးထားပါသည။ ပပးသမားအေနျဖင အဆပါ

အေျခခ ေမးခြနးစာရငးအား ဖတရႈေလလာၿပးလင မမအေျခအေနႏင ကကညသညေမးခြနးမားေရြးခယျခငး၊ ေဒသအေန

အထားႏင ကကညေစရနျပျပငျခငးႏင လအပပါက ေနာကထပေမးခြနးမား ထပမျဖညစြကျခငးတ႔ ျပလပႏငပါသည။

သငတနးအဆးသတပငးတြငမႈ ပပးသမားသည ေကးရြာတစခခငးစတြင ေဆာငရြကမည ေန႔စဥလပငနးမား

ႏင ထလပငနးမားအလက တာ၀နေပးအပထားသည ပပးသမား၏ လပငနးတာ၀နမားကပါ ေဖာျပထားေသာ မတတမး

ျပစျခငးလပငနးစဥအတြက အခနဇယားသတမတခကက ေရးဆြရပါမည။ ေကးရြာအစညးအေ၀းမား၊ ဥးတညအပစ

အလက ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအပါအ၀င လပငနးအဆင တစခခငးစကလညး ခေရးထားရပါမည။

ေဒသခရြာသားမား မညသညအခနမးတြင အားလပေလရၾကသညကလညး ထညသြငးစဥးစားထားရမည။ မတတမးျပ

စျခငးလပငနးစဥအား စတင၍ အေကာငအထညေဖာသညအခါတြင မေမာမနးထားေသာ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈမားႏင

မေမာလငထားသည အခြငအလမးမားေၾကာင အခနဇယားသတမတခကမား ေျပာငးလရႏငသညကလညး ႀကတင

ေမာလငထားရပါမည။ ထ႔ေၾကာင အခနဇယားက အရငထားၿပးစတငမညဆပါက ပမလြယကႏငၿပး အေရးႀကးသတငး

အခကအလကမားအား အမအရေကာကယေနစဥ အခနဇယားကလညး လအပသလ ျပငဆငသြားႏငမညျဖစသည။

အခနရမညဆပါက ပ႔ပးကညေရးအဖြ႔သည ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးက ေဆာငရြကခဖးသည

ေဒသသ႔ သြားေရာကလညပတၿပး ၿပးစးခ႔သညလပငနးစဥအေၾကာငးက ေလ႔လာသငပါသည။ ထေဒသမား၌ မတတမး

ျပစ ျခငးႏငပတသက၍ ပ႔ပးကညသမားမ ႀကေတြ႔ခ ႔ရသညမားက သငတနးတြင ထညသြငးသငၾကားေပးျခငးျဖင

ဥးတညခကမားႏင စနေခၚမႈမားက ပမနားလညသျမင လာၾကမညျဖစသည။ ရးရာေျမလပပငခြငကမတတမးျပစျခငးေ

ဆာငရြကခ႔ၾကသည ေကးရြာမားမ ေဒသခ မားအေနျဖငလညး ၎တ႔၏အေတြ႔အႀကမားက ျပနလညေ၀မႏငရမက

ေျမယာႏငသယဇာတစမခန႔ခြမႈ စနစအျပင မတတမးျပစျခငးက မညသညအတြကေၾကာင ေဆာငရြကသငသညတ႔က

လညး ၀ငေရာက ရငးျပႏငသည အခြငအလမးမား ေပၚေပါကေစပါသည။

oifwef;ay;jcif; 5

93

enf;vrf;(c)tm; a&G;cs,fygu avhusifhoifMum;ay;&rnfhtpDtpOfအျခားရပရြာတစခ၌ မတတမးျပစမႈလပငနးေဆာငရြကရာတြင ေလ႔လာသသငတနးသားအျဖစ သတငး ၁-၂

ပါတခန႔ ကြငးဆငးလပငနးမား ထပမေဆာငရြကရသညအခကမလြ၍ နညးလမး(က)၏ လပငနးစဥမားႏင အတတ

ပငျဖစသည။ ဤနညးလမးက ေရြးခယမညဆပါက ေဒသခ CSO ႏင ခတဆကညႏႈငးမႈ၊ စမကနးေရးဆြမႈမား ပပျပငျပင

ေဆာငရြကထားဖ႔လပါသည။ ထ႔ျပင အစရငခတငျပမႈႏင ေ၀မမႈက႑တ႔တြငလညး လအပေသာ ကညပ႔ပးမႈမား ျဖည

ဆညးေပးရပါမည။

½dk;&majrvkyfykdifcGihftm; rSwfwrf;jyKpkjcif;6

94

½dk;&majrvkyfydkifcGifhtm; rSwfwrf;jyKpkjcif;

အခနး (၃) တြင တငျပခ႔သညအတငးပင ထးတမးဓေလအရ စမခန႔ခြမႈစနစမားဆသညမာ ေျမႏင သဘာ၀

သယဇာတမားအား စမခန႔ခြမႈဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လပထးလပနညး မားပငျဖစသည။ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ

ႏင ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမား အတတကြထညသြငး ေပါငးစညးထားျခငးျဖငလညး အဆပါစနစမားက သက၀ငပျပငေစ

ပါသည။ ထးတမးဓေလအရ စမခန႔ခြမႈစနစမားမာ ရႈပေထြးၿပး ကြျပားမႈမားစြာရေနတတသျဖင ထးတမးဓေလ စနစတစခ

၏ ရႈေထာငတစခတညးအား ေလလာႏငေရးအတြကကပင လေပါငးမားစြာအခနယရသညမးလညး ရတတပါသည။

ထ႔ေၾကာင ရးရာေျမလပပငခြင၏ မညသညက႑အား မတတမးျပစလသည၊ မမရညရြယခကမား ျပညမႏငေရးအတြက

အေသးစတအခကအလကမား မညမအထလအပမညတ႔က ႀကတငစဥးစားဆးျဖတႏငေရးက အေရးႀကးေပသည။

ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ အဓကအစတအပငးမားႏင မညသညက႑အား ဥးစားေပးေရြးခယရမညတ႔က

ဤသငခနးစာတြင ရငးလငးေဖာျပေပးထားပါသည။ ထ႔အျပင မတညသည က႑မားအတြက မတတမးျပစရာတြင အသး

ျပသငသညနညးလမးမားကလညး အႀကျပတငျပေပးထားပါသည။ ရပရြာေဒသတစခတြင ရးရာေျမလပပငခြငအား

မတတမးျပစမႈ မညသ႔ေဆာငရြကရမညက စမကနးအေသးစတ ေရးဆြႏငေရးအတြက CSO ကညပပးမညသမားႏင

ရပရြာအတြငး ကညပပးမညသမားအား ေလကငသငတနးေပးရာတြငလညး ဤသငခနးစာက အသးျပႏငပါသည။ ထ႔

အျပင မတတမးျပစမႈလပငနးက လကေတြ႕ေဆာငရြကေနသညအခါတြငလညး လမးညႊနခကတစရပအျဖစ အသးျပ

ႏငပါသည။


95

6 - 1 ½dk;&majrvkyfydkifcGifh\ t"dutpdwftydkif;rsm;tm; rdwfqufwifjyjcif;

မတတမးျပစမႈလပငနးစဥအတြက အေထာကအကျဖစေစရန “ရးရာေျမလပပငခြငစနစ” အား အဓက

အစတအပငး ခနစခအျဖစ ေအာကပါအတငး ခြျခားသတမတထားပါသည -

ပ (၁၂) - ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး၏ အဓက အစတအပငးမား


96

မတတမးျပစျခငး ပပးေပးမညသမားအတြက လပငနးစဥတစေလာကလးတြင အေထာကအကျဖစေစရနႏင

“ရးရာေျမလပပငခြင”အရ ျပနာအမားအျပားက ေျဖရငးေပးႏငေၾကာငး နားလညသရႏငေစရန “ပါ၀ငသညအစတ

အပငးမား” ဟ၍ ခြျခားဖနတးေပးထားပါသည။ သ႔ေသာ အဆပါ အစတအပငးမားမာ တစခႏငတစခေရာယကေနတတ

သညမာလညး သသာထငရားပါသည။ ၎တ႔သည “တစခခငးသးသန႔ ရပတညေနၾကသည” မဟတပါ။ တစခႏငတစခ

နးကပစြာဆကႏြယလကရၿပး အျပနအလန မတညေနၾကသည။ ထ ႔ေၾကာင ဥးတညအပစအလကေဆြးေႏြးမႈမားႏင

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင အစတအပငးတစခစအား သးသန႔ခြျခားၿပး ေျဖရငးေနရနမလေပ။ ဥပမာ လမးေဖာကလပ

မႈလပငနးမားမ ရရသည ၀ငေငြအေပၚတြင မခစားေသာကေနရသ မားလာသညႏငအမ လတ႔၏ ေျမယာအသးခပမား

သညလညး ေျပာငးလလာေပမည။ ဤျဖစရပမးတြင ေျမယာအသးျပပမားက ေလ႔လာစးစမးသငသက႔သ႔ ၎တ႔၏ သကေ

မြး၀မးေကာငးလပငနးမားကလညး ထညသြငးစးစမးသငေပသည။

t"dutpdwftydkif;rsm;tm; tESpfcsKyfoHk;oyfcsuf

ေနာကခရာဇ၀င

အတတမအေၾကာငးအရာမားက သရနားလညထားျခငးအားျဖင လကရ ပစၥပၸါနကာလက

ပမသျမငႏငသညအျပင အနာဂါတတြငျဖစလာႏငေျခမားကလညး အကျဖတ သးသပထားႏငေပမည။

မတတမးျပစမႈ လပငနးစဥအား ေကးရြာတညေထာငခ႔သည ရာဇ၀ငျဖင စတငျခငးအားျဖင ရးရာေျမလပ

ပငခြင၏ အျခားေသာ အစတအပငးမားႏငပတသကသည ေျပာငးလမႈမားကပါ ပမနားလညႏငလာေပမည။

ေဒသခလထအေပၚတြင မညသည အထငကရျဖစရပမား ကေရာကခသနညး။ အခနကာလၾကာေညာငး

လာသညအေလာက မညသ႔ေသာ အထငကရေျပာငးလမႈမား ေပၚေပါကခသနညး။

ေျမအသးခမႈနင စမခန႔ခြမႈ

ေျမအသးျပမႈဆသညမာ ရပရြာလထမ မညသညေျမအမးစားမားအား (ဥပမာအားျဖင လယ

ယာေျမ၊ အမရာေျမ၊ စားကကေျမ၊ သစေတာေျမ၊ ေရကနမားႏင ျမစေခာငးမား) ရယအသးျပေနၾက

သညက ရညညႊနးပါသည။ ထ႔အျပင သစပငမား (သစထတယရန သ႔မဟတ ထငးေလာငစာရယရန)၊ သစ

မဟတေသာ သစေတာထြကပစၥညးမား၊ ေတာရငးတရစာၦနမား၊ ငါးႏငေရထြကပစၥညး စသညျဖင ေကးရြာ

သားမား မခစားေသာကေနရသည ေျမႏငဆကစပေနေသာ သဘာ၀သယဇာတရငးျမစမားကလညး ေျမ

အသးျပမႈဟပင ရညညႊနးပါသည။ ေျမအမးအစား တစခအား အသးခပအေျမာကအျမား ရေနႏငပါသည။

ေျမအသးျပျခငး စမခန႔ခြမႈဆသညမာ ေျမရယပငခြင၊ အသးျပပငခြငႏင အဆပါေျမေပၚရ သယ

ဇာတမားအား ထတယပငခြငတ႔ႏငပတသက၍ သတမတထားသည စညးမဥးစညးကမးမားက ရညညႊနး

ပါသည။ ဓေလ႔ထးတမးစနစမားတြင ေျမအသးျပမႈအမးအစားတစခခငးအတြက မညသ႔အသးျပ ရမညႏင

မညသ႔စမခန႔ခြရမညတ႔က စညးမဥးစညးကမးမား တတကက ျပ႒ာနးေပးထားသည။ ဥပမာ မညသည

အပငမားက မညသညေနရာ၊ မညသညအခနတြင မညသမစကပးႏငသည၊ မညသညနယေျမမားကမ

ေမြးျမထားသညတရစာၦနမားအား လႊတေကာငးရန အတြကျဖစသည၊ သစေတာအတြငးမ မညသည

ပစၥညးမားက ေကာကယႏငသည စသညျဖင တကရငးလငးစြာ သတမတေပးထားသည။ ေျမအသးခမႈ

အမးအစားတစခခငးစအတြက အဆပါ ရငးျမစမားက မညသမ မညသညအခနတြင အသးျပႏငသည

ကလညး စညးကမးမား သတမတေပးထားသည။


97

ရငးျမစမား လပပငခြငႏင လႊေျပာငးေပးပငခြင

ေျမႏငသဘာ၀သယဇာတမားအား လတစဥး၊ မသားစတစစ သ႔မဟတ ရပရြာေဒသမ ရယသးစြႏင

သည အခြငအေရးမားအားျဖင ရငးျမစမား လပပငခြငျဖင တငးတာသတမတေပးထားသည။ ရငးျမစမား

လပပငခြငက သတမတရာတြင သဘာ၀သယဇာတမားအား မညသမ တရား၀ငရယသးစြႏငသည ဆေသာ

နညးလမးမားအားလး ထညသြငးေပးထားသည။ လပပငခြငဆသညမာ အခြငအေရးမားအစအေ၀းပင

ျဖစသည (အသးျပခြင၊ ထတယသးစြခြင၊ စမခန႔ ခြပငခြင၊ တားဆးပတပငပငခြငႏင ပငဆငမႈလႊေျပာငး

ေပးျခငးတ႔အပါအ၀င) သ႔ေသာ အျခားသမားအား အကးထခကေစမညနညးလမးမားျဖင ရငးျမစမားအား

ထတယသးစြျခငး မျပရဟေသာ ကန႔သတခကမားလညး ပါ၀ငေနသည။11

အခနး (၃-၂) တြင ေဖာျပခ႔သညအတငးပင ရငးျမစလပပငခြငစနစမားအား အမးအစားအပစ

သးမးျဖင ခြျခားသတမတႏငပါသည -

• လထ/ႏငငေတာပင - ႏငငေတာမပငဆငၿပး သယဇာတရငးျမစမားအား ထနးခပျခငးက

အမားျပညသမႀကးၾကပေဆာငရြကသည။

• ပဂၢလကပင - တစဥးခငး သ႔မဟတ ကမၺဏကသ႔ ဥပေဒေၾကာငးအရ ပငဆငခြငရသမားမ

ပငဆငထားသည။

• ဘပင - လစတစစမ ပးတြပငဆငထားသည (အထးသျဖင သစေတာမား၊ စားကကေျမ၊

ေရပငနကႏင ေရလပငနး)။ ရငးျမစမားက ထတယသးစြၾကသည ေဒသခမားက စမခန႔ခြေရး

အဖြ႕အစညးမားက ၎တ႔ကယတင ဖြ႕စညးေဆာငရြကၾကသည။

• လြတလပစြာရယသးစြခြင - အခြငအေရး တကစြာသတမတထားျခငးမရ သ႔မဟတ တစစ

တစဥးမ ထနးသမးႀကးၾကပျခငးမရေပ။ အမားပငႏင ေရာေထြးစဥးစားျခငး မျပသငပါ။

• ပဥၥမအမးအစားမာ ပးတြစမခန႔ခြမႈျဖစသည။ အစးရႏင ရငးျမစသးစြသ ေဒသခမားအၾကား

မတဖကဖြ႕စညး ေဆာငရြကျခငးမးျဖစသည။

အထကေဖာျပပါ “လပပငခြင”ဆငရာ အဓကအမးအစားမားက သေဘာတရားအရ ခြျခားႏငသည

ဆေသာျငား လကေတြ႔တြငမ တစခႏငတစခေရာယကေနၿပး အခနႏငအမလညး ေျပာငးလေနႏင ပါသည။

လပပငခြငမားအား မတတမးျပစရာတြင မညသညေျမႏင ရငးျမစမားက မညသမ မညသည လပပငခြင

စနစမားအရ “ရယပငဆင”ထားသညဆေသာ အခကက ေဖာထတသတမတဖ႔လပါသည။

လတစဥး သ႔မဟတ အပစတစစ၏ ေျမ၊ ရငးျမစမားႏငပတသကသည အခြငအေရးမားအား

အျခားေသာ လတစဥး သ႔မဟတ အပစတစစအား လႊေျပာငးေပးအပျခငးက လႊေျပာငးမႈဟ ရညညႊနးပါ

သည။ အေမြေပးျခငး (“မဂၤလာ” လကဖြ႕အျဖစ ေပးအပျခငးအပါအ၀င)၊ ေရာငးချခငး သ႔မဟတ လဒါနးျခငး

တ႔က႔သ႔ အၿမတမးအတြက လႊေျပာငးေပးျခငး သာမက အခေၾကးေငြျဖင အငားခထားျခငး/ထြကရသးႏ

မေ၀ခစားျခငး သ႔မဟတ အခမငားရမးျခငးတ႔ကသ႔ ယာယအျဖစ လႊေျပာငးေပးျခငးသညလညး အကး၀င

11 Bruce 1998a: 1; FAO 2002: 10


98

ပါသည။ အေနာကတငးအယအဆမား၏ လႊမးမးမႈမားေၾကာင လပပငခြငက ပငဆငမႈႏင ဥစၥာပစၥညးဟ

သေဘာေပါကလကခမတတၾကသည။ သ႔ေသာ အဆပါအယအဆမားမာ ကမၻာအ၀မးရ ေဒသအမားအျပား

တြင ကြျပားျခားနားလက ရေနသည။ မညသညအခြငအေရးမားအား ေဒသခလထမ အသအမတျပခရမႈရရ

လသညက ပမရငးလငးတကစြာ သျမငလာႏငေရးအတြက ဤအယအဆမားႏငပတသကသည ခစားခက

မားက မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ေဖာထတမတတမးတငႏငေရးမာ အလြနအေရးႀကးေပသည။

အဖြ႕အစညးမား

ဤအယအဆသည အဓကနယပယက႑ႏစရပအား ရညညႊနးပါသည - ၁) ေျမ၊ သဘာ၀သယဇာတ

တ႔ႏငပတသကသည ဆးျဖတခကမားက ခမတႏငေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင တစသးပဂၢလမား။ ၂) ေျမ၊

သယဇာတရငးျမစမားအား အသးျပျခငးႏင စမအပခပမႈတ႔အတြက သတမတထားေသာ စႏႈနးမား၊ စညးမဥး

မားႏင လပထးလပနညးမား (ဆးျဖတခကမားအား မညသ႔ခမတရမညဆေသာ စညးကမးသတမတခကမား

အပါအ၀င)။ ထကသ႔ အဖြ႕အစညးမားအား စးစမးေလလာျခငးျဖင အမနတစကယ ဆးျဖတခကခမတသမား

မာ မညသတ႔ျဖစသည၊ ဓေလ႔ထးတမး စညးကမးသတမတခက မား၊ အဖြ႕အစညးမားႏင အစးရတ႔အၾကား

လပငနးပငး ဆကစပေနမႈမား မညသ႔ရေနသညတ႔က ေဖာထတသရႏငေပမည။

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးဆသညမာ “အသကရငသန ေနထငမႈအတြက လအပေသာ စြမး

ေဆာငႏငမႈ၊ ပေသပငပစၥညးမား (သေလာငထားရမ၊ ရငးျမစမား၊ ပငဆငခြငမားႏင ရယသးစြပငခြင)ႏင

လပငနးမား ေပါငးစပဖြ႕စညးထားျခငး ျဖစသည။ အသကေမြးမႈသည ေရရညတညတသညအျပင ဖစးမႈမား

ႏင ထတလန႔တနလႈပဖြယမားမ ျပနလညနာလထႏင၊ လကေလာညေထြေနႏငရသာမက စြမးေဆာငႏငမႈႏင

ပေသပငပစၥညးမားကလညး ထနးထားႏငစြမးရသည။ ထ႔အျပင ေနာငလာမညမးဆကသစမားအတြက

ကလညး ေရရညတညတမည အသကေမြးမႈအခြငအလမးမားကပါ ပပးႏငစြမးလညးရသည”။12 ရးရာေျမလပ

ပငခြငစနစမားအား မတတမးျပစသညအခါတြင ေဒသခလထမားအေနျဖင ၎တ႔၏ သကေမြး၀မးေကာငး

လပငနးမားအတြက ေျမႏငသဘာ၀သယဇာတတ႔အေပၚ မညသ႔မခေနၾကသညက ဤအစတအပငးအားျဖင

စးစမးေလ႔လာႏငပါသည။ မညသညတ႔က ေရာငးခၾကသည (ေငြေၾကးအားျဖင ၀ငေငြ)၊ မညသညတ႔ကမႈ

မသားစ၀မးစာအတြက စားေသာကအသးျပၾကသညကလညး ဤအစတအပငးထတြငပင ထညသြငးလႊမးၿခ

ေပးထားသည။ ေနာကဆးေဖာျပခ႔သည အခကမာ အလြနအေရးႀကးေပသည။ “တစေန႔တာ၀ငေငြ တစ

ေဒၚလာေအာကသ႔ ေရာကရေနေသာ ဆငးရမြေတမႈမဥး”စသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈညႊနးကနးမား အသးျပ

တတၾကသည စးပြားေရးပညာရငမားႏင မ၀ါဒခမတသ မားသည ဤအခကက လစလရထားတတၾကသည။

အကးဆကအေနျဖင ၀မးစာဖလမႈက အဓကထားသည အမေထာငစမားသည အလြနဆငးရၿပး ေဘးဒကၡ

ခစားရလြယသညဟ ယဆမတတၾကသည။ လကေတြ႕တြငမႈ အဆပါအမေထာငစ အမားစ၏ သကေမြး

၀မးေကာငးလပငနးမားသည လၿခခငမာၿပး ေရရညတညတေနပါသည။ စညးရးေတာငးဆမႈလပငနးမား

အတြက ဤအခကက အမအရမတတမးတငထားရမည။

12 Chambers and Conway (1992: 7)


99

ပဋပကၡေျဖရငးနညးမား

သဘာ၀သယဇာတဆငရာ ပဋပကၡမားဆသညမာ ေျမ၊ သဘာ၀သယဇာတမားအား ရယခြင၊

ထနးခပခြင၊ အသးျပခြငတ႔အတြက အျငငးပြားမႈမားပငျဖစသည။ ပဋပကၡဆသညမာ လ႔အဖြ႔အစညးတငး

တြငရတတၾကၿပး ၎တ႔အား မညသ႔ေျဖရငးရမညဆေသာ ကယပငေျဖရငးနညးမားလညး ရထားတတၾက

သညပင။13 ပဋပကၡမား၏ အေျခခအေၾကာငးအရငး (အကးစးပြားမား အၿပငရယလမႈႏင မညသ႔ေသာ

အကး စးပြားမားျဖစသည၊ အခြငအေရးမား သ႔မဟတ ထနးခပပငခြငတ႔အတြက အၿပငႀကးပမးမႈမား)ႏင

၎ ပဋပကၡမားအား ဓေလထးတမးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ အစးရအဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ

ႏစမး စလးျဖင မညသ႔ ေျဖရငးၾကသညက သရႏငရန ဤအစတအပငးအားျဖင စးစမးေဖာထတႏငပါသည။

ယဥေကးမႈဆငရာ စတနဖးမား

ေျမယာဆသညမာ စးပြားေရးအရ ပငဆငမႈတစခသကသကသာ မဟတပါ။ ယဥေကးမႈဓေလအရ

ႏင ကယစားျပလကၡဏာတစရပအျဖစ စတနဖးမားလညး ရေနႏငပါသည။ ေျမယာအား မညသ႔တနဖးထား

သတမတၾကသညဆေသာ အျခားအခကအလကမား ကလညး ဤအစတအပငးအားျဖင ေဖာထတ၍မတ

တမးတငထားႏငေပသည။

ဤကသ႔ အစတအပငးမားအား ခြျခားေလလာျခငးျဖင ရးရာဓေလအရ ေျမယာလပပငခြငစနစမား၏ ရႈေထာင

အသးသးက သေဘာေပါကနားလညေစသညမနေသာျငား လကေတြ႕တြငမ အဆပါအစတအပငးမားမာ သးသန႔ကြျပား

ေနျခငး သ႔မဟတ တစခတညးရပတညေနျခငးမး ရႏငမညမဟတေပ။ ၎တ႔အၾကားတြင တစခႏငတစခဖးလႊမးေနၿပး

ဆကႏြယေနလကရသည။ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားတြင ေပၚထြကလာမည ျပနာမား သ႔မဟတ ေခါငးစဥအေၾကာငးအရာ

မားသည အစတအပငးတစခ သ႔မဟတ အျခားတစခႏင သးသန႔သကဆငေနျခငးမး ေတြ႕ရခပါသည။ ဥပမာ လမးေဖာက

လပမႈမရရသည ၀ငေငြအေပၚတြင မခစားေသာကေနရသ မားျပားလာျခငးက ေဒသခမား၏ ေျမအသးျပမႈနညးလမးမား

ေျပာငးလျခငးအတြက အဓကတြနးအားတစရပ ျဖစလာႏငေပသည။ ဤျဖစရပမးတြင သကေမြးလပငနးမားကသာမက

ေျမအသးခပမားကပါ စးစမးေလလာသငသည။ ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင

အစတအပငးတစခခငးအား ေဆြးေႏြးပြတစခခငးအလက ေျဖရငးေနစရာမလေပ။ (လကေတြ႕တြငလညး ထသ႔ သးသန႔

ခြထတၿပး ေဆြးေႏြးႏငမညမဟတေပ)။

ထ႔အျပင အစတအပငးအားလးက မတတမးျပစရန လအပမညမဟတေပ။ လပငနးစဥ တစခလးအား ႏငႏင

နငးနငး စမခန႔ခြႏငေရးအတြက မမရညမနးခကႏင အကကညဆးျဖစမည အစတအပငးအား ဥးစားေပးေရြးခယရေပမည။

ဤသ႔ေရြးခယျခငးက မတတမးျပစျခငးလပငနး စမကနးေရးဆြျခငး အဆငတြင အထးသျဖင အခနး (၄) ႏင (၅) တြင

ေဆြးေႏြးတငျပခသညအတငး ရပရြာအဆငတြင ကညပ႔ပးမညသမားအား ေလ႔ကငသငတနးေပးသညအခနတြင ေဆာင

ရြကရပါမည။

13 Chauveau & Mathieu (1998: 243)


100

½dk;&majrvkyfydkifcGifhrS t"dutpdwftydkif;rsm;

မတတမးျပစျခငးလပငနးမားအားလးတြင ရးရာေျမလပပငခြင႔စနစမား၏ အဓကအစတအပငးသးခက ထည

သြငးထားသငေပသည။ ၎တ႔မာ ေျမအသးျပမႈႏငစမခန႔ခြမႈ၊ လပပငခြငႏင လႊေျပာငးေပးပငခြငႏင အဖြ႕အစညးမား

ျဖစသည။ ထအစတအပငးသးခမာ တစခစသးျခားတညရေနျခငးမးမဟတေပ။ အဆပါ အစတအပငးသးခ နးနးကပ

ကပဆကႏြယေနၾကပက ေအာကေဖာျပပါ ပ ၁၅ တြင ရငးလငးတငျပေပးထားပါသည။

ပ ၁၅ - ေျမအသးခမႈ၊ လပပငခြငႏင အဖြ႔အစညးမားတ႔ ပါ၀ငသည ရးရာေျမလပပငခြင၏ အဓကအစတအပငးမား

ပ ၁၅ တြင ျပထားသညအတငးပင ေျမယာစမခန႔ခြအပခပမႈသည ေျမအသးခမႈ၊ လပပငခြငႏင အဖြ႕အစညးဟ

ေသာ အစတအပငးမား၏ဆမတတြင တညရေနေၾကာငးေတြ႔ရေပမည။ အဆပါ အစတအပငးသးခမားအၾကား ဆကစပ

ယကႏြယေနမႈမားစြာရေနျခငးေၾကာင ၎အစတအပငးမားက တစခခငးအားသးျခားခြထတ၍ စးစမးေလ႔လာရနမျဖစ

ႏငေၾကာငးကလညး ညႊနးဆေနေပသည။ ထအစတအပငးသးခအနက မညသညေခါငးစဥေအာကတြငမဆ ျပလပသည

ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမားမာလညး အေၾကာငးအရာတစခႏငတစခ ေရာငလႊရနမျဖစႏငေပ။ ေျမအသးခမႈ

အေၾကာငး ေဆြးေႏြးသညအခါတြင ေျမအမးအစားအလက အသးျပပအသးသး၊ သဘာ၀သယဇာတမား ထတယသးစြ

မႈတ႔ႏင ပတသကသညစညးမဥးစညးကမးမားကလညး စးစမးေလလာသငေပသည။ လပပငခြငအား စးစမးေလ႔လာသည

အခါ မတညေသာလအပစမားအတြက ရယသးစြပငခြငႏငသကဆငေသာ စညးမဥးစညးကမးမားအျပင ေျမယာလႊ

ေျပာငးခြင (ေရာငးချခငး၊ အေမြေပးျခငး စသည)တ႔အတြက စညးကမး သတမတခကမားကပါ ထညသြငးေလ႔လာရပါမည။

အဆပါအစတအပငးသးခသည အခငးခငးမတညေရာယကေနၾကသညဆေသာျငား ေျမအသးခမႈႏင

လပပငခြငစသညတ႔အၾကား အယအဆမားက ခြျခမးသးသပသငပါသည။ ေျမအသးခမႈ ေျမပေရးဆြ ျခငးႏင လပပငခြငျပ

ေျမပေရးဆြျခငးတ႔ကမ မေရာေထြးသငေပ။


101

6 - 2 ½dk;&majrvkyfydkifcGifhpepfrsm;\ t"dutpdwftydkif;rsm;tm; rSwfwrf;jyKpkjcif;အထကတြငေဖာျပခသည ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ အဓကအစတအပငးမားအား မတတမးျပစျခငး မည

သ႔ ေဆာငရြကရမညက ဤသငခနးစာတြင လမးညႊနခကမား ထညသြငးေပးထားပါသည။ အစတအပငး တစခခငးစအတြက

ေမးခြနးမားမာ သးသန႔အစမားအျဖစ တညရေနေသာလညး ဆကႏြယမႈမား ေဖာထတေပးရမည ေရာယကေနေသာ ေခါငး

စးအေၾကာငးအရာမား ရေနပါေသးသည။ မမစးစမးေလ႔လာရန ျပငဆငထားသည အစတအပငးမားတြငလညး ၎တ႔က

ေပါငးစပထညသြငးေပးရပါမည (ေအာကေဖာျပပါ စာစ (က) က ၾကညပါ)။

စာစ (က) - အစတအပငးတစခခငးစတြင ေပါငးစပထညသြငးရမည ေရာယကေနသည အေၾကာငးအရာမား

စးစမးေလ႔လာရန ျပငဆငလကရသည မတတမးျပစမႈအစတအပငးအားလးတြင ထညသြငး

ေျဖရငးေပးရမည ေရာယကေနသညျပနာရပမားက ေမးခြနးမားအျဖစ ေအာကတြငေဖာျပေပးထား

ပါသည။

• အဆပါ အစတအပငးမားသည အခနကာလအေလာက မညသ႔ေျပာငးလလာၾကသနညး။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစရာတြင အခနကာလတစခတြင တညရေနဆျဖစေသာ

ရးရာေျမလပပငခြငစနစကသာ မတတမးျပစႏငျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ရးရာေျမလပပငခြငစနစ၏ အစတ

အပငးတစခခငးစအတြက ၎တ႔၏ အတတမအေနအထားႏင အခနကာလအလက မညသ႔ေျပာငးလခ

ၾကသညက ေမးျမနးပါ။

• မညသညက႑မားသည အလပျဖစၿပး ဆကလကထနးသမးထားသငသနညး။

အနာဂတတြင မညသညအရာမားက ေျပာငးလေပးသငသနညး။

ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားသည အေျခအေနေပၚမတည၍ ျပျပငေျပာငးလႏငပါသည။

လကရ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားသည ေဒသခလထမ ဆကလကထနးသမးထားလသည စနစမား

ျဖစခငမျဖစေပမည။ ထ႔ေၾကာင ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးပြမားအၿပးတြင ပါ၀ငၾကသမားအား ၎

တ႔အေနျဖင ၎တ႔၏ေျမလပပငခြငစနစမားက အနာဂတတြင မညသ႔ ျမငေတြ႕လသညက ပမနေမးျမနးၿပး

မတသားထားရပါမည။

• အစတအပငးတစခခငးစတြင အမးသားႏင အမးသမးတ႔အၾကား ကြျပားျခားနားခကမား

ရေနပါသလား။

အမးသားႏင အမးသမးမားအတြက သတငးအခကအလကမားသည အစတအပငးတစခ

တငးတြင ရေနႏငပါသည။ ရးရာေျမလပပငခြငထတြင ကား/မခြငတညမမႈဆငရာ အကျဖတ ဆနးစစမႈက

အမးသမးသးသန႔ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြငသာမက မတတမးျပစျခငးလပငနး အားလးတြင ေပါငးစပ

ထညသြငးထားရပါမည။

ကား/မတနးတညမမႈ ထညသြငးစဥးစားျခငးႏငပတသကသည အေသးစတအခကအလကမား

က အခနး ၆ တြင ေလလာႏငပါသည။


102

aus;&GmESifhywfoufonfh tajccHowif;tcsuftvufrsm;

ေကးရြာႏငပတသကသည အေျခခသတငးအခကအလကမား ရယထားျခငးျဖင ေနာကထပ ကနရေနေသး

သည ရးရာေျမလပပငခြငႏငပတသကသည သတငးအခကအလကမားကလညး ေဒသအေျခအေနႏငကကညေစပါသည။

ဤအခကမာ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ အစတ အပငးတစခမဟတသျဖင အထကတြငေဖာျပခေသာ အပငး(၁)တြင

ထညသြငးထားရနမလပါ။ သ႔ေသာ ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြကကမ အေရးပါသည

ကနဥး လပငနးစဥတစခ ျဖစေသာေၾကာင သတငးအခကအလကမားအတြက သးျခားအပစတစခအျဖစ စးစမးေလလာ

သငပါသည။ ဤက႔သ႔ သတငးအခကအလကမားက လပငနးျပငဆငျခငးအဆင၌ အခ႕အ၀က ရရႏငၿပး ေကးရြာေခါငး

ေဆာငမား သ႔မဟတ အပခပေရးမးမားအား ေမးျမနးမတသားႏငပါသည။ အမေထာငစမားႏင ေျမယာဆငရာ အပခပ

မႈမတတမးမားမ အခကအလကမားသည မနကနတကမႈမရႏငေသာျငား မတတမးမားထနးသမးထားျခငးရမရ ဆနး

ေလ႔လာရန - ရြာသားမား၏ သကတမးအတြငး ေကး

ရြာတြင ေပၚေပါကခသည အထငကရ ေျပာငးလမႈမားမာ အဘယ

နညး။ ေျမအသးခမႈမား မညသ႔ေျပာငးလခသနညး။ ရးရာေျမ

လပပငခြငစနစမား မညသ႔ေျပာငးလခ႔သနညး။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည - သကႀကး ရြယ

အမားႏင လငယမားအား အပစတစခအတြငး အတထညသြငး၍

ေဆြးေႏြးခငးရမည။

အသးခကရယာမား - ေကးရြာေနာကခရာဇ၀င၏အခန

ျပမဥး၊ အတတမအေနအထား သ႔မဟတ ေျမအသးချခငးေျပာငး

လမႈဆငရာ ေျမပၾကမးမားအသးျပ၍ ဥးတညအပစအလက ေဆြး

ေႏြးမႈမား။ အမးသား၊ အမးသမး ရပမရပဖမားအား ေတြ႕ဆ

ေမးျမနးမႈမား။

စစၾကညပါ။

တညေနရာဆငရာ စမအပခပမႈအပငး

အခကအလကမား - ေကးရြာအမည။ အနး၀နး

ကငမ ေကးရြာမား၏ အမည။ ေကးရြာတညရေန

သည ေကးရြာအပစႏင ခရငအမည။

လဥးေရအေျချပ သတငးအခကအ

လကမား - လဥးေရအေျချပ သတငးအခက

အလကမားအား ေကာကယထားျခငးျဖင ေကး

ရြာအတြငး မညသတ႔ေနထငၾကသည၊ လဥးေရ

အေနအထားသည ေျမလပပငခြငအေပၚ မညမ

လႊမးမးထားသညတ႔က သရနားလညေစပါသည။

ဥပမာအားျဖင လပကငခြငခထားေပးသညေျမ

မား၊ စကရမား သ႔မဟတ အျခားေသာ စမကနးႀကးမားတြင အလပလပကငရနအတြက ဤနယေျမအတြငးသ႔ ေရႊ႕ေျပာငး

အေျခခလာၾကသ မားျပားသျဖင လဥးေရတးပြားလာျခငး။ သ႔မဟတ သတတြငးမား၊ ၿမ႕ျပမားႏင အျခားတငးျပညမား

တြင အလပလပကငရန ေကးရြာအတြငးမ လငယလရြယမား ထြကခြာသြားၾကျခငး။

သတမတထားသညေဒသတြင အမေထာငစမညမ ေနထငလကရသနညး။

အမးသားမညမ အမးသမး မညမ ေနထငလကရသနညး။

အခနကာလအလက လဥးေရပမာဏေျပာငးလမႈမား။ တးပြားလာျခငးေလာ။ ေလာပါးသြားျခငးေလာ။ မညသည

အတြကေၾကာင႔နညး။

ယဥေကးမႈႏင ကးကြယယၾကညမႈဆငရာ သတငးအခကအလကမား - ဤေဒသတြင မညသည တငးရငးသား

လမးစမား ေနထငလကရသနညး။ ေဒသအတြငးရလဥးေရ၏ ရာခငႏႈနးမညမမာ အျခားတငးရငးသားမား ျဖစၾကသနညး။

ေဒသခမားသည မညသညဘာသာက ကးကြယယၾကညၾကသနညး။

အေျခခအေဆာကအဥမား - အေျခခအေဆာကအဥဆငရာ သတငးအခကအလကမား ရထားပါက ေဒသခ

တ႔၏ ရငသနျဖစတညမႈႏင သယဇာတရငးျမစမားအေၾကာငးက ျပညျပည၀၀သရႏငေပမည။ ေဒသအတြငးတြင မညသ႔


103

ေသာ အမားပငအေဆာကအအမား ရထားသနညး။ စာသငေကာငး၊ ကနးမာေရးေဆးေပးခနး၊ အစးရရး စသညတ႔

ရပါသလား။ ေရသြငးစကပးေသာ စကခငးမား ရပါသလား။ ေကးရြာအတြငးႏင ျပငပသ႔ ေဒသခမား မညသ႔ခရးသြား

ၾကသနညး။ လမးေဖာကလပထားမႈအေျခအေန။

a'o\ aemufcH&mZ0if

လကရအေျခအေနက သျမငႏငရသာမက အနာဂတကာလတြငျဖစေပၚလာႏငသည အေနအထားမားႏင

ေျပာငးလမႈမားကပါ ႀကတငခန ႔မနးႏငေစျခငးေၾကာင ေဒသ၏ေနာကခရာဇ၀ငက မတတမးျပစထားႏငေရးသည

အလြနအေရးႀကးေပသည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ စတငစဥကပင ေနာကခရာဇ၀ငက ေမးျမနးထားသငေၾကာငး

တကတြနးလပါသည။ သ႔မသာ မတတမးျပစေရးအဖြ႕အေနျဖင လကရအေနအထားမားအေပၚ နကနကရႈငးရႈငး

သးသပရႈျမငႏငေစပါမည။ ထ႔အျပင ေျမ၊ သယဇာတရငးျမစမားအား ခြေ၀ခထားေပးမႈမညမျခငးမား၊ ရယသးစြပငခြငႏင

ပတသက၍ အပစတစခႏငတစခ မတညၾကပမား၏ ေနာကခအေၾကာငးတရားမားက နားလညသျမငလာေပမည။

rnfodkYaqmif&Guf&rnfenf;ေကးရြာ၏ရာဇ၀ငအေၾကာငး ေဆြးေႏြးႏငရနအတြက သကႀကးရြယအမားႏင လငယလရြယမားက အတတကြ

စစညးပါ။ ေကးရြာ၏သမငးေၾကာငးအတြငး ထးျခားျဖစရပမားႏငပတသက၍ အခနျပမဥးတစခ ေရးဆြပါ။ ရြာသားမား

အေနျဖင ျဖစရပအသးသးအတြက ခႏစသကရာဇအတအကကမ မတမႏငၾကမညမဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင အခနကာလက

ေယဘယတငးတာႏငရနအတြက ရာဇ၀ငသမငးအတြငးမ အထငကရျဖစရပမားက ရညညႊနးကးကားခကမားအျဖစ

ကညပပးသမ ေထာကျပေျပာဆ ေပးရပါသည။ ျမနမာႏငငအတြငးမ ထးျခားျဖစရပနမနာမားအျဖစ ဒတယကမာၻစစအတြငး

ဤနယေျမ အပခပသမား ေျပာငးလသြားသညသာဓက၊ ေဒသအတြငးမ သသာထငရားသည လကနကကငတကပြမား၊

၀ါးသးမား အစလကအၿပလက သးပြင႔သညအခနႏင ထငရားသည ႏငငေရးေျပာငးလမႈတ႔က အသးျပႏငပါသည။

ေကးရြာအတြငးမ သကရျဖစရပမားျဖငလညး အခနကတငးတာျပႏငပါသည။ ဥပမာ - ေဆြးေႏြးပြပါ၀ငသမား၏

သားသမးမား ေမြးဖြားခ႔သညအခန၊ ၎တ႔ငယစဥကအခန သ႔မဟတ ယခငမးဆကမားအားရညညႊနးၿပး ေျပာဆျခငး

(၎တ႔၏မဘမားလကထက သ႔မဟတ ဘးဘြားမား လကထက)။ အခနျပမဥးမားအား တညရာေခါငးစဥအလက

စစညးႏငပါသည သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာတစခခငးစက အေရာငမားျဖင ခြျခားသတမတႏငပါသည။


104

ဥးတညအပစေဆြးေႏြးမႈမားတြင ေအာကပါျပနာမားက လြတလပပြငလငးၿပး ေပာေျပာငးညငသာစြာ

ထည႔သြငးေဆြးေႏြးႏငပါသည -

- ေဒသအတြငး အေျခခေနထငလာသမားႏင ေျပာငးေရႊ႕၀ငေရာကလာသမား၏ ရာဇ၀င (ကနဥး အေျခခ

သမား၊ ေဒသအတြငး ၀ငေရာကလာသမား၊ ေဒသအတြငးမ ေျပာငးေရႊ႕ထြကခြာသြားသမား၊ ျပငပပဂၢလ

မား အစအေ၀းျဖင လာေရာကအေျခခၾကသညအခါ အခနကာလအေပၚ မတည၍ ေျမယာမားက မညသ႔

ရယပငဆငသြားၾကသနညး)

- ေဒသအေပၚ ရကခတလာခ႔သည ႏငငေရးထးျခားျဖစရပမား၊ ပဋပကၡမားႏင အစးရ ေပၚလစမား

- သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအေပၚ သသာစြာရကခတခ႔သည အထငကရျဖစရပမား (ဥပမာ - လမး

သစမားေဖာကလပမႈ၊ စးပြားျဖစလြယသညသးႏမား စတင၀ငေရာကလာမႈ၊ စကပးေရးသးႏေစးကြက

အရႈးေပၚျခငး၊ သစေတာႀကး၀ငးနယေျမသတမတမႈ၊ စကရတညျခငး၊ ေျမယာသမးဆညးခရမႈစသည)

- ေကးရြာအတြငး ေဒသႏရအာဏာပငမား၏ ႏငငေရးႏငအပခပမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမား၊ ေျမႏငသဘာ၀

သယဇာတ စမခန႔ခြလကရသည အဖြ႔အစညးမားအတြငး ေျပာငးလမႈမား။

- စကပးေရးနညးပညာမားႏငပတသကသည အထငကရကာလမားႏင ျဖစရပမား (နညးပညာအသစမား၊

သးႏအသစမားႏင ေျမအသးျပမႈအေလ႔အထအသစမား စတင ၀ငေရာကလာျခငး၊ ေစးကြကသ႔ေပါက

ေရာကႏငမႈ)

- ရးရာေျမလပပငခြငႏငပတသကသည အထငကရျဖစရပမားႏင ေျပာငးလမႈမား (ဥပမာ - ေရႊ႕ေျပာငးေတာင

ယာစကပးမႈ၏ ေျပာငးလလာမႈမား၊ ေကးရြာနယနမတ ေျပာငးလမႈမား၊ ေျမအသးခမႈပစ ေျပာငးလလာပ၊

ေျမႏငသယဇာတရငးျမစမား စမခန႔ခြမႈအတြက စညးမဥးစညးကမးမား ေျပာငးလလာပ စသည)

- ေဒသအတြငး လဥးေရပမာဏ ေျပာငးလလာမႈပစက ဆနးစစႏငရနအတြက ျဖစႏငမညဆပါက ေနထင

သညအမေထာငစအေရအတြက အခနကာလအလက ေျပာငးလလာၾကပကလညး ထညသြငးေမးျမနး

သငပါသည။ လဥးေရ တးလာသလား။ ေလာသြားသလား။ ဘာေၾကာင ဒလျဖစရတာလ။

ပ ၁၆ - သယဇာတရငးျမစ

ရယသးစြႏငမႈ ေျပာငးလ

သြားပမားဆငရာ သတငးအ

ခကအလကမားက စစညး

ေဖာျပထားသည အခနျပ

မဥးနမနာ


105

ပ (၁၃) - အခနကာလအလကေျပာငးလလာေသာ ေျမအသးခမႈပစမားကျပသထားသည ေျမကြကပနမနာ

(source: E. Le Gal, N. Molinier – Analysis diagnosis, region of Wolayta/Damot Gale. CNEARC 2009)

ajrtoHk;csrIESifh ajr,mpDrHcefYcGJrI

ေလ႔လာရန

ေျမက မညသ႔အသးျပေနၾကသနညး။ ေျမအသးခမႈအမးအစား တစခခငးစ၏ ေျမအသးခမႈ ႏင သဘာ

၀သယဇာတအသးသးထတယမႈမားအတြက ေကးရြာသားမား၏ အေလအထမား။ သယဇာတရငးျမစအသးသး၏

လကရအေနအထားႏင ေျပာငးလလာမႈ ရာဇ၀င။


အစတအပငးႏင တြစပလပေဆာငရန - ေျမအသးခမႈတစခခငးစအတြက ခြေ၀ခထားေပးျခငး၊ အသးျပမႈ

ႏင စမခန႔ခြမႈတ႔၏ ေဒသခတ႔မ စညးကမးသတမတခကမား။ ေျမအသးခမႈအမးအစားမားႏင သယဇာတရငးျမစ

မားအား မညသ႔စမခန႔ခြေနၾကသနညး။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည

ေကးရြာေခါငးေဆာငမား၊ သယဇာတထတယသးစြမႈ ကၽြမးကငပညာရငမား၊ အမးသား၊ အမးသမးမား

(ဤအပစမားအတြက ရငးလငးခကက အပငး ၆-၄ တြင ေလ႔လာႏငပါသည)

အသးခကရယာမား

ေျမပၾကမး၊ ၿဂလတေျမပမား၊ စေကးအတငးအတာျပ ေျမပမား၊ ကြငးဆငး ေလ႔လာမႈမား၊ ရာသျပ ျပကၡဒန၊

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား


106

ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြတစချဖငစတငပါ။ ဤေဒသအတြငး မညသ႔ေသာ ေျမအသးခမႈပစမား ရေနသညက

ေမးျမနးၿပးလင အဆပါပစအသးသးအတြက ေျမပၾကမးတစခ စေပါငးေရးဆြပါ။ စေကးအတငးအတာျပေျမပတစခေရးဆြ

မညဆလင အဆပါေဒသအားရကကးထားသည Google Earth ဓါတပမားက ရကႏပထားေသာဗႏငးပစတာသည

အလြနအသး၀ငၿပး စာရြကအၾကညျဖင ထပ၍ ကးယေရးဆြႏငပါသည။ ယခငေရးဆြခ႔သည ေျမပၾကမးမား (ေျမပေရးဆြ

ျခငးလပငနးစဥအတြက အပငး ၆-၅ က ၾကညပါ)တြင ျပငဆငျခငး၊ ထပျဖညျခငးတ႔က ဥးတညအပစတငးတြင

ေဆာငရြကခငးပါ။

ေျမပေရးဆြရာတြငပၾကမးကတကရကေရးဆြျခငးသညတစခါတစရအခကအခရႏငပါသည။ ေျမျပငတြင ေကး

ရြာရအရငးအျမစအခ႕ကအသးျပျပးေရးဆြျခငးမစလင အမားပမပါဝငႏငျပးပမအဆငေျပေစႏငပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတစေလာကလးတြင ဥးတညအပစတစခေျပာငးသြားတငး ေျမပၾကမးမားက

အႀကမႀကမ ျပနလညေရးဆြရႏငသညျဖစရာ သတငးအခကအလကမား၏ မနကနတကမႈသညလညး ပမခငမာလာ

ႏငပါသည။ ေျမအသးခမႈပစ အမးမးရေနတတသျဖင အမအရ မတတမးတငထားႏင ရပါမည။ (ေျမကြကတစခတညး၌ပင

အသးခမႈပစ အမးမးရေနတတသည)

ေျမအသးခမႈပစအမးအစားမား၏ စာရငးအၾကမးက ရပရြာအတြငးကညပ႔ပးေပးမည႔သမားအား ေလ႔ကင

သငၾကားေပးစဥကပင ေရးဆြျပစထားမညဆပါက ေမးခြနးမားႀကတငျပငဆငရာႏင ဥးတညအပစမား ႏငအတ

ေျမပၾကမးေရးဆြရာတ႔တြင အေထာကအကျဖစေစပါသည။ ေျမအသးခမႈပစအမးမးတ႔တြင ဆညေရေသာကလယ၊

မးေကာငးေသာကလယ၊ ဥယဥ၊ ၿခ၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ၊ ေရထနးေတာ၊ ေတာအပ၊ ထငးရႈးေတာ၊ ဓနေတာ၊ ၀ါးေတာ၊

ဘာသာေရးအထြတ အျမတထားသညနယေျမ၊ စားကကေျမ၊ ေကာကသားဆနသညေျမ၊ ပားေတာ၊ ရပရြာလထ

အပနးေျဖသညေနရာ၊ ေရကန၊ ေရအင၊ ျမစ၊ စမးေခာငး၊ ငါးေမြးကန၊ ဘစားအငး၊ ငါးမဖမးရဇန စသညတ႔ ပါ၀ငေပသည။


107

ajrtoHk;csrI

ေျမအသးခမႈအမးအစားတစခခငးစအလက ေဆြးေႏြးပါ။ အမးအစားတစခခငးစအတြက ေအာကပါအတငး

ေမးျမနးပါ -

- ဤေျမအား အသးခသညပစအမးမးက ေျပာျပပါ။

- စကပး၍ရႏငသညေျမအမးအစားျဖစပါက တစႏစတာရာသမားအတြငး မညသည သးႏ မားက

စကပးၾကသနညး။

- မညသညထြကကနမား (သစ၊ ေလာငစာထငး၊ သစမဟတေသာ သစေတာထြကပစၥညး၊ တရစၦာနမား၊

ေကာက၊ ဆညေရေဖာကလပသြယတနးျခငး)က ထတယသးစြပါသနညး။

- ေျမအသးခမႈပစအမးမးအတြက ရယသးစြပငခြငႏင အသးျပခြငမားအတြက သတမတ ထားသည

စညးမဥးစညးကမးမားမာ အဘယနညး။ မညသမားမ ရယသးစြခြငရသနညး။ ထအတြက ဆးျဖတခကမား

မညသ႔ခမတၾကသနညး။

- NTFP မားႏင အျခားေသာသယဇာတမား ထတယသးစြခြငအတြက စညးမဥးစညးကမးမားက မညသ႔

သတမတထားသနညး။ အဆပါစညးမဥးမားသည အခနကာလအလက ေျပာငးလလာခၾကပါသလား။

- မညသညသယဇာတရငးျမစမား ေပါၾကြယၿပး မညသညတ႔ ရားပါးသနညး။

- ေျမအမးအစားႏင သယဇာတအမးမးက မညသတ႔က ထတယသးစြေနၾကပါသနညး။ မညသတ႔ကေကာ

ထတယသးစြျခငး မျပၾကသနညး။ အဘယ႔ေၾကာငနညး။

ဓေလ႔ထးတမးစနစႏင ေဒသအေျခအေနအေပၚမတည၍ အခ႕ေသာ ေျမအသးခမႈပစမားက အျခားပစမားထက

ပမဥးစားေပးၿပးမတတမးျပစရျခငးမး ရတတပါသည။ ျပညေထာငစအစးရ၏ လကရ ဥပေဒမေဘာငမားတြင ေရႊ႕ေျပာငး

ေတာငယာေဒသမားအား အသအမတျပေပးထားျခငးမရသျဖင ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာဓေလမားႏင အလည႔ကအနား

ေပးသညစက၀နးအတြငး ထေျမမားေပၚရ အသးခပစ အမးမးက အထးအေလးထား၍ မတတမးျပစသငပါသည။

လကရဥပေဒသတမတခကမားအရ သစေတာအသးျပမႈအမားစက အသအမတျပထားျခငး မရသျဖင သစေတာ

မားအား ေဒသခလထမ စမခန႔ခြမႈမားကလညး ေလ႔လာမတသားသငပါသည။ ျမနမာႏငငအတြငးရ ေျမဧရယာစစေပါငး

၏ ၃၀% ခန႔က သစေတာနယေျမအျဖစ အမးအစားသတမတထားၿပး MONREC မ ႀကးၾကပစမလကရသည။ ေဒသခလထ

မ ရယသးစြမႈမားက အစအဖြ႔ပင သစေတာ ထေထာငခြငလကမတအားျဖင အသအမတျပခရမႈ ေလာကထားႏငပါသည။

အခ႕ေဒသမားတြင ၎တ႔မ ရးရာဓေလ႔အတငး စမခန႔ခြလကရသည သစေတာမား၌ လပပငခြငမား လၿခခငမာေရး

အတြက အဆပါအသအမတျပလကမတသည အသး၀ငသည နညးလမးတစခပငျဖစသညဟဆၾကသည။ ရးရာဓေလ

အတငးသစေတာစမခန႔ခြမႈမားက အသအမတျပထားျခငးမရေသာေၾကာင သစေတာစမခန႔ခြမႈ အေၾကာငးက အဖြ႕လက

ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ထညသြငးေပးသငပါသည။


108

ajrpDrHcefYcGJrI

ေျမအသးခမႈအမးအစား တစခခငးစအတြက ေျမက မညသ႔ခြေ၀ခထားေပးသည၊ မညသ႔စမခန႔ခြလကရသည၊

စမခန႔ခြမႈအတြက မညသ႔ေသာ စညးမဥး စညးကမးမား သတမတထားသညက ေဆြးေႏြးပါ။ ျဖစႏငမညဆပါက ခငလတက

သည သာဓကမား ေမးျမနးရယပါ။

ေအာကပါေမးခြနးမားကလညး ထညသြငးအသးျပႏငပါသည -

- အပစအဖြ႕မား၏ နယနမတမားက ရငးလငး တကစြာ သတမတထားပါသလား။ ေျမ၊ ၎ႏင ဆကစပေန

ေသာ သယဇာတရငးျမစမားက မညသမ ရယအသးျပခြငရသည သ႔မဟတ မရပါဟေသာ သတမတခက

မားကေကာ ရငးလငးတကမႈ ရပါသလား။

- စညးမဥးစညးကမးမားအား လကအေတြ႕ေဖာေဆာငမႈေကာ ရပါသလား။ မညသ႔ ေဖာေဆာငၾကသနညး။

လကေတြ႕ေဖာေဆာငမႈ(ေစာငၾကညစစေဆးျခငး၊ ဆးျဖတခကခမတျခငး) တြင မညသတ႔ ပါ၀ငၾကသနညး။

- ဤေျမအသးခမႈအမးအစားအတြက သတမတထားေသာစညးမဥးတစခက တစစတစဥးမ ခးေဖာကခ

ပါက မညသ႔ အေရးယၾကသနညး။ စညးကမးခးေဖာကမႈ အသးသးအလက/ ပမာဏအလက မညသ႔ေသာ

ျပစဒဏမား သတမတထားသနညး။ အမနတစကယေကာ ျဖစေပၚခဖးပါသလား။

- စညးမဥးစညးကမးမားကေကာ ေျပာငးလခဖးပါသလား။ စညးမဥးမားက မညသ႔ ေျပာငးလႏငပါသလ။

မညသတ႔ ပါ၀ငပတသကေနပါသလ။ (နမနာေပးပါ)

- အျငငးပြားမႈတစခ ေပၚေပါကခပါက မညသ႔ေျဖရငးေပးပါသနညး။ နမနာျဖစရပမား။

ရငးျမစစမခန႔ခြမႈဆငရာစညးမဥးမား -

ရငးျမစမားစမခန႔ခြမႈအတြက ေဒသတြငး စညးမဥးမား

ေရးသားရာတြင ရငးျမစမား အသးချခငးဆငရာ ကၽြမးကငပညာ

ရငအဖြ႕ ဖတေခၚပါ၀ငေစပါက ပမေကာငးမြနပါသည။ သစေတာ

မား၊ ပရေဆးပငမား၊ ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာမားႏင ပညာရင

ဆငရာ ဗဟသတမားလအပသည အျခားရငးျမစမားအတြက

စညးမဥးမားေရးဆြျခငးက အဆပါအဖြ႔မားအား တာ၀နေပးထား

ႏငပါသည။

စညးမဥးမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးသညအခါ စညးမဥး

တစခခငးစအတြက အေၾကာငးျပခကမားက အဖြ႕အား ေမးျမနး

ပါ။ စညးမဥးတစခခငးစအတြက ေစေဆာမႈမားႏင ရညမနးခက

ပနးတငမားျဖင ေဆြးေႏြးမႈမားက ဥးေဆာငေပးပါ။ သ႔မသာ အဆ

ပါစညးမဥးမားအား ဖနတးျခငးႏင ပမခငမာေစျခငးတ႔၏ ရည

ရြယခကမားက လတငး ရငးလငးတကစြာ သေဘာေပါက နား

လညလာၾကမည။

အဆပါစညးမဥးမားက ေနာငအခါတြင ျပငဆငလပါက

မညသ႔လပေဆာငရမညဆေသာ လပငနးစဥမားကလညး စညး

မဥးမားတြင ထညသြငးထားေၾကာငး ေသခာေနရမည။

တစႏစတာကာလအတြငး သစေတာ

အား စမခန႔ခြမႈ သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ

အား ႏစကာလ ၾကာရညစြာ စမခန ႔ခြမႈမား

အတြက လပငနးအဆငမားက ရာသျပ ျပကၡဒန

တြင ေလ႔လာႏငပါသည။

အကယ၍ မမ၏ရညရြယခကသည

ေဒသခလထ၏ ေျမႏင သယဇာတရငးျမစမား

စမခန ႔ခြမႈအား ပမေကာငးမြနေစလသည သ ႔

မဟတ ရးရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရမႈ

ပမပျပငလာေစေရးအတြက အေထာကအထား

မား ေကာက ယစေဆာငးလသညဆပါက အဆ

ပါ ရငးျမစစမခန႔ခြမႈ စညးမဥးမားအား မတတမး

တငျခငးက အခနယေဆာငရြကရပါမည။ ေဒသခ

လထအားလးမ စညးမဥးမၾကမးမားအေၾကာငး

ေဆြးေႏြးျခငးႏင ျပငဆငျခငးတ႔တြင ပါ၀ငခြငရရ

ေစေရးက ေသခာေစရန ေဆာငရြကထားရပါ

မည။ ေဒသခတ႔အေနျဖင စညးမဥးအသစမား

သ႔ မဟတ ေျမအသးခမႈ ပစအသစမား ထပမ

ထညသြငးျခငး ျပမျပ (ဥပမာ - ကာကြယထနး

သမးရမည သစေတာဧရယာ၊ သ႔မဟတ အမ


109

မလကရနယေျမ)က ၀ငေရာကဆးျဖတပငခြင ရေနေစရမည။ ဤျဖစရပမးတြင အျခားေသာ ေရြးခယပငခြငမားအေၾကာငး

ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား အစပးႏငေရးအတြက သစေတာမားတြင မညသညတ႔အား ခြငျပထားသည၊ မညသညတ႔ကမ

ခြငျပမထားပါ စသညတ႔ႏငပတသကေသာ အေသးစတေမးခြနးမားက ေမးျမနးေပးရပါမည။

ပ (၁၄) - ေတာငသလယသမားႏင ေျမယာလပသားမား သမဂၢ (FLU) မ ေဆာငရြကခ႔သည

ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး လပငနးစဥမ ေျမအသးခမႈျပေျမပ

&if;jrpfrsm; vkyfydkifcGifhESifh vTJajymif;ay;ydkifcGifh

ဤအစတအပငးအတြကကမ အျခားအဖြ႕မားႏင ယခငကတညးကေရးဆြခၿပးေသာ ေျမအသးခမႈဆငရာ ေျမပ

ၾကမးမားအား အသးျပ၍ ဥးတညအပစအလကေဆြးေႏြးပြမားျပလပပါ။ ေကးရြာအတြငး မတညေသာ လပပငခြငပစ

မားက ျပသေနသည ေနာကထပေျမပတစခေရးဆြၿပး ေျမအသးခမႈျပေျမပႏင ႏႈငးယဥသးသပႏငပါသည။

ေျမအသးခမႈအမးအစားမားအနက အဓကကေသာအမးအစားတစခခငးစအတြကက ေအာကပါအတငး

ေမးျမနးႏငပါသည။

• ဤေျမအသးခမႈအမးအစားတြင မညသ႔ေသာလပပငခြငမား ရပါသလ။ ျပညသပငလား ႏငငေတာပငလား။

ပဂၢလကပငလား။ ဘပငလား။ လြတလပစြာရယသးစြႏငတ႔ အမးအစားလား။ ပးတြစမခန႔ခြမႈလား။14

• ဤေျမအသးခမႈအမးအစားတြင မတညေသာ သယဇာတရငးျမစမားအတြက မတညေသာ အခြငအေရး

ေတြက ဘာေတြလ။

14 ဤအခကမာ တစခါတစရတြင ေရာေထြးေနႏငပါသည။ ဥပမာ - တရား၀ငသတမတခကမားအရ သစေတာသည ႏငငေတာပငျဖစေသာလညး ထ

သစေတာထတြင ရးရာေျမလပပငခြငအရ အသအမတျပထားသည ပဂၢလကပင သ႔မဟတ ဘပငေျမကြကမား ပါ၀ငေနႏငသည။


110

• ဘယသေတြက အဒအခြငအေရးေတြက ခစားခြငရပါသလ။

• ဤေျမအသးခမႈအမးအစားအတြက ပငဆငမႈကေဖာညႊနးႏငသည စာရြကစာတမးမား ရထားပါသလား

(အစးရမထတေပးထားသည ေလာကလႊာပစမား၊ အခြနေပးေဆာင ထားသည ျဖတပငးမား၊ အျခားမတ

တမးမား)

• ဒေျမအသးခမႈအမးအစားက မပငေပမယ ရယသးစြႏငတ႔သေတြရပါသလား။ သတ ႔က ဘာေတြက

ရယသးစြႏငၾကပါသလ။

• အခြငအေရးခစားခြငန ႔ အခြငအေရးက လႊေျပာငးေပးပငခြငန ႔ပတသကၿပး စညးမဥး စညးကမးေတြ

သတမတထားတာမးရပါသလား။ အဒစညးမဥးေတြကေကာ ေျပာငးလမႈေတြ ရခ႔ဖးပါသလား။ ရခ႔ရငေကာ

ဘယလေျပာငးလာၾကသလ။

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစသညအခါတြင ပငဆငမႈဆငရာ အခြငအေရးမားကသာမက ရယသးစြ

မႈဆငရာ အခြငအေရးမားကပါ မတတမးတငရပါမည။ ရယသးစြမႈဆငရာ အခြငအေရးမားက မားေသာအားျဖင ေကးရြာ

အတြငးမ ဆငးရႏြမးပါးသမားက သးစြေလရၾကသည။ ေျမယာက “ပငဆငျခငး” မရသညတင ထေျမအား ၀ငေရာကအသး

ျပခြင ရေနႏငေသးသည။ ဥပမာ - အျခားသမားမ ပငဆငထားသည သစေတာႏင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပေျမအတြငး

အေလ႔က ေပါကေရာကေနသည အသးအရြကမား ၀ငေရာကခးဆြတျခငးက ခြငျပေပးထားတတၾကသည။ ေျမမပငသ

မားအေနျဖင အျခားသတစဥးတစေယာက၏ ေျမေပၚတြင ႏစတသးႏတစခခက တစရာသစာ အခမ႔ သ႔မဟတ ငားရမးခ

ေပး၍ ၀ငေရာကစကပးႏငသည။

ေလ႔လာရန -

လပပငခြငဆငရာ အခြငအေရးမား - ဓေလ႔ထးတမးစနစမားတြင ေျမ၊ ရငးျမစ

မားဆငရာ အခြငအေရး မားအား မညသ႔သတမတ ျပဌာနးေပးထားသနညး။ မညသတ႔ သည

အခြငအေရး ခစားခြငရပါသနညး။ တစဥးခငး အလက၊ အမေထာငစအလက၊ မသားစ အလက၊

ေကးရြာအလက၊ မးႏြယစအလက၊ လမးစအလကႏင ဘးေဘးစဥဆကအလက ဆကခမႈမားက

စစမးေမးျမနးပါ။ ေကးရြာအတြငးမ မညသမဆ ထတယသးစြႏငသည ရငးျမစမားအား

သတမတေပးထားျခငးရပါသလား။ အျခားေကးရြာမားႏငလညး ေ၀မသးစြ ႏငေ ၾကာငး

ျပ႒ာနးသတမတေပးထားသည ရငးျမစမား (ေရ၊ သစေတာ၊ စားကကေျမ) ရ ထားပါသလား။

အခြငအေရး ရယပငခြငႏင လႊေျပာငးပငခြင - ေျမ၊ သယဇာတရငးျမစမားအား ရယသးစြ

ပငခြင က မညသ ႔ရယ ၾကသနညး။ အေမြလႊေျပာငးေပးျခငး ၊ ေရာငးချခငး အစရ သည

ေျမရယပငဆငႏငေသာ နညးလမးမား ႏင စညးကမးသတမတခကမားက ေမးျမနး ပါ။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည - ေဘးျဖစလြယသညအပစမားတြင ပါ၀င

သမားႏင ဥးတည အပစအလက ေဆြးေႏြးပြမား၊ အမေထာငစအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား။

အသးခကရယာမား - ေျမပၾကမး၊ ၿဂလတေျမပမား၊ စေကးအတငးအတာျပ ေျမပမား

အသးျပ၍ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား ကငးပျခငး


111

vTJajymif;ay;ydkifcGifh

အခြငအေရးအား လႊေျပာငးေပးကမးျခငးႏင အခြငအေရးမား ခစားပငခြငတ ႔ကလညး ထညသြငး ေဆြးေႏြး

သငပါသည။ ေျမယာအတြက ပငဆငသေျပာငးလျခငးႏငပတသက၍ “ပငဆငမႈ” အမးအစားအလက မတညေသာ

စညးကမးသတမတခကမား ရေနတတပါသည။ အေမြလႊေျပာငး ေပးျခငးႏငပတသက၍ မညသညစညးကမးမား

သတမတထားပါသနညး။ အေမြဆကခပငခြငတြင အမးသားႏင အမးသမးတ ႔အၾကား ကြျပားမႈမားရေနပါသလား။

ေျမယာေရာငးခမႈ အတြက မညသညစညးမဥးမား သတမတထားပါသနညး။ မတညေသာ ေျမႏငသယဇာတရငးျမစ

အမးအစားမားအတြက မတညေသာ စညးမဥးစညးကမးမား သတမတထားပါသလား။

ဤအခကသည အေမြလႊေျပာငးေပးျခငး (“မဂၤလာ”လကဖြ႔အျဖစေပးကမးျခငးလညး ပါ၀ငသည)၊ ေရာငးချခငး၊

လဒါနးေပးကမးျခငးတ႔က႔သ႔ အၿမတမးအျဖစလႊေျပာငးေပးျခငးမား ႏင အငားခ ထားေပးျခငး/သးႏခြယျခငး သ႔မဟတ

အခမ႔ငားရမးျခငးတ႔က႔သ႔ ယာယလႊေျပာငးေပးျခငးမား ကပါ လႊမးၿခထားပါသည။

tzGJUtpnf;rsm;

“အဖြ႕အစညး”အစတအပငးေအာကတြင အဓကစးစမးေလလာသငသည အေၾကာငးအရာမားမာ - ေျမႏင

သဘာ၀သယဇာတမား စမခန႔ခြမႈအတြက အဓကကသည ဆးျဖတခကခမတသမားမာ မညသတ႔ျဖစၾကသနညး။

မညသညအေၾကာငးအရာမားေပၚတြင အဆးအျဖတေပးႏငၾကသနညး။ ဆးျဖတခကမားက မညသ႔ခမတၾကသနညး။

အာဏာပငပဂၢလအသးသးအၾကား ဆကစပမႈမား မညသ႔ရေနၾကသနညး။ အစတအပငးမားအား စးစမးေလလာမႈမား

တစခႏငတစခ ေရာယကျခငး မရေစရနအတြက “ေျမအသးခမႈႏငစမခန႔ခြမႈ” အစတအပငးေအာကတြင သးျခားေလလာ

ရမည ေျမအသးခမႈႏငစမခန႔ခြမႈဆငရာစညးမဥးမား၊ “လပပငခြင” အစတအပငးေအာကတြင သးျခား ေလလာရမည

လပပငခြငႏင ပတသကေသာစညးမဥးမားက “အဖြ႕အစညး”အစတအပငးေအာက၌ မတတမးျပစျခငးက ေရာငၾကဥရ

ပါမည။

qufvufaqmif&Guf&ef

ဥးတညအပစအလကေဆြးေႏြးပြတစခ စတငပါ။ ေျမ၊ သဘာ၀သယဇာတမား စမခန႔ခြမႈႏင ဆကစပေနေသာ

အဖြ႔အစညးမားအား သတမတေဖာထတထားသည လမႉအေျခအေနျပ ေျမပတစခ ေရးဆြပါ။ အဖြ႕အစညးမားသည

လမးစေခါငးေဆာငမား၊ စာေပႏငယဥေကးမႈ ေကာမတမားအျဖစျဖင ရးရာဓေလ႔ထးတမးစနစအတြငး ရႏငၿပးသားျဖစ

ေနႏငပါသည။ ၎တ႔သည ဘာသာေရးအသငးအဖြ႕ သ႔မဟတ ဘာသာေရးမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား၊ ဘရားရခး

ေကာငးမား၊ ဘနးႀကးေကာငးမား၊ လငယအဖြ႔၊ ရပရြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမားႏင ကြနယကမားအျဖစ တညရေနႏင

ပါသည။ ထ႔အျပင ေဒသခအာဏာပငအဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ အစးရဘကမ သကဆငရာဥးစးဌာန၀နထမးမား သ႔

မဟတ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားလညး ျဖစေနႏငပါသည။ (ေအာကပါပကၾကညပါ။)

ေအာကပါအတငးလညး ေမးျမနးႏငပါသည -

1. အဒအဖြ႕အစညးေတြရ႕ အခနးက႑ေတြက ဘာေတြလ။ ဘယလေျမန႔ သယဇာတ ရငးျမစေတြက

သတ႔က စမခန႔ခြေနၾကတာလ။

2. အဒအဖြ႕အစညးေတြရ႕ အာဏာသကေရာကမႈအေနအထားန႔ လႊမးမးႏငမႈ အတငးအတာက ေျပာျပပါ။

3. အဒအဖြ႕အစညးေတြ တစခန႔တစခ ဘယလမး ခတဆကေဆာငရြကၾကပါသလ။


112

ပ (၁၅) - လမႈေရးအေျချပေျမပ နမနာ

ရးရာဓေလ႔ထးတမးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားအေၾကာငး အဓကထားေလ႔လာေနျခငးျဖစေသာေၾကာင ေအာကပါ

ေမးခြနးမားကလညး ေမးျမနးႏငပါသည -

- ဘယအဖြ႕အစညးေတြက ခငမာၾကသလ။ အရငတနးက ခငမာခဖးၿပး အခအခနမာ အားေပာသြားတ ဒါမ

မဟတ ၿပကြသြားတ အဖြ႕အစညးေတြေကာ ရပါသလား။

- ရးရာဓေလ စညးမဥးမားန႔ ဆးျဖတခက ခမတမႈ လပငနးစဥေတြက ေျပာငးလျပငဆင လ႔ရတ နညးလမး

မား ရပါသလား။

- ရးရာဓေလ အဖြ႕အစညးမားန႔ အစးရ အဖြ႕အစညးေတြအၾကား ဆကႏြယမႈကေကာ ဘယလလ။

- အပခပမႈစနစႏစမးရတ ေဒသေတြမာ ရးရာဓေလ အဖြ႕အစညးမားန႔ အစးရအဖြ႔အစညးတ႔ အၾကားက

ဆကႏြယမႈကေကာ ဘယလလ။

ေယဘယဆနဆနေျပာဆေဆြးေႏြးျခငးမ ေရာငရားႏငရနအတြက ခငမာတကသည ဥပမာမားက ေမးျမနး

ေဖာထတပါ။

½dk;&m"avht& y#dyu©ajz&Sif;enf;rsm;

ေကးရြာအတြငးရ ပဋပကၡအမးမးႏငပတသက၍ ဥးတညအပစအလကေဆြးေႏြးပြမား ကငးပပါ။ ေအာကပါ

အတငး ေမးျမနးႏငပါသည -


113

- ေကးရြာအတြငးတြင ေျမ သ ႔မဟတ သယဇာတရငးျမစမားႏငပတသက၍ မညသ ႔ေသာ ပဋပကၡမား

ေပၚေပါကခ႔ပါသနညး။

- ပဋပကၡမားက မညကသ႔ေျဖရငးၾကသနညး။ ပဋပကၡ ေျဖရငးရာတြင မညသတ႔ ပါ၀င ပတသကေနၾက

သနညး။

- ရးရာဓေလစနစတြင ပဋပကၡေျဖရငးနညး ရထားပါသလား။ ဘယသေတြပါလ။ ရးရာဓေလစနစမာ ပဋပကၡ

တစခကေျဖရငးတ လပငနးအဆငေတြက ဘာေတြလ။

- ရးရာေျမလပပငခြငစနစမာ ျပဌာနးထားတ စညးမဥးတစခက တစစတစေယာကက ခးေဖာကခရင ျဖစလာ

မယေနာကဆကတြေတြက ဘာေတြလ။

- ပဋပကၡေျဖရငးတ႔ေနရာမာ ရးရာဓေလ႔စနစန႔ အစးရအပခပေရးပငး ဒါမမဟတ တရားစရငေရးစနစတ႔

ၾကားက ဆကႏြယမႈေတြက ဘာေတြလ။ ဘယလကစၥမးေတြအတြက ရးရာဓေလစနစက အသးျပၾကၿပး

ဘယလကစၥမးေတြအတြကကေတာ အစးရစနစက အသးျပၾကပါသလ။

- ေအာငျမငေအာင မေျဖရငးေပးႏငခတ ပဋပကၡမးေကာ ရပါသလား။ ဒလအေျခအေနမးေတြကေကာ

တးတကေအာင ဘယလလပရငရမလ။

လမႈအသငးအ၀ငးတစခအတြငးမ ေျမ၊ သယဇာတရငးျမစတ႔ႏင ပတသကေသာ ပဋပကၡအမးအစားမားအား

မညသ႔ မတတမးတငရမညက ေအာကပါဇယားကြကတြင နမနာျပသေပးထားပါသည။ ပဋပကၡ အမးအစားမားအား

မတတမးတငျခငး၊ ပဋပကၡအမးအစား တစခခငးစအတြက လကရ ရးရာဓေလအရ ေျဖရငးမႈနညးလမးမားသည ထေရာက

မႈ ရ မရက ျပနလညသးသပျခငးအားျဖင ေျဖရငးေရးလပငနးစဥမား ပမေကာငးမြနလာေစမည နညးလမးမားအေၾကာငး

ေဆြးေႏြးမႈက ဥးတညေစပါသည။

အ

ေလလာရန -

ေကးရြာအတြငးတြင ေျမ၊ သယဇာတရငးျမစမားႏငပတသက၍ မညသ႔ေသာ ပဋပကၡ

မား ေပၚေပါကခဖးသနညး။ အဆပါ ပဋပကၡမားအား ရြာသားမားမ မညသ႔ ေျဖရငးခၾကသနညး။

ပဋပကၡမားအား ရးရာဓေလစနစျဖင မညသ႔ေျဖရငးခ႔ၾကသနညး။ မညသ႔ေသာ ပဋပကၡမားက

ရးရာေျမလပပငခြငစနစအရ မေျဖရငးႏငသနညး သ႔မဟတ မေျဖရငးသငသနညး။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည - အျငငးပြားမႈမားအား ရးရာဓေလနညးလမး

အားျဖင ေျဖရငးရာတြင ပါ၀ငပတသကသမား၊ အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးဆငရာ ျဖစရပအလက

ဆနးစစေလလာမႈတြင ပါ၀ငပတသကေနသမား။

အသးခကရယာမား - ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား။


114

ပဋပကၡ

အမးအစား

တစဥးခငး

သ႔မဟတ

အမေထာငစ

မားအၾကား

ေကးရြာမား

အၾကား

တငးရငးသား

လမးစမား

အၾကား

ေကးရြာႏင

ကမၸဏ အၾကား


အစးရအၾကား

ေရရယ သးစြမႈ

ေရစး

အထကပငးႏင

ေအာကပငး /

ေရခးယမႈ

ေရစး


ေအာကပငး

ေရစး


ေအာကပငး

ေရထ

ညစညမးမႈ

ဆညေဆာကျခငး

သ႔မဟတ

ေရအားလပစစ

သစေတာ

နယနမတ

ဆငရာ

သေဘာထား

ကြလြခကမား

ကမၸဏမ

စညးကမးမ႔

ရပရြာေဒသပင

သစေတာ

ဧရယာအတြငး

လပပငခြင

ခထားေပးျခငး

သ႔မဟတ

တားျမစနယေျမ

ထေထာငျခငး

ေရႊ႕ေျပာငး

ေတာငယာ

ေျမ သ႔မဟတ

အျခား

မသားစပင

လပေျမအား

ရငးလငးျခငး

နယနမတ

ဆငရာ

သေဘာထား

ကြလြခကမား


ေတာငယာ

နယေျမတြင

စကပးေရး

စမကနးမား

ခြငျပေပးျခငး

ေရလပငနး

ပတ၀နးကင

ထခကေစသည

ငါးဖမးနညးမား

အသးျပျခငး

ငါးဖမးလပငနး

လပကငခြငအား

ေလလတင

ေရာငးချခငး


115

oufarG;0rf;ausmif; vkyfief;rsm;

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအား မတတမးျပစျခငးျဖင ေအာကေဖာျပပါ အဓကရႈေထာင ႔ ႏစခက

ပမနားလညေစပါသည -

အ


ေကးရြာအတြငးတြင ေျမ၊ သယဇာတရငးျမစမားႏငပတသက၍ မညသ႔ေသာ ပဋပကၡ

မား ေပၚေပါကခဖးသနညး။ အဆပါ ပဋပကၡမားအား ရြာသားမားမ မညသ႔ ေျဖရငးခၾကသနညး။

ပဋပကၡမားအား ရးရာဓေလစနစျဖင မညသ႔ေျဖရငေလလာရန -

ရးရာဓေလစနစအရပငျဖစေစ လတ႔သည ၎တ႔၏ သကေမြး၀မးေကာငး လပငနးမား

အတြက ေျမႏင သယဇာတရငးျမစမားအေပၚ မညသ႔မခေနၾကသနညး။ ေျမႏင စားနပရကၡာ ဖလ

မႈတ႔အၾကား မညသ႔ဆကႏြယေနသနညး။ ရးရာဓေလစနစတြင မညမမႈ/ညမမႈ အတငးအတာ

မညသ႔ရသနညး။ ဆငးရႏြမးပါးသမားႏင ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားအတြက လမႈအဖြ႕အစညး

ဆငရာ လႊမးၿခကာကြယေပးႏငမႈအား ရးရာဓေလစနစမ မညသ႔ပပး ေပးႏငမညနညး။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည - ၾကြယ၀ခမးသာမႈအဆငအတနး သတမတ

ခကအရ ေဖာထတထားခသည ပစၥညးဥစၥာေတာငတငးသမား၊ ေျမမ/ဆငးရႏြမးပါး/ေဘးဒကၡ

ခစားလြယသမား၊ မၾကာေသးမကမ တနလႈပဖြယအဆငမေျပမႈတစခခ (ကနးမာေရးျပနာ၊

သးႏအထြကဆတယတျခငး၊ ေျမၿပျခငး/ေရႀကးျခငး/သဘာ၀ေဘးအႏရာယမား ကေရာကျခငး)

တ႔ႏင ရငဆငႀကေတြ႕ခ႔ရသမား။

အသးခကရယာမား - ေကးရြာအတြငး စးစမးေလ႔လာျခငး။ ေခါငးေဆာငမားႏငေတြ႔

ဆျခငး၊ ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးပြမားႏင အထကတြငေဖာျပခ႔သည အပစမားအနက

တစခခငးအား ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင အမေထာငစအလက စးပြားေရး၀ငေငြဆငရာ ေျမပ

ေရးဆြျခငးနညးလမးကအသးျပ၍ ၾကြယ၀ခမးသာမႈအဆငအတနး ေဖာထတသတမတျခငး။

½dk;&majrvkyfydkifcGifhatmuf&Sd o,HZmw&if;jrpfrsm;onf a’ocHwdkY\ oufarG;rIvkyfief;rsm;twGuf taxmuftuljyKvQuf&Sdonf

ရးရာေျမလပပငခြငအား အသအမတျပခရေရးအတြက စညးရးေတာငးဆမႈမားေဆာငရြကရာတြင သကေမြး

လပငနးမားတြင ရးရာေျမလပပငခြင၏ အထးသျဖင သစေတာမားႏင ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာတ႔၏အေရးပါပက တငျပ

ျခငးသည အေကာငးဆးေသာ သတငးစကားတစခပင ျဖစသည။ သစ၊ ႀကမ၊ ၀ါး၊ သစေတာထြက သစသးမားႏင ဟငး

သးဟငးရြကမား၊ ေဆးဖက၀င အပငမားအပါအ၀င သစေတာထြကပစၥညးမား၏တနဖးက တြကခကမတတမးတငထား

ျခငးအားျဖင သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအတြက သစေတာအား ရယသးစြႏငခြင၏ အေရးပါပက ထေရာကစြာ

ေဖာညႊနး ႏငမညျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးေနသည ေျမမားသည အမေထာငစမားအတြက အေရးပါသည

အစားအစာအမးမးက ထတလပေပးပါသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးသည ေျမမားအတြက လပပငခြင လၿခခငမာ

မႈမရပါက အထကတြငေဖာျပခ႔ေသာ သးႏမားအား ရယသးစြႏငခြင သညလညး လၿခေသခာေတာမညမဟတေပ။ အစးရ

၏ အၿမတမးလယယာေဖာေဆာငေရး စမကနးမားအရ ျမငတငေပးလကရသည ေငြျဖစလြယေသာ သးႏမားမာလညး


116

ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ သးႏမားအတြက အစားထးမႈတစခ မျဖစသငေပ။

ထ႔အျပင စားနပရကၡာဖလေရးႏင အဟာရျပညမမႈတ႔အတြက ရးရာေျမလပပငခြင၏ အေရးပါပကလညး မတတမး

ျပစႏငေပသည။ ေကးရြာအတြငးတြင ဤတစႏစစာအတြက စားနပရကၡာ မလေလာကသည မသားစမညမရသနညး။

တစစတစေယာကသည သးႏအထြက ဆတယတ မႈႏင ႀကေတြ႔ရပါက ပ႔ပးကညမႈက မညသ႔ရယၾကသနညး။ အမးအစား

စလငၿပး အဟာရ ျပည၀သည အစားအစာမားက မညသ႔ရရၾကသနညး။

ေျမအသးခမႈ အပစအမးအစားမားႏင ေျမအသးခမႈအမးအစားတစခခငးႏင ဆကစပေနသည ထတလပမႈ

ဆငရာ အသးျပမႈမား (စကပးသညသးႏ၊ ထတယသည သစေတာထြကပစၥညးမား၊ စားကကေျမ)က ေကးရြာလထႏင

ေဆြးေႏြးေဖာထတၿပးသညအခါတြင သကေမြး၀မးေကာငးလပငနး အစတအပငးက ၿပးစးေအာငေဆာငရြကရပါမည။

ေျမလပပငခြငႏင ထတယသးစြမႈဆငရာ အခကအလကမား (ဥပမာ - ေလကားထစစပါးစကခငးပငဆငသည အမေထာငစ

အခးအစား၊ ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာေျမအသးျပေနသည အမေထာငစအခးအစား၊ လၻကၿခပငဆငမႈ ပမးမပမာဏ စသည)

သညလညး ဤအစတအပငးအတြက အထးအသး၀ငေပသည။

qufvufvkyfaqmif&ef

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအတြက ေျမ၊ သစေတာႏင အျခားေသာ သယဇာတရငးျမစမား လပပငခြင

ခငမာေရး၏ အေရးႀကးပက သကေသျပႏငေရးအတြက ေျမအသးခမႈအမးအစား တစခခငးအလက ရပရြာေဒသမ အသး

ျပလကရသည သးႏမားႏင အျခားေသာ သယဇာတ ရငးျမစမားစာရငးက အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားအတြငး ျပစရပါမည။

အဆပါသးႏစာရငးႏင ေကးရြာ ေျမပတ႔က ယဥတြသးသပျခငးအားျဖင နယေျမအသးသးသည ေဒသ၏ စညပင၀ေျပာမႈ

အတြက အကးျပေနၾကပက ရငးလငးထငရားစြာ ျမငေတြ႕ရမညျဖစသည။

ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင တြဖက၍လညး ေဒသအတြငး ၾကြယ၀မႈအဆငအတနး ခြျခားသတမတျခငးကလညး

ေဆာငရြကပါ။ ထသ႔အဆငအတနးသတမတႏငေရးအတြက “ခမးသာၾကြယ၀” ၊ “အလယ အလတ” ႏင “ဆငးရႏြမးပါး”

တ႔အတြက သတမတခကအဆငအတနးမားကလညး ေဖာထတထားရပါမည။ ပမနအားျဖင ထသ႔အဆငအတနး သတ

မတမႈက ပငဆငသညေျမပမာဏ၊ ေမြးျမထားသည တရစၧာနအေရအတြကႏင သကေမြးလပငနးအမးအစား (ဥပမာ -

ေန႔စား စကပးေရးလပသား) စသည ပစၥညးဥစၥာပငဆငမႈတ႔ျဖင ခြျခားေလရသည။ (ၾကြယ၀မႈ အဆငအတနး ခြျခားသတ

မတျခငး နမနာက ေနာကဆကတြတြင ေလလာၾကညပါ)

ၾကြယ၀မႈအဆငအတနး ခြျခားသတမတျခငးက ေဆာငရြကၿပးသညအခါတြင အမေထာငစ၏ စးပြားေရးအေျချပ

ေျမပက ၾကြယ၀မႈအဆငအပစ အမးအစားတစခခငးအလက ေဖာထတခ႔သည အမေထာငစမားႏင ပးေပါငးေရးဆြျခငး

ျဖင စားနပရကၡာႏင ၀ငေငြရရေရးတ႔အတြက ရးရာေျမ လပပငခြငေအာကရ သယဇာတရငးျမစမားအေပၚ မညမမခ

အားထားေနရသညက သသာေစမည ျဖစသည။

သယဇာတရငးျမစတစခ၏ သးသန႔အေရးပါပက ေဖာထတျပလသညဆပါက အမေထာငစမား အတြက

စးပြားေရးအရ အမနတစကယအကးျပေနသညကနးဂဏနးမားအား ေကာကယ စေဆာငးရပါမည။ (ဥပမာ -

ဆငးရႏြမးပါးသည မသားစမားအေနျဖင သစေတာအတြငးမ သစဥသစဖမား ရာေဖြေရာငးချခငးေၾကာင အပ၀ငေငြ

သးသနးကပခန႔ ပမးမရရေနသည သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာတစဧက စကပးျခငးျဖင မသားစ၀မးစာက ငါးလမ

ဆယလ အထ ဖလႏငေစသည)


117

ပ (၁၆) - အမေထာငစအလက စးပြားေရး အေျချပ ေျမပ

ရငးျမစ - http://www.slideshare.net/imranahmad131/pra-tools-imran-ahmad-sajid

½dk;&m"avhpepfrS vlrIa&;t& cGifhwlnDrQrItm; tusKd;jyKaeyHkESifh ab;jzpfvG,frItm; avQmhcsay;EdkifyHk

အခ႕ေသာ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားသည ရပရြာအတြငးရ ေဒသခမားအၾကား ခြငတညမမႈ/တနးတညမမႈ

တ႔က အတငးအတာတစခအထ ထနးသမးေပးႏငရန စစဥေရးဆြထားျခငး ျဖစသည။ ရးရာေျမလပပငခြင၏ ဤရႈေထာငအား

မတတမးျပစထားျခငးျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမားႏင ေဘးဒကၡ ခစားရလြယသမားအတြက အေျခခလအပခကမားက

ရးရာေျမလပပငခြငမ ျဖညဆညးေပးႏငသည ဟေသာ ေစာဒကျဖင ရးရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရးအတြက

စညးရးေတာငးဆမႈမား ပမထေရာကလာႏငပါသည။

ၾကြယ၀ခမးသာမႈမားက တးပြားေစၿပးလက၀ါးႀကးအပမႈမားကလညး အခ႕ေသာ ရးရာဓေလစနစမားတြင ကာ

ကြယေပးထားသည။ ဥပမာအားျဖင အခ႕ေသာနာဂမးႏြယစမားသည သးႏအထြကေကာငးသမား သ ႔မဟတ ပမ

ၾကြယ၀သမားအေနျဖင ရပရြာလထအတြက စားေသာကပြမား ဖနတးေပးျခငးျဖင ၎တ႔၏ ခမးသာၾကြယ၀မႈက ေဒသ

တြငျပနလညသးစြရန စညးကမးမားသတမတေပးထားသည။ မသားစ သ႔မဟတ အမေထာငစတစခတညးမ ေျမပမာဏ

အေျမာကအျမား ရယပငဆငျခငးမရေစရန အတြကကလညး ေျမယာပငဆငမႈဆငရာ စညးကမးသတမတခကမားျဖင

ကာကြယေပးထား တတၾကသည။ ေျမယာပငဆငျခငးမရၾကသည အမေထာငစမားအတြကကလညး တစႏစတာ စက

ပးလပကငခြငေပးထားသည စညးမဥးမားကလညး ခမတထားတတၾကသည။ ရးရာေျမလပပငခြင၏ ဤရႈေထာငအား


118

မတတမးျပစမည ဆပါက ရပရြာေဒသအတြငး မညသ႔ေသာ မညမမႈမားရေနသညက ေမးျမနးစးစမးရပါမည။ အမားႏင

ယဥလင ဆငးရႏြမးပါးသညဟ မညသ႔သတမတႏငမညနညး။ အမားႏငယဥလင ခမးသာၾကြယ၀သညဟ မညသ႔သတ

မတႏငမညနညး။ အဆပါေမးခြနးမားအား ေျဖၾကားႏငရနအတြက ၾကြယ၀မႈအဆငအတနး ခြျခားသတမတျခငးသည

အသးတညမည နညးလမးတစခပင ျဖစသည။

မသားစမားအေနျဖင သးႏအထြက ဆတယတမႈမားႀကလာသညအခါ၊ ကနးမာေရးဆငရာ အေရးေပၚ အေျခ

အေနတစခ ရငဆငရသညအခါ သ႔မဟတ မသားစအတြငးမ တစဥးဥး ေသဆးသြားသညအခါမးတြင မမတ႔၏ လအပ

ခကမားက တငျပေတာငးဆႏငသည အခြငအလမးမား ရထားျခငးေၾကာင ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားသည လမႈေရး

ဆငရာ အာမခခကမားကလညး ပပးႏငစြမးရပါသည။ ဥပမာ နာဂမးႏြယစတစချဖစသည မကရမးႏြယစတြင တစစ

တစဥးသည သးႏအထြကဆတယတသျဖင ၀မးစာမဖလမႈမး ႀကေတြ႕လာရပါက ၀မးစာဖလေနသည မသားစသည ၎

တ႔ထတေရာငးမည သးႏပမာဏအတြငးမ ထက၀ကက ဒကၡေရာကေနသညမသားစထ လဒါနးေပးရသည။ ရးရာေျမ လပ

ပငခြင၏ ဤရႈေထာငက မတတမးျပစမညဆပါက တစစတစေယာကသည အေရးေပၚအေျခအေနတစခ ႀကလာသညအခါ

သ႔မဟတ အဆငမေျပမႈမား ရလာသညအခါတြင ျပငပအကအညမား မညသ႔ ရယတတၾကသညက ေမးျမနးရပါမည။

အဆငအတနးမညမမႈ ႀကးမားသည ေဒသမားအေနျဖငလညး ရပရြာအတြငးမ ဆငးရႏြမးပါးသမားအား ပမ

ေစာငေရာကႏငရနအတြက မညသ႔လပေဆာငသငသညက ေဆြးေႏြးရာတြင ဤသတငးအခကအလကမားက အသးျပ

ႏငပါသည။ ဆငးရႏြမးပါးသမားအတြက ၎တ႔၏ အေျခခလပေဆာငခကမားက မညသ႔ျဖညဆညးေပးမညနညး။ ဖြ႕ၿဖး

တးတကမႈအသးအပြငမားက ေဘးဒကၡခစားရလြယသည အပစမား အပါအ၀င ေဒသခအမားစမ ခစားႏငေရးအတြကက

ရပရြာေဒသအေနျဖင မညသ႔ေသခာခငမာေစမညနညး။ လအမား အဆငမေျပမႈႏငႀကႀကကသညအခါမးတြင ရးရာေျမ

လပပငခြငစနစမ ကညပပးျခငးမျပႏငခ႔ေသာ နညးလမးမားအား မတတမးျပစထားျခငးျဖင ရပရြာေဒသအတြငး လမႈေရး

အာမခခကမား မညသ႔ခငမာေစမည၊ ေဒသခတ႔ကလညး အခကအခမားႀကေတြ႔ရသျဖင ေၾကြးသသရာအတြငး နစျမပျခငး

တ႔ မျဖစေစရန မညသ႔ကာကြယေပးႏငမညတ႔ႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ေပၚေပါကေစမညျဖစသည။

ajr,mu@&Sd ,Ofaus;rIqdkif&m qufEG,frIrsm;

pm;aomufyGJrsm;? yGJawmfrsm;? Zmwfvrf;yHkjyifrsm;? yef;csD? tu? aw;oDcsif;

အ


ရးရာေျမအသးခမႉစနစႏင ဆကႏြယေနေသာ ယဥေကးမႈအေလအထမားမာ အဘယ

နညး။ ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလဂဏျဒပတ႔က ထနးသမးျခငးႏင ေျမတ႔ မညသ႔ ဆကစပေန

သနညး။

မညသတ႔ႏင ပးေပါငးလပေဆာငရမည - ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၊ ဂတပညာရင

မား၊ ပနးခပညာရငမား၊ လကယကနးပညာရငမား၊ လကမႉပညာရငမား၊ သကႀကးရြယအမား။

အသးခကရယာမား - ပြေတာမားျပ ျပကၡဒန၊ ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးပြမား၊

သကႀကးရြယအမားအား ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား၊ ရးရာဓေလ႔အရ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင မားအား

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ သခငးႏင အကေဖာေျဖမႈမား၏ ဓါတပ၊ ဗဒယမတတမး၊ အသမတတမး

မား၊ စကပးခန/ရတသမးခန/မဂၤလာပြႏင အျခားေသာ ေျမစမခန႔ခြမႈ အခမးအနားမားတြင

သဆေလရသည ေတးသခငးမား။


119

ရးရာေျမလပပငခြင၏ ယဥေကးမႈဆငရာ လႊမးၿခနယပယမားက မတတမးျပစထားျခငးျဖင ဓေလထးတမး

အတငး စမခန႔ခြလကရသည စနစမားအား ထနးသမးထားႏငမည အေလအကငမား၊ စတနဖးမားက ပမခငမာေစပါသည။

စားေသာကပြမားႏင ပြေတာမားသည စကပးေရးရာသႏင မားေသာအားျဖင စကပးခန၊ ရတသမးခနမားႏင ခတဆက

ေနေလရသည။ ရးရာအကမားသညလညး ထြနယကစကပးသည အမအရာမားမ ေပါကဖြားလာျခငးပငျဖစသည။ ေတး

သခငးမားဆလငလညး စပါးသးႏမား၀တမႈနကးျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာမားသ႔ လပငနးခြင ၀ငေရာကျခငးႏင သးႏ

အဖကပးမႊားမားအား ေမာငးထတျခငးတ႔က ေဖာကးေလရၾကသည။

ေတာငေပၚေဒသလမႈအသငးအ၀ငး ေတာေတာမား၏ စတသေဘာထားမားသည သတ႔၏ ေကးရြာ သ႔မဟတ

ပငနက စသညတ႔က စဥးစားသညအခါ ေျမယာ၊ လသား၊ ဘာသာအယ၀ါဒစသညတ႔ႏင ခတဆကကာ ကယကယျပန႔

ျပန႔ ေတြးေတာစဥးစားၾကသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ျပညစကယျပနနကရႈငးသည ပတသကဆကႏြယမႈႏင ယၾကညကး

ကြယမႈမား၏ ေနရာေဒသမားကထနးသမးရန ပ၍ အေရးႀကးပါသည။ ထသ႔ပတသတဆကႏြယမႈမားက အေလးထားရန

ပကကြကပါက ေဒသခတ႔၏လမႈအသကအ၀နးႏင ကယကငတရားမားက ေပါငးစညးခညေႏာငသညမားက ခးဖကရာ

ေရာကမညျဖစသကသ႔ လမႈေရးျပနာမားကလညး ဖနတးရာေရာကေပလမမည။

ဥပမာအားျဖင ခငးျပညနယ၊ ဟားခါးျမ႕

နယမ အခ႕ေသာ ေကးရြာမားတြင ေကာကတး

တစတး ရေနတတၿပး ထေကာကတးတြင နတ

ေနထငသညဟ ယၾကညၾကသည။

သ ႔ေသာ ထေကာကတးအား ကာကြယ

ေစာငေရာကေရး အစအစဥမား ထားရျခငး

မရခသညအတြက ေနာကပငးတြင သတ

ကမၸဏတစခအား လမးခငးရန ေရာငးခေသာ

အခါ ပါသြားခသည။ ထ႔အေၾကာငးအရာသည

၄ငး ေကးရြာသ ေကးရြာသားမားအတြက မား

စြာ ပပငေသာက ေရာကေစခသည။ အဘယ

ေၾကာငဆေသာ မမေနထငေသာ ေကာကတး

ပကစးခရေသာနတသည ေကးရြာက ေျခာက

လန႔ေနေတာ႔မညဟ ယၾကညၾကေသာေၾကာင

ျဖစသည။

ထးတမးဓေလအရ ကးကြယယ ၾကည

မႈမားမာလညး ေျမ၊ ေရကန၊ သစေတာတ ႔

ႏင စညးေႏာငျဖစတညလာေလရ ၾကသည။

အထြတအျမတထားသည ေရကနမား၊ ဘာသာ

အေရးဆငရာ အခမးအနားမားအတြက အသးျပေလရသည သစေတာအတြငးမ ခတထြငရငးလငးထားသည ေနရာမား၊

ဂမားႏင ေတာငထြတမားသည ဘာသာေရးအရ အထြတအျမတထားသညေနရာမားပငျဖစၿပး ရးရာဓေလ စနစအတငး

အသးျပႏငရန လကနာရမညစညးမဥးမားကလညး သတမတေပးထားသည။

မကနလမးစမား၏ မးရာသမတငခင နစစဥ နတမားအား ပေဇာပ


120

လပပငခြငတြင ပါ၀ငဆကစပေနသည ယဥေကးမႈဓေလ႔ထးတမးမားက ရပရြာအသးသးမ အတစစညး၍

ကငးပတတၾကသည။ ရးရာေျမကကာကြယႏငေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးမႈ ပမခငမာေရးအတြကကလညး

ထဓေလမားႏငပင ခတဆကရပါမည။ သခငး၊ အက၊ ပျပငႏင ပနးခတ႔မတစဆင ရးရာယဥေကးမႈဗဟသတမားက

မးဆကသစလငယမားသ ႔ လႊေျပာငးေပးႏငသညအျပင ႏစရညပဋပကၡမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးခရမႈမားေၾကာင

ေလာရသြားခရသည ရးရာဓေလစနစမားကလညး ပမအားေကာငးလာေစႏငပါသည။

6 - 3 ½dk;&majrvkyfydkifcGifh rSwfwrf;jyKpkjcif;\ vkyfief;tqifhrsm;

ႀကတငျပငဆငမႈကာလၿပးေျမာကသြားသညအခါ (အခနး (၄) က ၾကညပါ)ႏင မတတမးျပစျခငး လပငနးအစ

အစဥေရးဆြၿပးသညအခါတ႔တြင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥက စတငအေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက ေအာက

ေဖာျပပါ လပငနးအဆငမားက လကနာေဆာငရြကရပါမည။

1. မတတမးျပစျခငး လပငနးအစအစဥႏင အခနကာလသတမတခကတ႔က အသေပး တငျပႏငရနအတြက

သငေလာေသာ ေဒသႏရအာဏာပငမားအပါအ၀င ေကးရြာ ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႕ဆပါ။ ထက႔သ႔

ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႕ဆထားျခငးျဖင ရပရြာအတြငး ကညပပးသမားအဖ႔ မတတမးျပစျခငးလပငနး

စဥ စတငႏငရနအတြက ေဒသခလထအား ချပေဆြးေႏြးမႈအစအစဥမားအတြက အေထာကအကျဖစေစ

ပါသည။ ထ႔အျပင ေကးရြာႏငပတသကသည အေျခခသတငးအခကအလကမားကလညး ေကာကယ

ႏငမည အခြငအလမးမား ရရေစပါသည။

2. မတတမးျပစျခငးအစအစဥက ချပႏငရနအတြက လထေတြ႔ဆပြတစခ စစဥပါ။ မတတမးျပစျခငး လပ

ငနးစဥႏင ေဒသချပညသတ႔ မညသ ႔ပါ၀ငႏငမညဆသည အေၾကာငးမားက အဓကထားရငးျပပါ။

ေနာကလာမညရကမားတြင ကငးပျပလပမည ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးပြမားအေၾကာငး အသ

ေပးထားပါ။

3. ေကးရြာလထႏင ပထမဆးေတြ႕ဆပြ သ႔မဟတ ပထမပြၿပးစးသြားသညႏငတစၿပငနက ေကးရြာႏငပတ

သကသည ေျမပၾကမးမားေရးဆြႏငရန ေဒသခရြာသားမားအား အပစငယမားအျဖစခြထတေပးပါ။

ေျမပေရးဆြမႈမားအတြက အႀကမႀကမေလ႔ကငေပးဖ႔ လပါလမ႔မည။ ေကးရြာအတြငး အဓကေျမအသးခ

မႈ အမးအစားမား၊ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား၊ စးရမပပနမႈမားႏင အေရးပါသည ဓေလ႔ထးတမးအေလ႔

အကငမားအား ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ကညပပးႏငေရးအတြက ေရးဆြထားသညေျမပၾကမးမားက အသး

ျပရပါမည။ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတစေလာကတြင သတငးအခကအလကအသစမား ထပမ

ျဖညစြကႏငေရးအတြက ေျမပၾကမးမားက သးေလးရကတစႀကမခန႔ အသစေရးဆြပါ။

4. ေကးရြာရာဇ၀ငအေၾကာငး ေဆြးေႏြးႏငရနအတြက လငယပငးမ သကႀကးရြယအမားအထ အသက

အရြယ မးစ ပါ၀ငေသာ အပစငယတစခ ဖြ႔စညးပါ။ ေကးရြာရာဇ၀ငက နားလညသေဘာေပါကထားမသာ

လင မတတမးျပစျခငး၏ ကနလပငနးစဥမားအတြက ေနာကခ အေျခအေနက သနားလညႏငမညျဖစ

သည။ ေဆြးေႏြးမႈတစခအတြငး လငယႏငလႀကး ႏစဖြ႔လးပါ၀ငသညအတြက ရငသနေနထငမႈႏင ေျမ

အသးခမႈမား ဆယစႏစမားအတြငး မညသ႔ ေျပာငးလခ႔ၾကသညဆေသာ ဗဟသတမားက မးဆကသစ

တ႔အား လကဆငကမးေပးႏငမည အခြငအလမးမားကလညး ေပၚေပါကေစပါသည။


121

5. ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာငအမးမးအေပၚ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားက မမ၏ဥးတညခက၊ မတတမးျပ

စျခငးလပငနးအစအစဥအတငး ျပလပပါ။ သစေတာကသ႔ အခ႕ေသာ ေျမ အသးခမႈအမးအစားမား

အတြကကမ သးသန႔အဖြ႕အလကေဆြးေႏြးမႈမား လအပေပမည။

6. အဖြ႔လကေဆြးေႏြးမႈမား မလပျဖစပါကလညး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ေနအမမားသ႔ သြားေရာကလည

ပတျခငးႏင နစၥဓ၀လပငနးမားတြင ပါ၀ငျခငး၊ ရြာအတြငး၌ လညလညလမးေလာကၿပး အထငကရ

ေနရာမားအား စးစမးေလလာျခငးတ႔ လပေဆာငပါ။ ဤနညးအားျဖင ေမးခြနးေမးျမနးျခငး၊ ဓါတပရက

ျခငးႏင အလြတသေဘာေဆြးေႏြးျခငးတ႔အတြက အခြငအလမးမား ရရလာေပမည။

7. CSO ႏင ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးမညသမားသညလညး ေန႔စဥေတြ႕ဆၿပး အေတြ႕အႀကမား ေ၀မေနရ

ပါမည။ သ႔မသာ မမတ႔ေလလာသငယခသညမားက ေ၀မျခငး၊ အျငငးပြားဖြယ အခကအလကမားအား

တကဆငစစေဆးျခငး၊ မေသခာေသာ အခကအလကမားအား အတညျပရငးလငးျခငး၊ မတတမးတင

ထားရန လအပေနေသးသည အေၾကာငးအရာမားအား ေဖာထတျခငးႏင လအပပါက မတတမးျပစျခငး

လပငနးအခနဇယားက ျပနလညျပငဆငျခငးတ႔ လပေဆာငႏငၾကမညျဖစသည။

8. မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအဆးတြင ရရလာသညရလဒမားအား ျပနလညေ၀မေပးႏငရနအတြက

ေကးရြာလထအစညးအေ၀းက ေနာကတစႀကမစစဥပါ။ ေဆြးေႏြးဖကအပစ အသးသးတြင ပါ၀ငခသ

မားအေနျဖင ၎တ႔ေဆြးေႏြးခ႔ၾကသညအထမ အဓကကသည အခကမားက ေကးရြာလထသ႔ မေ၀

ေပးႏငၾကေပမည။ ေကးရြာသားမားအေနျဖငလညး သတငးအခကအလကမားအား စစစအတညျပ

ျခငး၊ လစဟာေနေသာ အခကအလကမားအား ျဖညစြကေပးျခငး၊ အနာဂတတြငျဖစေပၚလာႏငသည

လမးေၾကာငးမားအား သးသပျခငးႏင ေရ႕လပငနးစဥမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငးတ႔က အဆပါ ေတြ႕

ဆပြတြင ျပလပႏငၾကေပမည။


122

6 - 4 rSwfwrf;jyKpkjcif;vkyfief;pOfwGif rnfolwdkY yg0ifoifhoenf;

ၿပးခ႔သညသငခနးစာတြငတငျပခ႔ေသာ ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးႏင အစတ အပငးတစခခငးစအား

ေဆြးေႏြးျခငးတ႔တြင မညသတ႔ပါ၀ငသငသညက ေဖာထတသတမတပါ။ ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင အေၾကာငးအရာအလက

ကၽြမးကငသမားက ထညသြငးထားပါ။ ထ႔ျပင ရႈေထာငေပါငးစမ သးသပႏငရနအတြက အမးသမးမား၊ လငယမားႏင

သကႀကးရြယအတ႔လညး ပါ၀ငေနရမည။ တကးတကန႔ဖတေခၚျခငးမျပပါက မပါ၀ငႏငၾကမည ေဘးဒကၡခစားလြယသည

အပစမားကလညး ေဖာထတထားရပါမည။

aus;&Gmacgif;aqmifrsm;

ေကးရြာအတြငး၌ ေခါငးေဆာငပငးတြငရပတညေနၾကသမားသည အဖြ႕အစညးမားႏင ဆးျဖတခကခမတျခငး

တ႔တြင ေနရာတစခရထားၾကသမားျဖစရာ ရးရာေျမလပပငခြငႏငပတသက၍ အထးကၽြမးကငမႈမား ရတတၾကသည။

ထ႔ေၾကာင ေကးရြာအတြငးရအဖြ႔အစညးမားအေၾကာငး၊ ေျမယာပငဆငမႈႏင လႊေျပာငးေပးျခငး၊ ခသမာဓနညးျဖငဆးျဖ

တျခငးတ႔အတြက ၎တ႔က ခဥးကပေမးျမနးရပါမည။ ရြာမရြာဖမားဆလငလညး ေခါငးေဆာငပငးတြငပါ၀ငေနၾကၿပး

ေကးရြာ၏ရာဇ၀င၊ ရးရာေျမလပပငခြငစနစႏင ေျမအသးခမႈစနစမား အခနကာလအလက မညသ႔ေျပာငးလခၾကသည

ဆေသာအခကမားအတြက အေရးႀကးသည သတငးရငးျမစမားပင ျဖစသည။ ေကးရြာေခါငးေဆာငမားအျဖစ နမနာျပရ

လင ရြာမရြာဖမား၊ ရြာသႀကး၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈေကာမတအဖြ႕၀ငမား၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားပင ျဖစသည။

ျဖစႏငမညဆလင ဆကစပဌာနမားမ ၀နထမးမားကလညး ေတြ႕ဆေမးျမနးသငသည။

rwluGJjym;onfh ½IjrifyHkrsm;ESifh txl;uRrf;usifrI A[kokwrsm;

အခ႕သမားသည ေျမအသးခမႈတစခ သ႔မဟတ သယဇာတအမးအစားတစခႏငပတသက၍ အထးကၽြမးကင

သည ဗဟသတမား ရေနတတၾကသည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါေျမအသးခမႈအတြက သတငးအခကအလကမားက ေဖာျပပါ

ကၽြမးကငသမားထမသာ ရယသငသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏင ရးရာဓေလ႔အရအဖြ႔အစညးမားတြင အမးသမးႏင အမး

သားတ႔မာ မတညသညက႑မား ရထားၾကသျဖင ၎တ႔အားလး၏ မတညသညကၽြမးကငမႈဗဟသတမားက မတတမးျပစ

ထားႏငရပါမည။ အခ႕သမားက သစေစ႔မားႏငပတသက၍ အထးကၽြမးကငတတၾကသည။ ႏြားေကာငးသားမားသည

ကၽြ၊ ႏြား တရစၦာနမားက အပစဖြ႔ၿပးထနးေကာငးေနၾကသမားျဖစရာ ကၽြႏြားလႊတေကာငးျခငးႏင စားကကေျမကစၥတ႔က

၎တ႔အား ေမးျမနးရပါမည။ မဆးမားဆလငလညး သယဇာတရငးျမစမားႏငပတသက၍ ကၽြမးကငၾကသမားျဖစရာ

ေတာရငးတရစာၦနမား၊ အမလကျခငး၊ သစေတာမားႏငပတသက၍ သတငးအခကအလကမားက အျပညအစေပးႏင

ၾကသည။

သကႀကးရြယအမားႏင လငယမားတြငလညး အခငးခငးေ၀မေပးႏငမည ကၽြမးကငမႈမား ရထားၾကသည။

သကႀကးရြယအမားသည သမငးရာဇ၀ငႏငပတသကသည အေၾကာငးအရာ မားက ေျပာၾကားႏငၾကၿပး ၎တ႔သည ေဘး

ဒကၡခစားရလြယသမားအစအဖြ႔တြင ပါ၀ငေနတတ ၾကသည။ လငယမားကမ ေကးရြာအတြငးမအျခားသမားထကစာလ

င ေကာငးပညာေရးက ပမ ရရထားတတၾကသည။ ထ႔ေၾကာငလညး အနာဂါတအတြက ၎တ႔၏ေမာမနးခကမားမာ မဘ

ဘးဘြားမားႏင ကြျပားျခားနားေလ႔ရသည။


123

ab;'ku©cHpm;&vG,folrsm;^xdcdkufvG,folrsm;tzGJU

ေကးရြာတငးရ ရးရာေျမလပပငခြငႏင ေျမအသးခမႈမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားအား ပမကယျပန႔စြာ

နားလညသေဘာေပါကေစရနအတြက ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားပါ၀ငသည အဖြ႕မားကလညး ထညသြငးထားသငပါ

သည။ လထပးေပါငးပါ၀ငသည သေတသနလပငနးစဥတစခသည ေကးရြာေခါငးေဆာငမားႏင ေဒသခမားအတြငးမ

ပညာတတလတနးစားမား ပါ၀ငရမျဖင ျပညစမည မဟတေပ။ ေဘးဒကၡခစားလြယသမားသည စညးေ၀းေတြ႕ဆပြမား

သ႔ ပမနတကေရာကႏငျခငးမရၾကေပ။ အခနမေပးႏငျခငး၊ သေတသနအဖြ႔မအသးျပေနသည ဘာသာစကားမားႏင

ထေတြ႕မႈအားနညးျခငး၊ မမကယကမမ ပညာရငဟမသတမတထားျခငး သ႔မဟတ ႏငငေရးတြငမပါ၀ငသငဟခယထား

ျခငး စသညအခကမားေၾကာင ၎တ႔၏ပးေပါငးပါ၀ငမႈမားမာ ကန႔သတခကတ႔ရေနဆပင။ စးပြားေရး သ႔မဟတ လမႈ

ေရးအေနအထားမားေၾကာငလညး ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားအပစအတြငးသ႔ ကေရာကေနၾကသမားလညး ရသည။

ေဒသတြငး လႊမးမးလကရသည မးႏြယစအတြငးမ မဟတလင၊ လကနာ ကငသးလကရသည ဓေလ႔ထးစမားမတညလင

သ႔မဟတ အသးျပသညဘာသာစကား မတညျခငးေၾကာင ၀ငေရာကေဆြးေႏြးလျခငးမရလငလညး ေဘးဒကၡခစားရ

လြယေစပါသည။ မမေနအမျပငပသ႔အလြယတက ထြကခြာႏငျခငးမရသည သကႀကးရြယအမား၊ အမတြငးမႈကစၥမားျဖင

လးပနးေနရျခငးေၾကာင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မပါ၀ငႏငၾကသည အမးသမးမား၊ တငးရငးသား မးႏြယစငယမားမ

တငးရငးသားမား၊ မၾကာေသးမကမေျပာငးေရႊ႕အေျခခလာၾကသမားႏင ဆငးရႏြမးပါးသမားသည ေဘးဒကၡခစားရလြယ

သမားပငျဖစသည။ ေနရပမဖအားေပးေရႊ႕ေျပာငးခရသမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားႏင ဒကၡသညမားသညလညး ဤ

အပစအတြငးမပငျဖစသည။

ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားသည ၎တ႔ကသာေ၀မျခငးမျပပါက မညသ႔မမရရႏငမည အေရးပါသည သတငး

အခကအလကမား အထးသျဖင သကေမြးလပငနးမားႏင တနးတညမမႈအေၾကာငးတ႔က ပပးေပးႏငၾကသည။ ထ႔ေၾကာင

မတတမးျပစမႈလပငနးစဥတြင ၎တ႔အား ထညသြငးထားျခငးျဖင ေကးရြာအတြငးမ ရးရာေျမလပပငခြငအေၾကာငးက

ပမေစ႔ေစ႔စစ သျမငႏငသညအျပင ဆကလကေဆာငရြကမည စညးရးေတာငးဆမႈမားႏင ေျမအသးခမႈစမကနး ေရးဆြ

ျခငးတ႔အတြကကလညး အေထာကအကျဖစေစပါသည။

ေဘးဒကၡခစားရလြယသည အဖြ႕မားအား ေဖာထတႏငေရးႏင အားလးပါ၀ငသညလပငနးစဥ ျဖစလာေစေရး

အတြက စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ဓေလ႔ထးတမးမားေၾကာင ဖယၾကဥခထားရသညသမားအား ထညသြငးစဥးစားပါ။

• ေကးရြာအတြငးတြင အျခားသမားထကပမဆငးရသမားအား ေဖာထတႏငရနအတြက ၾကြယ၀မႈအဆင

အတနး ခြျခားသတမတျခငးက ေဆာငရြကပါ။ ျပညစသမားထတြငရၿပး ဆငးရႏြမးပါးသမားတြငမရတတ

ေသာ ပစၥညးဥစၥာမားမာ အဘယနညး။

• ေကးရြာအတြငး ေျမယာခြေ၀ခထားမႈ အေနအထား မညသ႔ရသနညး။ ေျမနညးနညးပ ရတာလား။ ဒါမမဟတ

ေျမညညေတြပ ရတာလား။

• ရြာထက မၾကာေသးခငကမ ေျပာငးေရႊ႕အေျခခလာတ႔သေတြ ရသလား။ သတ႔ေကာ ဘယလရပငခြငမး

ေတြရထားလ။

• ေဒသတြငး ေရႊ႕ေျပာငးခထားရတသေတြ ရြာထမာ ေနေနၾကတာ ရသလား။ ဒရြာထက ေရႊ႕ေျပာငးခထားရလ႔

တစျခားေနရာေတြမာ ေရာကေနတ႔သေတြေကာ ရသလား။

• ဒရြာထက အမားစျဖစတ မးႏြယစအတြငးကမဟတတ အျခားမးႏြယစ၀ငေတြေကာ ဒရြာမာ ေနၾကပါ


124

သလား။ လမးစငယ ဒါမမဟတ မးႏြယငယေတြေကာ ဒရြာမာရၾကလား။ ဒရြာသားအမားစရ႕ မးႏြယစ

ထက မဟတလ႔ သယဇာတရငးျမစပငဆငခြင၊ ဆးျဖတခက ခမတခြငန႔ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးတ႔မာ

သကေရာကမႈေတြရေနပါသလား။

• ဒရြာသားအမားစရ႕ မးႏြယစဘာသာစကားန႔မတတ ဒါမမဟတ ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစေရး က

ညပပးသေတြ ေျပာတဘာသာစကားန႔မတတ အျခားဘာသာစကား ေျပာတသေတြ ဒရြာမာ ရပါသလား။

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈေတြ၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈေတြက တစျခားဘာသာစကားန႔ သးသန႔လပေပးဖ႔ လပါသလား။

• ေကးရြာလထအစညးအေ၀း ဒါမမဟတ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈေတြက မတကေရာကႏငတ သကႀကးရြယအ

ဒါမမဟတ မသနစြမးပဂၢလေတြ ရပါသလား။

• အျခားေနရာေတြမာ တစႏစပတလး ဒါမမဟတ အခနအပငးအျခားတစခ အလပသြားလပေနတ႔သေတြ

ရပါသလား။ ဘာအလပေတြ လပေနၾကတာလ။ ဘယမာလပတာလ။ သတ႔မပါရင ဘယလသတငးအခက

အလကမးေတြ လြတသြားႏငလ။ ဒလပငနးစဥမာ သတ႔ေတြပါ၀ငလာေအာင ဘယလလပရငရမလ။

usm;^r cGifhwlnDrQrIqdkif&m xnfhoGif;pOf;pm;csufrsm;

တစခါတရတြင အမးသမးမားကလညး ေဘးဒကၡခစားရလြယသမားအပစအတြငးသ႔ သတမတ ထညသြငး

တတၾကသည။ အထးသျဖင မဆးမ၊ အမေထာငမရသ သ႔မဟတ တစခလပ၊ လငေယာကား၏ ညဥးပနးႏပစကမႈကခ

ေနရသည အမးသမးမားႏင ရြာျပငတြင အလပလပေန ရသည အမးသမးမားသည ေဘးအႏရာယႏငႀကေတြ႕ရလြယ

ေလရသည။


125

ရးရာေျမလပပငခြငစနစအတြငး အမးသားႏင အမးသမးတ႔၏ အခနးက႑ႏင အခြငအေရးမားအေၾကာငးက

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ထညသြငးစဥးစားေပးရပါမည။ အမးသမးမား၌ သးျခားအသပညာမား ရေနတတၾက

သျဖင ၎တ႔ပးေပါငးပါ၀ငလာေစရန စြမးေဆာငႏငျခငး မရပါက ထအခကမားက လကလႊတဆးရႈးရမညျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင အမးသမးမားအား တကၾကြစြာ ပါ၀ငေဆြးေႏြးၾကသမားအျဖစလညးေကာငး၊ ၎တ႔၏ကယပငအခြငအေရး

မားအတြက ကၽြမးကငသမားအျဖစလညးေကာငး ပါ၀ငထညသြငးႏငရနအတြက မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥက ႀကတင

၍ ဒဇငးေရးဆြထားရပါမည။

ေျမယာပငဆငခြငႏင အေမြဆကခခြငတ႔အား စဥးစားသးသပရာတြင ရးရာေျမလပပငခြငမ အမးသမးမား၏

အခနးက႑က မျဖစမေနေလ႔လာရေပမည။ ရးရာဓေလ႔ႏင ေျမယာအျငငးပြားမႈ မားအား ဥပေဒေၾကာငးအရေျဖရငးေပးသည

ယႏရားမားတြင အမးသမးမားအေနျဖင တရားမတမႈအား မညမရယအသးျပႏငသညဆေသာအခကကလညး အထး

အေလးထား၍ မတတမးတငသငေပသည။ ေျမယာပငဆငခြငႏငရယအသးျပပငခြငတ႔အား မတတမးျပစရာတြင ဟငးသး

ဟငးရြက သ႔မဟတ အေလကေပါကပငမားအား ၀ငေရာကခးဆြတခြငက႔သ႔ေသာ ဆငပြားအခြငအေရးမားကလညး အမ

အရ မတတမးတငထားရပါမည။ အထးသျဖင အမးသမးမားသည ရယအသးျပပငခြငက သးစြရေလရသည။ ေျမလပပငခြင

အား တရား၀ငသတမတလကသညအခါ သးသန႔ပဂၢလကပငအျဖစ ပငရငအတြကကသာ အသာေပးသတမတလက

ျခငးေၾကာင အဆပါ ရယအသးျပပငခြငမားမာ ေလာပါးသြားသည သ႔မဟတ ပယဖကခလကရသည။ သယဇာတရငးျမစ

မားက ရယအသးျပပငခြငမာ အမးသမးမားႏင ဆငးရႏြမးပါး သမားအတြက အေရးပါေနဆျဖစရာ ထအခြငအေရးမား

ဆကလကတညတ႔ေနေစရနအတြက ရးရာေျမလပပငခြင၏ ဤရႈေထာငမားက မတတမးတငႏငရန အထးဂရျပ ေဆာင

ရြကရပါမည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင အမးသမးမား ပါ၀ငလာႏငေရးအတြကဆပါက ၎တ႔၏ ဗဟသတမားႏင

ထငျမငခကမားက လြတလပစြာမေ၀ေပးႏငမည ၀နးကငတစခက မျဖစမေန ဖနတးေပးထားရပါမည။ ဥပမာ -

ေကးရြာလထအေနျဖင ဆးျဖတခကမားခမတႏငရနအတြက ရြာလးကၽြတ အစညးအေ၀း ကငးပသညအခါတြင တစအ

မတစေယာကႏႈနးတကေရာကၾကရန ဖတေခၚေလ႔ရသည။ အမေထာငစတငး ပါ၀ငခြငရသညဆေသာျငား လမႈေရးႏင

ယဥေကးမႈ ဓေလမားအရ ထအစညးအေ၀းမားတြင အမးသားမားကသာ လႊမးမးေနမညသာျဖစသည။ ထသ႔ ျဖစရပမး

တြင အမးသမးအစအဖြ႕ႏင လငယအစအဖြ႕တ႔ကလညး အစညးအေ၀းတကေရာကရန သးသန႔ဖတၾကားေပးရမည။

ကား/မ ေရာေႏာေနသညအပစအတြငးတြင အမးသမးမားအေနျဖင လြတလပပြငလငးစြာ ေျပာဆေဆြးေႏြးႏင

ေသာ ယဥေကးမႈဓေလမးရသကသ႔ အမးသမးသးသန႔ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈ မျဖစမေန လပေဆာငရသည ဓေလမးလညး

ရပါသည။ ဓေလထးတမးစနစမားတြင အမးသမးမားသည အေရးပါသညအခနးက႑မ ပါ၀ငေနသညအျပင ၎တ႔ကယ

တငသည သယဇာတရငးျမစမားႏင ပတသက၍ ကၽြမးကငၾကသမားလညးျဖစရာ မညသညအေျခအေနမးတြငမဆ

အမးသမးသးသန႔ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားက စစဥေပးသငၿပး တစဥးခငးေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား ကလညးျပလပသငပါသည။

ျဖစႏငမညဆလင ထကသ႔အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင အမးသမးဥးေဆာငလကရသည အမ

ေထာငစမားက ထညသြငးရပါမည။ အကယ၍ ပဏာမအဆင ေျမပေရးဆြမႈမားတြင အမးသားအေရတြက မားေနခသည

ဆပါက ေျမပၾကမးႏင ၿဂလတေျမပေရးဆြျခငးတ႔က အမးသမး သးသန႔ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ေဆာငရြကရပါမည။

သေတသနလပငနးမားအတြက စညးေ၀းေတြ႕ဆမႈမား စစဥရာတြငလညး အမးသားေကာ အမးသမးမားပါ အားလပႏင

မညအခနမးက ေရြးခယျပလပသငပါသည။

မတတမးျပစမႈလပငနးစဥတစေလာကလးရ စညးေ၀းေတြ႕ဆမႈမားႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသား

မညမ၊ အမးသမးမညမ တကေရာကၾကသညက မတသားထားပါ။ အမးသား၊ အမးသမးႏစမးလးပါ၀ငေသာ ဥးတည


126

ခကအလက အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မညသတ႔သည တကၾကြစြာပါ၀ငၾကၿပး မညသတ႔ကမ အျပညအ၀ပါ၀ငျခငးမရ

ၾကသညကလညး မတသားထားရပါမည။ အမားႏငေရာေႏာေဆြးေႏြးသညအခါတြင တကၾကြစြာပါ၀ငၾကျခငးမရသမား

အတြက သးျခားအပစအဖြ႕မား (အမးသမး၊ လငယ၊ သကႀကးရြယအ၊ အျခားဘာသာစကားမားျဖငဆလင တကၾကြစြာ

ပါ၀ငေဆြးေႏြးတတသမား)အျဖစ စစဥေတြ႕ဆသငပါသည။

acgif;pD;taMumif;t&mtvdkuf ar;cGef;rsm;

ရးရာေျမလပပငခြငရ အမးသမးမား၏ အခနးက႑က ေစငႏငရနအတြက စးစမးေမးျမနးသငသည ဆကစပ

ေမးခြနးႏစခရပါသည။ ရးရာေျမလပပငခြငစနစ၏ မညသညရႈေထာငမားသည အမးသမးမားအား ပမ၍ေဘးအႏရာယ

ျဖစလြယေစပါသနညး။ မညသညရႈေထာငမားသည အမးသမး မား၏ ေဘးဒကၡခစားရလြယမႈက ေလာခေပးႏငသနညး။

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ သ႔မဟတ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြငဆပါက အထကပါေမးခြနးမားသည ကယျပန႔လြနးသျဖင

တကရကေမးျမနးျခငးမျပသငေပ။ ေမးခြနးမားက အစတအပငးငယမား အျဖစ ေအာကပါအတငး ခြျခားေမးျမနးရပါမည

• ဓေလ႔ထးတမးစနစတြင အမးသမးမား အေမြဆကခခြငႏငပတသက၍ မညသည စညးမဥးစညးကမး

မား သတမတေပးထားသနညး။ အေမြအျဖစ ေျမခြေပးခရသည အမးသမးအေရအတြက ဤရြာတြင

ရသနညး။ မညသညအေျခအေနမးတြင အေမြအျဖစ ေျမရရခၾကသနညး။

• အမးသမးေတြရ႕ ေျမယာပငဆငခြငအတြက ဘယလစညးမဥးေတြ သတမတထားသလ။ ေကးရြာအတြငး

အမးသမးအေရအတြကဘယေလာကက ေျမပငၾကပါသလ။ ဘယလအေျခအေနမးေတြမာ ေျမပငၾကလ။

• အမးသမးေတြအတြက တကရကပငဆငမႈမရေပမယ ေျမန႔ သယဇာတရငးျမစေတြက ရယသးစြပငခြင

ရပါသလား။ ဥပမာ - မသားစ၀ငတစဥးရ႕ေျမေပၚမာ စကပးလပကငခြင။

• ေကးရြာအတြငးမာ အမးသမးေတြက ဘယလေခါငးေဆာငမႈက႑မး ရယထားၾကလ။ ဥးေဆာငမႈက႑က

အမးသမးေတြ ရယခြငမရေစတ႔ အတားအဆးေတြက ဘာေတြလ။

• အျငငးပြားမႈေတြက ဓေလ႔ထးတမးစနစအရ ေျဖရငးတ႔ေနရာမာ အမးသားန႔ အမးသမး ေတြရ႕ၾကားမာ

အခနးက႑ေတြ ဒါမမဟတ အခြငအေရးေတြက ခြျခားထားပါသလား။

• ဓေလ႔ထးတမးစနစအရ ဆးျဖတခကခမတတ႔ေနရာမာ အမးသမးေတြရ႕အခနးက႑က ဘာေတြလ။

ေကးရြာအစညးအေ၀းေတြကေကာ အမးသမးေတြ တကေရာကပါ၀ငၾက ပါသလား။

အ

• အမးသမးမားအား “အမးသမးမားအတြက အခကအခမား” ကသာ ေမးျမနး

ျခငးမျပပါႏင။ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏အခနးက႑ တစခတညးအတြကက သာမကဘ

ရရာေျမလပပငခြငစနစမား၏ ရႈေထာငအသးသးအတြက သတငးအခကအလကမားႏင သး

သပခကမားက ၀ငေရာကေျပာဆခြငရရပါမည။

• စးစမးေလ႔လာေနသည ရးရာေျမလပပငခြင၏ အစတအပငးအသးသးတြင

ကား/မ တနးတညမမႈက ေပါငးစပထညသြငးထားသည ေမးခြနးမားေမးျမနးပါ။ အမးသမး

သးသန႔ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈတစခတညးျဖင လအပေသာအေၾကာငးအရာမားအားလး လႊမးၿခႏင

မညမဟတေပ။


127

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင အမးသမးမားပါ၀ငမႈက ေသခာေစလပါက -

• အစညးအေ၀းမားက အမးသမးမားတကေရာကႏငမညအခနမားတြငသာ ေရြးခယ ျပလပပါ။

• အမးသမးသးသန႔ အေၾကာငးအရာအလက အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးမႈမား စစဥကငးပါ။

• နယေျမအတြငး၌ ေခါငးေဆာငက႑မပါ၀ငေနသည အမးသမးမားအား ေတြ႔ဆ ေမးျမနးပါ။

• မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ အားလးပါ၀ငႏငမႈအား ေစာငၾကညေလ႔လာရနႏင အကျဖတဆနးစစႏင

ရနအတြက ေကးရြာလထေတြ႔ဆပြႏင ဥးတညခကအလက ေတြ႕ဆ ေဆြးေႏြးမႈတငးတြင အမးသားမညမ၊

အမးသမးမညမ တကေရာကၾကသညက မတတမးတငထားပါ။

6 - 5 ½dk;&majrvkyfydkifcGifhpepfrsm;tm; rSwfwrf;jyKpkjcif;twGuf enf;vrf;rsm;ESifh toHk;csud&d,mrsm;ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးအတြက အသးျပရမည နညးလမးမားႏင ၎တ ႔အား ထထ

ေရာကေရာက မညသ႔အသးျပရမညဆေသာ အႀကျပခကမားက ေအာကပါက႑တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။

ajryHka&;qGJjcif;

ရးရာေျမလပပငခြငအား မတတမး

ျပစရာတြင ေျမပမားသည မရမျဖစလအပ

သည အသးခကရယာတစခပင ျဖစသည။ ေျမ

ယာအေၾကာငး အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားအား ၀ငး

၀နးပပးရာတြငလညး ေျမပေရးဆြ ျခငးသည

အသး၀ငသည နညးလမးတစခပငျဖစသည။

ထ႔အျပင ရပရြာေဒသအတြငးမ ေျမယာပငဆငမႈ

မားအား အစးရႏင ပဂၢလကက႑တ႔အား

ဆကသြယျပနၾကားမႈမားတြင တကစြာညႊနး

ဆႏငသျဖင ထေရာကသည ကရယာတစခ

လညး ျဖစသည။

ေဒသခတ ႔၏ ေျမယာအခြငအေရး

ေတာငးဆမႈမားတြင ေဒသခလထပါ၀ငသည

ေျမပေရးဆြျခငးနညးက ကမၻာအ၀မးတြင ဆယ

စႏစေပါငးမားစြာ အသးျပခၿပးျဖစသည။ လထ

ပးေပါငးပါ၀ငသည ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ ပစ

(၃)မးႏင မမ၏ လပငနးအေျခအေနအေပၚမ

တည၍ ေရြးခယသငသည နညးလမးတ႔က

ဤက႑တြင ေဖာျပေပးသြားပါမည။ ထ႔အျပင


128

ပၾကမးႏင စေကးအတငးအတာျပ ေျမပမားအသးျပထားသည ေျမပေရးဆြျခငးလပငနးစဥကလညး အႀကျပ တငျပ

ေပးထားပါသည။ ေျမပအမးအစားတစခခငးစအလက ဖနတးေရးဆြျခငး၏ နညးပညာဆငရာ လပငနးအဆငမား အေသး

စတက ေဖာကးထားသည အျခားေသာ လမးညႊနစာအပ မားကလညး ဤက႑အဆးတြင စာရငးျပစၿပး ေဖာျပထား

ေပးပါသည။

မညသ႔ေသာ ေျမပေရးဆြမႈနညးလမးမား အသးျပ ရမညက ဆးျဖတႏငရနအတြက ေအာကပါေမးခြနးမားက

ေျဖၾကညပါ -

• ဘာေၾကာင ေျမပေရးဆြခငရတာလ။

• ဒေျမပက ဘယသ႔က ျပခငတာလ။

• ဒေျမပထမာ ဘယလသတငးအခကအလကေတြ ပါသငသလ။

အ

ေျမပေရးဆြျခငးအတြကအႀကျပခကမား

ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာငမားက အထးသျဖင ေျမအသးခမႈႏင ေျမယာပငဆင ခြငတ႔က

အတအကရညညႊနးလသညအခါတြင ေျမပမားသည အလြနထေရာကေပသည။

ရးရာေျမလပပငခြငက ေဒသခရြာသားမား သာမက ျပငပပဂၢလမားပါ ပမနားလညသေဘာ

ေပါကႏငေရးအတြက လထပါ၀င ေရးဆြသညေျမပမားက အသးျပေလရသည။ ေျမပမားသည ထဥး

တညခကမားအတြကပငျဖစၿပး အဆးသတရလဒမား မဟတေပ။ ေျမပေရးဆြမႈကသာ ဥးစားေပး

စဥးစားထားၿပး အဆးသတရညမနးခကမားက မျပညမႏငပါက ေဒသခလထအတြကကလညး အသ

အျမငဖြငေပးႏငမည မဟတေပ။

ေျမပၾကမးေရးဆြမည ပထမဆးေသာ လထေတြ႕ဆပြသ႔တကေရာကရန အနးအနားေကးရြာ

မားမ ကယစားလယမားကလညး ဖတၾကားပါ။ ေကးရြာေျမပအား အတညျပစစစရာတြင အနး၀နးကင

မ ေကးရြာမားသညလညး ပါ၀ငသငပါသည။

အထကပါေမးခြနးမားအား ေျဖဆမႈအေပၚမတည၍ ေျမပေရးဆြမႈနညးလမးမားက ေရြးခယပါ။ ေျမပၾကမး၊ စေကး

အတငးအတာျပေျမပ၊ 3D ေျမပႏင GPS အမတအသား ေကာကယျခငးတ႔သည ေဒသခလထ ပးေပါငးပါ၀ငသည အသး

အမားဆးနညးလမးမားပငျဖစၿပး ၎တ႔တစခခငးစသည သကဆငရာအေျခအေနမားအလက အသး၀ငၾကသညခညး

သာျဖစသည။ နညးလမးတစခခငးစ၏ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက ဤက႑အဆးတြင ဇယားကြကျဖငႏႈငးယဥ

သးသပျပထားပါသည။ မမ၏ရညမနးခကပနးတင၊ နညးပညာကြၽမးကငမႈ ရရသည အခနအတငးအတာႏင ေျမပမားအေပၚ

ရြာသားမား၏ လကခမႈတ႔အေပၚမတည၍ အဆငေျပမည နညးလမးမားက ေရြးခယအသးျပပါ။

ေျမပေရးဆြျခငးအတြက မညသညနညးလမးကေရြးခယသညျဖစေစ ေဒသခရြာသားမားႏင ပးေပါငး၍ ေျမပ

ၾကမး ေရးဆြျခငးျဖင စတငရပါမည။ ေျမပေရးဆြျခငးအားျဖင ေဒသခရြာသားမားအဖ႔ ၎တ႔၏ေျမက ေနရာေဒသအလက

မညသ႔ျပသရမညက စဥးစားေတြးေခၚႏငေစပါသည။ မတညေသာအပစမားႏင ေျမပၾကမး ေရးဆြျခငးအားျဖငလညး

အေခာသတေျမပအဆငမားတြင ၎တ႔သရထားသမက ထညသြငးလာႏငေစမည။ ေဒသခေကးရြာ၏ေျမပငနကအတြက

ေယဘယနယနမတမား၊ အထငကရ အမတအသားမား၊ ေျမအသးခမႈအမးအစားမားက ေဖာထတႏငလာၿပး ထပမေရး

ဆြမည ေျမပမားအတြကကလညး အခကအလကမား ျပညစေစပါသည။


129

အ

အခကအလကမား ပငဆငခြင

ေျမပမားအပါအ၀င မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတစေလာကလးမ ေပၚထြကလာသည

အခကအလကအားလးက ေဒသခေကးရြာကသာလင ပငဆငခြငရပါသည။ ေျမပမားအား မညသ႔

အသးျပမည၊ ေျမပမားအား မညသတ႔က ျပသမည စသညဆးျဖတခကမားက ေဒသခေကးရြာကသာ

လင ခမတရပါမည။

ေျမပမားေရးဆြထားျခငးျဖင ရးရာဓေလအရစမခန႔ခြေနသညေျမမား သမးဆညးခရျခငးမ

ကာကြယႏငေပသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေရးဆြထားေသာေၾကာင႔လညး အဆပါေျမမား ပ၍အႏရာယ

ႀကေတြ႕လာရႏငသည။ အဖးတနသည သဘာ၀သယဇာတမားက ေျမပမားတြငမတတမးတငထား

သညဆပါက ေဒသျပငပမပဂၢလမားအား လကယပ ေခၚသကသ႔ျဖစလာႏငပါသည။ ေျမပေရးဆြထား

ျခငးမရပါကလညး ေျမယာသမးဆညးခရမႈႏင ပမႀကေတြ႕ရဖြယ ရေနျပနသည။ ေျမပေရးဆြထား

ျခငးမရေသာေဒသမားတြင ရးရာေျမလပပငခြငမရသျဖင ရငးႏးျမပႏမႈအတြက အသးျပ၍ရႏငေသး

သညဟ အစးရႏင ပဂၢလကက႑တ႔က ယဆလာႏငေသာေၾကာငျဖစသည။

ေျမပေရးဆြျခငးေၾကာင ရရလာႏငသည အကးေကးဇးမားႏင အႏရာယမားအေၾကာငးက

မတတမးျပစျခငး ႀကတငျပငဆငသညအဆငမာကတညးကပင ပြငပြငလငးလငး ရငးျပထားသင

သည။

ေျမပမားအား မညသ႔အသးျပၾကမညဆသည အခကႏငပတသက၍ ႏစဘကသေဘာတည

မႈ တစရပကလညး မတတမးျပစျခငးအတြက သငတနးေပးေနစဥအေတာအတြငး ေကးရြာကယစား

လယမားႏင ေဆြးေႏြးရယထား ရပါမည။ ေျမပေရးဆြမႈ လပငနးစဥမားတြင ခတဆြျပသထားရနအတြက

ထက႔သ႔ သေဘာတသတမတထားခၾကသည စညးကမးခကမားက ခေရးထားသငပါသည။ ထ႔အျပင

ေျမပမတပြားမားေပၚတြငလညး အဆပါ စညးကမးမားက ေရးသားထားသငပါသည။

ဥပမာ သေတသနလပငနးႏင စညးရးေတာငးဆမႈတ႔အတြက အဓကထားေဆာငရြကခသည

မတတမးျပစျခငးဆပါက “ဤေျမပမားသည သေတသနလပငနးအတြကသာျဖစၿပး ဥပေဒေၾကာငး

အရ တရား၀ငေျမယာမတပတငျခငးအတြက အသးမျပရ” ဟေသာ စညးကမးမားက ထညသြငးေရး

သားထားရပါမည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးအား ကညပပးေနၾကသည NGO အဖြ႕မားသည ေဒသခလထႏင

ႀကတင၍ သေဘာတညထားသည ရညမနးခကမားျပညမရနအတြက စညးရးေတာငးဆမႈလပငနး

မားတြင ေျမပမားအား အသးျပ ႏငသညဟ၍လညး စညးကမးခကသတမတထားႏငသည။ စညးရး

ေတာငးဆမႈလပငနးမားအတြက ရရလာသည အခြငအေရးမား အသးျပျခငးအတြက ခြငျပခကေတာငး

ချခငးထက ေျမပမားအား မညသ႔အသးျပရမညဆသည အေျခခလမးညႊနခကမားအား သေဘာတည

ခက ရယထားျခငးက ပ၍သငေလာပါသည။

ေျမပမားက တစစတရာေသာအဖြ႕မားႏင ေ၀မျခငးမျပလသညေကးရြာမားလညး ရေနႏင

ေပသည။ တနဖးရသည သဘာ၀သယဇာတမား၏ တညေနရာကသ႔ သတငးအခကအလကမားက

လ႕၀ကထားလၾကေပမည။ ေျမပမားအပါအ၀င ရရလာသညအခကအလကမားအနက မညသညတ႔

က မေ၀မည။ မညသညတ႔ကမ မမေ၀ပါ ဟေသာအခကမားႏငပတသက၍ ေကးရြာကယစားလယမား

ႏင တငပငေဆြးေႏြး၍ သေဘာတညခကမား ရယထားျခငးက မတတမးျပစျခငးလပငနးအဆးတြင

ေဆာငရြကရပါမည။


130

ajryHka&;qGJjcif; vkyfief;pOftwGuf tBuHjyKcsuf

ပထမဥးဆးျပလပသည ေကးရြာအစညးအေ၀းတြင သ႔မဟတ ပထမအစညးအေ၀းအၿပးတြင ေဆြးေႏြးဖက

အပစမားႏငအတ ေျမပၾကမးမားေရးဆြပါ။ သ႔မသာ ကညပပးသမားအတြက ေဒသခေကးရြာ၏ ေျမႏငပတသက၍ ၿခင

သးသပႏငမညအျပင ေနာကပငးတြငျပလပမည အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈမားအတြကကလညး မျငမးစရာအျဖစ အသးျပ

ႏငမညျဖစသည။ အျခားေဆြးေႏြးဖကအပစမားႏငလညး ေျမပ ၾကမးမားက ဆကလကေရးဆြေနျခငးျဖင သတငး

အခကအလကမား ထပျဖညႏင၊ ေျမပအား ထပမမြမးမႏငမည ျဖစသည။ ေျမပၾကမးမားတြင နယနမတမား၊ ေျမအသးခ

မႈအမးအစားမား၊ အထငကရ အမတအသားမား ျပည႔စစြာ ျဖညစြကၿပးသညအခါတြင ရပရြာေခါငးေဆာငမားအား ဖတ

ၾကားၿပးလင ရြာေျမအား Google Earth ၿဂလတပမားအသးျပ၍ စေကးအတငးအတာျပေျမပ ေရးဆြပါ (ေအာကတြငေဖာျပ

ထားသည လပငနးအဆင ၄ က ၾကညပါ)။ ထ႔ေနာက ေကးရြာလထ အစညးအေ၀းတြင ေျမပၾကမးႏင စေကးအတငးအတာ

ျပ ေျမပတ႔ကချပၿပး စစစအတညျပပါ။ စေကးအတငးအတာျပေျမပႏင ေျမပၾကမးတ႔က ဗႏငးစျဖငပႏပၿပးလင အမား

ျမငသာသည ေနရာတြင ျပသေပးထားရမည။

တကမနကနသညေျမပတစခက အခနတအတြငး ဖနတးေရးဆြႏငရန ဤလပငနးစဥအား ဒဇငးေရးဆြထား

ျခငးျဖစၿပး GIS နညးပညာမားႏင ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ ကြၽမးကငမႈစြမးရညတ႔လညး မားမားစားစားမလအပေတာေပ။

စေကးအတငးအတာျပေျမပ ေရးဆြရနအတြကကမ Google Earth က အသးျပတတသ အထးသျဖင Arc GIS သ႔မဟတ

QGIS ေဆာဖ၀မားအသးျပ၍ စေကးအတငးအတာျပေျမပက ဒစဂစတယစနစသ႔ ေျပာငးလေပးႏငမည ပညာရငမား

လအပေပသည။

မေရရာသည နယနမတမားအတြက ပမတကေစရန GPS အမတအသားမား ထပမျဖညစြကျခငးျဖငလညး ဤ

လပငနးစဥက ပမေကာငးမြနေစႏငပါသည။ စေကးအတငးအတာျပေျမပမားအား 3D ေျမပမားျဖင အစားထးျခငးကလညး

ေဆာငရြကႏငပါသည။ ထသ႔ျပလပႏငရနအတြက ရကအနညးငယ ထပမၾကာျမငႏငေသာျငား (စမကနးဧရယာအကယ

အ၀နးႏင ေျမျပငအေန အထားတ႔အေပၚမတည၍ ၃ - ၁၅ ရကခန႔ ၾကာျမငႏငသည) ေဒသခေကးရြာသားမားအတြကက

မ ေျမပၾကညသညအေတြ႔အႀက နညးပါးသညတင အလြယတက သေဘာေပါကနားလညေစပါသည။

vkyfief;tqifh (1) BudKwifjyifqifjcif;

ေျမယာအျငငးပြားမႈမား သ႔မဟတ အတတမ သငခနးစာဆးမားေၾကာင အခ႕ေကးရြာမားသည ေျမပေရးဆြျခငး

ႏငပတသက၍ စးရမပပနတတၾကသည။ ထေရာကေအာငျမငေသာ ေျမပေရးဆြမႈဆရာတြင စာရြကေပၚ၌ခေရးဆြျခငး

မျပမ သ႔မဟတ GPS အမတအသားမားအား မတတမးေရးသြငးျခငးမျပမ ေျမျပငတြငလပေဆာငရမညလပငနးမား

ပါ၀ငေနပါသည။ အဆပါ လအပခကအမားစကလညး မတတမးျပစျခငးလပငနး ႀကတငျပငဆငသညအဆငမာပင ၿပးစး

ထားႏငၿပး ရပရြာအတြငးကညပ႔ပးေပးမညသမားအား ေလကငသငၾကားေပးစဥအတြငး ျပနလညသးသပျခငးႏင မြမးမ

ျခငးတ႔ ေဆာငရြကရပါမည။

• ေျမပေပၚတြင မဥးေၾကာငးတစေၾကာငးမဆြမကတညးကပင ေျမပေရးဆြျခငး၏ ရညရြယခကမားအေၾကာငး

က ေဒသခရြာသားမားႏငအၾကားတြင အျပနအလနနားလညမႈမား ရထားရမည။ ေျမပေရးဆြျခငးဆသညမာ

မတတမးျပစျခငး၏ ဥးတညခကမားအားလး ျပညမေရးအတြကက ရညရြယထားျခငးျဖစသျဖင ႀကတင

ျပငဆငသညအဆငမာပင ဤအခကကျဖညဆညးထားႏငပါသည။


131

• ေျမယာအျငငးပြားမႈမားႏင ေကးရြာအတြငးရ ၾသဇာအာဏာရသမား၏အေနအထားတ႔က ႀကတငနားလည

ထားရပါမည။ ေဒသအေျခအေနက သရထားႏငရနအတြက ႀကတငျပငဆငသညအဆငမ အကးသက

ဆငသမား စစစသးသပခကႏင ဆးရႈးႏငေျခ အကျဖတဆနးစစခကတ႔က အေထာကအကျပပါလမ႔မည။

• ေျမပေရးဆြျခငးေၾကာင႔ ေပၚေပါကလာႏငသည ပဋပကၡမားႏင ဆးရႈးႏငေျခမားအား စမႏငေရးအတြကက

နညးဗဟာတစရပေရးဆြထားပါ။ ထကသ႔ ေပၚေပါကလာဖြယရသည ဆးရႈးႏငေျခမားအား မညသ႔ကငတြယ

ေျဖရငးရမညက လထေတြ႔ဆမႈမားႏင ရပရြာအတြငး ကညပ႔ပးမညသမားအား ေလ႔ကငသငၾကားေပးေန

စဥအတြငး ညႏႈငး၍ သေဘာတညခက ရယထားပါ။ ေျမပေပၚတြင ေျမပငဆငမႈအမတအသားမား တစခႏင

တစခ ထပေနျခငး သ႔မဟတ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအတြက ရးရာေခါငးေဆာငမား သ႔မဟတ အစးရ

အာဏာပငမားႏင ပးေပါငးေျဖရငးျခငးတ႔က မတတမးတငထားရမညဟ ဆလျခငးျဖစသည။

• ေျမပမားက ေကးရြာလထကသာပငဆငၿပး ထေျမပမားအား မညသ႔အသးျပမည၊ မညသတ႔ႏင မေ၀သးစြ

မညတ႔ကလညး ေကးရြာမသာ ဆးျဖတခြငရေၾကာငး ရငးျပထားပါ။ ေျမပမားအား မညသ႔အသးျပမညႏင

ပတသကေသာ သေဘာတညခကမားကလညး ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးမႈမားအတြငးႏင ရပရြာအတြငးကညပပး

မညသမားအား ေလ႔ကငသငတနးေပး ေနစဥအတြငး ရယထားရပါမည။ (အခကအလကမားပငဆငမႈအ

ေၾကာငးက အထကတြငေဖာျပခသည စာစတြင ၾကညပါ)

vkyfief;tqifh (2) ajrjyifay:wGif ajryHkMurf;a&;qGJjcif;

မတတမးျပစျခငး ကနဥးအစပငး ေကးရြာအစညးအေဝးတြင ေျမပက စာရြကေပၚတြငေရးဆြျခငးမျပခင ျဖစႏင

လင ဥးစြာေျမျပငေပၚတြငပၾကမးေရးဆြႏငပါသည။ ထကသ႔ေျမပၾကမး ပေဖာရာတြင ေကးရြာတြငး လကလမးမေသာ

အရငးအျမစမား ဥပမာ သ၊ ရႊ၊ ေကာကတး၊ ေကာကစရစ၊ သစရြကႏင႔ ေကာကရး ကသ႔ေသာပစၥညးမားအားအသးျပ

ပေဖာေရးဆြႏငပါသည။ ထက႔သ႔ေရးဆြျခငးသည ေကးရြာသ၊ ေကးရြာသားမား အတြကပမလြယကျပး၊ ပးေပါငးပါဝငမႈ

ရေသာ ေျမပက ၄ငးတ႔ကယတငေရးဆြႏငေပမည။ ထမတဆင႔ စကေပၚတြင ကးဆြျခငးျဖငပမျပညစေသာ ေျမပတစခ

ရလာႏငပါသည။


132

ေျမပေရးဆြေသာအခါတြငလညး ပထမဥးစြာ အထငကရျဖစေသာ အမတအသားမား၊ အေဆာကအဥးမားႏင

လမးမႀကးမားက စတငေရးဆြျခငးျဖင စသငပါသည။ ထ႔အျပငမညကသ႔ေသာ အထငကရ အမတအသားမားသည

နယနမတကသ႔ ျဖစေနသနညးကလညး ထညသြငးစဥးစားသငပါသည။ ထကသ႔အထငကရထငရားေသာ အမတအသား

မားေရးဆြၿပးေနာကပငးတြင ကြျပားျခားနားေသာ ေျမအသးခမႈပစမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစနစ စကပးေသာ ေနရာမား

အား အမတအသားျပလပေရးဆြျခငး၊ ဥယာဥျခေျမမား၊ ေကးရြာမ ကာကြယထားေသာသစေတာနယေျမမားႏင႔ လယ

ေျမမားႏင႔ အျခားေသာ ေျမအသးခမႈမားက မတတမးတငေရးဆြႏငပါသည။ ထသ႔ေရးဆြျခငးျဖင႔ မညသညေနရာမားတြင

မညကသ႔ေသာ ေျမအသးခမႈမားက ကငသးေနသနညးႏင ေျမအသးခမႈမား အဘယေၾကာင႔ေျပာငးလခသနညးစေသာ

အခကအလကမားလညး ရရလာႏငပါမည။

vkyfief;tqifh (3) ajryHkMurf;a&;qGJjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥစတငခနကတညးကပင ေျမပၾကမးမားက ေကးရြာအစညးအေ၀း၌ ေရးဆြပါ။

အစညးအေ၀းတြင ေရးဆြရနမျဖစႏငပါကလညး လအခ႕ေရြးခယ၍ အဖြ႕ငယမားဖြ႕ၿပး အစညးအေ၀းအၿပးတြင ေရးဆြပါ။

ေကးရြာအစညးအေ၀းတြငတကေရာကခၾကသမားက အပစငယမားအျဖစဖြ႕ေပးၿပး မာကာပငမား(Markers)ႏင စက

စာရြကႀကးမားေပးထားပါ။ ၿပးလင ၎တ႔၏ေကးရြာေျမက ေျမပမားအျဖစ အစမးေရးဆြေလကငခငးပါ။

ေျမပၾကမးေရးဆြရာတြင ေျမျပငေပၚရ အထငကရအမတအသားမားႏင စတငရပါမည။ ေရကန၊ စမးေခာငး

စသည ေရအရငးအျမစမားက႔သ႔ ရပပငးဆငရာထငရားသည သြငျပငလကၡဏာမား စတငေရးဆြပါ။ ထ႔ေနာက ေနအမမား၊

လမးမား စသည အေျခခအေဆာကအဥမား ဆကလက ေရးဆြပါ။ နယနမတသတမတရာတြင မညသညေျမျပငအမတ

အသား သ႔မဟတ ရပပငးဆငရာ သြငျပငလကၡဏာမားက အသးျပၾကသနညး။ ေျမျပငေပၚရ အထငကရအမတအသားမား

ေရးဆြၿပးသညအခါတြင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာအတြက အသးျပသညေျမကြကမား၊ ဥယာဥၿခမား၊ ေကးရြာမကာကြယေပး

ထားသညသစေတာမားႏင စပါးစကခငးမားက႔သ႔ မတညသည ေျမအသးခမႈပစမားအျပင အျခားေသာ ေျမအသးခမႈ ပစ


133

မားက ေရးဆြခငးပါ။ အဆပါ ေျမအသးခမႈပစအမးမးက မညသညေနရာမားတြင ကငသးေနၾကသနညး။ အခနကာလ

အလက ေျမအသးခမႈပစမား မညသ႔ေျပာငးလခ႔ၾကသနညး။

အပစငယမားဖြ ႔ရာတြငလညး အမးသမးမားသာပါ၀ငသည အဖြ႕ငယမားျဖစေစရန အပစခြေပး ရပါမည။

အမးသားအဖြ႔ႏင အမးသမးအဖြ႔မား ႏစခစလးရေနပါက ၎တ႔ေရးဆြထားသည ေျမပ ၾကမးမားက ႏႈငးယဥခငးပါ။

အဖြ႔တစဖြ႔မ အျခားအဖြ႔တစဖြ႔ထက မညသ႔ေသာေနရာမားက အေသးစတေရးဆြထား ၾကသနညး။ အမးသားမားႏင

အမးသမးမားသည ၎တ႔၏အလပခန မားက မညသ႔အသးျပၾကသည၊ မညသညသယဇာတရငးျမစမားႏင ပၿပးရငးႏး

ကၽြမး၀ငၾကသညတ႔က မတညေသာ ေျမပၾကမးမားက မညသ႔ေဖာညႊနးေနပါသနညး။

vkyfief;tqifh (3) rSwfwrf;jyKpkjcif; vkyfief;pOfwpfavQmufvHk;wGif ajryHkMurf;rsm;tm; rGrf;rHjyifqifoGm;yg

အမးမးေသာ ေျမအသးခမႈပစမား၊ အမးမးေသာ ေျမယာပငဆငခြငမား အပါအ၀င အေၾကာငးအရာ အသးသး

အတြက ေဆြးေႏြးမႈမားအား ပပးရာတြင ေျမပမားသည အသး၀ငလသည။ အဆပါ အေၾကာငးအရာမားအတြက ေဆြးေႏြးမႈ

မားအား ကညပပးရာတြင အၾကမးေရးဆြထားၿပးျဖစသည ေျမပတစခက အသငေဆာငထားပါ။ သ႔မသာ ေဆြးေႏြးမႈမား

တြင ထညသြငးအသးျပႏငမညျဖစသည။ ေဆြးေႏြးပြတြငပါ၀ငၾကသမားကလညး ၎တ႔ကယပင ေျမပၾကမးမား ေရးဆြ

ခငးပါ သ႔မဟတ အသငရထားၿပးသားေျမပၾကမးတြင ထပမျဖညစြကျခငး၊ ျပငဆငျခငးတ႔ ေဆာငရြကခငးပါ။ ဥပမာ - ေျမ

အသးခမႈပစမားေဖာျပထားေသာ ေျမပေပၚတြင သားရငးတရစာၦနမား ရႏငသညေနရာမားက မဆးတစဥးက ထပမျဖည

စြကေပးႏငသည။

ပဏာမေျမပၾကမးမားတြင သတငးအခကအလကမားထပမျဖညစြကျခငး၊ အမနျပငေပးျခငးတ႔က ျပလပသြား

မညျဖစရာ ေျမပၾကမးမားသည မတတမးျပစသညကာလ တစေလာကလးတြင ပ၍ပ၍ ပျပငလာမညျဖစသည။ ေနာက

ဆးအဆငေျမပၾကမးမားအေပၚတြင သတငးအခကအလကအသစမား ျဖညစြကႏငရနအတြက ေျမပၾကမးမကြအသစမား

က ထပမေရးဆြပါ။

ေျမပၾကမးမားေရးဆြျခငးေၾကာင ရရလာမညအားသာခကတစခမာ ရြာခလမားအေနျဖင ေကးရြာေျမပမားက

လပငနးစဥတစေလာကလးတြင ၎တ႔ကယတင စတတငးကေရးဆြႏငၾကျခငး ျဖစသည။ ေျမပၾကမးမားေရးဆြျခငး

အတြက ကညပပးသထမ ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ နညးပညာ ဗဟသတ အမားႀကးေတာငးခေနစရာမလသညအျပင ပါ၀င

သမားအေနျဖငလညး ေျမပၾကညတတရန သးျခားကြၽမးကငမႈမား မလအပေပ။ ေျမပေရးဆြျခငးစတငႏငမည အေကာငး

ဆး နညးလမးလညးျဖစသည။

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင ေျမပၾကမးမားအား ထပခါထပခါ ေရးဆြေနရျခငးေၾကာင

ရြာသားမားအေနျဖငလညး ၎တ႔သရထားသမက ေျမပတြင ထပမျဖညစြကႏငျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင ေျမပေရးဆြရ

ျခငးေၾကာင ရြာသားမား ေျမပႏင ပမရငးႏးလာၾကသည။ ေျမပအသးျပေလ ျပထမရသည ေကးရြာမားတြင ေျမပၾကမး

မားေရးဆြရျခငးေၾကာင အေခာသတ ေျမပၾကမး ထြကရလာသညအခါႏင စေကးအတငးအတာျပေျမပမား ထြကေပၚလာ

သညအခါမားတြင ရြာသားမားက နားလညၿပး အသးျပႏငၾကမညျဖစသည။


134

vkyfief;tqifh (4) Google Earth N*dKvfwk"gwfyHkrsm; toHk;jyKí pau;twdkif;twmjy ajryHka&;qGJyg

ေျမပၾကမးမားက အႀကမႀကမေရးဆြၿပးသညအခါတြငမ ထပမျဖညစြကစရာ၊ ျပငဆငစရာ ႀကးႀကးမားမား ရ

ေတာမညမဟတေပ။ ေျမပၾကမးမားတညၿငမလာသညအခါတြငမ စေကးအတငးအတာျပ ေျမပေရးဆြရန အခနကပါၿပ။

ေကးရြာ၏ေျမေနရာကျပသထားသည Google Earth ၿဂလတဓါတပက ဗႏငးစေပၚတြင ပႀကးခ႕၍ ပႏပပါ။

ေကးရြာသ႔ ကြငးဆငးျခငးမျပမ ျပငဆငသညအဆငကတညးကပင ပႏပျခငးက ေဆာငရြကထားရမည။

စေကးအတငးအတာျပ ေျမပေရးဆြရနအတြက ရပရြာေခါငးေဆာငမားအပါအ၀င ေဒသခရြာသားမားက ဖတေခၚ

စစညးပါ။ ၿဂလတေျမပေပၚတြင ေကးရြာ၏ေနရာက ရာေဖြခငးပါ။ ထ႔ေနာက ေျမျပငေပၚမ အထငကရအမတအသားမား

က ဓါတပေပၚတြင ေဖာျပခငးပါ။ ပထ၀အေနအထားျပ ေျမပျဖစပါက ေကးရြာမားတညေနရာက ၿဂလတဓါတပေပၚတြင

အလြယတက ရာေတြ႕ႏငပါသည။

ေကာကေၾကာငးထပဆြသည စာရြကအၾကညက ၿဂလတဓါတပအေပၚတြင ထပ၍ကပထားၿပး ေရးဆြေနခနတြင

မေရြ႕လားေစရန စကစာရြကႏငဓါတပက တပျဖငကပထားပါ။ လမးမားႏင ျမစေခာငးမားက စာရြကေပၚတြင ေကာက

ေၾကာငးထပ၍ ေရးဆြပါ။ ေကးရြာနယနမတမားကလညး ေရးဆြပါ။ ေျမယာအျငငးပြားမႈေၾကာင နယနမတမဥးတည

ေနရာႏငပတသက၍ မေသခာမႈမားရသည ေနရာမားအား အစကခမဥးျဖငသာ ေတးမတေရးဆြပါ။ ထ႔ေနာကတြငမသာ

ေျမအသးခမႈပစအမးမးက ဆကလကေရးဆြပါ။

vkyfief;tqifh (5) - pdppftwnfjyKjcif;

ေျမပမားအား စစစအတညျပရန၊ ရြာသားမားအေနျဖင ထေျမပမားအား ျပနလညသးသပျခငး၊ ျပငဆငျခငးတ႔

ေဆာငရြကႏငရနတ႔အတြက ေျမပၾကမးမားႏင စေကးအတငးအတာျပ ေျမပမားအား ေနာကဆးကငးပျပလပသည

ေကးရြာလထအစညးအေ၀းတြင ချပေပးရမည။

ေျမပမားေရးဆြျခငးႏင စစစအတညျပျခငးတ႔တြင အနးအနားေကးရြာမားကလညး ဖတေခၚထညသြငးေပးပါ။

ႀကတငျပငဆငျခငးအဆငမာကတညးကပင မတတမးျပစျခငးလပငနး အစအစဥမားက အနးအနားေကးရြာမားအား

အသေပးထားရမည။ လထသ႔ချပေဆြးေႏြးမႈမားႏင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအစပငးရ ပထမဥးဆးျပလပသည

ေကရြာလထအစညးအေ၀းတ႔သ႔လညး ပတ၀နးကငေကးရြာမားမ ကယစားလယမားအား ဖတၾကားတကေရာကခငးပါ။

အဆပါ ကယစားလယမားသည ေျမပၾကမးမားေရးဆြရာတြငလညး ပါ၀ငႏငၾကသညအျပင နယနမတမားအတြကလညး

သေဘာတၿပးသားျဖစသြားေပမည။ ေျမပၾကမးႏင စေကးအတငးအတာျပ ေျမပမားအား ျပနလညသးသပသညအခါတြင

လညး အနးအနားေကးရြာမားမ ကယစားလယမားက ဖတၾကားသငပါသည။ ေကးရြာေခါငးေဆာငမား ေတြ႕ဆေဆြးေႏြး

ၾကသညပြမားတြင သ႔မဟတ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအဆး၌ ကငးပျပလပသည ေကးရြာလထႏင စစစအတညျပ

သညပြမးတြင ထကသ႔ ဖတေခၚတကေရာကေစသငပါသည။

vkyfief;tqifh (6) - ajrykHrsm;tm; rQa0jcif;

ေနာကဆးအေခာသတအဆငေရးဆြၿပးသည ေျမပၾကမးက ဓါတပရကယထားၿပး ဗႏငးစေပၚတြင ပႏပထားပါ။

သ ႔မသာ ပကစးႏငေတာမညမဟတေပ။ ထဗႏငးေျမပကလညး ေကးရြာအတြငးရ အမားျမငသာသညေနရာတြင

ခတဆြျပသထားရမည။


135

ဒစဂစတယမတတမးတစခအျဖစ ထနးသမးထားႏငေရးအတြက GIS သငတနးတကေရာကထားသည CSO

ကညပပးသသည စေကးအတငးအတာျပေျမပမားအား ဒစဂစတယစနစသ႔ ကးေျပာငးထားရမည။ စေကးအတငးအတာ

ျပေျမပက ဗႏငးစေပၚတြငပႏပၿပးလင ေျမပၾကမးဗႏငးႏငအတ အမားျမငသာသည ေနရာတြင ခတဆြေပးထားရမည။

ajryHka&;qGJjcif;ESifh e,fajrydkif;jcm;rsm;rS &&Sdvmaom oifcef;pmrsm;

တကေသာနယနမတမရျခငးႏင နယနမတမားသတမတျခငးေၾကာင အျငငးပြားဖြယမားက မတတမးတငရန

ၾကတငျပငဆငသည အဆင႔တြငလညးေကာငး၊ မတတမးတငျခငးလပငနး ေဆာငရြကေနစဥတြငလညးေကာငး

ၾကေတြ႕ႏငပါသည။ မတတမးျပစရနေရြးခယထားေသာ ေဒသတြငးတြင မတညေသာတငးရငးသားလမးမား အတ

တကြေနထငႏငၾကျပး မတညေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊ ေျမယာအေပၚတြငသျမငနားလညမႈမားလညး မတညၾကသညက

ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ဥပမာ အပစတစစမ အမားပငစနစျဖင အသးျပျခငးကလကခကင သးေနခန တြင အျခားတစစမာ

လညး တစဥးခငးပငစနစ ကငသးေနသညလညး ရႏငပါသည။

ဤကစၥရပမားသညေျဖရငးရနခကခေသာေၾကာင႔ အခနကာလတတအတြငး ေဒသခမား၊ အပစေခါငးေဆာငမား

အစညးအေဝးမားျပလပျခငး၊ ေဒသခမားႏင႔အတတကြ လမးေလာကၾကညရႈျခငးမားျဖင ေျဖရငးျခငးမာ အျမတမးအတြက

သင႔ေလာေသာေျဖရငးနညးျဖစမညမထငပါ။ ထ႔ေၾကာင႔ အခနယေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈမား၊ သင႔ေလာေသာ ၾကားဝငညႏႈငး

မႈမားကသာ မတတမးတငျခငးလပငနးစဥတြင ေဆာငရြကႏငေပမည။

- မတတမးတငျခငးေဆာငရြကေသာအခါ ေျမပေရးဆြျခငးသည ျဖစရးျဖစစဥ လပငနးတစခအျဖစ ေဆာင

ရြကရမည လပငနးတစခမဟတပါ။ နယနမတဆငရာ ေျမပေရးဆြေတာမညဆလင ေျမပဧရယာတြငးႏင

ျပငပအပငးအျခားမားလညး ပါဝငလာေပမည။ ထကသ႔ေသာ ေျမပအမးအစားမား ေရးဆြလင ပငးျခား

သတမတျခငး နယနမတသတမတျခငးကေသခာစြာ ဂရတစက ေဆာငရြကသငပါသည။ ေဆာငရြကရ

ေသာ ရညရြယခကက ရငးလငးတကစြာ နားလညသေဘာေပါကရန လအပပါေပမယ။

- ပထမအဆငအေနျဖင႔ ၾကေတြ႕လာႏငသာ ပဋပကၡ အျငငးပြားမႈမားအား ႀကတငခန႔မနး နားလညထား

ရန လအပပါသည။ ႀကတငျပငဆငျခငး အဆငတြင ေလလာႏငပါသည။

- နယနမတက ညႊနျပသညျဖစေစ/မျဖစသညျဖစေစ နယနမတကစၥမားက ရငးလငးစြာေဖာျပထားဖ႔ လပါ

သည။

- တစခါတစရ ေဒသခမား၏နယနမတေရးဆြသတမတျခငးသည အျခားေသာ ေကးရြာမား အသးျပေသာ

ေျမယာႏင ပငဆငမႈမားအား ဖယထတျခငးကသ႔ ျဖစေစေသာေၾကာင ပမရႈပေထြးေသာ အေျခအေနမား

ျဖစလာႏငေၾကာငး သရထားရေပမယ။

- ဒတယအေနန႔ ေျမပအတြက “ယနစ” သတမတရနလသည။ ဥပမာအားျဖင ေကးရြာအတြငး ေျမပ

ေရးဆြလင ယနစသညအျမတမး ပါဝငရမညဟဆလျခငးမဟတပါ။ သ႔ေသာ တစခါတစေလ ထညသြငး

ေရးဆြျခငးအားျဖင ပငဆငမႈအကယအဝနးႏင ေရထနးေတာမားက႔သ႔ေသာ အရငးအျမစမားက မည

သတ႔မ မေဝသးစြေနေၾကာငးက ေကာငးစြာသရရန အေထာကအက ျပေစႏငပါသည။ ေကးရြာမား

သဘာ၀အရငးအျမစက မေ၀အသးျပေနသည ေျမပက ေအာကတြငေလလာႏငပါသည။


136

ပ (၁၇) - ေဒသခမား၏ အရငးအျမစမေဝသးစြမႈျပ ေျမပ

ဇယား ၆ - ပမနအသးျပေလရသည လထပးေပါငးပါ၀ငေသာ ေျမပေရးဆြမႈ အမးအစားမား

အမးအစား အားသာခကမား အားနညးခကမား

ေျမပၾကမး

စာရြကေပၚတြင

လကျဖင

ေရးဆြထားသည

ေျမပ

ေျပာငးလြယျပငလြယရၿပး ေျမႏင သယ

ဇာတရငးျမစမား အသးျပမႈ၊ ပငဆငမႈ

တ ႔ႏင ပတသကသည ရြာသားမား၏

ထငျမငယဆခကမားက ထငဟပႏင

စြမးရျခငး။

ေဆြးေႏြးခနတစခနတညးအတြငးမာ

ပင အဖြ႕အသးသးမ ေရးဆြႏငျခငး။

ထပမ ျဖညစြကႏငျခငး။

သာမနအားျဖင ေရးဆြရလြယကျခငး။

ေျမပေရးဆြျခငးအေတြ႕အႀကနညးသ

မားအတြက ေရးဆြရလြယကၿပး နား

လညလြယျခငး။

ကနကစရတသကသာၿပး ေလ႔ကငျခငး

ႏင နညးပညာလအပခက နညးပါးျခငး။

ေျမပမားတြင GIS ေဆာဖ၀ အသးျပ၍

ေျမျပငညႊနးဆမႈမားထညသြငးျခငးႏင

ဒစဂစတယစနစေျပာငးလျခငးတ႔ မျပ

လပႏင။ ေျမျပငညႊနးဆမႈမပါရပါက

အျခားေသာ ေျမပဆငရာ အခကအ

လကမား (သစေတာဖးလႊမးမႈ ေျပာငး

လလာျခငး၊ အစးရ၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ

အပစအမးအစားမား စသည)တ ႔ႏင

GIS ေဆာဖ၀ အသးျပ၍ ႏႈငးယဥသး

သပျခငး မျပႏင။ အစးရထ ေျမယာပင

ဆငခြင ေလာကထားမႈမားအတြက အ

ေထာကအထား မခငလ။ စေကးအတငး

အတာျဖင ေရးဆြထားျခငး မဟတ။ ဧရ

ယာႏင အကြာအေ၀းတ႔ မတငးတာႏင။


137

စေကး

အတငးအတာျပေျမပ

Google Earth

ၿဂလတဓါတပ

အေပၚတြင

ေကာကေၾကာငးစကျဖင

ထပ၍ ေရးဆြထားေသာ

ေျမပ

ေလ႔ကငသငၾကားေပးထားေသာ ကည

ပ႔ပးသတစဥးႏင ေဆြးေႏြးဖကအပစတ႔

ေန႔တစပငးအတြငး ေရးဆြႏင။

ေျမပအားရကကးထားသညဓါတပက

ေျမျပငညႊနးဆမႈမားႏင ဒစဂစတယ

စနစကးေျပာငးျခငးတ႔က GIS ေဆာဖ၀

သး၍ ျပလပႏင။

ေျမပအား ဆနးစစသးသပရာတြင GIS

ေဆာဖ၀က အသးျပႏင။

အလႊာအမားအျပား ေရးဆြႏငၿပး တစခ

ေပၚတစခ ထပထားျခငးျဖင ႏႈငးယဥႏင

သည။ (ဥပမာ - ေျမအသးခမႈပစ၊ ေျမ

ပငဆငမႈ၊ ေျမအသးခမႈ ေျပာငးလလာပ)

ပမခငမာသညအျပင ေျမပမားႏင အ

လပလပေနၾက အစးရ၀နထမးမားအဖ႔

ရငးႏး ကြၽမး၀ငၿပးျဖစ။

စေကးအတငးအတာျဖင ေရးဆြထား

ေသာ ေျမပျဖစသည။ နယနမတမား၊

ဧရယာႏင အကြာအေ၀းတ႔က တငးတာ

ႏင။

ေျမပေရးဆြျခငးက တစ ၿပငတညး

ေဆာငရြကႏငသအေရအတြက ကန႔

သတခကရေန။ (အဖြ႕အသးသးအ

တြက မကြအမးမး မသးထားလင)

ေျမပဖတသညအေလ႔အကငမရသည

ရြာသားမားအတြက နားလညရန

မလြယက။

စေကးအတငးအတာျပေျမပမား အ

ဆငသငရထားဖ႔လ။ ေဒသ၏ အေန

အထားက Google Earth ဓါတပမားျဖင

အေသးစတ ေဖာျပထားသညေျမပမား

အား ျမနမာႏငငအတြငး အသးျပႏင

သည။ အစးရ/သစေတာဌာနတြင

အဆပါေျမပမး ထနးသမးထားတတ

ပါသည။

3D ေျမပ

ကဒထဘတျပားအေပၚတြင

ေျမျပငအေနအထားအတငး

လးျဖတ တညေဆာက

ထားၿပး

ေျမမကႏာျပင အနမ႔အျမင

မားက ျပသႏငရနအတြက

အလႊာမားျဖင

ျပသထားသည

စေကးအတငးအတာ

ႏငအည

ဖနတးထားသည

3D ပစငယေျမပ

ေျမပႏငအထအေတြ႔မရသမားပင 3D

ေျမပမားက အလြယတက ၾကညရႈနား

လညႏင။

3D ေျမပ တညေဆာကမႈလပငနးစဥ

အားျဖင ရပရြာလထပးေပါငးပါ၀ငမႈက

ျမငတငေပးႏငရသာမက ေဆြးေႏြးည

ႏႈငးမႈမားကလညး အစပးေပးႏင။

3D ေျမပအား ရကကးထားသည ဓါတပ

က ဒစဂစတယစနစသ႔ ေျပာငးလေပး

ႏင။

3D ေျမပက ေကးရြာအတြငး ျပသထား

ႏငသညအျပင ေျမအသးခမႈ စမကနး

မားေရးဆြရာတြင ႀကမဖနမားစြာ အသး

ျပႏင။

3D ေျမပဖနတးရာတြင ေျမပၾကမး ေရး

ဆြျခငး ၿဂလတဓါတပအသးျပျခငးတ႔

ထက အခနပယရသည။ ေနရာေဒသ

အား အေသးစတေဖာျပမႈႏင ဧရယာ

အေနအထားအေပၚ မတည၍ 3D ေျမပ

တစခဖနတးျခငးအတြက (၃) ရကမ

(၁၀) ရကအထ အခနၾကာႏင။ ေနရာ

ေဒသ အေသးစတေဖာျပထားသည

ေျမပတစချဖစရနအတြက ကြနတ

အလႊာမား လးထတထားဖ႔လ

အခနႏင သငတနးေပးေလ႔ကငမႈမား

လ အပေသာေၾကာင အေျမာကအျမား

ဖနတးႏငဖ႔ မလြယက


138

ပထ၀ေျမမကႏာျပင

အခကအလကမားျဖင

ပေဖာသညစနစ (GIS)

GPS ကရယာမားျဖင

ေကာကယထားသည

တညေနရာမား

အမတအသားမားက

ArcGIS သ႔မဟတ

QGIS ေဆာဖ၀မားျဖင

ကြနပတာတြင

ေရးဆြထားေသာ

GIS ေျမပမား

အမတအသားမားႏင နယနမတမား

အား GPS ကရယာျဖင မတတမးတင

ထားျခငးျဖင ေနရာေဒသဆငရာ အ

ခကအလကမား တကခငမာၿပး ဒစဂစ

တယစနစသ႔ ေျပာငးလေပးႏင။

အထငကရအမတအသား (စမးေခာငး၊

ေတာငေၾကာ စသည) မရထားသည

နယနမတမားအတြကကလညး GPS

ကရယာကင၍ လမးေလာကတငးတာ

ၿပး မတတမးတငျခငးျဖင အတအက

သရႏင။

မတညေသာဧရယာမားတြင GIS အ

ခကအလကမား ေကာကယျခငးျဖင

ေျမအသးခမႈမားက စးစမးေလ႔လာႏင

သက႔သ ႔ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားလညး

ျပလပႏင။ GPS အသးျပနညးက ရြာ

သားမားအား သငၾကားေပးထားႏငၿပး

နယနမတမားက ၎တ႔ကယတင တငး

တာ မတတမးတငႏင။

ေျမပႏငအထအေတြ႕နညးေသာ ရြာ

သားမားအတြကကလညး စေကးျပ

ေျမပက ျပသျခငးထက ၎တ႔ကယတင

နယနမတမဥးမားအေပၚ လမးေလာက

တငးတာထားရသျဖင မမကယက ယ

ၾကညမႈ ပမျမငမားလာႏင။

GIS ျဖင ဖနတးထတလပထားသည ေျမ

ပမားတြင လပပငခြငရျခငး၊ မနကန

တကျခငးစသည သေဘာတရားမား

ပါ၀ငေနေသာေၾကာင႔ စညးရးေတာငး

ဆမႈမားအတြက အသး၀င။

ေနာငတစခနအသးျပႏငရနႏင မျငမး

အျဖစ အသးျပႏငရနအတြက ေျမပ

မားက ပႏပၿပး ရြာသားမားထေပးခႏင။

ေျမပမားေရးဆြဖနတးရနႏင ေနာင

တစခန အသးျပမႈမားအတြက ေျမပ

မားအား ထပမျပငဆငျခငးတ႔ ဆက

လကေဆာငရြကေနရန ဤနညးလမး

က အသးျပမညဆပါက နညးပညာပငး

ေလ႔ကငသငၾကားေပးမႈမား လအပ

ေန။

နယနမတမဥးမားတစေလာက လမး

ေလာကတငးတာေရးမာ အခနကနၿပး

တစႏစပတလးတြင အခနမေရြးတငး

တာႏငျခငးမး မဟတေပ။

အခကအလကမားသည GPS ကရ

ယာ သ႔မဟတ ကြနပတာထတြငသာ

ရေနၿပး NGO အဖြ႕မားတြင နညးပညာ

ကၽြမးကငသ ၀နထမးမား သ႔မဟတ

ေလကငသငၾကားေပးာထားသမား မရ

ပါက အသးျပႏငမည မဟတ။


139

အ

ေျမပေရးဆြျခငးႏငပတသက၍ အေသးစတသရလပါက

လထပးေပါငးပါ၀ငသည ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ အေလ႔အထေကာငးမားအတြက မျငမး

ကးကားႏငသည အစရငခစာတမး၊ IFAD https://www.ifad.org/documents/10180/d1383979-

4976-4c8e-ba5d-53419e37cbcc

3D ေျမပေရးဆြျခငးအတြက - Rambaldi, G. ႏင J. Callosa-Tarr (2002) တ႔၏

လထပးေပါငးပါ၀ငသည 3D ေမာဒယလပထတျခငး - လမးညႊနခကမားႏင အသးခနညးလမးမား။

USAID လထပးေပါငးပါ၀ငသည ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ လကစြစာအပ

OD;wnftkyfpktvdkuf aqG;aEG;rIrsm;

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားသည ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး၏ အဓကမ႑ငပငျဖစသည။ အပစဖြ႕

ေဆြးေႏြးမႈမားေၾကာင ေကးရြာသားမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လကရအေျခအေနႏင အနာဂတေမာမနးခကမားက အတ

တကြ စစညးေတြ႕ဆၿပး သးသပႏငေသာ အခြငအလမးမားက ဖနတးေပးပါသည။ အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမားေၾကာင

ရးရာေျမလပပငခြင ရႈေထာငအသးသး၏ တနဖးမားက ႏးေႏာတငပငႏငၾကသျဖင ရးရာေျမလပပငခြငက ပမခငမာ

အားေကာငးေစပါသည။ သကႀကးရြယအမားႏင လငယတ႔က တစအပစထတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးခငးျခငးျဖင ရးရာ

ဓေလ႔ဆငရာ ဗဟသတမားအျပင ေကးရြာ၏ေနာကခရာဇ၀ငႏင ဆကစပေနေသာ ပျပငမားကလညး လကဆငကမး

မေ၀ေပးႏငသည။

ဥးတညအပစအလကေဆြးေႏြးမႈဆသညမာ ကညပ ႔ပးသတစဥးႏင ေဆြးေႏြးဖကမား (၄-၁၅ ဥး ပါ၀ငႏင

သညဆေသာျငား အေရအတြက ၈-၁၀ ဥးသည အေကာငးဆးအေနအထားျဖစသည) ပါ၀ငေသာ စနစတကျပငဆင တည

ေဆာကထားသည ေဆြးေႏြးမႈပစတစမးပငျဖစသည။ ပါ၀ငၾကသည ေဆြးေႏြးဖကမားမာလညး သေတသနေမးခြနး မားႏင

ဆကစပ၍ ႀကတငသတမတေရြးခယထားေသာသမားပင ျဖစသည။

ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးပြတစခက ႀကတငျပငဆငရာတြင ရးရာေျမလပပငခြင၏ မညသညရႈေထာငအား

ေဆြးေႏြးတငပငၾကမညက သတမတထားရပါမည။ သေတသနပငးဆငရာ ကယျပန႔သညေမးခြနးမားအား သတမတ

ေခါငးစဥတစခေအာကသ႔ ဆြေခၚသြားရန၊ ခငမာတကသည ေမးခြနးမား အသးျပေမးျမနးႏငရန မညသ႔ လပေဆာငရမည

က သရႏငရနအတြက အေျခခေမးခြနးမားစာရငးက ျပနလညသးသပဖ ႔လပါသည။ ေဆြးေႏြးပြအား ပပးကညႏငရန

မညသညကရယာမား အသးျပမညကလညး ဆးျဖတေရြးခယပါ။ မားေသာအားျဖင အသးျပေလ ရၾကသညမားမာ ေျမပ

ၾကမးေရးဆြျခငး၊ အခနျပမဥးေရးဆြျခငး၊ လမႈေရးႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ ဆကႏြယမႈမားအား ေျမပေရးဆြျခငးတ႔ ျဖစ

သည။ ေမးခြနးမားအား ေၾကညကစြာ သေဘာေပါက နားလညထားရမည႔အျပင ေဆြးေႏြးမႈသည စကား၀ငးတစခသာျဖစ

ၿပး ကညပ႔ပးသမ တကရက ေမးျမနးေနျခငးမးထက အဖြ႕၀ငအခငးခငးမ ၎တ႔သရထားသညဇာတလမးမားအား ထတ

ေဖာေျပာဆျခငး၊ တစဥး၏အေျဖကအျခားတစဥးမ ၀ငေရာကေဆြးေႏြးျခငးႏင လအပသညအခနမား၌ သကဆငရာ

သတငးအခကအလကမား ပပးေပးျခငးတ႔ ျပလပရပါမည။

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးေနစဥအတြငး ေဆြးေႏြးဖကမားသည တစဥး၏ေျပာျပခကက အတညျပျခငး သ ႔မဟတ

ထပမျဖညစြကေပးျခငးတ႔ျဖင မနကနတကေသာ သတငးအခကအလကမားကသာ မတတမးတငႏငရမည။ အကယ၍

ရြာသားမားသည စာေရးတတဖတတတသညဆပါက ၎တ႔၏ေဆြးေႏြးခကမားက ေရာငစကဒျပားမား သ ႔မဟတ

စကစာရြကႀကးေပၚတြင ခေရးေပးထားျခငးျဖင မတသားထားသည ေဆြးေႏြးခကမားကျမငေတြ႔ႏငေသာေၾကာင အခက


140

အလကမား မနကနမႈရမရက တကဆငစစေဆးႏငေသာ နညးလမးတစခအျဖစလညး အသးျပႏငပါသည။

ေဆြးေႏြးမႈမားအား ကညပ႔ပးရာတြငလညး ရးရာေျမလပပငခြငအေၾကာငးကသာ သးသပေဆြးေႏြးေပးၾကရန

တကတြနးအားေပးပါ။ စညးမဥးစညးကမးမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးသညအခါ တြငလညး ထစညးမဥးမား၏ ရညရြယခက၊

သကေမြးလပငနးမားႏင သယဇာတရငးျမစမားအေပၚတြင မညသ႔ သကေရာကမႈရသည စသညတ႔က ေမးျမနးစးစမးပါ။

ရးရာေျမလပပငခြငႏင ထစနစမ ရႈေထာင႔အသးသး၏ တနဖးမားအား ျပနလညဆငျခငသးသပမႈမား တးတကလာေစ

ေရးအတြက “ဘာျဖစလ႔လ” ဟေသာ ေမးခြနးမး မၾကာခဏ ေမးျမနးပါ။

မညသညအရာမားက ဆကလကထနးသမးထားသငသည၊ မညသညအရာမားကမ ေနာငတစခနတြင ေျပာငး

လျပငဆငသငသည သ႔မဟတ တးျမငသငသည စသညေမးခြနးမား ေမးျမနးျခငးျဖင ေဆြးေႏြးမႈတငးအား အဆးသတ

ပါ။ ရြာသားမား ေမာမနးထားသည အနာဂါတ ရညမနးခကမား ျပညမေရးအတြက မညသညအခကမားက ျပငဆငဖ႔

လအပမညနညး။

wpfOD;csif;tvdkuf awGUqHkar;jref;rIrsm;

တစဥးခငးအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားသည သးသးသန႔သန႔ျဖစသျဖင ထရလြယေသာျပနာမားအား

ေျဖရငးရာတြင အသး၀ငသညနညးလမးပငျဖစသည။ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မမ၏ အေျခအေနႏင ထငျမငယဆခက

မား ၀ငေရာကေျပာဆရန ၀နေလးေနတတသည ေဘးဒကၡ ခစားရလြယသမားအတြကကလညး တစဥးခငးေတြ႕ဆေမးျမနး

မႈက အသးတညလသည။ အမေထာငစအလကႏင တစဥးခငးအလကအား ၎တ႔၏ပကတအေျခအေနက ေတြ႕ဆေမးျမနး

ျခငးျဖင ေယဘယ စညးကမးသတမတခကမား၏ အေသးစတအေျခအေနက သရႏငသညအျပင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား

တြင မထြကေပၚခသည သတငးအခကအလကမားကလညး ရရေစပါသည။

အေၾကာငးအရာ တစစတစခႏငပတသက၍ အထးကၽြမးကငသမား သ႔မဟတ ရပရြာအတြငး၌ အေရးပါသညေနရာ

တစေနရာ ရယထားသမားသည အဓကသတငးပပးသမားပငျဖစသည။ ၎တ႔တြင ရးရာေျမလပပငခြင၏ ရႈေထာငအခ႕ႏင

ပတသက၍ ေ၀မေပးလသည အသပညာ ဗဟသတမား အျပညအ၀ပငဆငထားၾကသည။ ထသ႔ေသာကၽြမးကငပဂၢလ

မား၊ ရပရြာေခါငးေဆာငမား၊ ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား၊ ရပမရပဖမားႏင ရးရာေျမလပပငခြငစနစတြင ေနရာတစချဖင

ရပတညေနၾကသမားအား မညသ႔ေဖာထတသတမတရမညက အပငး ၆-၃ တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ ၎တ႔ႏင ေတြ႕

ဆေမးျမနးမႈက သးသန႔ျပလပေနစရာမလေပ။ ပမနအားျဖင အဆပါပဂၢလမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးေနသညက ရြာသား

မားသရသြားလင လာေရာကစရး၍ နားေထာငေလရသည။ ဤနညးအားျဖင ေကးရြာေခါငးေဆာငမားႏင ပညာရငမား

အဖ႔ ေျမ၊ လပပငခြင၊ ထးတမးဓေလတ႔ႏငပတသကသည ဗဟသတမားက မေ၀ေပးႏငမည အခြငအေရးမားကလညး

ရရေစပါသည။

ရးရာေျမလပပငခြငစနစေအာကတြင ျဖစရပအလက ေလလာဆနးစစမႈတစရပ လပေဆာငရမည ထးျခားအေျခ

အေန သ႔မဟတ ဘ၀အေတြ႕အႀကမား ပငဆငထားၾကသမားရႏငပါသည။ ထသမားသည ေဘးဒကၡခစားရလြယသမား

အစအဖြ႕မျဖစႏငၿပး ၎တ႔၏အေျခအေနက လအမားၾကား ထတေဖာေျပာဆလျခငး ရၾကမညမဟတေပ။ အကအည

လအပေနခနတြင ဓေလထးတမးစနစမားက မညသ႔ ေထာကကလကရသည၊ ကညပပးမႈစနစမား အားေကာငးလာေစရန

မညက႔သ႔ လပေဆာငသငသညတ႔က သရႏငရနအတြကကလညး ေျမယာမမား သ႔မဟတ ကနးမာေရးဆငရာ အေရးေပၚ

အေျခအေန ႀကေတြ႕ခ႔ရသမားအား ေမးျမနးစးစမးျခငးျဖင သရႏငပါသည။ ေကးရြာအေျခအေနႏငပတသက၍လညး

ျပငပပဂၢလမား၏အျမငက သရႏငရနအတြက ေကးရြာအတြငးသ႔ မၾကာေသးမကမ ေျပာငးေရႊ႕အေျခခလာသမားက

ေမးျမနးႏငၿပး ၎တ႔၏ ယခငအေတြ႕အႀကမားျဖင ခနထးသးသပႏငပါသည။


141

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား မစတငမကပင ေမးျမနးသအဖ႔ မမေမးျမနးမညအေၾကာငးအရာမားက ႀကတငသရထား

ၿပး ျဖစသညအျပင မမသရလသညအေၾကာငးအရာမား လႊမးၿခမေစရန မညသ႔ေမးျမနးေဆြးေႏြးရမညက ျပငဆငထား

ၿပးျဖစေသာေၾကာင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအား “ႀကတငစစဥျပငဆငထားမႈမား”ဟလညး ေခၚဆႏငပါသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနး

မႈမားက အတတႏငဆး စကား၀ငးပစမးျဖငသာ ျပလပသငသည။

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတစခအတြက ႀကတငျပငဆငရာတြင ရးရာေျမလပပငခြင၏ မညသညရႈေထာငမားအား

ေဆြးေႏြးေမးျမနးလသညက အရငဆးျဖတရပါမည။ ထ႔ေနာက သေတသနလပငနးဆငရာ ေယဘယဆနၿပး အဓပၸါယ

ကယျပန႔သညေမးခြနးမားက အျပနအလနေျပာဆေဆြးေႏြးမႈ ပစသ႔ မညသ႔ေျပာငးလႏငေၾကာငးက ေလလာရနအတြက

အေျခခေမးခြနးမားစာရငးက ျပနလည သးသပပါ။ စစေၾကာေမးျမနးမႈမးမဟတဘ အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈပစမး ဖန

တးႏငရနအတြက ေမးခြနးမားက ေၾကညကထားဖ႔လပါသည။ အကယ၍ မမေတြ႕ဆေနသညပဂၢလမ စတ၀ငစားဖြယ

အေၾကာငးအရာတစခက ထတေျပာလာသညဆပါက စကားစက ေနာကထပေခါငးစဥတစခသ႔ ေျပာငးသြားျခငးမျပဘ

ေျပာလကစကသာ ေမးခြနးမားထပမေမးျမနးျခငးျဖင အခကအလကမား ပမရရႏငရနႀကးစားပါ။ ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသ

မ အေရးႀကးသညဟ ၎ယဆထားေသာ အေၾကာငးအရာမားက လြတလပစြာ ေျပာဆခြငျပထားရမည။

တစဥးခငးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအတြက လမးညႊနခကမားအေၾကာငးက ထပမသရလပါက ေနာကဆကတြ ၄

က ၾကညပါ။

tdrfaxmifpktvdkuf awGUqHkar;jref;rIrsm;

အမေထာငစအလက အသကေမြးဝမးေၾကာငးဆငရာ ႏင႔ ေျမအသးခမႈမားအားေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး

မတတမးျပစေရးအဖြ႕မ အမတငရာေရာက လညပတခၾကသည မသားစမားအတြငးမ အခ႕သည အမေထာငစ

အလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင ပါ၀ငလာၾကေပမည။ ဆငးရႏြမးပါးသ သ႔မဟတ အျခားေသာ ေဘးဒကၡခစားရလြယ

သမားသည အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပြငပြငလငးလငး ပါ၀ငေျပာဆရန တြန႔ဆတေနမည သ႔မဟတ အဆပါ အပစဖြ႕

ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မပါ၀ငႏငဆပါက အမေထာငစအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားသည ၎တ႔ႏငေျပာဆႏငရနအတြက


142

အထေရာကဆး နညးလမးတစခပငျဖစသည။ မတညေသာ အမေထာငစမားအၾကား ေျမအသးခမႈပစ၊ ေျမယာပငဆငမႈ၊

ရယသးစြပငခြငတ႔ ျခားနားမႈမားအပါအ၀င ၎တ႔၏သကေမြးလပငနးမားက အမေထာငစအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ

မားအားျဖင ရငးလငးစြာ သေဘာေပါက နားလညႏငပါသည။

ေရးဥးစြာ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ၾကြယ၀မႈအဆငအတနးသတမတျခငးက ေဆာငရြက

ပါ။ ထ႔ေနာက ၾကြယ၀မႈအပစတစခခငးစမ ေတြ႔ဆေမးျမနးသငသည အမေထာငစမားက ေဖာထတသတမတပါ။ ေတြ႕

ဆေမးျမနးရာတြင အမေထာငစမားအေနျဖင မညသည သယဇာတရငးျမစမားအား ရယသးစြခြငရသညက ေဆြးေႏြးပါ။

မညသ႔ေသာ ေျမအသးခမႈပစက ၎တ႔ ပငဆငသနညး သ႔မဟတ ရယသးစြႏငသနညး။ ထေျမမားမ မညသညသးႏ

သ႔မဟတ သယဇာတရငးျမစမား ရယသးစြၾကသနညး။ လပအားခ၀ငေငြ ရႏငသညနညးလမးမား ရၾကပါသလား။ ရရ

လာသညသးႏမားက ၀ငေငြအတြက ျပနလညေရာငးခၾကပါသလား။ ထ႔ေနာက အမေထာငစအလက အသးစရတမား

အေၾကာငး ဆကလကေဆြးေႏြးပါ။ တစႏစတာအတြငး စားနပရကၡာမား ၀ယယရျခငးမး ရပါသလား။ ေကာငးထားေပးျခငး

သ႔မဟတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ေငြေၾကးသးစြရျခငးမး ရပါသလား။ မညသည အျခားအသးစရတမား

ရပါေသးသလ။

vufawGUuGif;qif; pl;prf;avhvmjcif;

ရြာသားမားအေနျဖင ၎တ႔၏၀နးကငက ႏ ႔ႏ ႔စပစပသထားၾကသညျဖစရာ ကညပပးသမားသည မမတ ႔

လအပသည သတငးအခကအလကမားက အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား သ႔မဟတ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားမတစဆင ရရခၿပး

ျဖစသညဟ မတယထားတတၾကသည။ သ႔ေသာ အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈမားသည ေယဘယအေျခအေနႏငပတသကေသာ

သတငးအခကအလကမကသာ ေဖာထတေပးတတၾကသည။ ရြာသားမားအား ရြာအတြငး၊ စကခငးအတြငးမာပင

အလြတသေဘာ ေျပာဆျခငးအားျဖငသာ ၎တ႔၏ဇာတလမးမားအတြက သတငးပစၿပး သေတသနလပငနးလညး ပမ

ပျပငလာမညျဖစပါသည။


143

ေကးရြာအႏ႔ လမးေလာကၿပးလင စကပးသးႏမား၊ ရြာသားမား၏ လပငနးေဆာငတာမားႏင သဘာ၀ပတ

၀နးကငတ႔က စးစမးေလလာပါ။ မတညေသာ ေျမအသးခမႈပစမားႏင အေရးပါေသာ အထငကရ အမတအသားမားက

ဓါတပရကယထားပါ။ လညလညေလလာေနစဥအတြငး ေခတရပၿပး လမးတြငေတြ႕သညရြာသားမားႏင စကားေျပာၾကညပါ။

၎တ႔၏လပငနးေဆာငတာ မားက ေမးျမနးေလလာပါ။ ရြာသားမားသည အလြတသေဘာ ၀နးကငမားတြင မတညသည

သတငးအခကအလကမားက ထတေျပာတတၾကသည။ ေျမကမညသ႔ စမခန႔ခြေနၾကသညကလညး ကယတငတကရက

ျမငေတြ႕ရသညအခါ နားလညရပလြယေစပါသည။ မမမကစေရ႕တြင ျမငေတြ႕ေနရသည ေျမယာရႈခငးမားအေၾကာငးက

ေမးခြနးေျမာကမားစြာ ေမးျမနးစးစမးႏငပါသည။

ရပရြာအတြငး ကညပပးသမား၊ ရြာသားမားႏငအတ ေကးရြာအတြငးမ အေရးပါသညေနရာမားသ႔ အတတကြ

ေလာကသြားၾကၿပးလင ဓါတပမားရကယပါ။ ထေနရာမားတြင ေနထငေနၾကသမားအား ေတြ႕ဆေမးျမနးပါ၊ အပစဖြ႕ ေဆြး

ေႏြးမႈမား ျပလပပါ။ အခ႕သမားမာ စကခငးအတြငး၌ အလပရႈပေနျခငးေၾကာင႔ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါ၀ငႏငၾက

မညမဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔အလပလပေနသညေနရာမားသ႔ သြားေရာကေမးျမနးျခငးျဖင အမားစ၏ထငျမငယဆ

ခကမားက ပါ၀ငထညသြငးေပးႏငမညျဖစသည။

6 - 6 ½kyf^oH tcsuftvufrsm;

ရးရာေျမလပပငခြင၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊ ယဥေကးမႈအရႏင ေနာကခသမငးေၾကာငးအရ အေရးပါသည ေနရာမားက

ဓါတပရကယထားပါ။ ရြာသားမားကလညး ရးရာေျမလပပငခြင၏ အေရးပါသညဟ ယဆထားသညအရာမားက ၎တ႔

ကယတင ဓါတပရကကးႏငေရးအတြက တနဖးသပမႀကးသည ကငမရာမား ၀ယေပးထားပါ။ ထကသ႔ ဓါတပကယတင

ရကကးျခငးျဖင လထပးေပါငးပါ၀ငသည နညးလမးမားေၾကာင ရြာသားမားအေနျဖငလညး ရးရာေျမလပပငခြငႏငပတ

သကသည ၎တ႔၏ နားလညခစားခကမားက ျမငသာထငသာရၿပး ဖနတးမႈျပည၀စြာျဖင တငျပႏငလာၾကသည။ ထ

ဓါတပမားကပႏပ၍ ေကးရြာအတြငး ခတဆြျပသထားေပးျခငးျဖင ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈမား အစျပ ေဖာထတေပးႏငပါသည။

ရးရာဓေလတ႔၏အႏစသာရက စတ၀ငစားဖြယႏင နားလညလြယေသာ ပစမးျဖင ေဖာညႊနးေနၾကသညျဖစရာ အဆပါ

ဓါတပမားက စညးရးေတာငးဆမႈလပငနးမားတြငလညး အသးျပႏငပါသည။

နယနမတအမတအသားမား၊ စကပးေရး အေလအထမား၊ အထြတအျမတထားသညေနရာမား၊ ေကးရြာ၏

ေနာကခရာဇ၀ငအတြငးမ အထငကရအမတအသားမား (သခၤငးေနရာမား၊ ကမၺညး ေကာကတငမား စသည)က ဓါတပျဖင

မတတမးတငထားႏငေပသည။ စကပးေျမေနရာမားႏင သစေတာမားအတြငးရ ေျမအသးခပမားအား ရကကးထားသည

ဓါတပမားက ေျမယာစမခန႔ခြမႈ အေလအထမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားႏငတြဖက၍ ေဖာျပထားႏငသည။

သမငးအေထာကအထား ေနရာမား၏ ဓါတပမားကလညး ရာဇ၀ငမတတမးမားႏင ပးတြထနးသမးထားႏငပါသည။

ယဥေကးမႈဆငရာ သ႔မဟတ ဘာသာေရးေနရာမားကလညး ၎တ႔၏ ရးရာပျပငမားႏင ယဥတြထားႏငပါသည။

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား၊ သခငးႏင အကတ႔က႔သ ႔ ရးရာဓေလ႔ေဖာေျဖတငဆကမႈမားအား မတတမးတငရန

အတြကကမ ဗဒယရကကးျခငးအား အသးျပႏငေပသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင သခငး မားကမ အသဖမးယထားၿပး

လင ေရဒယမတစဆင ထတလႊငေပးႏငမညဆပါက ေကးလကေဒသမားတြင သတငးအခကအလကမားအား အထ

ေရာကဆး ျဖန႔ေ၀ေပးႏငမည နညးလမး တစခပငျဖစသည။


144

6 - 7 rSwfwrf;jyKpkxdef;odrf;xm;jcif;

စညးေ၀းေတြ႕ဆပြႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈတငးတြင ေဆြးေႏြးခသည အဓကအခကမားက မတတမးတငႏငရန

အတြက မတတမးေရးသားသတစဥးက တာ၀နေပးထားသငသည။ မတတမးေရးသားရသညအလပမာ လြယကသည

ေတာ မဟတေပ။ နားေထာငမႈစြမးရည၊ စးစမးေလလာမႈစြမးရည၊ မတၪာဏ၊ အဓကအခကအလကမားအား ဥးစားေပး

အစအစဥ စစဥႏငစြမးတ႔ လအပသညအျပင ေျပာဆေဆြးေႏြးခသည အေၾကာငးအရာမားအား မလအဓပၸါယ ၾကြငးကန

ချခငးမရေစဘ အျမနလကေရးၿပး မတတမးတငႏငဖ႔လညး လပါသည။ မတစမားက အျမနလကလမတသားရသျဖင

လကေရးမား မလပသညအျပင တစခါတရတြင ၀ါကမားမာလညး ပျပငမႈမရၾကေပ။ သ႔ျဖစရာ စစစအတညျပျခငးႏင

လစဟာေနေသာ သတငးအခကအလကမား ထပမျဖညစြကႏငေရးတ႔အတြက အစညးအေ၀း သ႔မဟတ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြး

မႈမား ၿပးဆးသညႏငတစၿပငနက ေရးၿပးသား မတစမားက လပေဖာကငဖကမားႏငအတ ျပနလညဖတရႈရပါမည။

မတစမား လကလေရးမတရာတြငလညး ေျပာဆေဆြးေႏြးသြားသညမားက မမထငျမငခကမားျဖင အဓပၸါယေဖာ

ယၿပး အႏစခပျခငးမးထက ေျပာဆသြားသညအတငး အတအကကသာ ေရးမတထားပါ။ အေျခအေနႏငပတသကၿပး

ပမသရလာသညႏငအမ မမ၏ထငျမငခကမား ေျပာငးလသြားႏငသညျဖစရာ ယခငကမညသ႔ ေျပာဆသြားသညက တက

စြာေရးမတထားေသာ မတစမားသည ျပနလညသးသပရနအတြက အေထာကအကျဖစလာပါလမ႔မည။ လတ႔ေျပာဆ

ေဆြးေႏြးသမက မတတမးတငထားျခငးျဖင အေရးႀကးေသာေျပာဆခကမားက အဆးသတအစရငခစာ၌ “အကးအကား”

အျဖစ အသးျပႏငေပသည။ ရးရာေျမလပပငခြငစနစမားအား ရြာသားမားမ မညသ႔သေဘာေပါကနားလညထားသညက

ထအခကမားက သကေသအေထာကအထားမားပငျဖစသည။

မညသ႔ဆေစ ထတေဖာေျပာဆျခငးမျပေသာ အေၾကာငးအရာမားသည အေရးႀကးသည သတငးအခကအလက

မား ျဖစႏငသညက မေမသငပါ။ တစစတစခေသာအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ ခနလပထားျခငး သ႔မဟတ တစစ

တစဥးမ အစေဖာလာသည အေၾကာငးအရာတစခက စကားလမးေၾကာငးလႊသြားျခငးတ႔သည လကရအေျခအေနႏင

ဆကစပေနႏငေသာေၾကာင ထသ႔ အေၾကာငးအရာမးက လကလေရးမတထားရပါမည။ တစခါတရတြင စကားလးမားထက

ခႏၶာကယအမအရာမားျဖင ပမဆကသြယတတၾကရာ နားေထာငေကာငးသတစေယာက ျဖစရသာမကဘ စးစမးေလလာ

သေကာငးတစေယာကျဖစဖ႔လညး လပါသည။ ရြာသားမား ေျပာဆေဆြးေႏြးေနေသာ အေၾကာငးအရာမားထက ေကာလြန

၍ မမသတျပမလကသည အေျခအေနမားကလညး ေရးမတထားႏငရပါမည။

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အခနအေတာၾကာေအာင ေဆြးေႏြးျငငးခေနရေသာ သ႔မဟတ နဂးမခပႏငသည

သ႔မဟတ သေဘာတညခက မတညေဆာကႏငသည အေၾကာငးအရာ ေခါငးစဥမားကလညး ေရးမတထားပါ။ သ႔မသာ

မညသညအေၾကာငးအရာမားအား အေသးစတ ထပမေဆြးေႏြးရန လအပမညက မတတမးတငထားႏငမညျဖစသည။

ထ႔အျပင ဥးေဆာငေျပာဆသမ တကေသခာစြာ ေျပာဆႏငျခငးမရေသာ သ႔မဟတ အျခားသမားမ သေဘာတေထာကခ

ျခငး မရေသာ အေၾကာငးအရာမားကလညး မတသားထားရပါမည။ သ႔မသာ မတတမးျပစေရး အဖြ႕အေနျဖင မညသည

အခကအလကမားသည ယၾကညစတခရသည၊ မညသညအခကမားကမ အျခားရငးျမစမားႏင တကဆငစစေဆး

ရဥးမညတ႔က အလြယတကဆနးစစႏငမညျဖစသည။

မတစေရးသားသသည ေကးရြာအစညးအေ၀းမား၊ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင မည

သတ႔ တကေရာကသညဆေသာ အေျခခအခကအလကမားက မျဖစမေန ေရးမတထားရပါမည။ တကေရာကသအေရ

အတြက၊ အမးသားႏင အမးသမးအေရအတြက၊ ေခါငးေဆာငပငးရာထးမားမ ပါ၀ငျခငး ရ မရႏင ေဘးဒကၡခစားရလြယသည

အဖြ႕မားမ ဟတ မဟတ စသည အခကအလကမားလညး အပါအ၀ငျဖစသည။


145

ေကးရြာအစညးအေ၀းမား၊ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင ဖနတးေရးဆြခသည ေျမပၾကမး

မား၊ စကစာရြကႀကးမား သ႔မဟတ ပစတာမား၏ ဓါတပမားက အသငေဆာငထားပါ။ ေျမပၾကမးႏင အျခားေသာ

ပစၥညးပစၥယမားက ရြာသားမားထတြင ထားရစခႏငၿပး ဓါတပမားကမ အကးအကားမားအျဖစ ကညပပးသမားက ထနး

သမးထားရပါမည။ မမအဖြ႕အတြငးမ တစဥးဥးကလညး ဓါတပရကကးရန တာ၀နေပးအပထားရမည။

6 - 8 tcsuftvufrsm; pkpnf;jcif;

ကညပပးသမားအဖြ႕သည တစေန႔တာအတြငး မမတ႔ ေလလာသငယခရသညမားက အခငးခငး ေဆြးေႏြး

ရနႏင ျပနလညသးသပႏငေရးတ႔အတြက ရြာတြငေနထငစဥကာလအတြငး ညေနတငး ဆဆညးသငပါသည။ ေကာက

ယရနကနရေနေသးသည သ႔မဟတ တကဆငစစေဆးရမည သတငးအခကအလကမားအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးတင

ပငရမည။ မတညေသာရငးျမစမားထမ ရရလာသည သတငးအခကအလကမား ကြလြေနသညအခါမးတြင ေမးခြနးထတ

စရာမား ေပၚေပါကလာႏငေပသည။ သတငးအခကအလကမား မေ၀ျခငးက ပမနသာေဆာငရြကသြားမညဆပါက ထ

ကသ႔ ကြလြမႈမားက ေဖာထတႏငၿပး မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ရငးလငးသြားႏငမည ျဖစသည။

တစေန႔တာအတြငး ေကာကယရရခ႔သည သတငးအခကအလကမားကလညး ျဖစႏငလင ကြနပတာအတြငး

ေန႔စဥရကသြငးၿပး ေခါငးစဥအလက စာတမးတစခအျဖစ စစညးသမးဆညးထားရပါမည။ ကြငးဆငးေတြ႕ဆမႈမားတြင

ေကာကယရရခသည သတငးအခကအလကမားက တစခတညးေသာစာတမးအျဖစ စစညးေဖာျပႏငရနအတြက သးသန႔

ျပစထားသည ပေသပစ/ေဖာငပစက ေနာကဆကတြ ၄ တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ ေကးရြာအတြငးေနထငေနစဥ ကည

ပပးသမား ဆဆညးၾကသည ညေနတငးတြင တစေန႔တာ လကေရးျဖင လကလေရးသားထားသညမတစမားက ပေသ

ပစ/ေဖာငပစအတြငးသ႔ ရကသြငးထားရပါမည။ ဤနညးစဥအတငး ပမနကငသးသြားပါက တစေန႔တာေကာကယခသည

သတငးအခကအလကမားက ေဆြးေႏြးတငပငျခငး၊ သးသပျခငးႏင တရာအစအလကစစညးျခငးတ႔ ေသခာေစမညျဖစ

သည။ ထ႔အျပင လကေတြ႔ကြငးဆငး ေကာကယထားခသည မတစမားကလညး တစခတညးေသာစာတမးအျဖစ ေန႔ရက

အပငးအျခားအလက စစညးထားႏငပါသည။ သတငးအခကအလကမားက ေန႔ရကအပငးအျခားအလက ဤနညးအတငး

စစညးသြားႏငျခငးေၾကာင အခကအလကမားအား အစရငခစာတစေစာငအျဖစ ေျပာငးလႏငေရးအတြက ျပငဆငမႈေကာငး

တစရပပငျဖစသည။ ကညပပးၾကသမားသည တစေနကနအလပလပထားရသျဖင ပငပမးေကာငး ပငပမးေနပါမည။

သ႔ေသာ ေကာကယရရခသည သတငးအခကအလကမားအား ျပနလညသးသပျခငး၊ မတစမားအား ပေသပစအတြငး

ရကသြငးႏငရနတ ႔အတြက တစညေနလင တစနာရခန႔အခနေပးသြားျခငးသည ေနာကပငးတြင အခနအမားႀကး

သကသာႏငမညအျပင ေခါငးခစရာကစၥမား ေလာပါးသြားပါလမမည။

6 - 9 owif;tcsuftvufrsm;tm; pdppftwnfjyKjcif;

ရရထားသညသတငးအခကအလကမားက မတညေသာ အပစမားအၾကား၊ တစသးပဂၢလတ႔ အၾကား အျပန

အလနေဆြးေႏြးမႈမားမတစဆင တကဆငစစေဆးႏငရမည။ အခကအလကမားအား စစစအတညျပျခငး၊ မနကန

တကမႈမရေသာ အခကအလကမားအား ျပနလညျပငဆငျခငးႏင/သ႔မဟတ လစဟာေနေသာ အခကလကမားအား

ျဖညစြကျခငးတ႔အတြက မတတမးျပစမႈ ရလဒမားက ျပနလညတငျပေပးမည ေဒသခလထႏင ေနာကဆးေတြ႕ဆပြသည

လကလႊတမခသငသည အခြငအေရးတစရပပငျဖစသည။

awGU&Sdcsufrsm;tm; qufoG,fjyefMum;jcif;? a'ocHvlxktm; xdawGUqufqHjcif;ESifh pkaygif;vkyfaqmifrIvkyfief;rsm;7

146

7 - 1 owif;tcsuftvufrsm;tm; pkpnf;a&;om;jcif;

မတတမးျပစျခငးမ ထြကရလာသည“ရလဒမား”အား စစညးေရးသားရသညအလပသည လြယကသည မဟတ

ေပ။ ထ႔ေၾကာငလညး သတငးအခကအလကမားအား လပငနးစဥတစခလးၿပးဆးခနမသာ စစညးျခငးမးမျပလပဘ

လကေတြ႕ကြငးဆငးေနစဥအတြငး အခနႏငတစေျပးည မတတမးတငျခငး၊ စစညးျခငးတ႔ ေဆာငရြကႏငရနအတြက

စညးစနစကကလပေဆာငထားဖ႔ အေရးႀကးပါသည။ အခနး ၆၊ အပငး ၈ တြင ေဖာျပထားသညအတငးပင ကညပ႔ပးေရး

အဖြ႕သည လကေတြ႕ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပေနသည ကာလအတြငးတြင ေတြ႕ရခကမားအား ေ၀မရနႏင

ေဆြးေႏြးတငပငႏငရနတ႔အတြက ညေနတငး ေတြ႕ဆေနၾကဖ႔လပါသည။ အကယ၍ ကညပပးသမားသည လကပေတာ

ကြနပတာ အသးျပႏငသညဆပါက လကေတြ႔ေျမျပငတြင ေန႔စဥေတြ႕ရသမအခကမားက ကြနပတာအတြငး ရကသြငး

awGU&Sdcsufrsm;tm; qufoG,fjyefMum;jcif;?

a'ocHvlxktm; xdawGUqufqHjcif;ESihf pkaygif;vkyfaqmifrIvkyfief;rsm;

awGU&Sdcsufrsm;tm; qufoG,fjyefMum;jcif;? a'ocHvlxktm; xdawGUqufqHjcif;ESifh pkaygif;vkyfaqmifrIvkyfief;rsm; 7

147

ထားရနႏင ေနာကဆကတြ ၅ တြင ပပးေပးထားသညပစေဘာငအတြငးသ႔လညး သတငးအခကအလကမားထညသြငး

ထားသငပါသည။ အဆပါ ပစေဘာငမားအတြငးသ႔ သတငးအခကအလကမားအား အားလပခနမားအတြငး ထညသြငး

ထားျခငးျဖင မတစစာအပအတြငး မတသားထားသမ အခကအလကမားက စာတမးတစခအတြငးမာပင ေခါငးစဥ

အေၾကာငးအရာအလကႏင အစတအပငးမားအလက စစညးထားၿပးသားျဖစေသာေၾကာင လအပသညအခါ လြယကစြာ

ထတယႏငမညျဖစသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကထားျခငးေၾကာင လပငနးစဥအၿပးတြင စစညးေရးသားရသညအခါ၌လညး

ပမလြယကေစပါသည။

မတတမးျပစျခငးဆငရာ ကြငးဆငးလပငနးမား ေဆာငရြကၿပးစးသြားသညအခါ ပထမဆး ထပမလပေဆာင

ရမညအလပမာ ရရထားသညသတငးအခကအလကမားအားလးက လကေတြ႔ကြငးဆငး ေဆာငရြကမႈ ပငမအစရင

ခစာအတြငးသ႔ ထညသြငးရနျဖစသည။ ထအစရငခစာသည ေကးရြာအတြငးရ မတတမးျပစၿပးသည ရးရာေျမလပပငခြင

၏ အဓကအစတအပငးမားအားလးက အေလးထား ေဖာျပေပးထားသည။ ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ပထမဆး

အစရငခစာတြင ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈအတြငး ေဆြးေႏြးျဖစခသည အေၾကာငးအရာမား၏ သတငးအခကအလကအား

လး ပါ၀ငေနႏငၿပး မားေသာအားျဖင သရပေဖာ ေရးသားခကမးျဖစသည။

ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ပငမအစရငခစာ စစညးေရးသားမႈအတြက နမနာပစ သ႔မဟတ မၾကမးေဖာျပ

ခကက ေနာကဆကတြ ၅ တြင ျပသေပးထားပါသည။ ထအထတြင ဥးတညခက၊ မတတမးျပစျခငး ေဆာငရြကခသည

နညးလမးမား၊ မတတမးျပစခသည ရးရာေျမလပပငခြင၏ အဓကအစတအပငး တစခခငးစႏင ေဒသခေကးရြာလထမ

အနာဂတတြင ျဖစေစခငသညအရာမားအတြက အႀကျပခကတ႔က အပငးလက ထညသြငးေပးထားပါသည။

ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ပငမအစရငခစာ ေရးသားၿပးပါက အျခားေသာ အတခပအစရငခစာမား သ႔မဟတ

သရပေဖာေရးသားခကထက သးသပခကမား ပမပါ၀ငသည စာတမးမားေရးသားျပစရာတြင ဤအစရငခစာက အေျခခ

ကးကားခကအျဖစ အသးျပႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင တကသည အႀကျပခကမားႏင စညးရးေတာငးဆမႈဆငရာ

သတငးစကားမား ထညသြငးထားၿပး ဥးတညသတမတထားသည ပရသတအတြက သးသန႔ေရးသားထားသည မ၀ါဒ

သးသပခကမား သ႔မဟတ ေကးရြာအေျချပ မတတမးမားက႔သ႔ အျခားေသာစာတမးမား ထတလပရာတြငလညး ဤ

အစရငခစာက ေထာကကေပးပါလမ႔မည။

အစရငခစာ၊ ေကးရြာအေျချပမတတမး၊ နမနာျဖစရပ၊ မ၀ါဒသးသပခက သ႔မဟတ မညသညစာတမး အမး

အစားျဖစေစ မညသတ႔အား ရညရြယထားသည၊ မညသညရညရြယခကေၾကာငျဖစသည စသညအခကမား အေပၚ

မတည၍ ထညသြငးမညသတငးအခကအလကပမာဏႏင အမးအစားတ႔က စဥးစားေရြးခယရမည (ေအာကေဖာျပပါ

ဇယားကြကႏင ပက ၾကညပါ)။ မညသညအမးအစား အတြကကမဆ ေတြ႕ရခကမားအား အေထာကအကျဖစေစမည

သကေသအေထာကအထားမား အေသးစတ ပါရသငသည။ သ႔မသာ မနကနသညအခကအလကမားႏင ထငျမငယဆ

ခကတ႔က ခြျခားသျမငႏငမညျဖစသည။ သကေသအေထာကအထား ပစအမးမးကလညး ပ႔ပးေပးႏငပါသည။ ဥပမာ -

- ကနးဂဏနးမား (အေရအတြကျပ အခကအလကမား)

- နမနာမား

- တကရကေျပာစကား “ကးကားခကမား”

- မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ေရးဆြခ႔သည ေျမပမား

- ဓါတပမား


148

ပ (၁၈) - သတငးအခကအလက စးဆငးမႈ

ဇယား ၇ - ေတြ႕ရခကမားအား ဆကသြယျပနၾကားမႈ နညးလမးနမနာမား

ထြကရမႈ ရလဒ သတငးအခကအလက အမးအစား အဓကပရသတႏင ရညရြယခက

လကေတြ႕ကြငးဆငး

ေဆာငရြကမႈ

ပငမအစရငခစာ

• ေကးရြာအတြငးမ မတတမးျပစထား

ၿပးျဖစေသာ ရးရာေျမလပပငခြင၏

အဓက အစတအပငးမား

• မားေသာအားျဖင သရပေဖာ ေရးသား

မႈပစမးျဖစ

• စာမကႏာမားစြာပါ၀ငသည အစရငခ

စာအရညျဖစႏင

• ကညပ႔ပးေရးအဖြ႕အတြက မျငမးစာ

အပအျဖစ ေဒသခေကးရြာလထမ

အဖြ႕အစညးအတြငး သမးဆညးထား

ႏငမည စာတမး

• အဓကရလဒမားအား စစညးမႈမား

ျဖစသည။ အျခားေသာ အႏစခပ ႏင

ဥးတညျပစမတထား ထတေ၀သည

စာတမးမားအတြက အေထာကအက

အျဖစ အသးျပႏင


149

အကဥးခပ အစရငခစာ သ႔မဟတ နမနာျဖစရပ

• ရးရာေျမလပပငခြင၏ တစစတစခ ေသာ ရႈေထာင သ႔မဟတ ေျမအသးခ မႈအေျခအေန တစခအေၾကာငးက မးေမာငးထးျပထားမႈ။ ဥပမာ ေကးရြာ အတြငး လကနာရမည စညးမဥးမား၊ ပဋပကၡေျဖရငးမႈ ယႏရား။

• နမနာျဖစရပအေနျဖင ရးရာေျမလပ ပငခြင၏ စတ၀ငစားဖြယ ရႈေထာင တစခ၊ ေျမအသးခမႈ ေျပာငးလလာပ သ႔မဟတ ေျမသမးဆညးခရမႈ တစခ ႏင ေကးရြာအား သကေရာကလာမႈ တ႔က အေလးထား ေဖာျပထားျခငး။

• နမနာျဖစရပမားမ ရရလာသည အ ေတြ႕အႀကမားႏင သငခနးစာမား အား မေ၀ေပးျခငးျဖစၿပး သကဆင ရာ ေကးရြာအေနအထားထက ေကာ လြနေနႏငသည။

• ရညရြယခကႏင ပရသတအေပၚမ တည၍ အကးအေၾကာငး အျပညအစ ေဖာျပခက သ႔မဟတ သးသပခက ျဖစႏင။

• ေဒသခလထအတြငး၌သာ သမး ဆညးထားရန (ဥပမာ - ေကးရြာ အတြငး လကနာရန စညးမဥးမား)

• ရးရာေျမလပပငခြငစနစ၏ တစစ တစခေသာ ရႈေထာငအား ပမပျပငစြာ ေဖာညႊနးႏငေရး၊ ဆကလက ေဆြး ေႏြးတငပငရမည ေျမအသးခမႈပစ ေျပာငးလလာျခငး သ႔မဟတ ေျမယာ သမးဆညးခ ရမႈ မားအတြက အ ေထာကအထားမား

ေကးရြာအေျချပမတတမး သ႔မဟတ နမနာျဖစရပ

• ေကးရြာအတြငးရ ရးရာေျမလပပင ခြ ငစနစအေၾကာငး လပတစျပက ေဖာျပခက

• မားေသာအားျဖင သရပေဖာေရးသား မႈ ပစမးျဖစ

• စာမကႏာ ၁-၂ မကႏာခန႔ ပါ ၀ငႏင

• ေဒသခလထအတြငး၌သာ သမး ဆညးထားရန

• အနးပတ၀နးကငမ ေကးရြာမား • ေဒသခအာဏာပငမား၊ CSO မားႏင

ျပငပမ စတ၀ငစားသညအဖြ႕အစညး မား

မ၀ါဒ သးသပခက • မ၀ါဒ ၊ ဥပေဒႏင လကေတြ ႔ေဖာ ေဆာငမႈမား ေျပာငးလျပငဆငႏင ေရးအတြက အဓက အႀကျပခကမား ပါ၀ငေန

• ေဒသခႏင ႏငငေတာအဆင အာဏာ ပငအဖြ႕အစညးမား

• မ၀ါဒေရးဆြသမားႏင လႊတေတာ ကယစားလယမား

• မဒယာမားႏငခတဆက ေဆာငရြက ျခငး

ပစတာ၊ ဗဒယ၊ မာလတမဒယာ

• အဓက သတငးစကားမား သယ ေဆာငေပးပ ႔ႏငေရးအတြက ဇာတ လမးပစ တငဆကမႈမားျဖစ

• အသအျမင ဖြငေပးႏငေရးအတြက အမား ပညသထ ျဖန႔ျဖးေပးျခငး


150

ထညသြငးစဥးစားရမည ေမးခြနးမား -

• စာတမး သ႔မဟတ ဖနတးထတလပမႈရ႕ ရညရြယခကက ဘာလ။ အဒရညရြယခကကေကာ ကယပနးတင

ျပညမေရးက ဘယလ အေထာကအကျပမာလ။

• ထတလပမႈမားမတစဆင သယေဆာငေပးသြားမည အဓကသတငးစကားမားအတြက ဥးတညရညရြယ

ထားတ႔ ပရသတက ဘယသေတြလ။

• အဆပါသတငးစကားအား သယေဆာငေပးပ႔မႈအတြက အေကာငးဆး မဒယာၾကားခနယက ဘယဟာ

ျဖစႏငမလ။

• ဘယလပစမးန႔ ဖနတးထတလပမာလ။ အျခားသေတြဆက အကအညေတာငးဖ ႔ လအပမလား။ မမ

ေျပာဆလသည သတငးစကားမား ပမေကာငးမြနလာေစေရးႏင မမဥးတညပရသတဆသ႔ ေရာကရႏင

ေရးအတြက အျခား ေကးရြာမား၊ အပစမား သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးမားႏင မတဖကဖြ႔စညးျခငးက ပၿပး

ဗဟာေျမာကႏငမလား။

အေသးစတ သတငးအခကအလကမားႏင လမးညႊနခကမားအတြက

Inya Institute ၏ “လမႈသေတသန နညးနယ လကစြ မတဆက” (အလယအလတအဆင

19 - ပ ႔ ပးအခကအလက အေသးစတ၊ အလယအလတအဆင ၂၀ - အစရငခစာတစေစာင

ေရးသားျခငးႏင အလယအလတအဆင ၂၁ - မ၀ါဒႏင စညးရးေတာငးဆမႈဆငရာ သးသပခက

ေရးသားနညး)


151

7 - 2 &&Sdvmonfh&v'frsm;udk aus;&Gmvlxktm; wifjyjcif;? jzefYjzL;jcif;ESifh vufawGUvkyfief;rsm;twGuf tpDtpOfa&;qGJjcif;

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ ၿပးဆးသြားသညႏင မတတမးတငႏငခ ႔ေသာ အဓကရလဒမားက ေဒသခ

ေကးရြာလထအား ျပနလညတငျပႏငေရးအတြက ေကးရြာအစညးအေ၀း ေခၚယပါ။ ေကးရြာလထအတြက မညသည

စာတမးမား ျပငဆငထားသငသညက အဓကရလဒမားတငျပေဆြးေႏြးခသည ယခင အစညးအေ၀းမာကတညးကပင

ေဆြးေႏြးညႏႈငးၿပး သေဘာတညခက ရယထားသငသည။ အစရငခစာႏင/သ႔မဟတ ေကးရြာအေျချပမတတမးတ႔က

သာမက ေကးရြာအတြငး လကနာရနစညးကမးခကမားအား ပႏပေဖာျပထားသညပစတာမားအျပင မတတမးျပစျခငး

လပငနးစဥအတြငး ေရးဆြထားသည ေျမပမားကလညး အဆပါအစညးအေ၀းသ႔ ယေဆာငသြားရပါမည။ စာရြကစာတမးမား

ႏင ေျမပမားအားလးသညလညး ေကးရြာတြင အသးျပေနသည ေဒသခဘာသာစကားမားျဖငသာ ျဖစရပါမည။

ထအစညးအေ၀းတြင ရြာသားမားသည မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥ၏ အဓကရလဒမားအေပၚတြင ထပမ၍

ျပနလညသးသပႏငေသးေသာျငား ဆကလကလပေဆာငမည လပငနးစဥမားႏင မတတမးျပစထားမႈမားက စညးရး

ေတာငးဆမႈအတြက ျဖန႔ျဖးျခငးႏင အသးျပျခငးဆငရာ လပငနးမားအေၾကာငးကသာ အဓကထားေဆြးေႏြးညႏႈငးသင

ပါသည။ ထသ႔ေဆြးေႏြးရာတြငလညး ၿပးခ႔သညအပငးတြင တငျပခ႔သညအတငးပင အဓကရညမနးခကႏင သတငး

စကားမား မညသ႔ျဖစသည၊ မညသည ပရသတအား ဥးတညထားသည ဆေသာ အခကမားအပါအ၀င မညသညထတ

ကန သ႔မဟတ စာရြကစာတမးမား ျပငဆငထားသငသညတ႔က ထညသြငးစဥးစားရပါမည။ ပထမလပငနးဆငအျဖစ မတ

တမးျပစမႈလပငနးစဥမ မညသည “ရလဒမား”အား ေဒသခအာဏာပငအဖြ႕အစညးမားသ႔ေ၀မမည၊ မညသညပစျဖင

ေ၀မမညတ႔က ေဒသခေကးရြာသားမားကယတငမသာ ဆးျဖတရပါမည။

tcsuftvufrsm; ydkifqdkifrI

ေဒသခလထအေနျဖင သတငးအခကအလကမားက အခ႕ပရသတမားႏင မေ၀လေသာလညး အျခားသမား

ႏငမႈ မမေ၀လၾကေပ။ အထးသျဖင အပခပမႈစနစႏစမးရသညေဒသမားတြင ဤအခကက မျဖစမေန ေဆြးေႏြးညႏႈငး

ဖ႔ လပါသည။ အခကအလကမား အထးသျဖငေျမပမားအား မညသတ႔ႏငမေ၀သငသညက မတတမးျပစျခငးဆငရာ

သငတနးေပးေနခနတြင ေဆြးေႏြးတငပငထားၿပး ေနာကဆးအဆင ေကးရြာအစညးအေ၀းတြင အတညျပခက ရယ

ထားသငသည။

ေကးရြာတစခ သ႔မဟတ တစသးပဂၢလတစဥးအား အမညထတေဖာေျပာဆျခငးသည ၎တ႔အား အႏရာယ

ကေရာကေစႏငပါသည။ စညးရးေတာငးဆမႈကစၥရပမားတြင ထရလြယသည သတငးအခကအလကမား အသးမျပမ

ေပၚေပါကလာႏငသည ဆးရႈးမႈမားႏင အကးေကးဇးမားက ချပေဆြးေႏြးထားၿပး သကဆငရာ ေကးရြာလထ သ႔မဟတ

လပဂၢလထမ သေဘာတညခက ေတာငးခရပါမည။

အခကအလကမားအား ေဒသခလထမသာပငဆငေၾကာငးက အသအမတျပႏငေရးအတြက အလြယကဆး

နညးလမးတစခမာ အခကအလကမားအား မညသ႔အသးျပသြားမညဆေသာ သေဘာတညခကအား ခေရးထားျခငးပင

ျဖစသည။ အထးသျဖင ဤအခကမာ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ေကာကယစေဆာငးရာတြင ထရအလြယဆးျဖစ

သည ေျမပမားအတြက အထးပငအသး၀ငပါသည။ ေျမပမားအား မညသ႔အသးျပရမညႏငပတသကေသာ သေဘာတည

ခကက နမနာအျဖစျပသေပးထားသည အခနး ၆၊ အပငး ၅ က ရညညႊနးကးကားႏငပါသည။ စညးရးေတာငးဆမႈ


152

အတြကကလညး မညသညသတငးအခကအလကမားအား အသးျပခြငေပးႏငမညက ေကးရြာသားမားႏင ေဆြးေႏြး

တငပငပါ။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအား ကညပ႔ပးေပးေနသည CSO မား သ႔မဟတ NGO မားအေနျဖင အလပရ

ေဆြးေႏြးပြႏင မ၀ါဒသးသပခက တစခခငးစတငးအတြက အခကအလကမားသးစြခြင ေတာငးခေနရမညဟ မဆလပါ။

သေဘာတသတမတထားသည ဥးတညခကမားထက ပမထေရာကမည စညးရးေတာငးဆမႈ အတြကဆပါက သေဘာ

တသတမတထားသည စညးမဥးမားႏငအည အခကအလကမားအား သးစြခြငက NGO ႏင ေဒသခလထတ႔အၾကား

သေဘာတညခကရယထားႏငပါသည။ ဥပမာဆရလင မ၀ါဒႏင ဥပေဒမားတြင ရးရာေျမလပပငခြငအား တရား၀ငအသ

အမတျပခရမႈ ရရလေၾကာငးက ေနာကဆးအႀကမကငးပျပလပသည အစညးအေ၀းတြငမ ေဒသခလထက သေဘာတ

ခြငျပျခငးမးျဖစသည။ ထအခါၾကမသာ NGO အေနျဖင မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမ ရရလာသည အခကအလကမား

က အဆပါရညရြကခကအတြက စညးရးေတာငးဆရာတြင ထညသြငးအသးျပႏငမည ျဖစသည။

အခကအလကအသးျပမႈႏငပတသက၍ သေဘာတညမႈတစခ တညေဆာကသညအခါတြင ေအာကပါေမးခြနး

မားက ထညသြငးစဥးစားပါ -

1. စညးရးေတာငးဆမႈျပလပသညအခါတြင ေကးရြာအမညက ထတေဖာေျပာဆမာလား။ သ႔မဟတ အမည

အတအကႏငပတသကသည သတငးအခကအလကမား ထတေဖာေျပာၾကားျခငးမျပဘ ေယဘယ

နယေျမတစခအျဖစသာ ရညညႊနးမာလား။

2. စညးရးေတာငးဆမႈတြင အသးျပမညအရာမား၌ လပဂၢလမားက အမညႏငတကြ ထတေဖာေျပာဆမာ

လား။ စညးရးေတာငးဆမႈတြင အသးျပမညအရာမား၌ လပဂၢလမားက ဓါတပႏငတကြ ေဖာျပမာလား။

3. မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအတြငး ေရးဆြခေသာ ေျမပမားက ေနာကပငးတြင မညသ႔အသးခသြား

မညနညး။ ေျမပမားက ေျမယာမတပတငမႈလပငနးေတြမာ အသးျပသြားမာလား။ ဒါမမဟတ သေတသန

လပငနးန႔ ေဆြးေႏြးမႈသကသကအတြကပလား။ ေျမပေတြထမာ ႀကတငကာကြယထားရမယ ထရလြယ

တ သတငးအခကအလကေတြ ပါ၀ငေနသလား။

7 - 3 vufawGUvkyfief;azmfaqmifrI

အခ႕ေသာလကေတြ႕လပငနးမားသည မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥျပငပမ ပဂၢလမား (အစးရ၊ ပဂၢလက က႑၊

အျခားေကးရြာမား၊ မဒယာ)ႏင ဆကသြယေဆာငရြကေရးက အဓကထားလပေဆာငရတတသည။ အျခားေသာ လပ

ငနးမားကမ မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငပတသကေနသည ေကးရြာလထမားအတြငးမ ပဂၢလမားႏင ခတ

ဆကေဆာငရြကမႈက အားျပထားသည။

အကယ၍ ရးရာေျမလပပငခြငမားက မတတမးျပစထားသည႔ ေကးရြာအမားအျပားရသညဆပါက ထေကးရြာ

မားအခငးခငး ၎တ႔၏ရလဒမားက ျပနလညေ၀မႏငရနအတြက ေတြ႔ဆပြတစခ စစဥေပးရပါမည။ ထ႔အျပင မတတမး

ျပစမႈမားက ေ၀မေပးႏငရနအတြက အျခားေသာ ဆကစပအပစမား (အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညး၊ မဒယာ၊ အစးရ၊

အျခားေကးရြာမားမ ကယစားလယမား)ကလညး ဖတၾကားသငပါသည။ သတငးအခကအလကမားအား စစစအတညျပ

ျခငး၊ အသအျမငဖြငေပးျခငးႏင ေရ႕ဆကလပမည႔လပငနးစဥမားအေၾကာငးက ပမမားျပားသညအဖြ႕၀ငမားႏင တငပင

ေဆြးေႏြးျခငးတ႔အတြက ဤအစညးအေ၀းက အသးျပႏငပါသည။


153

pnf;½kH;awmif;qdkrI

ကြနယကခတဆကျခငး - ေျမႏငသယဇာတ စမခန႔ခြမႈစနစမားအေၾကာငး ရငးလငးေျပာၾကားျခငးႏင ေကးရြာမား

ကယစား စညးရးေတာငးဆျခငးတ႔က နယေျမခအဆင၊ ေဒသတြငးအဆငႏင ႏငငေတာအဆင အစညးအေ၀းပြမား၊ ချပ

ေဆြးေႏြးပြမားတြင ေကးရြာသားမားကယတင ရငးလငးေျပာဆႏငၾကသည။ ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငးက

စတပါ၀ငစားသည NGO ၀နထမးမားႏင အျခားေသာ ေကးရြာ ကယစားလယမားအတြက သငတနးမားစစဥေပးျခငး

သည သကဆငရာေကးရြာလထအတြကမ ၎တ႔၏ လပငနးကြၽမးကငမႈမားက ျပနလညေ၀မႏငၾကၿပး စညးရးေတာငးဆမႈ

အတြက မတဖကဖြ႕စညးတညေဆာကျခငးကလညး ပပးေပးရာေရာကပါသည။

မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥမတစဆင ရရလာသည အသပညာမားႏင အရနအဟနတ႔ေၾကာင ေဒသခ ေကးရြာ

သားမားအေနျဖင ရးရာေျမလပပငခြင အသအမတျပခရေရးက ႏငငေရးစငျမငထကတြင ပမခငမာစြာ ရပတညေနသည

က ေတြ႕ျမငလလာၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညေထာငစအဆင၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငတ႔မ လႊတေတာကယစား

လယမားအား စညးရးေတာငးဆျခငး၊ ျပညေထာငစအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတ႔တြင ပါ၀င

လျခငးတ႔ျဖစသည။

မ၀ါဒႏင ဥပေဒမားတြင ထညသြငးျခငး - တညရေနဆဥပေဒမားအား ျပနလညသးသပျခငး သ႔မဟတ ဥပေဒ

အသစမား ေရးဆြျခငးႏင သကဆငရာ အစးရဌာနမားႏင ေ၀မျခငးတ႔တြင မတတမးျပစမႈရလဒမားက အေျခခသြငးအား

စမားအျဖစ အသးျပႏငပါသည။ အျခားတစဖကတြငလညး EAO မားသည ေျမယာမ၀ါဒ အသစမားက ေရးဆြလကရရာ

ထမ၀ါဒအခ႕သည အမားပငေျမ အသအမတျပလကမတ ထတေပးႏငေရးအတြကက ေဒသခေကးရြာမားမ ဥးစး

ေဆာငရြကခသည ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစထားမႈမားအား အေျခခထားၾကသည။ အခ႕ေဒသမားတြငမ ေျမသမး

ဆညးခရမႈမားမ ကာကြယႏငေရးအတြက ဤကသ႔ မတတမးျပစျခငးက ဗဟာတစရပအျဖစ အသးျပတတၾကသည။

ajrvkyfydkifcGifhtm; umuG,fEdkifa&;

အမားျပညသ၏ အသအျမငပြငလငးလာေစေရးတြင မတတမးျပစထားသည ေျမသမးဆညးခရမႈဆငရာ နမနာ

ျဖစရပမားက အသးျပႏငေပသည။ ေျမသမးဆညးခရမႈအားေျဖရငးရာတြင သတငးစာရငးလငးပြမားႏင မဒယာခတ

ဆကထားမႈမားကလညး ဖအားတစရပအျဖစ ေပါငးစပအသးျပႏငပါသည။

အေျခအေနေပးသညအျပင လအပမညဆပါက တရားရးတြငတရားစြဆႏငေရးကလညး ထညသြငးစဥးစားထား

ရပါမည။ ေျမသမးခရမႈမားအတြက ဥပေဒဆငရာအႀကၪာဏမား ပပးေပးႏငသည အခမေရ႕ေနမားႏင NGO မား ရၾက

ပါသည။

a'ocHtpktzGJUrS ajrtokH;csrIrsm;ESifh pDrHcefYcGJrIqdkif&m tpDtpOfa&;qGJjcif;

မတတမးျပစျခငးရလဒမားအေပၚတြင အေျခခ၍ မညသညေျပာငးလမႈမားပငဆငလၾကသညက ေဒသခ လထ

အတြငး ေဆြးေႏြးပြမား ဖနတးေပးရပါမည။ ေဆြးေႏြးပြမား ထသ႔စစဥရာတြငလညး အဆပါေျပာငးလမႈမား ေပၚေပါက

လာေရးအတြက လအပသညလပငနးမား တာ၀နယေဆာငရြကႏငမည ပဂၢလမားအား တာ၀နေပးအပထားရမည။


154

aemufqufwGJ azmfjycsufrsm;

aemufqufwGJ 1 toHk;0ifEdkifaom &if;jrpfrsm;

ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ လမးညႊနမား -

• ေျမပေရးဆြျခငးဆငရာ လပထးလပနညးအမးမး၏ အားနညးခက၊ အားသာခကမား သးသပခကအတြက IFAD

မ ျပစထာစသည လထပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင ေျမပေရးဆြျခငး အေလအထေကာငးမားက ေလ႔လာၾကညပါ။

https://www.ifad.org/documents/10180/d1383979-4976-4c8e-ba5d-53419e37cbcc

• မမေရးဆြေသာ ေျမပမားသည ပဋပကၡျဖစႏငေျခမားက အေလးထားစဥးစားထားဖ႔ လပါသည။ ထအတြက ကနး

ဘရစခတကသလ၊ CDA ပးေပါငးေလ႔လာမႈစမကနးမ Goddard, N. ႏင M. Lempke 2013 တ႔ ပးတြေရးသားထားေသာ

“ေျမယာလပပငခြငႏင ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြငတ ႔တြင ဆးရႈးထခကမႈ မရေစရ။ ပဋပကၡျဖစလြယသည ေျမယာ

စမကနးမားအား ဒဇငးေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး”က ေလ႔လာၾကညပါ။

http://cdacollaborative.org/publication/do-no-harm-in-land-tenure-and-property-rights-designing-and-

implementing-conflict-sensitive-land-programs/


155

• လထပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင ေျမပေရးဆြျခငးႏငပတသက၍ အငတာနကေပၚမ အခမသငတနးအေၾကာငး သရလပါက

နယသာလနႏင IFAD (အတလ) (ISBN: 978-92-9081-446-7) CTA မ တငဆကလကရသည “လထပးေပါငး

ပါ၀ငမႈျဖင ေဒသအလကေဖာျပခကမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားအား စမခန႔ခြမႈႏင ဆကသြယျပနၾကား

မႈ သငတနးအစအစဥ” က ေလ႔လာၾကညပါ။ http://pgis-tk-en.cta.int/

• 3D ေျမပေရးဆြမႈမားအတြက Rambaldi, G. ႏင J. Callosa-Tarr တ႔ ပးေပါငးေရးသားထားသည “လထပးေပါငး

ပါ၀ငသည႔ 3D ေျမပေရးဆြမႈအတြက ေမာဒယလပစထငျခငး - လမးညႊနစညးမဥးမားႏင လကေတြ႔လပေဆာငမႈမား”

က ေလ႔လာၾကညပါ။ http://www.iapad.org/wp-content/uploads/2015/07/p3dm_arcbc.pdf

• ျမနမာႏငငရ ေဒသခလထဥးေဆာငမႈျဖင ေကးရြာအပစအဆင သယဇာတရငးျမစမား မတတမးျပစျခငး - CSO

မားအတြက လမးညႊန 2016။ USAID မ ထတေ၀ထားျခငးျဖစၿပး အဂၤလပ၊ ျမနမာဘာသာတ႔ျဖင ရယႏငပါသည။

• “ျမနမာႏငငရ ေကးရြာလထအဆင ေျမအသးခမႈႏင လပပငခြငမားအား အကျဖတဆနးစစျခငး - ကြငးဆငး၍

အခကအလက ေကာကယၾကမညသမားအတြက လမးညႊနခက (၂၀၁၆)” ။ USAID မ ျပစထတေ၀ထားျခငးျဖစၿပး

ျမနမာ၊ အဂၤလပ ႏစဘာသာျဖင ရရႏငပါသည။

အျခားေသာ လကစြစာအပမား -

• ေျမယာလပပငခြငအား မတတမးျပစျခငးႏင ေဒသခလထအေနျဖင ၎တ႔၏ ေျမယာ လပကငပငဆငခြင ကာကြယ

ေရးအတြက အေထာကအကျဖစေစမည နညးဗဟာမား ေရးဆြျပစေရးဆငရာ လမးညႊနခကအတြက NAMATI

အဖြ႔မ Knight, R. J. ႏင Vogelsang, M. Brinkhurst. 2016 တ႔ ေရးသားျပစထားသည “ေဒသခလထ၏ ေျမယာ

ကာကြယႏငေရး ကညပ႔ပးသမားအတြက လမးညႊနခက” က ၾကညပါ။

https://namati.org/resources/community-land-protection-facilitators-guide/

• လမႈသပၸ သေတသနလပငနး အသးခကရယာမားႏငပတသကသည ရငးျမစမားအတြက Inya Institute မ ေရးသား

ထတေ၀သည “လမႈသေတသန နညးနယ မတဆက (၂၀၁၅)” က ၾကညပါ။ အဂၤလပ၊ ျမနမာ ဘာသာတ႔ျဖင

ရယႏငပါသည။ http://www.lift-fund.org/introduction-social-research-methods-english-and-myanmar.

အျခားေသာ သငတနးေပးျခငးဆငရာ အေၾကာငးအရာမားကလညး ေအာကပါလပစာတြင ၀ငေရာကေလ႔လာၾကညပါ။

http://www.inyainstitute.org/wpcontent/uploads/2014/03/TrainingModule_english.pdf

• အေႏာငအဖြ႔ကငး၍၊ ႀကတင၊ ချပအသေပးထားၿပး၊ သေဘာတညခကရယမႈလပငနးမားအား မညသ႔ ေဆာငရြကရ

မညက Oxfam Australia မ ထတေ၀ထားသည လမးညႊနခကမားႏင ဆရာကငလကစြတ႔က ေလ႔လာၾကညပါ။

https://www.oxfam.org.au/what-we-do/mining/free-prior-and-informed-consent/

• ႏငငေတာအဆင စားနပရကၡာဖလေရး လပငနးစဥမားႏငအည လယယာ၊ သားငါး၊ သစေတာက႑မားရ လပ

ပငခြငစမခန႔ခြရာတြင လကနာကငသးသငသည လမးညႊနခကမားအား အေကာငအထညေဖာႏငေရးအတြက

အေထာကအကျဖစေစမည လမးညႊနခကမားအတြက FAO ၏ “အမားျပညသ၏ လပပငခြငအခြငအေရးမားအား

စမအပခပမႈ” က ၾကညပါ။

• လ႔အခြငအေရး အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ စေပါငးပငဆငမႈ အခြငအေရးမား ခးေဖာကခရမႈမားက

မတတမးျပစျခငးႏင စေဆာငးေကာကယထားသည အခကအလကမားအား စညးရးေတာငးဆမႈအတြက အသးခပ


156

တ႔အတြက အဆငအလက ညႊနၾကားခကမားက AIPP မ ထတေ၀ခ႔သည လကစြစာအပအား ေလ႔လာၾကညပါ။

http://aippnet.org/indigenous-peoples-human-rights-defenders-field-handbook-on-human-rights-

documentation-and-advocacy/

• ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကျငာစာတမး (UNDRIP) ႏင ပတသက၍ ပညာေပးလပ

ငနးမား ေဆာငရြကလပါက AIPP မ ထတေ၀ထားေသာ ျမနမာ၊ အဂၤလပ ႏစဘာသာျဖင ျပစထားသည စာရြကစာ

တမးမားက ၾကညပါ။ http://aippnet.org/rights-updated-training-manual-on-the-undrip-volume-2/

• ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈႏင ျပနာမားအေၾကာငးက မဒယာသမားမားသရလာေစရန၊

ဌာေနတငးရငးသားမား၏ စးရမပပနမႈမားက မဒယာသမားမားမ သတငးေရးသားလာၾကေစရန မညသ႔ ဆြေဆာင

တကတြနးသငသညဟေသာ လကေတြ႕လမးညႊနမားအေၾကာငးက ျမနမာ၊ အဂၤလပႏစဘာသာျဖင ဖတရႈႏငသည

ေနရာ - http://aippnet.org/practical-guide-for-media-practitioners-on-indigenous-peoples-issues-in-

asia-new-publication/

စာတမးမား ရာေဖြရမညေနရာ -

MYLAFF: mylaff.org

Burma Library: www.ibiblio.org/obl

ေျမပမား ရာေဖြရမညေနရာ -

Google Earth

MIMU: http://www.themimu.info

aemufqufwGJ 2 tusKd;oufqdkifolrsm; pdppfoHk;oyfcsuf

ႀကတငျပငဆငမႈအဆင

FPIC ၊ ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခႏင မတတမးျပစျခငးအစအစဥတ႔အတြက ညႏႈငးအစညးအေ၀း

ဖတၾကားပါ -

ကညပ႔ပးမညသမားအား ေလ႔ကငသငၾကားေပးျခငး


မတတမးျပစျခငးအဆင

ပထမအႀကမ ေကးရြာအစညးအေ၀း


မတတမးျပစျခငးဆငရာ အေၾကာငးအရာေခါငးစဥမား

ေကးရြာ နယနမတမား


ရးရာေျမလပပငခြင မတတမးျပစျခငး


157


စစစအတညျပျခငးဆငရာ ေကးရြာအစညးအေ၀း


ဆကသြယျပနၾကားမႈႏင စညးရးေတာငးဆမႈ အဆင

သေတသနလပငနးရလဒမားအား အျခားေကးရြာမားႏင ေ၀မေပးႏငေရး အစညးအေ၀း


အစရငခစာ ထတျပနတငဆကျခငး


အကးသကဆငသမားအား ချပေဆြးေႏြးျခငး

ဖတၾကားပါ - aemufqufwGJ 3 tusKd;oufqdkifolrsm; pdppfoHk;oyfcsuf

ေဒသခေကးရြာ၏ အဓက ျပနာမား

ဤေကးရြာအတြငးတြင မတတမးျပစရမည အေရးအႀကးဆးအရာမားမာ အဘယနညး။ မတတမးျပစသငသည

ေျမယာပဋပကၡမား ရပါသလား။ မတတမးျပစသငသည ရးရာေျမလပပငခြငဆငရာ ထးျခားျဖစရပမား ရေနပါသလား။

ေကးရြာ၏ အေျခခ သတငးအခကအလကမား

မညသမ -

မညသ႔ -

ေဒသ၏ ေနာကခသမငး

မညသမ -

မညသ႔ -

ေျမအသးခမႈႏင ေျမစမခန႔ခြမႈ

မညသမ -

မညသ႔ -

သယဇာတရငးျမစမား လပပငခြငႏင လႊေျပာငးေပးပငခြင

မညသမ -

မညသ႔ -


မညသမ -

မညသ႔ -

ခသမာဓနညးျဖငဆးျဖတျခငး / ပဋပကၡ စမခန႔ခြေျဖရငးေပးမႈ

မညသမ -

မညသ႔ -


158

သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား

မညသမ -

မညသ႔ -

ေျမယာတြငပါ၀ငေနသည ယဥေကးမႈဆငရာ ရႈေထာငမား -

ကးကြယယၾကညမႈ၊ ေနာကခရာဇ၀င၊ ဂတ၊ ပနးခ၊ အက၊ ပြေတာမား

မညသမ -

မညသ႔ -

aemufqufwGJ 4 tajccHar;cGef;rsm;pm&if;

ျပညစစြာ ျပစေပးထားသည အေျခခေမးခြနးမားစာရငး ျဖစပါသည။ မတတမးျပစမညအဖြ႔အေနျဖင မမတ႔၏

ဥးတညခကမားႏင အဆေလာဆးေမးခြနးမားအား ေရြးခယအသးျပႏငပါသည။

t"dujyomemrsm; ေကးရြာမာ မတတမးတငသငသည ဓေလထးတမးေျမယာပငဆငမႈႏင ပတသကေသာ အေရးအၾကးဆး အပငးက

ဘာလ။

• ေျမယာကစၥႏငပတသက၍ အျငငးပြားမႈမားရပါသလား။ ရပါက မညကသ႔အျငငးပြားေနသညက ေဖာျပပါ။

• လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေကးရြာက ထခကမႈရခဖးသလား။ ရပါက ေဖာျပေပးပါ။

• ေကးရြာတြင ဓေလထးတမးေျမယာပငဆငမႈႏငပတသက၍ အထးမတသားသငေသာ (သ႕) ထးျခားေသာ

ဓေလတစခခရပါသလား။

a,bk,stcsuftvufrsm;

ေကးရြာတြင လကရလဥးေရ ဘယေလာကရပါသလ။

မညသညမးႏြယစမား ေနထငေနပါသလ။ မးႏြယစတစစတြင အမေထာငစမညမရပါသလ။

လမးစ (မား)၊ မးႏြယစ/မးစ

လမးစ (မား) မးႏြယစ/မးစ အမေထာငစ အေရအတြက လဥးေရ

စစေပါငး


159

မညသညဘာသာက ကးကြယၾကပါသလ။ ဘာသာတစမးတြင အမေထာငစမညမရပါသလ။

ယခငက လဥးေရဘယေလာကရပါသလ။ (လြနခေသာ ၁၀ ႏစ၊ ၅၀ ႏစ)

ေကးရြာထက ဘယသေတြ လာေရာကေရႊ႕ေျပာငးေနထငေနၾကသလ။

ေရႊ႕ေျပာငးလာသအမးအစား လဥးေရလာေရာကေနထငရသည

အေၾကာငးအရာ

စစေဘးေရာငဒကၡသညမား

ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား

ေကးရြာသား/သႏင အမေထာငကၿပး

လာေရာကအေျခခေနထငသမား

မညသေတြ ေကးရြာမ ထြကသြားၾကပါသလ။ ပဋပကၡကေရာငတမးရနအတြက ေကးရြာမ ထြကသြားရျခငး ရပါ

သလား။ ရပါက လဥးေရ ဘယေလာကလ။ အလပအကငရာေဖြရနအတြက ေကးရြာမထြကသြားရျခငး ရပါသလား။ ဘယ

ေနရာက ထြကသြားျပး၊ မညသညအလပမးက လပကငေနၾကပါသလ။ ေကးရြာမထြကသြားသည အခနကာလမာ တစ

ႏစပတလးလား (သ႕) လပငးလား။ တစႏစအတြငးမာ ဘယအခန(လ) ေတြမာ ထြကသြားေလရပါသလ။

ေကးရြာမာ မညသည အေျခခအေဆာကအအမား ရပါသလ။ စာသငေကာငး၊ ကနးမာေရးေဆးေပးခနး၊

ဘရားေကာငး၊ ဘနးၾကးေကာငး၊ အျခား….။

ေကးရြာက ဘယလလာေရာကၾကပါသလ။ မညသညေကးရြာမလမား လာေရာကေလရပါသလ။ ကားလမး၊

ေမာေတာဆငကယလမး၊ ရာသပငးသာအသးျပ၍ရေသာလမး၊ လမးေလာကလမး၊ ေရလမး။

ေကးရြာတြင အသးျပေနၾကေသာ စြမးအငက မညသညအရငးအျမစမရရပါသလ။

အသးျပေသာ

အမေထာငစအေရအတြက

စြမးအငအတြက မညသက

အကနအကခရပါသလ။ စြမးအင

အရငးအျမစတစခခငးစအတြက

ဘယႏစႏစ အသးျပၾကပါသလ။

ထငး

ဆလာျပား

မးစက

ေရအားလပစစ


160

ေကးရြာတြင NGO (သ႕) CSO စမကနးတစခခ ရပါသလား။ ရပါက မညသညအဖြ႕အစညး၊ မညသညစမကနး

တြင မညသညလပငနးက လပကငၾကပါသလ။

aus;&Gmordkif;aMumif;

ေကးရြာသမငးေၾကာငး၏ အခနျပမဥးေရးဆြမညဆပါက အသးျပႏငမည ေမးခြနးအခ႕ ရပါသည။ ေဆြးေႏြးမႈ

မားအတြငး မျငမးကးကားႏငရနအတြက ေျမပတစခကလညး အရနသင ေဆာငထားရပါမည။

ဤေနရာတြင ေကးရြာက မညသညခႏစက စတငတညေထာငခပါသလ။

လြနခေသာတစခနခနက ေကးရြာက အျခားတစေနရာရာသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ခဖးပါသလား။ ေျပာငးေရႊ႕ခ႔ရပါက

ဘာေၾကာငလ။

အရငကေကးရြာ၏ တညေနရာႏင ဘာေၾကာင အျခားတစေနရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ခရသညက ေဆြးေႏြးပါ။ (ဥပမာ

- စစတပမလာေရာကအေျခခၿပး အတငးအဓမၼခငးေစမႈေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး (သ႕) ေျမသမးဆညးခရေသာေၾကာင

ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး (သ႕) သဘာ၀ေဘးအႏရာယတစခခေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး)

မညသညအေၾကာငးအရာက ေကးရြာ၏လဥးေရေျပာငးလမႈက ျဖစေစပါသလ။ (ပဋပကၡ၊ အစာေရစာ ရားပါးျခငး၊

ကပေရာဂါျဖစျခငး၊ အတငးအဓမၼေျပာငးေရႊ႕ခရျခငး)

ေကးရြာတြင မညသည ႏငငေရးအရေျပာငးလမႈ ၾကးၾကးမားမား ျဖစေပၚခပါသလ။ ဘယအခနတြင ျဖစေပၚခ

ပါသလ။

vkyfydkifcGifh? toHk;jyKcGifhESifh vTJajymif;ay;ydkifcGifh

အသးျပမညနညးစနစမား - ပၾကမးဆြျခငး၊ ေကာငးကငေျမပ အသးျပျခငး၊ အပစလက ေဆြးေႏြးျခငး၊ အမေ

ထာငစ၏အရငးအျမစကေဖာျပေသာ ပၾကမးေရးဆြျခငး

မညသကပါ၀ငေစမာလ - မတညေသာလအပစမား၊ အမေထာငစမားက အငတာဗးျခငး

vkyfydkifcGifhESifh &,loHk;pGJydkifcGifh

ေျမယာပငဆငမႈအမးအစား ဘယႏစမးရပါသလ။

(တစဥးခငး၊ အမေထာငစအလက၊ မသားစအလက၊ မးႏြယအလက၊ မးႏြယစအလက၊ ေကးရြာအလက၊ ဘးဘြား

တ႕၏ပငဆငမႈအရ၊ အျခား…..)

ေျမယာႏင အျခားအရငးအျမစမားက ပငဆငမႈအမးအစားအလက မညသကပငဆငခြငရသည စသညတ႕

အေပၚ ကြာျခားခကကေဖာျပပါ။

ေျမအသးခမႈတစခစအတြက ယခကသ႔ ေမးျမနးပါ -

ဒေျမအသးခမႈပစအမးအစားအတြက ဘယလပငဆငမႈမးေတြရထားသလ။

ဒေျမအသးခမႈပစအမးအစားက ဘယသေတြ ပငဆငခြငေလာကထားႏငၾကလ။


161

ေျမအသးခမႈ

ပစအမးအစားမညသမပငဆငခြငရသည မညသညရငးျမစ

မညကသ႔ လႊေျပာငး

ေပးႏငသည

သစေတာ -

ေဒသခလထမ

ကာကြယေပးထားသည

သစေတာမား

မးႏြယစ သ႔မဟတ ရပရြာ

ေခါငးေဆာင

ေဒသခလထမ ကာကြယ

ေပးထားသည သစေတာ

ဧရယာ၊ သစေတာရငးျမစ

မားႏင ပတသကသည

အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖ

ရငးေပးရန တာ၀နရ

အေမြေပးျခငး

ေကးရြာအတြငး ေနထင

သည အမေထာငစမား

သစ၊ ေလာငစာထငး၊

သဘာ၀ ေပါကပငမား

ေဒသခလထအျဖစ ေကး

ရြာအတြငး ေနထငလကရ

သ

ေဒသခလထ ေကးရြာအတြငးအေဆာက

အဥမားအတြက သစႏင

ေလာငစာထငး (ေကာငး ၊

အစညးအေ၀းခနးမ၊ ေဆး

ခနး၊ စသည ....)

ေဒသခလထအျဖစ ေကး

ရြာအတြငး ေနထငလကရ

သ

တစဥးခငး/အမေထာငစ ေကးရြာအတြက အလပအ

ေကၽြး ျပခ႔သည အတငးအ

တာေပၚမတည၍ တစဥး

ခငး သ႔မဟတ အမေထာင

စအလကအား သစေတာ

ဧရယာမားက ခထားေပး

သည

အေမြ ဆကခရယၾကသည႔

မးဆကသစမား

သစေတာ -

ပဂၢလကပင

သစေတာကြက

အမေထာငစ အမေထာငစမ စကပး ၊

ရတသမး၊ ျပနလညစကပး

ၾကသည။

ေလာငစာထငး၊ သစ၊

သဘာ၀ သးႏမား

သစပငစကပးျခငးျဖင က

နဥး ပငဆငလပကင ၾက

သည။ မလစကပးခ႔သ၏

မသားစ ၀င မားမ အေမြ

ဆကချခငးျဖင လကဆင

ကမးပငဆငလာ ၾကသည။

တစခါတရတြင ထတေရာငး

ျခငးမးလညး ရႏင။


162

စားကကေျမ ေဒသခလထ အမားပင စားကကေျမက

ေကးရြာအတြငး ရ အ မ

ေထာငစမားက အသးျပ

ၾကသည

ေကးရြာအတြငး ေနထင

လကရသ

ဥယဥၿခ အမေထာငစ သးႏမား သစပငစကပးျခငးျဖင က

နဥး ပငဆငလပကင ၾက

သည။ စကပးမည ေနရာ

အေပၚ မတည၍ ခြငျပခက

ေတာငးခ ရသည။ မလစက

ပးခသ၏ မသားစ၀ငမားမ

အေမြဆကချခငးျဖင လက

ဆငကမး ပငဆငလာၾက

သည။ တစခါတရတြ င

ထတေရာငးျခငးမးလညး

ရႏင။

သစေတာ၊ ဥယဥၿခႏင စားကကေျမတ႔အတြက ဥပမာမားေပးပါ။ ေဒသခလထမ အသးျပလကရသည ေျမ

အသးခမႈပစမားႏင ရငးျမစမားကလညး ျဖညစြကေပးပါ။

ေျမယာ သ႔မဟတ ရငးျမစတစခက ဘယလနညးလမးေတြန႔ ရယခြင၊ အသးျပခြငေတြ ရပါသလ။

တစစတစဥး ပငဆငထားတ႔ေျမေပၚမာ အျခားသေတြက ဟငးသးဟငးရြက ၀ငခးတာ၊ အမလကတာမး

လပလ႔ရတ႔ ေနရာေတြ ရပါသလား။

ေကးရြာအတြငးမ မညသမဆ ခးယသးစြႏငေသာ ရငးျမစမား ရပါသလား။

vTJajymif;ydkifcGifh

တစစတစေယာကသည ေျမယာက မညကသ႔ ပငဆငခြငရလာသလ။ (အေမြဆကချခငး၊ ၀ယယျခငး၊ လက

ထပထမးျမားျခငး၊ ငားရမးျခငး၊ လကေဆာငရရျခငး၊ အေမြစားအေမြခရရျခငး၊ အျခား…..)

ေျမယာအသးခမႈပစအလက ေျမယာပငဆငခြငရရဖ႕ စညးမဥးစညးကမးေတြရပါသလား။

ေျမယာက ဘယလအေမြဆကခၾကသလ။ မသားစ၀ငအၾကားမာ ေျမယာက ဘယလ ခြေ၀ၾကသလ။

အမးသမးန႔ အမးသားေတြအတြက ေျမယာကအေမြဆကခပငခြငမာ ကြာျခားခကေတြ ဘာရလ။

တစစတစေယာကကေျမကေရာငးခလလင၊ စညးမဥးစညးကမးေတြ ဘာရလ။ ဘယသေတြက ေရာငးခြငရလ။

ဘယသေတြက ေရာငးခြငမရဘးလ။


163

ေကးရြာျပငပမလာၿပးေနထငတသေတြအတြက ေျမယာကပငဆငခြငရဖ႔ (သ႔) အသးျပခြငရဖ႔ ဘယလ စညးမဥး

စညးကမးေတြရလ။ သတ႔ေတြ ေျမက၀ယယခြငရၾကသလား။ ရရင ဘယလ အေျခအေနမးမာ ၀ယယခြငရၾကသလ။

တစစတစေယာကက ေကးရြာကေနထြကသြားရင၊ သပငဆငခဖးတေျမက ဘယလျဖစသြားလ။

တစျခားတစဥးကေျမငားရမးဖ႕အတြက စညးမဥးစညးကမးေတြဘာရလ။

ေျမက ေခးေငြရရဖ႔ အေပါငပစၥညးတစခအေနန႔ အသးျပလ႔ရလား။

e,fedrdwftydkif;tjcm;rsm; owfrSwfjcif;

အနးအနားေကးရြာေတြက ဘာေတြလ။ ေကးရြာပငနကနယနမတက ဘယသက တာ၀နခၿပး သတမတေပးခ

တာလ။ ဘယတနးကလ။

ေကးရြာအခငးခငးအၾကား နယနမတသတမတခကေတြက ဘယလသတမတခၾကတာလ။

ေကးရြာနယနမတေတြက ျပငဆငသတမတတနးက ဘယသေတြ ပါ၀ငခလ။

နယနမတသတမတခကေတြက ရငးလငးျပတသားမႈေကာ ရရ႕လား။

နယနမတမဥးတညရတ႔ေနရာန႔ပတသကၿပး ရြာသားေတြအၾကားမာ သေဘာထားကြလြတာမး ရသလား။

ေကးရြာနယနမတမဥးအေပၚမာ ရြာတငးက ၀ငးၿပးေ၀မသးစြေနတ႔ ဧရယာေတြ ရသလား။

ေကးရြာထမာေကာ တစဥးခငးရ႕ေျမယာပငဆငမႈေတြက ဘယလသတမတၾကသလ (ေကာကတး၊ သစပင၊

တင၊ ခ၊ စမးေခာငး၊ သးႏအပင၊ အမတအသားအေနန႔ စကထားတ႔အပင၊ အျခား)

&,loHk;pGJydkifcGifh

တစစတစေယာကဟာ ေျမယာ(သ႔)သဘာ၀အရငးအျမစတစခခက ပငဆငျခငးမရဘ အသးျပခြငရေနၾကတ

နညးလမးမား ဘာရလ။

ေျမကငားရမးအသးျပေနရသတစဥးဟာ ငားရမးထားတေျမေပၚမာ ဘာေတြလပကငလ႔ရလ။ ဘာေတြက လပလ႔

မရဘးလ။

တစျခားတစေနရာမာေမြးဖြားၿပး၊ လကရေကးရြာမာ အေျခခေနထငေနတသေတြအတြက ေျမယာန႔ ပတသကတ

အခြငအေရးေတြ ဘာရလ။

ab;jzpfvG,fonfh tkyfpkrsm;twGuf ar;cGef;rsm;

ေျမယာပငဆငခြင၊ အသးျပခြင၊ အေမြဆကခခြငန ႔ ၀ယယခြငေတြမာ အမးသမးန ႔ အမးသားတ႔အၾကား

ကြာဟမႈရပါသလား။

မဆးမတစဥးသည မညသညေျမမးက ပငဆငခြငရပါသလ။ မညသညေျမမးက အသးျပခြငရပါသလ။ သမရ႕

သားသမးေတြက မညသညေျမမးက အေမြဆကခခြငရၾကပါသလ။

မဘမတစဥးအတြက မညသညေျမမးက အသးျပခြငရသလ။ မညသညေျမမးက အေမြဆကခခြငရသလ။


164

tpdk;&rS todtrSwfjyKxm;aom ydkifqdkifcGifhrsm;

ေကးရြာမာ မညသညေျမယာမတပတငအမးအစားက အသးျပၾကသလ။ လဥးေရဘယေလာကက ေျမယာ

မတပတငရၾကသလ။ မညသညေျမအမးအစားေတြမာ မတပတငရၾကသလ။

အမေထာငစ ဥးေရ ေျမ အမးအစား

မညသညအခနတြင

စတငရရခပါသလ။

ေလာကလြာတငျခငး အဆငဆင

က ေဖာျပပါ။ မညသေတြက ေျမယာ

မတပတငက မရရၾကတာလ။

ပစ ၇

ပစ ၁၀၅

ေျပစာ

တငးရငးသား

လကနကကငမားမ

ထတေပးေသာ

ေျမယာမတပတင

လအေရအတြကဧရယာ

(ေဒသအတငးအတာျဖင)

အသအမတျပလကမတ ရထား

အသအမတျပလကမတ မရ

စစေပါငး

အစးရမထတေပးေသာ ေျမယာမတပတငရပါက မတပတငျခငးလပငနးစဥအဆငဆင၊ မညသက ပါ၀ငေဆာငရြက

ရသလ၊ အကးေကးဇးအေနန႔ ဘာရလ၊ ျပနာေတြဘာရလ ေဖာျပေပးပါ။

tzGJUtpnf;rsm;

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈတစချဖင စတငပါ။ လမႈအေျချပေျမပကအသးျပ၍ စတငေဆြးေႏြးပါ။ ေကးရြာမာ ဘယလ

အသငးအဖြ႕ေတြရသလ။ ေကးရြာတြင ဓေလထးတမးေျမယာပငဆငမႈႏငလပတသက၍ အဓက လမႈေရး အေျခခအေဆာက

အ/အသငးအဖြ႕က ဘာလ။ အစးရရ႕အပခပမႈစနစထက ဘယလအဖြ႕အစညးမးေတြရလ။ လကနကကငတငးရငးသား

အဖြ႕အစညးေတြန႔ ပတသကတ ဘယလအဖြ႕အစညးမးေတြရလ။ အဒအဖြ႕အစညးတစခခငးစရ႕ အခနးက႑က ဘယ

လရသလ။ မတညတအဖြ႕အစညးမားအၾကား တစခန႔တစခ ဘယလ ပတသကဆကဆေနၾကသလ။


165

အသးခကရယာမား - venn diagram၊ ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈ၊ ႀကတငစမျပငဆငထားသည

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား။

ပါ၀ငသမား - Venn diagram တြင ေဖာထတရရခ႔သည အဖြ႔အစညးမားမ ေခါငးေဆာငမား၊ ထခကလြယသမား

(ျဖစႏငပါက သးသန႔အပစမား သ႔မဟတ ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးေဆာငပငးမ မဟတသမားအား တစဥးခငး

ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးတ႔ ျပလပပါ)

ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈမားတြင လမႈအေျချပေျမပမား ေရးဆြေနစဥ သ႔မဟတ လမႈအေျချပေျမပ

အတြငး၌ အဖြ႕အစညးမား ထညသြငးၿပးေနာက ဆကလကေဆြးေႏြးသညအခါတြင ေအာကပါေမးခြနးမားက ေမးျမနး

ေဆြးေႏြးပါ။

ေကးရြာထမာ ဘယလအဖြ႔အစညးေတြရလ။ (ရးရာဓေလေကာမတမား / ႏငငေရး အပစမား / ဘာသာေရးအဖြ႕

မား / အမးသမးအဖြ႕မား / လငယအဖြ႕မား / အစအဖြ႕ပင သစေတာတညေထာငသမားကသ႔ သယဇာတ ထတယသးစြ

သမားအဖြ႕ / ဆညေျမာငးေဖာကလပသးစြသမားအဖြ႕ / ေရလပသား အဖြ႕ / အျခား)

အဒအထက ဘယအဖြ႕အစညးေတြက ေကးရြာ/နယေျမ အမားအျပားက ခတဆကထားၾကလ။ ေကးရြာ/ နယေျမ

အမားအျပားက ခတဆကထားတ ရးရာဓေလ အဖြ႕အစညးေတြေကာ ရပါသလား။

ေကးရြာထမာ ေခါငးေဆာငေတြက ဘယသေတြလ။ (ရြာသႀကး / ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား / ေဒသခ

အဖြ႕အသးသးမ ေခါငးေဆာငမား / ေဒသအဆငအထကရ အဖြ႕အစညးမားမ ေခါငးေဆာငမား)

ေကးရြာမာ ဆးျဖတခကေတြက ဘယလခမတေလရပါသလ။ ဆးျဖတခကခတအခါမ ဘယသေတြပါ၀င

ဆးျဖတၾကသလ။

ေျမယာန႔ပတသကၿပး ေကးရြာမာ ဆးျဖတခကေတြကဘယလခမတေလရသလ။ ဆးျဖတခကခတအခါမာ

ဘယသေတြပါ၀ငၾကသလ။

ေကးရြာသားေတြန႔ေတြ႕ဆၿပးမ ဆးျဖတခကခမတႏငတာ ဘာရလ။

ဓေလထးတမးန႕ပတသကလ႕ဘယလအဖြ႕အစညး (ေကာမတ) မးေတြရေနသလ။ ဘယဓေလထးတမး အေလ

အထေတြက ခငခငမာမာကငသးေနၾကသလ။ ယခငက ခငခငမာမာကငသးခၿပး၊ အခလကရမာေတာ အနညးအကဥး

ေလာကသာကငသးေတာတ (သ႔) လး၀မကငသးေတာတ ဓေလထးတမးေတြရပါသလား။

ေကးရြာေခါငးေဆာငေတြက ဘယလေရြးခယဖြ႕စညးပါသလ။ (ရြာလႀကး၊ ေကာမတမား၊ အျခားေခါငးေဆာငမား)

ဒေကးရြာေခါငးေဆာငေတြဟာ သတ႔ေနရာ(ရာထး)မာ ဘယေလာကၾကာၾကာ တာ၀နယလ႔ရပါသလ။ သတ႔ေတြဟာ

ေကးရြာလထရ႕ အကးစးပြားအတြက မလပေဆာငႏငတအခါမာ သတ႔က ရာထးကဖယရားလ႔ ရပါသလား။

ဓေလထးတမးအဖြ႕အစညးန႔ အစးရအဖြ႕အစညးတ႔အၾကား ဘယလ ခတဆကလပေဆာငၾကသလ။

အပခပမႈစနစႏစမးရတ ေဒသေတြမာ ဓေလထးတမးအဖြ႕အစညးန႔ အစးရအဖြ႕အစညးတ႔အၾကား ဘယလ

ခတဆကလပေဆာငၾကသလ။

ajrtoHk;csrIလကရအသးျပေနဆျဖစေသာ ေျမအသးခမႈပစမားႏင ယခငအသးခပစမားမ ေျပာငးလလာမႈမား အေၾကာငးက

ေဆြးေႏြးပါ။ ေျမအသးခမႈပစအမးမးကေန ဘယလထြကကနမးေတြက စကပး ဒါမမဟတ ခးဆြတၾကလ။ ေျမအသးခမႈပစ


166

တစမးခငး (ေလကားထစစကခငး၊ ဥယာဥၿခ၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ၊ သစေတာအမးအစားအမးမး) အလက အေသးစတ

ေဆြးေႏြးၿပးလင

၁) အဒအသးခမႈပစေတြက ဘယလစမခန႔ခြၾကလ။

၂) အဓက ထြကကနမား (ေလာငစာထငး၊ စပါး၊ ဟငးသးဟငးရြက)။

၃) ဒအသးခမႈပစက ဘယသေတြက လပပငခြငရလ။

၄) ဘယသေတြက ရယသးစြပငခြင (ေခတငားရမး၊ အခေပးငားရမး၊ အမလက စသည) ရၾကလ။

ေျမအသးခမႈပစအမးအစားႏငပတသကသည အခကအလကမား၏ အကဥးခပက ဇယားကြကအတြငး

ေရးသြငးမတသားထားႏငပါသည။

ေျမအသးခမႈပစ ပငဆငမႈအမးအစားသးႏ၊ ထြကကန ဧရယာ

(ေဒသအတငးတာ)အမစားရန စးပြားျဖစ

စစေပါငးေျမဧရယာ

ဥးတညအပစအလက ေဆြးေႏြးမႈ - ေကးရြာနယနမတအတြငးရ ေျမအသးခမႈပစအမးမးအေၾကာငး ေယဘယ

ေျပာဆျခငးျဖင စတငပါ။ ေဆြးေႏြးေနစဥအတြငး လအပပါက မျငမးႏငရနအတြက ေျမပတစခ အသငေဆာငထားပါ။

ေျမအသးခမႈပစျပေျမပတစခ ေရးဆြပါ။ သ႔မဟတ ယခငျပလပခသည ေျမပေရးဆြမႈမားမ ေရးဆြၿပးသားေျမပတစခက

အသးျပပါ။

• အဓက ေျမအသးခမႈပစေတြက ဘာေတြလ။ (ဆညေရေသာကစပါး / မးေကာငးေသာကလယ / ေတာငယာ

/ ဥယဥၿခ / သစေတာကြက / စားကကေျမ / ေဒသခလထမ ကာကြယေပးထားသည သစေတာ / အထြတ

အျမတထားသည ေနရာ)

• သတ႔ငယစဥတနးကန႔ ယခလကရ ေျမယာအသးျပမႈဟာ ဘယလေျပာငးလသြားသလ။

• လြနခေသာ အႏစ ၅၀ အတြငး ေျမအသးခမႈပစမာ ဘာေတြ သသသာသာေျပာငးလသြားလ။ လြနခေသာ

၁၀ ႏစ။ လြနခေသာ ၅ ႏစ။

• ယခလကရမာ ေျမအသးျပမႈေတြက ဘယလေျပာငးလသြားတာလ။


167

• ေနာငမာ ဘယလေျမအသးျပမႈပစက ေမာလငပါသလ။ (လာမယ ၅ ႏစမာ၊ ၁၀ ႏစမာ၊ သငရ႕သားသမးေတြ

ၾကးလာၾကတအခါ…)

• ဘယလေျပာငးလမႈေတြက အေရးတႀကးလအပေနတယလ႔ သငထငပါသလ။ ဘယလေျပာငးလမႈမးက

သင ေတြ႕ျမငခငပါသလ။

ေျမအသးခမႈပစအမးအစားတစခစအတြက ေအာကပါအတငး ေမးျမနးပါ -

• ဘယသးႏေတြက စကပးသလ။

• ထြကကနဘာေတြရရသလ။ (ထငး၊ သစ၊ မးေသြး၊ ၀ါး၊ သဘာ၀သစဥသစဖမား၊ ေဆးဘက၀င အပငမား…)

• ဘယသးႏထြကကနေတြက အမသးအတြကပအသးျပလ၊ ဘယသးႏထြကကနေတြက ေရာငးခဖ႔လ။

• ေရာငးခခြငမရတ သးႏထြကကနတစခခ ရလား။

• ေျမစမခန႔ခြမႈအတြက စညးကမးသတမတခကေတြ ရပါသလား။

• ဒေျမအမးအစားက အျခား အသးခမႈပစတစမးသ႔ ေျပာငးလလကတာမး ရပါသလား။ ဘယလပစမးေတြက

တးလာသလ။ ဘယပစေတြက ေလာသြားသလ။

• ေျမအသးခမႈပစက တစမးကေန အျခားတစမးေျပာငးလဖ႔အတြက ဘယလစညးမဥးေတြ သတမတထား

သလ။

• ဒေျမအသးခမႈပစေတြက ဘယသေတြက ရယလပပငခြငရၾကလ။

• ဒလအသးခမႈပစမးက ရယ/အသးျပႏငျခငးမရတ႔သေတြ ရြာထမာ ရပါသလား။ ဒလေျမအမးအစားေတြက

ျပနလညေရာငးခဖ႔အတြက ဘယလစညးမဥးမးေတြ သတမတထားပါသလ။

• ဒလေျမမးက ဘယသေတြက ၀ယလ႔ရလ။ ဘယသေတြက ေရာငးလ႔ရလ။

• ဘယသေတြက ေရာငးေပးလ႔ရလ။ ဒေျမအမးအစားက ေရာငးေပးလ႔မရတ႔သေတြေကာ ရပါသလား။

• ဒေျမန႔ပတသကလ႔ ပငဆငမႈအေထာကအထား တစစတစရာရပါသလား။ (အစးရအသအမတျပ လကမတ၊

အခြနေျပစာ၊ အျခား…..)

• ကယပငအေနန႔ ပငဆငခြငမရထားတ႔ေျမေပၚမာ လေတြက ရယသးစြႏငတာမး ရပါသလား။ ေျမက အငားခ

ေပးတာ၊ ေခတစကပးခြငေပးလပတာမးေတြ လပလ႔ရလား။ ငားယထားသအေနန႔ ဒေျမက အသးျပမႈန႔

ပတသကၿပး စညးကမးသတမတထားတာမး ရပါသလား။

• အရငကန႔ႏႈငးယဥရင သးႏထြကကနေတြရ႕ အထြကႏႈနးက အရငအတငးပလား၊ တးလား၊ ေလာလား။

• ဒေျမယာအသးခမႈပစက စမခန႕ခြတအခါမာ ဘာအခကအခေတြရသလ။ ဖကပးေတြရလား၊ ေျမအရည

အေသြးန႔ ေရရားပါးမႈ ျပနာရသလား။ ရရငေျပာျပပါ။

• ေနာငမာ ဒေျမယာအသးခမႈပစက ဘယလေျပာငးလသြားမယလ႔ ထငပါသလ။


168

• သငရ႕သားသမးေတြ ၾကးလာတအခါ ယခေျမယာအသးခမႈဟာ ဘယလျဖစသြားမယလ႔ ထငပါသလ။

• ေနာငအနာဂတမာ ဒေျမယာအသးခမႈက ဘယလေတြ႕ျမငခငပါသလ။ ဘယလျဖစလာမယလ႔ ေမာလငထား

ပါသလ။

• သငေမာလငသလျဖစလာေစဖ႔ ဘာေတြက ေျပာငးလဖ႔ လအပမလ။

အခ႕ေသာ ေျမအသးခမႈပစမားအတြက သးသန႔ေမးခြနးမားရပါသည။ ေအာကပါေမးခြနးမားသည ေျမအသးခမႈ

ပစ တစခခငးစအတြက သးသန႔ေမးခြနးမားျဖစသည။ မတတမးျပစမညေဒသရ ေျမအသးခမႈပစအေပၚမတည၍ သငေလာ

ေသာေမးခြနးမားက ေရြးခယသးစြပါ။

tNrJwrf;pdkufysKd;ajr

• ဆညေရသြယယမႈအတြက ဆးျဖတခကေတြက ဘယလခမတၾကလ။ ဆညေရသြယတနးမႈက စမခန႔ခြ

ေပးမယ ေကာမတ ဒါမမဟတ အဖြ႔အစညးေတြ ရပါသလား။

• ဆညေရသြယတနးမႈန႔ပတသကၿပး ရးရာဓေလ႔အရ ေကာမတေတြ ရပါသလား။ ရတယဆရင ဘာေတြလ။

pm;usufajr

• ဒေဒသမာ ဘယလအမေမြးတရစၦာနေတြက ေမြးျမၾကသလ။

• အမေမြးတရစာၦနေတြက ဘယေနရာမာ လႊတေကာငးၾကသလ။ သးသန႔သတမတထားတ စားကကေျမ

ရသလား။

• စားကကေျမက တစႏစပတလး အသးျပသလား (သ႕) ရာသအလကပ အသးျပသလား။ (ဥပမာ - လပထား

တေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေျမ၊ ရတသမးျပးေနာကပငး စပါးခငးေတာငယာ….)

• စားကကေျမဟာ လတငးအသးျပႏငတ ေကးရြာပငေျမလား။

• တစျခားရြာသားေတြ လာေရာကအသးျပခြငရသလား။

• စားကကေျမေပၚမာ တရစၦာနေကာငေရက ကန႔သတထားတ စညးကမးေတြရသလား။

• တရစာၦနအမးအစားေပၚမတညျပး ကန႔သတမႈေတြရသလား။

• တရစာၦနေတြက ဘယသေတြက တာ၀နယရသလ။ (အမမာရတအခန၊ လႊတေကာငးတအခန…)

• အကယ၍ တရစာၦနေတြက စကပးသးႏေတြက ၀ငေရာကဖကဆးပါက ဘာျဖစသလ။ ဒဏေၾကး (သ႔)

ျပစဒဏေပးျခငး ခရသလား။ ဒအေၾကာငးအရာက ေဒသခအခငးခငး ပဋပကၡျဖစေစတ အေျခခ အေၾကာငး

တရားေတြလား။


169

ေဒသအေခၚ ေျမပငဆငမႈ အမးအစားဧရယာ

(ေဒသအတငးအတာ)အသးျပႏငသည ကာလ

စားကကေျမစစေပါငး ဧရယာ

O,smOfNcHrsm; tdrfwGif;pdkufysKd;a&; pdkufysKd;a&;pD;yGm;vkyfief;

• ရးရာဓေလ႔ကငသးေနတ႔ေျမေပၚမာ ပဂၢလကကမၸဏေတြရ႕ စကပးေရးစမကနးေတြ ရေနလား။

• သတ႔က ဒေျမက ဘယလပစန႔ လပကငခြင ရသြားတာလ။

• အစးရဆက မတပတငခြငျပခကမး သတ႔ဆမာ ရထားလား။

• ေဒသခလထဆက ႏင/သ႔မဟတ ဓေလ႔ထးတမးစနစအရ ခြငျပခကမး ရထားလ႔လား။

• အကယ၍ ရးရာဓေလ႔ကငသးေနတ႔ေျမက ကမၸဏတစခက အသးျပခငတယဆရင သးခြငျပမျပဆတာန႔

ပတသကတ႔ စညးမဥးစညးကမးေတြ ရထားလား။ ခြငျပတယဆရငေကာ ဘယလသတမတခကမးေတြ

ရထားလ။ ဘယသက ခြငျပေပးႏငလ။ ေျမက အသးျပခြင ရမရဆၿပး သတမတထားတ႔ အေျခအေနေတြ

ရပါသလား။

a&TUajymif;awmif,m

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာက ရြာထမာ ဘယလ စမခန႔ခြၾကလ။

• ႏစစဥအလက ေရႊ႕ေျပာငးေျပာငးေတာငယာအကြကမားက ဘယလေရြးခယၾကသလ။ (ေကးရြာအစညး

အေ၀း၊ အမေထာငစအခငးခငးအစညးေ၀း၊ တစဥးခငးဆးျဖတခက….)

• ဘယအေျခအေနကၾကညျပး အကြကကေရြးခယဆးျဖတသလ။ (ဥပမာ - ေနၾကာအရငးပင၊ ျမကပငက

ၾကညျပးဆးျဖတျခငး၊ ႏစအလကဆးျဖတျခငး….)

• အမေထာငစမားရ႕လပကငမည ေျမကြကမားက ဘယလပစေရြးခယခထားေပးသလ။

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ လပပငခြငရရဖ႔ ဘယလစညးမဥးေတြ သတမတထားလ။

• အမေထာငစေတြအေနန႔ သတ႔ခတထြငရငးလငးထားတ႔ အကြကေတြက လပထားတ႔အခါမာေကာ ပငဆင


170

ခြငက ဆကလကထနးသမးထားပါသလား။ ဒါမမဟတ လပေျမေတြက ေဒသခလထက ဘပငအျဖစန႔ လပ

ကငပငဆငၾကတာလား။

• အမေထာငစေတြက သတ႔ခတထြငရငးလငးခ႔ဖးတ႔ ေျမကြကဆက ျပနလညလာတတၾကလား။ ခတထြင

ရငးလငးထားခဖးတ ေျမကြကက အနားေပးထားတကာလ ေကာသြားရငေကာ ပငဆငခြင ဆကထနးထား

တနးပလား။

• လပေျမထက ထြကကနေတြက ဘယသေတြ ရယသးစြပငခြငရသလ။

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေျမေတြထမာ အထးအခြငအေရးအေနန႔ မသားစအခ႕က ရယပငခြငရတ သးသန႔

ေျမကြကေတြ ရေနပါသလား။ သတ႔က အဒအခြငအေရးက ဘယလရခၾကတာလ။

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ လပကငခြငမရတ႔မသားစေတြ ရပါသလား။ ရတယဆရင ဘာေၾကာငမ႔လ႔ မရခၾက

တာလ။

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာအတြက အသးျပရသည လပသားအငအားဆငရာ (ခတထြငရငးလငးျခငး၊ စကပး

ျခငး၊ ေပါငးလကျခငး၊ ရတသမးျခငး) ရာသျပျပကၡဒနတစခႏင သးႏအမးအစား (ေလာငစာထငး၊ စပါး၊

ဟငးသးဟငးရြက စသည) ေရးဆြပါ။

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးမႈ စက၀နးတစခအတြငးရ လပအားစကထတရမႈမား (ပထမႏစ၊ ဒတယႏစ၊

တတယႏစ စသညျဖင စကပးမႈအတြက ထပမခတထြငရငးလငးရသည အခနအထ)အတြက ျပကၡဒန

တစခ ေရးဆြေဖာျပပါ။

• ေတာမးအႏရာယမ ဘယလကာကြယတားဆးၾကသလ။ မးတားလမး ထားရသလား။

• ေျမအရညအေသြးက ဘယလထနးသမးသလ။ ေျမအရညအေသြးကတကေစတ အပငေတြ (သ႔) သစပင

(သ႔) ေျမေဆြးေျမၾသဇာ တစခခကအသးျပသလား။ ေျမတကစားမႈက ကာကြယဖ႔ ဘယလပစန႔ လပေဆာင

ထားတာရသလ။

• အနာဂါတမာေကာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေတြဆကရေနဥးမာလား။ ဘာေၾကာငရေနဥးမာလ။ ဘာေၾကာင

မရေတာမာလ။

opfawmrsm;

• သစေတာအမးအစား ဘယႏစမးရလ။ ဘာေတြလ။ (ေကးရြာပငသစေတာ၊ ထငးစကခငး၊ ေရထနးေတာ၊

သခႋငးသစေတာ၊ အထြဋအျမတထားတေျမေနရာ…..)

• ေရထနးေတာရသလား။ ရပါက ေရက ဘာအတြကအသးျပသလ။ (အမသး၊ စကပးေရးအတြက၊ သဘာ၀

အတငး……)

• ဘာသာေရးယၾကညမႈအရ ကာကြယထနးသမးထားတ သစေတာရသလား။

• ဘယသစေတာမးေတြက ဘယသေတြက ပငဆငၾကသလ။ အသးျပၾကသလ။

• ဘယသစေတာေတြက အမေထာငစေတြက ပငသလ။ ဘယသစေတာေတြက ေကးရြာလထေတြက ပင

သလ။


171

သစေတာအမးအစားတစခခငးစအလက ေအာကပါတ႔ကေမးပါ။

• သစေတာထြကပစၥညးေတြက ဘာလ။ (ထငး၊ သစ၊ ၀ါး၊ သစဥသစဖ၊ ေဆးဘက၀ငအပငမား…)

• ဘယသစေတာထြကကနေတြက အမသးအတြကပ အသးျပလ၊ ဘယသစေတာထြကကနေတြက ေရာငး

ခဖ႔လ။

• ေရာငးခခြငမရတ သစေတာထြကကနတစခခ ရလား။ (အစးရကသတမတထားတာန႔ ဓေလထးတမးအရ

သတမတထားတာ..)

• အရငကန႔ႏႈငးယဥရင သစေတာထြကကနေတြက အရငအတငးပလား၊ တးလား၊ ေလာလား။

• သစေတာေတြက စမခန႔ခြတအခါမာ ဘာအခကအခေတြရသလ။

• သစေတာကေန ဘာအကးေကးဇးေတြရရသလ။ (သားရတရစၦာနေတြအတြက ေနစရာေပးျခငး၊ ေရအရငး

အျမစမားက ထနးသမးေပးျခငး၊ သးႏဖကပးမားက စားေသာကတအေကာငမား ခေအာငးႏငျခငး၊ ပား

မားရျခငး…..)

သစေတာ

အမးအစား

ေဒသ

အေခၚအေ၀ၚ

ပငဆငမႈ

ပစအမးအစား

သစ

ထြကကနမား

သစမဟတေသာ

ထြကကနမား

ဧရယာ (ေဒသ

အတငးအတာ)

စစေပါငးသစေတာေျမဧရယာ

အစးရကသတမတထားေသာ သစေတာအမးအစားမား

• အစးရကသတမတထားတ သစေတာဧရယာေတြရသလား။

• အစးသစေတာရတ႔ေနရာေတြက ေျမပေပၚမာ ေထာကျပပါ။

ဧကေပါငးတညေထာငခသည

ခႏစ

ဘယလစတင တညေထာငခပါသလ။

ၾကတငအသ ေပးမႈရခသလား။ ဘယသက

ခြငျပခကေပးခသလ။

ၾကး၀ငးသစေတာ

ၾကးျပငကာကြယေတာ

အမားပငသစေတာ


172

ေကးရြာက အစအဖြ႕ပငသစေတာအတြက အစးရဆမာ ေလာကထားသလား။ အစးရဆက အသအမတျပ လက

မတ ရၿပးၿပလား။ အစအဖြ႕ပငသစေတာက အသးျပေနတ အဖြ႕၀ငေတြ ဘယႏစေယာကပါ၀ငသလ။ အစအဖြ႕ပငသစေတာ

ေကာမတက လဘယႏစေယာကန႔ ဖြ႕စညးထားသလ။ အစအဖြ႕ပငသစေတာအေနန႔ မတပတငဖ႔ ဘာေၾကာင ဆးျဖတ

ခၾကတာလ။ အစအဖြ႕ပင သစေတာအေပၚမာ စတေကနပၾကသလား။ အစအဖြ႕ပငသစေတာက စမခန႔ခြဖ႔န႔ ကာကြယ

ဖ႔အတြက စနေခၚမႈေတြ ဘာရလ။

ဓေလ႔ထးတမးစနစ ကငသးေနတ႔ေနရာေတြမာ သစထတလပေရးစမကနးေတြ ရေနပါသလား။

သစထတလပေရးလပငနးေတြရေနပါက ဘယသေတြ ပါ၀ငပတသကေနသလ။ ဘယသက ခြငျပေပးထားတာလ။

သစထတလပမႈန႔ပတသကၿပး ပဋပကၡေတြေကာ ရေနပါသလား။

သစေတာဧရယာမာ ပဋပကၡေတြ ရေနပါသလား။ ရတယဆရင အဒပဋပကၡအေၾကာငး ေျပာျပပါ။ ဘယသေတြ

ပါ၀ငေနသလ။ လကရ ဘာေတြျဖစေနၿပလ။ အဒပဋပကၡက ေျဖရငးႏငဖ႔ ဘယလေတြ ႀကးစားခ႔ၾကသလ။

အထြတအျမတထားသညေနရာမား၊ ယဥေကးမနယေျမမားႏင ထနးသမးဧရယာမား

• ယဥေကးမႈန႔ သကဆငတေနရာ ဒါမမဟတ အထြတအျမတထားရာေနရာေတြက ဘယလ ကာကြယ ထနး

သမးေနၾကသလ။ အဒေနရာေတြက ဘယလစညးမဥးစညးကမးေတြန႔ ကာကြယေနၾကလ။

• ေဒသခေတြဟာ သတ႔ရ႔ယဥေကးမႈ ဒါမမဟတ သမငးေၾကာငးန႔ပတသကျပး အေရးပါတေနရာေတြက ဘယ

လ စမခန႔ခြေနၾကသလ။

• သခႋငးေနရာေတြက ဘယလစမခန႔ခြၾကသလ။ ဘယလစညးမဥးေတြန႔ ကာကြယေနၾကသလ။

• အဒစညးမဥးေတြက လကနာေအာင ဘယလတြနးအားေပးသလ။ ဘယသေတြက ခမတခတာလ။ စညးမဥး

ကခးေဖာကရင ဘယလ ျပစဒဏေတြ ခမတေလရပါသလ။

a&vkyfief;

• ေဒသခေတြ ဘယေနရာမာ ငါးဖမးၾကလ။ ကန / အင / စမးေခာငး / ျမစ / သမဒၵရာ / ငါးေမြးကန

• အဒေနရာေတြမာ ဘယသေတြက ငါးဖမးခြငေပးထားလ။ နယခရြာသားမားသာ / အနးအနား ေကးရြာမား

/ မညသမဆ

• ဒရြာမာ ငါးဖမးခြငက ေလလျပစတာ ရလား။ ရတယဆရင အဒလငါးဖမးခြငက ဘယသေတြက ၀ယယ

တတၾကလ။

• ေရလပသား အဖြ႕အစညး / အသငး / သမဂၢ ရပါသလား။ ရတယဆရင အဒအဖြ႕ေတြက ဘာလပၾကလ။

• လကရမာ ဘယလငါးဖမးနညးေတြက အသးျပၾကလ။

• ငါးဖမးပကမား - ေလေပၚကေန ပကခတာမးလား။ စမးေခာငးကပတၿပး ပကခတာမးလား။ ပကအေပါက

အရြယအစားကေကာ ဘယေလာကေတြက သးၾကလ။


173

ပကစးေစေသာ နညးလမးမား

• ေဆးချခငး (ရးရာနညးအရျဖစေစ ဓါတပစၥညး သးစြ၍ျဖစေစ) / မငးခြျခငး / လပစစျဖငေရာ႔တကျခငး /

ေထာငေခာကမား

• ဘယလငါးဖမးနညးမးကပ ခြငျပတယဆၿပး စညးကမးသတမတထားတာ ရပါသလား။ ဓေလ႔ထးတမး စနစ

အရလား။ အစးရက သတမတခကေၾကာငလား။

• ငါးဖမးမႈအတြက ဘယလစညးကမးမးေတြက လေတြလကနာၾကလ။

• မဖမးရလ႔ သတမတထားတ႔ ငါးမးစတေတြေကာ ရပါသလား။

• ငါးမဖမးရလ႔ သတမတထားတ႔ နယေျမေတြေကာ ရပါသလား။ ဘာေၾကာင ဖမးခြငမေပးရတာလ။

• ငါးဖမးလပငနးရ႕ ထတလပမႈပမာဏ တးတကမႈျဖစစဥကေကာ ဘယလရပါသလ။ ဖမးမတငါးေတြရ႕

ပမးမအရြယအစား ေျပာငးလသြားတာမး ရပါသလား။ ဘာေၾကာင ဒလမး ေျပာငးသြားရတာလ။

• အနာဂတမးဆကသစေတြအတြက ငါးသယဇာတေတြ အလအေလာက ကနရေနေစဖ ႔ ငါးလပငနးက

ဘယလမး စမခန႔ခြမႈေတြ လပလ႔ရႏငမလ။

trJvdkufjcif;

• ဒေကးရြာမာ ဘာေၾကာင အမလကလပငနးက လပကငၾကသလ။ (၀ါသနာ၊ အစားအစာ၊ ၀ငေငြ၊ ဓေလ..)

• အစားအစာအတြက ဘယလသားေကာငမးက အမလကၾကလ။

• တရစာၦနထြကပစၥညးေတြက ေရာငးဖ႕ ဘယလသားေကာငမးကအမလကၾကလ။

• ဘယသားေကာငေတြက သးႏေတြကဖကဆးသလ။

• အမလကျခငးအတြက ဓေလထးတမးစညးမဥးစညးကမးေတြ ဘာရလ။

• ယဥေကးမႈဓေလထးတမးစဥလာအရ အမမလကရန ကန႕သတထားတ တရစာၦနေတြရသလား။

• ယဥေကးမႈအရ အေလးထားခရတ တရစာၦနေတြရသလား။

• အမလကျခငးက ခြငမျပတရာသအခန ရသလား။ သားေပါကရာသ၊ မတလကရာသမာ အမလကခြငရသလား။

• အမမလကရ နယေျမရသလား။

• အမလကျခငး စညးမဥးစညးကမးမားကမလကနာပါက ဘယလအေရးယေဆာငရြကပါသလ။

• အခနကာလေပၚမတညျပး သားေကာငေတြရ႕ အေရအတြက ေျပာငးလမႈရတတသလား။ သငငယစဥကန႕

ယခလကရအခနန႔ ဘယလအေျပာငးအလေတြ ေတြ႕ရရသလ။

• ဘာေၾကာင သားေကာငေတြရ႕အေရအတြကေတြ ေျပာငးလသြားရတာလ။

• ေနာငမးဆကေတြအတြက သားေကာငေတြ ဒနယေျမမာကနရေစဖ႔(မးမတနးဖ႔) ဘာေတြလပသငသလ။


174

a& pdkufysKd;a&;oHk;oGif;a&

tdrfoHk;a& (avQmfzGyf&ef? aomufoHk;&ef? csKd;&ef)

ရငးျမစအရည

အေသြး

ရယဖ႕

ခကခလား

ေႏြရာသ

အေျခအေန

မးရာသ


ေဆာငး

ရာသ


မတခက၊

ျပနာ..

ေသာကေရ

အမသး

စကပးေရး

သး

လပစစ

ဓာတ

ထတျခငး

အျခား..

• ေဒသခေတြဟာ ေရအရငးအျမစေတြက ဘယလစမခန႔ခြေနၾကသလ။ (စမးေခာငး၊ အင၊ ျမစေခာငး)

• ေရအရငးအျမစအနးမာ လေတြ ဘာလပလ႔ရလ၊ ဘာလပလ႔ မရဘးလ။

• ေဒသခေတြဟာ ေရက သန႔ရငးေစဖ႔န႔ ေပါေပါမားမားရႏငဖ႔ ဘယလလပၾကသလ။

• ေရရားပါးတအခန၊ ေျခာကေသြ႕တအခနမာ ေဒသခေတြ ေရကဘယလစမခန႔ခြၾကသလ။

• ေကးရြာအတြငးမ ေရအရငးအျမစတစခက အနးအနားေကးရြာမလမား ယခငကတညးက ရယသးစြလာခ

ၾကတာဆရင၊ မတညတေကးရြာအၾကား ဘယလစမခန႔ခြၾကသလ။

• ေရသးစြမႈန႔ပတသကျပး ပဋပကၡေတြရသလား။ ရပါက၊ ဘယလေျဖရငးၾကသလ။

oufarG;vkyfief;rsm;ESifh cGifhwlnDrQrI

ေကးရြာထမာ အဓက သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးက ဘာေတြလ။

စားနပရကၡာ ဖလမႈ - ေကးရြာမာ စားနပရကၡာလလေလာကေလာက မရႏငခတအခနေတြ ရခဖးသလား။

ရခဖးပါက ဘယအခနတနးကလ၊ ဘယေလာကၾကာျမငလ။ ေကးရြာထက လေတြ (သ႔) အမေထာငစေတြ (သ႔)

အမေထာငစရာခငႏႈနး ဘယေလာက ဒကၡေရာကခၾကပါသလ။


175

ypönf;Opöm<u,f0rI tqifhtwef;owfrSwfcsuf

ခမးသာၾကြယ၀သည


အလယအလတအဆင


ဆငးရႏြမးပါးသည


ေနအမ တကခအမ ပဥေထာငအမ ၀ါးအမ

ေျမပငဆငမႈ ဆညေရေသာက စပါးခငး

အမားအျပားႏင ဥယာဥၿခ

ဆညေရေသာက စပါးခငး

အနညးငယႏင ေတာငယ

ေတာငယာ

စားနပရကၡာ ဖလမႈ တစႏစပတလး အတြက

စားနပရကၡာ

အလအေလာက

စကပးထား

(၉)လစာအတြက




(၆)လစာအတြက




၀ငေငြရရမႈ မသားစ၀ငတစဥးသည

ကနသညျဖစ

မသားစပင

အမဆငတစလးရ

မသားစ၀ငမားသည

လမးေဖာကလပေရးတြင

အလပလပေန

အမေထာငစ အေရအတြက 50 100 30

ပဋပကၡေျဖရငးေရး / ခသမာဓနညးျဖင ဆးျဖတျခငး

• ေကးရြာမာ ေျမယာန႔ပတသကလ႔ (သ႔) အျခားအရငးအျမစတစခခန႔ ပတသကလ႔ ပဋပကၡရသလား။

• ရပါက ပဋပကၡက ဘယလေျဖရငးေဆာငရြကၾကသလ။ ျပနာေျဖရငးမႈမာ ဘယသေတြ ပါ၀ငကည

ေျဖရငး ၾကသလ။

• ဓေလထးတမးစဥလာမာ ပဋပကၡကေျဖရငးႏငတ နညးလမးေတြရသလား။ ရပါက ဘယသေတြ ပါ၀ငၾက

သလ။ ဘယလအဆငဆင ေျဖရငးေဆာငရြကၾကသလ။

• ဓေလထးတမးစညးမဥးေတြက ခးေဖာကတအခါ၊ ေနာကဆကတြအကးဆကေတြ ဘာေတြရသလ။ ဘယ

လအျပစေပးအေရးယမႈ ရသလ။

• ဓေလထးတမးစနစအရ ပဋပကၡေျဖရငးျခငးန႔ အစးရရ႕တရားစရငေရးစနစအၾကား ဘယလဆကႏြယမႈ

မးေတြ ရသလ။

• ဘယလအေျခအေနမးမာ ဓေလထးတမးတရားစရငေရးစနစက အသးျပၿပးေတာ ဘယလအေျခအေနမးမာ

အစးရရ႕တရားစရငေရးစနစက အသးျပသလ။

• ဘယလပဋပကၡမးေတြက ေျပလညေအာင မေျဖရငးေပးႏငခဘးလ။ အဒလအေျခအေနမးက ပေကာငး

လာဖ႔ ဘယလလပသငသလ။


176

ေအာကပါဇယားတြင ပဋပကၡ နမနာမားက ေဖာျပေပးထားပါသည။ ေဒသအေျခအေနႏငကကညသည ပဋပကၡ အမးအစား

မားက ပထမေကာလတငတြင ထပမျဖညစြကပါ။

ပဋပကၡအမး

အစား

လတစဥးႏင

တစဥးအၾကား

အမေထာာငစ

အခငးခငး

ေကးရြာ


မးႏြယစ



ကမၸဏ

အၾကား


အစးရ

အၾကား

စကပးေရ

ရယျခငး

သစေတာ


ေတာငယာ

ဓေလထးတမးစနစကကငသးတ ေျမယာေပၚမာ ေျမသမးဆညးမႈျပနာရသလား။ ရပါက၊ ဘယသက သမး

သလ။ ဘယအခနတနးကလ။ ျဖစစဥက ေျပာျပေပးပါ။ ဘယသေတြ ပါ၀ငပတသကခသလ။ ျပနာက ဘယလပစန႔

ေျဖရငးဖ႔ ႀကးစားခၾကသလ။

ေျမယာန႔ပတသကျပး အစးရန႔ ပဋပကၡရသလား။ ရပါက ျဖစစဥကေျပာျပေပးပါ။ ဘယသေတြ ပါ၀င ပတသကခ

ၾကသလ။ ျပနာက ဘယလပစန႔ေျဖရငးဖ႔ ႀကးစားခၾကသလ။

,Ofaus;rI

ပြေတာမား ပြေတာ အမညကငးပသည အခန

မညသ႔ကငးပၾကသနညး

သမငးေၾကာငးအရျဖစေစ ယဥေကးမႈအရျဖစေစ ေဒသခလထရ႕ ဓေလ႔ထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈန႔ ဆက

စပေနတ႔ နယေျမေတြရပါသလား။ ရတယဆရင အဒေနရာေတြက ဘယလကာကြယထားလ။

ကးကြယယၾကညမႈအရ ေဒသခလထရ႕ ဓေလ႔ထးတမးအရေျမယာပငဆငမႈန႔ ဆကစပေနတ႔ သးသန႔ နယေျမ

ေတြ ရပါသလား။ ဘယေနရာမာလ။ အဒနယေျမေတြက ေဒသခလထအတြက ဘယလအေရးပါေနတာလ။


177

aemufqufwGJ 5 tusKd;oufqdkifolrsm; pdppfoHk;oyfcsuf

ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈ အစရငခစာ အျပညအစေရးသားရာတြင ပါ၀ငသငသည အေၾကာငးအရာ နမနာ

1. မတတမးျပစျခငး၏ ရညရြယခကမား

2. အသးျပသညနညးလမး

3. ေကးရြာ၏ ေနာကခသမငးေၾကာငးႏင ရာဇ၀င

4. ေျမအသးျပမႈႏင စမခန႔ခြမႈ

5. လပပငခြငႏင လႊေျပာငးေပးပငခြင

6. သကေမြးလပငနးမား

7. ေကးရြာအတြငးရ အဖြ႕အစညးမား

8. ပဋပကၡေျဖရငးေရး

9. ယဥေကးမႈဆငရာ စတနဖးသတမတခကမား

အေထာကအထားအေျချပ စညးရးေတာငးဆမႈဆငရာ အစရငခစာ ေရးသားရာတြင ပါ၀ငသငသည အေၾကာငး

အရာ နမနာ

1. မတတမးျပစျခငးလပငနးစဥအား အကဥးခးမတဆကျခငး

2. မတတမးျပစျခငးမ အဓက ေတြ႕ရခကမား

3. မ၀ါဒ ခမတသမားႏင အာဏာပငမားအတြက အဓက အႀကျပတငျပခကမား

ေျမသမးခရမႈမားအား ေျဖရငးရနအတြကဆပါက ပါ၀ငသငသည အေၾကာငးအရာ နမနာ


2. ေျမသမးဆညးခရမႈအပါအ၀င ေဒသအတြငးရ ေျမအသးျပမႈႏင လပပငခြငမား၏ ေနာကခရာဇ၀င

3. လကရရငဆငေနရေသာ ျပနာမား - မညသညေျမမား သမးဆညးခခရသနညး။ မညသ၏ မညသည

အခြငအေရးမား ခးေဖာကခခ႔ရသနညး။

4. ေျမသမးဆညးခရမႈေၾကာင ေဒသခလထအေပၚ မညသ႔ေသာ အကးသကေရာကမႈမား ရခ႔သနညး။

5. ေျမယာပဋပကၡမား ေျဖရငးႏငေရးအတြက အႀကျပတငျပခကမား

ေဒသခလထအတြက ေျမအသးျပမႈ စမကနးေရးဆြျခငးအတြကဆပါက ပါ၀ငသငသည အေၾကာငးအရာ နမနာ


2. ေျမအသးျပမႈႏင စမခန႔ခြမႈတ႔မ အဓက ေတြ႔ရခကမား

3. သကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားႏင ခြငတညမမႈတ႔ ေရရညတညတ႔ေရးအတြက ေျဖရငးေဆာင ရြကရမည

ျပနာမား

4. သယဇာတရငးျမစမား စမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနလာေစေရးအတြက ေဒသခလထမ ေဆာငရြကသင႔သည

လပငနးမား

New tao;pdwfod&Sdvdkygu qufoG,f&ef - MRLG · 2020. 4. 5. ·...

Documents

Transcript of New tao;pdwfod&Sdvdkygu qufoG,f&ef - MRLG · 2020. 4. 5. ·...