NATURA 2000OPRACOWAŁTONASZ SZCZOTKAMAREK WŁADYKAPOLSKI KLUB EKOLOGICZNY

NATURA 2000 jest zbiorem obszarów chronionych, wyznaczonych według jednolitych kryteriów w całej Unii Europejskiej, w taki sposób by zachowaćna nich siedliska przyrodnicze i gatunki, które zostały uznane za „ważne dla Europy".

W drugiej połowie XX wieku człowiek zdał sobie sprawę, że jego działalność może być szkodliwa dla otaczającego go świata.

Okazało się, że zagrożenie zaczyna obejmować nie tylko gatunki zwierząt i roślin, zaczęło obejmować cały świat,

z samym człowiekiem włącznie.

Podjęto próby przeciwdziałania negatywnym zmianom w przyrodzie.

Gromadzono wiedzę i wprowadzono ograniczenia mające na celu ochroną świata naturalnego.

Wzrósł poziom wiedzy ekologicznej, środowisko zaczęto traktować systemowo

– technika, gospodarka, polityka i świat natury zaczęły się jawić jako jedność

Aurelio Peccei

pomysłodawcą Klubu Rzymskiego - nieformalnego zrzeszenia 100 naukowców i przedstawicieli gospodarki

z ponad 50 krajów

Granice wzrostu

definiowały nowy globalny ład gospodarczy i dotyczył problemów energetycznych, zasobów naturalnych, celów ludzkości, wzrostu demograficznego oraz krajów rozwijających.

Raport Klubu Rzymskiego

Wystąpienie U Thant’a - 1969 r.

„Nie chciałbym, aby moje słowa zabrzmiały zbyt dramatycznie, ale na podstawie danych, do których mam dostęp , mogę wysunąć jeden wniosek, (......) pozostało nam może 10 lat (..........).

Jeżeli w tym czasie nie zorganizuje się współdziałania na skalę światową, to obawiam się, że wspomniane przeze mnie problemy osiągną tak zatrważające rozmiary, że ich opanowanie nie będzie już w naszej mocy.”

Ani flora, ani fauna, ani zanieczyszczenia nie znają pojęcia granicy!

Jeżeli w jednym państwie ustawa gwarantuje ochronę siedliska a w drugim nie, a siedlisko leży w strefie przygranicznej – szkody wyrządzone po jednej odbiją się echem niezawodnie i po drugiej stronie.

Przełomowe było uświadomienie i wprowadzenie w życie zasady: aby skutecznie przeciwdziałać negatywnym trendom w środowisku należy tworzyć ponadnarodowe systemy aktywnej ochrony przyrody.

•Początkowo polegało to na ujednolicaniu praw wewnętrznych w tej materii, ale bez zewnętrznego nakazu. Ustawy powstające w jednych państwach stawały się natchnieniem dla innych.

•Można powiedzieć, że państwa zaczęły się zarażać wzajemnie różnymi pomysłami na zwiększenie skuteczności ochrony przyrody.

•Na przykład, Air Pollution Control Act uchwalony przez Kongres USA w 1955r miał wpływ na podobną ustawę Parlamentu Brytyjskiego z 1956r.

Opracowano raporty i międzynarodowe programy badawcze w tym: "Strategia zachowania przyrody świata – ochrona żywych zasobów dla trwałego rozwoju" przygotowanym przez IUCN (Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych), UNEP oraz WWF (Światowy Fundusz Przyrody) - które tworzyły przesłanki formułowania powszechnych norm międzynarodowych w ochronie środowiska.

Już nie kraje, ale krainy ekologiczne zaczęły wyznaczać prawa.

Spójność i skuteczność ochrony środowiska zaczęła wzrastać. Państwa już nie traktują spraw przyrody indywidualnie, ale jako zagadnienie dotyczące zbiorowości państw regionu, czy kontynentu.

Powoływano pierwsze instytucje i organizowano pierwsze konferencje międzynarodowe. Konferencja Sztokholmska (1972) zgromadziła 1200 delegatów ze 114 krajów pod hasłem "Tylko jedna Ziemia!". Była to pierwsza tego typu konferencja międzynarodowa, stworzono tam deklarację, która rozpoczęła prawdziwą iernacjonalizację ochrony środowiska.

Deklaracja Sztokholmska zawiera 26 zasad, które powinny być respektowane przez strony.

Jest to obecnie dokument uznawany za swoistą konstytucję międzynarodowego prawa ochrony środowiska .

Powstawało, coraz więcej praw międzynarodowych i powoływano kolejne konferencje ujednolicając prawo na całym świecie:

Akt Końcowy z Helsinek z 1975r, Konwencja Europejska podpisana 13 września 1979r w Genewie przez 36 państw w sprawie transgranicznych zanieczyszczeń atmosfery, sformułowano normy dla ochrony Bałtyku, Morza Śródziemnego i Morza Północnego.

•Ostatnim szczeblem ewolucji międzynarodowej ochrony środowiska są sieci ekologiczne.

Są to ponadpaństwowe działania mające na celu zapewnić całkowitą spójność przyrody i mechanizmów jej ochrony niezależnie od kraju, w którym znajduje się dana część sieci. Jest to ostatni krok w ujednolicaniu ochrony przyrody – w swoim założeniu łączy w jedność to, co człowiek fikcyjnie próbował dzielić granicami państw

W Europie utworzono trzy współpracujące ze sobą sieci których celem jest monitorowanie i ochrona środowiska:

•EECONET

• CORINE

•NATURA 2000

EECONET ( European Ecological Network)

Jest próbą integracji w jeden system różnych krajowych systemów ochrony przyrody i międzynarodowych obiektów wyróżniających się na mocy Konwencji Bolońskiej i Berneńskiej.

Sieć EECONET jest czymś na kształt układu naczyń połączonych obejmujących w założeniu całą Europę.

CORINE (Coordination of Information on the Environment)

To system informacji na temat przyrody nadzorowany przez Europejską Agencję Środowiskową.

Głównymi celami programu to:

•realizacja polityki ekologicznej UE, obejmująca ochronę bioróżnorodności,

•określenie kierunku polityki ochrony przyrody UE

CORINE stanowi podstawę dla systemuobszarów chronionych NATURA 2000opartego na europejskiej sieci ekologicznejECONET.

NATURA 2000 jest zbiorem obszarów chronionych, wyznaczonych według jednolitych kryteriów w całej Unii Europejskiej, w taki sposób by zachowaćna nich siedliska przyrodnicze i gatunki, które zostały uznane za „ważne dla Europy".

• Podstawowym celem wprowadzania sieci obszarów chronionych Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania gatunków zwierząt i roślin na obszarze Unii Europejskiej.

• Z aktualnych badań przeprowadzonych przez amerykańskich i europejskich naukowców wynika, że obecnie ma miejsce szósty w historii Ziemi okres bardzo intensywnego wymierania gatunków, porównywalny z wymieraniem dinozaurów, czego dowodem jest fakt, że tempo zanikania gatunków jest obecnie od 100 do 1000 razy większe niż przeciętnie w historii Ziemi. Jeśli nic się nie zrobi by wyhamować ten proces, to w okresie najbliższych 20-30 lat w Europie wyginie np. ok. 15% gatunków ptaków, a wraz z ptakami wyginą inne gatunki zwierząt i roślin związane z nimi ekologicznymi zależnościami.

Obszary te stworzyć mają docelowo Europejską Sieć Ekologiczną Obszarów Chronionych, której celem jest zachowanie najcenniejszych pod względem przyrodniczym ekosystemów (siedlisk przyrodniczych) wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej oraz gatunków roślin i zwierząt, wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, lub też ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej.

Wyróżnia się dwa typy obszarów Natura 2000:

Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO):

obszary wyznaczone na podstawie Dyrektywy Ptasiej dla ochrony populacji dziko występujących ptaków, jednego lub wielu gatunków, w granicach których ptaki mają korzystne warunki bytowania w ciągu całego życia, w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju.

Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO):

obszary ważne dla Wspólnoty Europejskiej, wyznaczone na podstawie Dyrektywy Siedliskowej, w celu trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych albo populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt

Obszary OSO i SOO są od siebie niezależne - w niektórych przypadkach ich granice mogą pokrywać się lub być nawet identyczne.

PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA SIECI NATURA 2000

   Obszary Natura 2000 tworzone są na podstawie prawa europejskiego:

Dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa 79/403/EWG zwanej dziś Dyrektywą Ptasią,

Dyrektywy w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory 92/43/EWG, zwaną Dyrektywą Siedliskową.

Dyrektywa Ptasia składa się z 19 artykułów i 5 załączników, które precyzują metody jej realizacji.

Celami Dyrektywy są:

ochrona przed wyginięciem wszystkich istniejących współcześnie populacji ptaków występujących w stanie dzikim w UE prawne uregulowanie handlu i odłowu ptaków przeciwdziałanie pewnym metodom ich odłowu i zabijania

Celem Dyrektywy Siedliskowej jest utrzymanie różnorodności biologicznej w obrębie europejskiego terytorium państw członkowskich UE przez zabezpieczenie rodzajów siedlisk zagrożonych lub reprezentatywnych dla wyróżnionych regionów biogeograficznych oraz zabezpieczenie egzystencji roślin i zwierząt, uważanych za rzadkie i zagrożone.

•Dyrektywy nie narzucają sposobów ochrony elementów sieci – pozostawia się to w gestii danego państwa członkowskiego. Istotny jest efekt, czyli utrzymanie typów siedlisk i populacji gatunków w tzw. właściwym stanie ochrony – i z tego państwa się muszą rozliczać.

Sieć Natura 2000 jest z założenia niezależna od Krajowego Systemu Obszarów Chronionych i nie ma być jego częścią. W praktyce jednak, obszary gromadzące „ważne dla Europy" ekosystemy i gatunki, są z reguły zarazem najcenniejszymi przyrodniczo obszarami, także z krajowego punktu widzenia.

Wstępując do grona krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej, Polska wzięła na siebie obowiązek wdrożenia obowiązujących w niej aktów prawnych. Wśród wielu regulacji, wprowadzono również wyżej omówione dyrektywy dotyczące ochrony przyrody.

Aktem prawnym regulującym funkcjonowanie sieci Natura 2000 w Polsce jest ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880).

Ocena ważności dla Europy poszczególnych obszarów rozważanych jako potencjalne obszary Natura 2000 odbywa się w obrębie regionów biogeograficznych – celem jest bowiem wyznaczenie obszarów najistotniejszych w danym regionie – takich, które odzwierciedlają najważniejsze typowe dla danego regionu siedliska i gatunki.

Regiony biogeograficzne

w Unii Europejskiej

Dla celów polityki ochrony przyrody w Europie wydzielono 9

regionów biogeograficznych (borealny, kontynentalny,

atlantycki, alpejski, śródziemnomorski,

makaronezyjski, panoński, stepowy i czarnomorski

Listy chronionych siedlisk i gatunków, ujęte w postaci załączników do wspomnianych dyrektyw, zawierają tylko te elementy różnorodności biologicznej, które uznane zostały za szczególnie ważne i zagrożone w skali kontynentu, ze szczególnym uwzględnieniem krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Tak więc sieć Natura 2000 nie w pełni obejmuje najcenniejsze, z punktu widzenia Polski, fragmenty naszej przyrody, a jedynie te, które mają znaczenie w skali europejskiej.

Jakie obszary zostały przez polski rząd zgłoszonedo sieci Natura 2000?

Stan wyznaczeniasieci Natura 2000

• 322 577 km2 – całkowita powierzchnia Polski– 364 SOO = 8,95% całkowitej powierzchni Polski– 124 OSO = 15,62% całkowitej powierzchni Polski– łącznie: – 480 obszarów Natura 2000 – 18,27% całkowitej

powierzchni Polski• Komisja Europejska zatwierdziła 172 obszary z

regionu kontynentalnego (decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2007 r.),

• 17 obszarów z regionu alpejskiego (decyzja Komisji z dnia 25 stycznia 2008 r.).

Obszary Natura 2000

• Zdaniem przyrodniczych organizacji pozarządowych w Polsce powinno powstać około 140 obszarów "ptasich" i około 400 obszarów "siedliskowych". Organizacje pozarządowe skompilowały własną wersję listy potencjalnych obszarów sieci Natura 2000, tzw. Shadow List (listę cieni).

Jak polska propozycja wygląda na tle innych krajów Unii Europejskiej?

Porównując polską listę zgłoszonych obszarów Natura 2000 z listami krajów UE należy stwierdzić, że pomimo tego, iż walory przyrodnicze naszego kraju są ogromne, to zarówno pod względem liczby jak i powierzchni obszarów Natura 2000 odbiegamy znacząco od średniej europejskiej.

Powierzchnia sieci NATURA 2000 w Europie obejmującej obszary chronione zwiększyła się ostatnio  trzykrotnie  i obejmuje obecnie 20 % lądowej powierzchni naszego kontynentu. W pierwszym kwartale 2008 roku dziesięć krajów włączyło do swoich wykazów „terenów mających znaczenie dla Wspólnoty” 489 nowych obszarów o łącznej 8 784 km kw.

W Polsce obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) zajmują około 9 % powierzchni kraju, a specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) około 15 % powierzchni kraju.

Trzeba wszakże podkreślić, że praktycznie we wszystkich krajach Unii, proces tworzenia sieci Natura 2000 był wieloetapowy i często kolejne uzupełnienia przesyłane były na wyraźne żądanie Komisji Europejskiej, grożącej poszczególnym rządom postawieniem przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości i ogromnymi karami sięgającymi kilkuset tysięcy Euro za każdy dzień zwłoki.

Czy zatem Natura 2000 może zastąpić istniejący w Polsce system ochrony przyrody?

Nie, dlatego, że listy chronionych siedlisk przyrodniczych oraz listy chronionych gatunków roślin i zwierząt, stanowiące załączniki do Dyrektyw Ptasiej i Siedliskowej, mogą być inne od krajowych list najcenniejszych elementów różnorodności biologicznej wymagających ochrony.

W ramach sieci Natura 2000 znajdują się zarówno te elementy przyrody, które w Polsce są w miarę pospolite i nie są specjalnie zagrożone, jak i pojawiające się u nas rzadko.

Sieć nie obejmuje wielu ekosystemów, zbiorowisk czy gatunków, które są w naszym kraju szczególnie wartościowe, a jednocześnie narażone na zniszczenie.

Dlatego też, obszary Natura 2000 w nowej ustawie o ochronie przyrody potraktowano jako element uzupełniający do krajowego systemu obszarów chronionych.

ZAGROŻENIA DLA SIECI NATURY 2000

Presja inwesycyjna na tereny chronione.

• Fragmentacja kompleksów leśnych.

• Przecięcie korytarzy ekologicznych.

• Niszczenie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków.

• Wzmożona emisja czynników szkodliwych.

ZAGROŻENIA DLA SIECI NATURA 2000

Nieprawidłowa gospodarka rolna:

• Intensywna gospodarka rolna.

• Zaprzestanie użytkowania rolnego.

• Zmiany stosunków wodnych, odwadnianie siedlisk hydrogenicznych.

ZAGROŻENIA DLA SIECI NATURA 2000

Niekontrolowany, nadmierny rozwój turystyki:

• Wkraczanie w obszary chronione oraz w ostoje zwierząt.

• Niepokojenie zwierząt.• Niszczenie siedlisk.

ZAGROŻENIA DLA SIECI NATURA 2000

Nieprawidłowa gospodarka leśna i łowiecka:• Prowadzenie nieodpowiednich sposobów

zagospodarownia lasu:– Nieodpowiednie rębnie,– Intensywne użytkowanie,– Niewłaściwy skład gatunkowy upraw.

• Nadmierna ekspoloatcja łowisk.• Kłósownictwo.

Brak współpracy między mieszkańcami. Nawet na najatrakcyjniejszym turystycznie obszarze Natura 2000 szansa na rozwój zrównoważony może zostać zaprzepaszczona jeśli mieszkańcy nie będą potrafili dojść do porozumienia w sprawie strategii rozwoju zrównoważonego dla regionu, lub będą niezdrowo ze sobą rywalizować w branży turystycznej oraz nie będą potrafili wspólnie działać np. w kierunku promocji obszaru.

Czy samorządy, właściciele i użytkownicy gruntów położonych w granicach obszarów Natura 2000 będą mieli szansę współdecydowaniao zasadach ich funkcjonowania?

Podstawowym dokumentem określającym kierunki ochrony siedlisk i gatunków oraz zasady gospodarowania na obszarach Natura 2000 jest plan ochrony sporządzany odrębnie dla każdego z nich.

Ustawa o ochronie przyrody wskazuje wyraźnie, że plany te sporządza się „w uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin”, a zatem samorządy będą decydowały o ostatecznym kształcie celów ochrony oraz sposobów ich osiągnięcia.

Plan Ochrony Obszaru Natura 2000 zawiera:

1)opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeńwewnętrznych i zewnętrznych oraz określeniesposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i

ich skutków;2) opis warunków zachowania lub przywrócenia

właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków, 3) wykaz zadań ochronnych, z określeniem sposobuich wykonywania, rodzaju, zakresu i lokalizacji, naokres stosowny do potrzeb;4) określenie zakresu monitoringu przyrodniczego;5) opis przebiegu granic obszaru Natura 2000.

Wszystkie strategiczne decyzje będą przygotowywane w drodze „planowania partnerskiego”, tzn. z zaproszeniem do dyskusji wszystkich zainteresowanych danym problemem. Jest to praktycznie jedyna droga uzyskiwania społecznej akceptacji dla idei ochrony przyrody, a także szansy zrozumienia jej wykorzystania dla lokalnego rozwoju społecznego i gospodarczego.

Jak będzie wyglądał system zarządzania siecią Natura 2000?

System zarządzania siecią Natura 2000 w Polsce.

USTAWA o ochronie przyrody

z dnia 16 kwietnia 2004 r

(Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880)

Za całokształt funkcjonowania sieci Natura 2000 w Polsce odpowiada Minister Środowiska.

W skali regionalnej nadzór i koordynację prowadzą właściwi terytorialnie wojewodowie lub dyrektorzy urzędów morskich.

Docelowo każdy obszarów Natura 2000 powinien mieć wskazaną jednostkę odpowiedzialną za jego właściwe funkcjonowanie.

Zarządzanie obszarem mogą zostać powierzone także i innym służbom, w tym zwłaszcza administracji Lasów Państwowych. Zakłada się również silniejsze włącznie samorządów różnych szczebli w proces zarządzania siecią Natura 2000. Zwraca uwagę pominięcie organizacji pozarządowych w zarządzaniu siecią Natura 2000.

Nowelizacja Ustawy o ochronie przyrody.21 posiedzeniu Sejm RP w dniu 5 września

2008 r.• projekt określa:

– zasady i tryb postępowania w sprawach:• udostępnienia informacji o środowisku i jego

ochronie• udziału społeczeństwa w ochronie środowiska• ocen oddziaływania na środowisko i

strategicznej oceny• oceny habitatowej• transgranicznej oceny oddziaływania na

środowisko– organizację i zadania Generalnej Dyrekcji

Ochrony Środowiska

Struktura organizacyjna GDOŚGeneralna Dyrekcja Ochrony Środowiska(dawne Departamenty Min. Środowiska)

Szef GDOŚ

Pion ochrony przyrody Pion ocen oddziaływania na środowisko

Pion administracyjny

Pracownicy GDOŚ

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska – oddział regionalny(dawny Wydział Środowiska Urzędu Wojewódzkiego)

Szef oddziału regionalnego

Pion ochrony przyrody Pion ocen oddziaływania na środowisko

Pion administracyjny

Pracownicy oddziałów wojewódzkich GDOŚ

Po co wdrażać w Polsce sieć Natura 2000, skoro mamy sprawdzony i od lat funkcjonujący krajowy system obszarów chronionych?

Takie przyjęliśmy zobowiązanie w ramach Traktatu Akcesyjnego, z którego wynika że powinniśmy wnieść wkład do ochrony europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i z jego wypełnienia będzie nas rozliczać Komisja Europejska

Sieć Natura 2000 stwarza szansę wzmocnienia – także w wymiarze finansowym istniejącej ochrony oraz objęcia nią tych elementów, które do tej pory takiej ochrony były pozbawione(np. dolin rzecznych, obszarów morskich, itd.).

Ważnym czynnikiem jest także możliwość uzyskiwania przez gospodarujących na terenach włączonych do sieci, wyższych, w porównaniu z otaczającymi obszarami, rekompensat za utracone korzyści.

Czy ustanowienie obszarów Natura 2000 wiąże się z wprowadzeniem ograniczeń lub zmiany form użytkowania terenów?

Podstawowym założeniem funkcjonowania obszarów Natura 2000 jest zachowanie tych elementów przyrody, które były podstawą ich utworzenia. Skoro przy określonym sposobie użytkowania treny te kwalifikowały się do objęcia ich ochroną, to nie ma potrzeby dokonywania zmian zasad prowadzenia gospodarki rolnej czy leśnej.

Utrata korzyści z tytułu nie możności intensyfikacji działalności gospodarczej rekompensowana będzie dopłatami z różnego rodzaju funduszy celowych. Ograniczenia dotyczyć będą jedynie programów lub inwestycji, które oddziaływały by negatywnie na chronione siedliska czy gatunki. Dlatego też ich wykonanie będzie musiało być poprzedzone wykonaniem oceny oddziaływania na środowisko.

Finansowanie działań wpierających progam Natura 2000 w rolnictwie.

OŚ 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.

• Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na

obszarach Natura 2000

Warunki uzyskania dodatkowych rekompensat dla rolników gospdarujących na obszarach natury 2000

•rezygnacji ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin w pasach brzeżnych pól przy zadrzewieniach lub zakrzewieniach, aby poprawić warunki żerowania gatunków mających swe remizy w tych miejscach, •opóźniania prac polowych – szczególnie koszenia użytków zielonych do czasu wyprowadzenia lęgów wiosennych przez ptaki, •zmniejszania obsady zwierząt hodowlanych i opóźniania pierwszego wyprowadzania zwierząt na pastwiska, również do czasu zakończenia lęgów wiosennych, •pozostawiania fragmentów odłogowanych pól, aby ptaki i inne grupy zwierząt miały więcej pożywienia,

•koszenie minimum jeden raz w roku lub raz na dwa lata na terenach opuszczonych i nie użytkowanych łąk w celu przeciwdziałania naturalnej sukcesji i zamianie tych otwartych siedlisk na lasy,•zamiany pól uprawnych na trwale użytki zielone – szczególnie na terenach narażonych na erozję i spływ zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, •zakładania miedz, wprowadzania zieleni buforowej wzdłuż cieków wodnych, pasów zadrzewień lub zakrzaczeń śródpolnych i przydrożnych oraz ich pielęgnacji, •odtwarzania dawnych oczek wodnych i mokradeł śródpolnych w celu poprawy stosunków wodnych i nie nawożenia ich najbliższego otoczenia, •ograniczania intensywności nawożenia i wykorzystywania chemicznych środków ochrony roślin do poziomu nie powodującego zagrożenia skażeniem wód powierzchniowych i gruntowych.

Warunki inwestowanie na obszarach Natury 2000

Art. 33. 1. Zabrania się podejmowania działań mogącychw istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczychoraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt,a takie w istotny sposób wpłynąć negatywnie na gatunki,dla których ochrony został wyznaczony obszarNatura 2000.2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do projektowanychobszarów Natura 2000, znajdujących sięna licie, o której mowa w art. 27 ust. 1, do czasu zatwierdzeniatej listy przez Komisję Europejską albo odmowyjej zatwierdzenia.3. Plan lub projekt przedsięwzięcia o potencjalnymbezpośrednim lub pośrednim wpływie na stan obszaruNatura 2000 podlega ocenie dokonywanej na podstawietytułu I działu VI ustawy z dnia 27 kwietnia2001 r. — Prawo ochrony Środowiska pod względemewentualnych skutków planu lub przedsięwzięciaw odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunkówroślin i zwierząt, dla których ochrony zostaΠ wyznaczonyobszar Natura 2000, z zastrzeleniem ust. 4.

Warunki inwestowanie na obszarach Natury 2000

Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym zezwolenie może zostać udzielone wyłącznie w celu:

ochrony zdrowia i życia ludzi, zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

Schemat postępowania w sprawie Oceny Odziaływania na Środowisko (ooś) prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

art. 46a ust. 7 pkt 4:

- dla przedsięwzięć z grupy II (art. 51 ust. 1 pkt 2)

Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach: wójt, burmistrz albo prezydent miasta

wójt, burmistrz, prezydent miasta występuje o opinie, przedkładając wniosek o wydanie

decyzji środowiskowej oraz informacje z art. 49.3 (51.3)

postanowienie organu o obowiązku sporządzeniu

raportu oraz jego zakresie (51.2) - 30 dni (art. 51.4d)

raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na

środowisko, zgodny z postanowieniem organu

INWESTOR

Starosta (art..51.3.1)

-14 dni (art..51.4c)

Organ uwzględnia łącznie szczegółowe uwarunkowania, o których mowa w art. 51.8.2, wymagania dot. zakresu raportu – art. 52, wyjątki od wymagań co do zawartości raportu – art. 52.1a

Do wniosku Inwestor dołącza:

- informacje zawierające dane określone w art. 49 ust 3 (art. 50.2);

- poświadczoną kopię mapy ewidencyjnej z granicą terenu, którego dotyczy wniosek oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie (art. 46a.4.1)

organ wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach

(po stwierdzeniu zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami mpzp (art. 56.1)

wniosek do wójta, burmistrza, prezydenta miasta o wydanie decyzji o środowiskowych

uwarunkowaniach+informacje art. 49.3

Organ występując o uzgodnienie przedkłada (art. 48.3):

- wniosek o wydanie decyzji o środ. uwarunkowaniach

-raport lub informacje z art. 49.3, jeśli sporządzenie raportu nie było wymagane

- wypis i wyrys z mpzp

jeżeli przedsięwzięcie może oddziaływać na obszar Natura 2000 o - lub teren zamknięty albo morski - pinia wojewody/dyrektora urzędu morskiego(zastępują starostę) (51.3.2)

brak oddziaływania na obszar Natura 2000

występują przesłanki z art. 34 ustawy o ochr. przyrody

ew. opinia KE (pozytywna)

wojewoda/dyrektor urzędu morskiego

(zastępują starostę) (48.2.3a)

udział społeczeństwaart.32, art. 33

postanowienie o braku potrzeby sporządzenia raportu (51.2) - 30 dni

(art.34.4d)

Starosta (48.2.1)

Natura 2000

Na ww. postanowienie przysługuje zażalenie (51.5)

INWESTOR

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny (art..51.3.2 i3)

- 14 dni (art..51 4c)

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny (art..48.2.1a)

organ występuje o uzgodnienie (art. 48.2.1 lub 48.2.4 lub art. 48.2.3a)

Prawo dopuszcza realizowanie działań zagrażających chronionym elementom przyrody, pod warunkiem, że służą one nadrzędnemu interesowi publicznemu, a te niekorzystne oddziaływania zostaną zminimalizowane, a w niektórych przypadkach zrekompensowane, np. poprzez odtworzenie zniszczonych siedlisk.

Przykłady dobrej praktyki w programach

NATURA 2000

Marka: "Kania ruda„

Kania ruda jest ptakiem drapieżnym,który niegdyś występował licznie w Wielkiej Brytanii. Tępiona przez ludzi oraz na skutek chemizacji rolnictwa, jego populacja znacznie zmalała, tak że w drugiej połowie XX był już on na granicy wymarcia. Zniknął zupełnie z Anglii i Szkocji.Jedynie w środkowej Walii zachowało się kilka par. Dzięki ogromnemu wysiłkowi społecznemu i znacznym nakładom finansowym udało się znacznie wzmocnić populację tych ptaków w środkowej Walii.

W połowie lat 90' XX wieku wiejskie obszary środkowej Walii cierpiały na skutek wysokiej stopy bezrobocia oraz niskich dochodów ludności (76% średniej w UE).

W 1994 roku rozpoczęto realizację projektu dotyczącego rozwoju turystyki przyrodniczej. Zbudowano 6 obiektów, z których można było obserwować kanie rude, dowiedzieć się o ekologii tego gatunku oraz uzyskać ogólne informacje o ochronie przyrody w Walii.

• Opracowano koncepcję rozwoju transportu publicznego i rowerowego. Stworzono warunki do turystyki pieszej

i konnej. Zachęcano lokalny biznes do produkcji ekologicznej i umieszczania na produktach

logo zawierającego sylwetkę kani rudej.

Rok i dwa lata później obszar ten odwiedziło około 150 tysięcy turystów zostawiając w regionie prawie 3 mln funtów (1996 r.). W wyniku realizacji projektu powstało w tym obszarze 114 nowych miejsc pracy, w tym 14 bezpośrednio związanych z obsługą ruchu turystycznego.

Poza powstaniem dzięki projektowi wielu nowych miejsc pracy, lokalne produkty lepiej się sprzedawały, do regionu napłynęło dużo środków finansowych generujących powstawanie kolejnych miejsc pracy.

Dzięki przemyślanej koncepcji rozwoju turystyki w projektowanym wówczas obszarze Natura 2000, nie doprowadzono do zniszczenia tego obszaru. Turyści poruszali się pieszo, byli zbiorowo przewożeni transportem publicznym lub jeździli rowerami.

Przykładem sytuacji zastosowania przewidywanych Dyrektywą Siedliskową procedur prawnych - w tym procedury kompensacji - jest rozbudowa portu w Rotterdamie.

Budowa nowego terminalu Maasvlakte 2 oznacza tam ingerencję w morze o powierzchni 3 000 ha. Aby zrekompensować szkody zaproponowano założenie 30 000 hektarowego rezerwatu morskiego na południe od Maasvlakte. Rozwiązanie to znalazło aprobatę w Brukseli.

Ponadto, w ramach rekompensaty, zostanie utworzony lądowy obszar chroniony o pow. 750 ha na południe od Rotterdamu. Sprawa Maasvlakte to przykład współpracy państwa, zarządu miasta, biznesu oraz społeczności lokalnej

Źródła informacji o obszarach Natura 2000

Ministerstwo Środowiska – www.mos.gov.pl / zakładka Natura 2000

Zawartość: dokumenty – podstawy prawne, listy zgłoszonych obszarów,

zakres ochrony i zasady gospodarowania na obszarach „ptasich”, ogólne zalecenia dla ochrony typów siedlisk i gatunków zwierząt (poza ptakami) i roślin,

polskie obszary Natura 2000 – zebrane dane o wyznaczonych obszarach Natura 2000 (ptasich i siedliskowych)

SDF - standardowe formularze danych o obszarach wraz z mapami w skali przeglądowej, możliwość identyfikacji wg kryteriów położenia administracyjnego (gminy, województwa), przyrodniczego (siedlisk, gatunków)

Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – kompendium wiedzy nt. siedlisk przyrodniczych i gatunków flory i fauny chronionych w Polsce (zasoby, rozmieszczenie, stopień zachowania, metody ochrony, …)

Zawartość SFD• Identyfikacja obszaru – dane o obszarze, kod obszaru

PLB (OSOP) lub PLH (SOO)• Położenie obszaru (geograficzne, administracyjne,

wyniesienie nad poziom morza, powierzchnia i inne) dane pozwalające na umiejscowienie obszaru

• Informacja przyrodnicza – typy siedlisk oraz gatunki roślin, zwierząt, wymienione w Dyrektywach Ptasiej i Siedliskowej, a także inne cenne przyrodniczo

• Opis obszaru - ogólna charakterystyka obszaru opis wartości przyrodniczej identyfikacja zagrożeń formy ochrony przyrodydokumentacja - źródło bardziej szczegółowej

wiedzy o obszarze (w tym wykaz osób zajmujących się tym terenem)

Źródła informacji o ostojach Natura 2000 cd.

• Shadow list – – ostoje ptasie w: Ostoje ptaków o znaczeniu

europejskim w Polsce; Sidło, Błaszkowska, Chylarecki OTOP 2004.

– ostoje siedliskowe w: Propozycja optymalnej sieci obszarów Natura 2000 w Polsce - „Shadow List”; Dzięciołowski i in. WWF 2004.

• Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny – 9 tomowa publikacja zawierająca zbiór wiedzy o wymaganiach gatunków i siedlisk przyrodniczych, dostępne na www.mos.gov.pl/natura2000

• Biura wojewódzkich konserwatorów przyrody posiadające wyniki regionalnych i lokalnych inwentaryzacji przyrodniczych, opracowania tematyczne dot. np. pewnych gatunków lub siedlisk, mapy szczegółowe

• Pilotażowe plany zarządzania dla 55 obszarów 2007 r. (MŚ i WPK)

Jak każda z nowości, tak i Natura 2000 wywołuje szereg pytań, wątpliwości i niepokoi.

Na wiele pytań brakuje wciąż odpowiedzi, jako że proces tworzenia sieci Natura 2000 wciąż jeszcze trwa we wszystkich krajach Unii Europejskiej i wiele zagadnień jest dopiero rozstrzyganych

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘTomasz Szczotka Polski Klub Ekologicznytomasz.szczotka1@neostada.pl