Ministerstwo Zdrowia NARODOWY PROGRAM PROFILAKTYKI i LECZENIA

CHORÓB UKŁADU SERCOWO – NACZYNIOWEGO na lata 2006 - 2008 „POLKARD”

Warszawa 2005

2

Zespół do spraw Przygotowania Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD 2006–2008

we współpracy z Radą Programu

Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006-2008

POLKARD 2006–2008

ZAŁOŻENIA, CEL GŁÓWNY

ORAZ CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU

Dokument przedstawia założenia i cele Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia

Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego - POLKARD 2006-2008. Projekt przygotował

Zespół ds. Przygotowania Programu na lata 2006-2008 we współpracy z Radą Programu.

Pracom tym towarzyszyły szerokie konsultacje z kluczowymi ekspertami i środowiskami w

kraju, które zrealizowało Biuro Koordynacyjne Programu POLKARD.

Do przygotowania projektu służyły m.in. następujące materiały:

1. Narodowy Program POLKARD 2003-2005.

2. Sprawozdania z realizacji Programu POLKARD w latach 2003 i 2004.

3. Monografia: Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu

sercowo-naczyniowego w Polsce. Grupa Robocza Programu NATPOL PLUS. Kardiologia

Polska 2004, supl. IV.

4. Roczniki statystyczne GUS.

5. Raport Konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii za rok 2004: Aktualna

sytuacja opieki kardiologicznej w Polsce.

6. Raport o stanie rehabilitacji kardiologicznej w Polsce. Warszawa, MZ, 2004.

7. Zalecenia europejskich i polskich towarzystw naukowych w dziedzinach objętych

Programem.

8. Analizy potrzeb opracowane dla dziedzin objętych Programem przez członków

Zespołu d.s. Przygotowania Programu na lata 2006-2008.

9. Zbiór materiałów przekazanych przez ekspertów konsultujących projekt.

3

Spis treści: str. I. Wprowadzenie 4 II. Cel główny 5 III. Cele szczegółowe i plan działań 7 1. monitorowanie 7 2. prewencja 10 3. neurologia – udary 13 4. kardiologia dziecięca 17 5. kardiochirurgia 19 6. niewydolność serca 21 7. rehabilitacja kardiologiczna 23 8. nadciśnienie tętnicze 26 9. kardiologia i angiologia interwencyjna 28 10. elektroterapia 32 IV. Proponowana struktura zarządzania programem 35 V. Zarządzanie Programem 36 VI. Finansowanie 37 VII. Ewaluacja i monitorowanie 38 VIII. Zasady wyboru realizatorów Programu 39 IX. Tryb udostępniania środków publicznych 40 X. Spis ekspertów i konsultantów 41

4

1. Wprowadzenie

Zgodnie z Art. 48 ust.1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DZ.U.Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.)

programy zdrowotne mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować ministrowie,

jednostki samorządu terytorialnego lub NFZ.

Programy zdrowotne dotyczą w szczególności:

- ważnych zjawisk epidemicznych;

- innych istotnych problemów zdrowotnych dotyczących całej lub określonej grupy

świadczeniobiorców przy istniejących możliwościach ich eliminowania bądź

ograniczania;

- wdrożenia nowych procedur medycznych i przedsięwzięć profilaktycznych.

Ze względu na to, że choroby serca i naczyń są najpowszechniejszą przyczyną zgonów

i jednym z najczęstszych powodów inwalidztwa w naszym kraju – Minister Zdrowia podjął

decyzję o kontynuacji realizowanego w latach 2003-2005 Programu POLKARD.

W roku 2003 zmarło w Polsce 365,9 tys. osób, z czego 172,6 tys. z powodu chorób układu

krążenia. Stanowiło to 47% wszystkich zgonów.

Pomimo sukcesów odniesionych w ostatnich 15 latach i około 30% spadku umieralności

przedwczesnej (do 65 roku życia) z powodu zawałów serca, choroby układu sercowo-

naczyniowego w dalszym ciągu są jako przyczyna zgonów, w tym zgonów w wieku

produkcyjnym, zdecydowanie na pierwszym miejscu przed chorobami nowotworowymi.

W roku 2003 wśród Polaków w wieku 25-64 lat zarejestrowano 28.769 zgonów (142.5/100

tys.) spowodowanych chorobami serca i naczyń: w tym 21.626 (217,5/100 tys.) wśród

mężczyzn, oraz 7.143 (69,7/100 tys.) wśród kobiet.

Dane opublikowane w 2003 r. przez Europejskie Biuro Regionalne Światowej Organizacji

Zdrowia wskazują, że poziom umieralności przedwczesnej z powodu chorób układu krążenia

w Polsce był około dwa i pół razy wyższy niż w krajach Unii Europejskiej.

5

II. Cel główny Narodowego Programu POLKARD 2006-2008.

Celem głównym Programu jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób

układu sercowo-naczyniowego w Polsce, co najmniej na poziomie obserwowanym

w latach 1990–2004. W latach 2003-2012 redukcja umieralności powinna przekroczyć 30% u

osób poniżej 65 roku życia, tj. co najmniej 3% rocznie. Tempo redukcji umieralności

z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego w ostatniej dekadzie XX wieku wynikało

z podjętych działań w ramach Narodowego Programu Ochrony Serca oraz korzystnych zmian

stylu życia i żywienia Polaków. Wstępna ocena zadań zrealizowanych w ramach Narodowego

Programu POLKARD 2003-2005 wskazuje na realną możliwość kontynuowania osiągnięć z

ubiegłej dekady.

Realizacja tego celu oparta m.in. o zalecenia Rady Unii Europejskiej zawarte w dokumentach

Heart Plan for Europe z 2002 r. i Healthy Heart z 2004 r., oraz priorytety określone

w Narodowym Programie POLKARD 2003-2005 będzie wymagać:

• redukcji:

- poziomu cholesterolu u osób w populacji generalnej poniżej 5 mmol/l,

- wartości ciśnienia tętniczego u osób do 65 roku życia poniżej 140/90 mm Hg,

- odsetka osób palących tytoń co najmniej o 1% rocznie;

• powszechnego dostępu mieszkańców Polski do nowoczesnej i kompleksowej promocji

zdrowia i prewencji, opartej w większym niż dotąd stopniu na faktach (EBM – Evidence

Based Medicine), ze szczególnym uwzględnieniem narastającej epidemii otyłości,

cukrzycy typu 2, oraz niewydolności serca;

• edukacji prozdrowotnej, szczególnie wśród dzieci i młodzieży;

• uzyskania wskaźników w zakresie wyposażenia w sprzęt ośrodków kardiologicznych,

kardiochirurgicznych i neurologicznych oraz dostępu do świadczeń zdrowotnych w

zakresie chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce co najmniej na poziomie

średnich wskaźników europejskich;

• wdrażania skuteczniejszych i bezpieczniejszych niż dotychczas technologii medycznych,

ze szczególnym uwzględnieniem interwencji profilaktycznych oraz metod diagnostyki i

leczenia;

• zintegrowanego i kompleksowego gromadzenia danych i stałego monitorowania zjawisk

epidemiologicznych, pod względem merytorycznym i ekonomicznym;

6

• rozwijania badań nad poznaniem znaczenia „nowych” czynników ryzyka, oraz znaczenia

w epidemii chorób serca i naczyń czynników o charakterze społecznym.

Podjęte działania powinny prowadzić do zmniejszenia dysproporcji w dostępie do

świadczeń zdrowotnych w zakresie chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce.

W dziedzinie neurologii konieczne jest kontynuowanie działań podjętych w Narodowym

Programie 2003-2005 w celu zmniejszenia wczesnej śmiertelności w udarach mózgu poniżej

20%, oraz uzyskanie u co najmniej 70% chorych, którzy przeżyli ostry okres udaru,

samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego. Cel ten

powinno się osiągnąć poprzez wprowadzanie nowoczesnych zasad postępowania, w tym

dalszy rozwój neurologii inwazyjnej oraz neurorehabilitacji.

7

III. Cele szczegółowe i plan działań.

III.1. Monitorowanie.

Podstawą realizacji niżej wymienionych zadań powinna być stała i ścisła współpraca z

Narodowym Funduszem Zdrowia, Głównym Urzędem Statystycznym i Państwowym

Zakładem Higieny, zaś założenia metodyczne powinny umożliwiać współdziałanie z

międzynarodowymi programami, szczególnie Światowej Organizacji Zdrowia, Unii

Europejskiej oraz Europejskich Towarzystw Naukowych w zakresie dziedzin objętych

Programem.

Cele szczegółowe:

1. Stałe, coroczne monitorowanie umieralności przedwczesnej i ogólnej z powodu chorób

układu krążenia, według szczegółowych założeń zaproponowanych przez specjalistów

realizujących w ramach programu POLKARD 2003-2005 zadanie nr 4.1.8. p.t. Opracowanie

systemu gromadzenia i analizy danych epidemiologicznych w zakresie chorób sercowo-

naczyniowych w Polsce w celu optymalnego kreowania polityki zdrowotnej na poziomie

centralnym i regionalnym, w tym analiza sytuacji w Polsce w porównaniu do średnich

wskaźników w Unii Europejskiej, Europie i USA.

2. Kontynuacja realizacji zadania programu POLKARD 2003-2005 nr 4.2.A.3. polegającego

na prowadzeniu krajowego rejestru ostrych zespołów wieńcowych u chorych

hospitalizowanych oraz opracowanie założeń i wdrożenie w wybranych populacjach

populacyjnego rejestru ostrych zespołów wieńcowych obejmującego również incydenty u

chorych, którzy nie byli z tego powodu hospitalizowani, w celu monitorowania

zachorowalności i umieralności.

3. Kontynuacja realizacji zadania programu POLKARD 2003-2005 (rozdział 4.D)

polegającego na prowadzeniu krajowego rejestru udarów mózgu u chorych

hospitalizowanych oraz opracowanie założeń i wdrożenie w wybranych populacjach rejestru

udarów mózgu obejmującego również incydenty u chorych, którzy nie byli z tego powodu

hospitalizowani, w celu monitorowania zachorowalności i umieralności.

8

4. Opracowanie założeń i wdrożenie monitorowania jakości prewencji wtórnej, niesprawności

poudarowej, częstości późnych powikłań pozamózgowych, oraz śmiertelności u chorych po

przebytym udarze mózgu.

5. Opracowanie zasad i wdrożenie regularnego monitorowania skuteczności prewencji

wtórnej u chorych po ostrych zespołach wieńcowych i udarach mózgu, oraz prewencji

pierwotnej u osób wysokiego ryzyka (z wykorzystaniem doświadczeń programów

międzynarodowych, np. EuroAspire).

6. Przygotowanie i wdrożenie krajowego rejestru chorych z niewydolnością serca IV stopnia

według klasyfikacji NYHA.

7. Prowadzenie rejestru procedur wysokospecjalistycznych: w terapii OZW, w terapii

udarów mózgu, w kardiochirurgii (KROK – kontynuacja), w kardiologii inwazyjnej, oraz w

elektrokardiologii z precyzyjną analizą kosztów, oraz opracowanie założeń i wdrożenie

systemu oceny różnic w dostępności do procedur wysokospecjalistycznych w Polsce.

8. Ocena rozpowszechnienia i skuteczności leczenia głównych czynników ryzyka chorób

układu sercowo-naczyniowego oraz wiedzy w zakresie prewencji w reprezentatywnych

próbach populacji Polski u dorosłych oraz u dzieci i młodzieży jako kontynuacja programów

NATPOL PLUS oraz WOBASZ.

9. Przygotowanie i wdrożenie prospektywnej wieloletniej obserwacji reprezentatywnej próby

mieszkańców Polski z oceną występowania i kontroli czynników ryzyka oraz incydentów

sercowo-naczyniowych w celu opracowania polskich algorytmów w zakresie ostrych

zespołów wieńcowych oraz udarów mózgu (np. jako kontynuacja programu NATPOL PLUS

oraz WOBASZ).

10. Monitorowanie tworzenia nowych ośrodków referencyjnych ze spisem infrastruktury i

sprzętu oraz wdrożenie optymalnego modelu organizacyjnego opieki kardiologicznej i

neurologicznej zintegrowanej z ratownictwem medycznym, rehabilitacją kardiologiczną oraz

neurologiczną.

9

11. Opracowanie zasad i wdrożenie regularnego monitorowania skuteczności wczesnej

rehabilitacji neurologicznej u chorych po udarach mózgu.

12. Prowadzenie ogólnopolskiego rejestru hipercholesterolemii rodzinnej jako kontynuacji

zadania wdrożonego w ramach programu POLKARD 2003-2005.

13. Prowadzenie systemu rejestracji i kontroli chorych poddanych elektroterapii serca w

ośrodkach kardiologicznych na terenie całego kraju.

14. Analiza ekonomiczna zadań realizowanych w ramach programu POLKARD 2006-2008.

15. Opracowanie zasad i wdrożenie regularnej analizy związku czynników społecznych,

ekonomicznych i socjologicznych z zagrożeniem chorobami naczyniowymi serca i mózgu w

dobrze zdefiniowanych populacjach, oraz możliwych współzależności tych czynników ze

skutecznością realizacji celów ogólnych i szczegółowych Narodowego Programu POLKARD

w latach 2006-2008.

Opracowanie: T. Zdrojewski - sekretarz Polkard 2003-2005, A. Pająk - przewodniczący Sekcji Epidemiologii i Prewencji PTK, W. Drygas - konsultant Programu Polkard 2003-2005, T. Grodzicki - konsultant krajowy w dziedzinie geriatrii, I. Sarzyńska-Długosz w imieniu Grupy Roboczej d.s. neurologii we współpracy z Zespołem d.s. przygotowania Programu na lata 2006-2008, Sekcją Epidemiologii i Prewencji PTK, Departamentem Polityki Zdrowotnej MZ.

10

III.2. Prewencja.

Podstawowym celem jest upowszechnienie nowoczesnej prewencji chorób sercowo-

naczyniowych, opartej na metodach, których skuteczność udowodniono naukowo, oraz na

wzorcach, które zostały sprawdzone w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Przewidywany

zakres działań obejmuje prewencję pierwotną i wtórną w ramach strategii ogólno

populacyjnej i strategii wysokiego ryzyka. Powinno to następować poprzez budowanie

aktywnej współpracy z samorządami lokalnymi, Ministerstwem Edukacji Narodowej i innymi

organami administracji rządowej, komisjami Sejmu i Senatu RP zajmującymi się problemami

zdrowia, towarzystwami naukowymi, środkami masowego przekazu oraz organizacjami

pozarządowymi.

Kierunki rozwoju prewencji w Polsce powinny uwzględniać prognozy demograficzne

("starzenie się" społeczeństwa) i ich oczekiwane konsekwencje np. epidemię niewydolności

serca, otyłości, cukrzycy, czy niewydolności nerek.

Działania powinny być oparte na:

- aktualnej ocenie sytuacji epidemiologicznej,

- aktualnej wiedzy i zaleceniach europejskich i polskich towarzystw naukowych,

- kompleksowym uwzględnianiu wszystkich głównych czynników ryzyka oraz ocenie

globalnego ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych,

- wykorzystaniu dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń oraz wieloośrodkowym sposobie

realizacji zadań

- nowoczesnych działaniach z użyciem marketingu społecznego i konstruktywnego lobbingu,

- rozwijaniu metod prewencji korzystających z technologii "e-health",

- partnerskich relacjach z pacjentem,

- aktywizowaniu społeczności lokalnych,

- monitorowaniu skuteczności,

- analizie kosztów.

Cele szczegółowe:

1. Edukacja społeczeństwa o metodach prewencji i zachowaniach prozdrowotnych

(zwiększenie aktywności fizycznej, zdrowa dieta, walka z hipercholesterolemią,

nadciśnieniem tętniczym, zespołem metabolicznym, otyłością, cukrzycą, uzależnieniem od

tytoniu), oraz na temat współczesnych metod postępowania w przypadku podejrzenia zawału

11

serca i udaru mózgu, z wykorzystaniem środków masowego przekazu m.in. poprzez

kontynuację i rozszerzenie projektu "Pamiętaj o Sercu" (zadanie nr 4.1.2 Programu

POLKARD 2003-2005).

2. Edukacja dzieci i młodzieży w szkołach m.in. poprzez kontynuację i rozszerzenie projektu

"Szansa dla Młodego Serca" (zadanie nr 4.1.5 Programu POLKARD 2003-2005).

3. Realizacja ogólnopolskiego programu prewencji, oraz poprawy wykrywalności i

skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego, zaburzeń lipidowych i

węglowodanowych u dorosłych i dzieci, szczególnie w środowiskach małomiejskich i

wiejskich, m.in. poprzez kontynuację i rozszerzenie Polskiego Projektu 400 Miast (zadanie nr

4.1.4 Programu POLKARD 2003-2005).

4. Przygotowanie i szerokie wdrożenie standardów działań profilaktycznych jako procedur i

technologii medycznych z wykorzystaniem wniosków ekspertów realizujących zadanie nr

4.1.3 Programu POLKARD 2003-2005 pt.: Opracowanie modelu programu badań przesiewowych

umożliwiających identyfikację pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym oraz aktywne

poradnictwo na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej z wykorzystaniem doświadczeń z realizacji

projektu EuroAction . 5. Bieżąca analiza i propagowanie sposobów realizacji oraz wyników projektów

zrealizowanych w ramach Programu POLKARD 2003-2005: Szansa dla Młodego Serca,

Polski Projekt 400 Miast, SPOK, Pamiętaj o Sercu w celu udostępnienia i szerokiego

wykorzystania ich osiągnięć na poziomie regionalnym i wojewódzkim.

6. Wdrożenie zaleceń w zakresie poprawy kontroli badań okresowych w Polsce oraz

wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych zapewniających regularną i powszechną ocenę

głównych czynników ryzyka za pomocą badań przesiewowych z wykorzystanie ekspertyz

przygotowanych w ramach realizacji zadania nr 4.1.7 Programu POLKARD 2003-2005.

7. Przygotowanie i wdrożenie nowoczesnych programów rehabilitacji kardiologicznej i

edukacji zdrowotnej w programach prowadzonych przez wyszkolone zespoły

wielospecjalistyczne z wypracowaniem metod, które odciążą lekarzy specjalistów,

zachowując ich pełną kontrolę nad sposobem postępowania z pacjentem. Przewidywane jest

wykorzystanie doświadczeń programu EuroAction.

8. Przygotowanie i wdrożenie specjalnego programu prewencji i terapii chorób układu

sercowo-naczyniowego dla osób w wieku starszym, po 70 roku życia, z uwzględnieniem

doświadczeń lekarzy geriatrów.

12

9. Poprawa sytuacji epidemiologicznej w zakresie hipercholesterolemii jako ważnego zadania

wynikającego z największego rozpowszechnienia oraz najsłabszej świadomości i kontroli

wśród czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce.

10. Współpraca w unowocześnianiu oraz wdrażaniu programów nauczania

przeddyplomowego w kształceniu lekarzy, pielęgniarek i innych zawodów medycznych w

zakresie promocji zdrowia oraz prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego.

11. Edukacja podyplomowa lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarek i innych

zawodów medycznych w zakresie nowoczesnych standardów promocji zdrowia oraz

prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego.

12. Prowadzenie działań o charakterze konstruktywnego lobbingu na rzecz prewencji chorób

układu sercowo-naczyniowego w polskich środowiskach opiniotwórczych i Parlamencie RP.

13. Edukacja i stała współpraca ze środowiskiem dziennikarzy.

14. Włączenie do realizacji zadań w zakresie prewencji, celów zawartych w dokumencie

WHO „Globalna strategia w sprawie żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia” przyjętym na

57 Światowym Zgromadzeniu Zdrowia.

15. Opracowanie standardów ośrodka referencyjnego w dziedzinie prewencji.

Opracowanie: T. Zdrojewski - sekretarz Polkard 2003-2005, A. Pająk - przewodniczący Sekcji Epidemiologii i Prewencji PTK, W. Drygas - konsultant Programu Polkard 2003-2005, we współpracy z Zespołem d.s. przygotowania Programu na lata 2006-2008, Sekcją Epidemiologii i Prewencji PTK, Departamentem Polityki Zdrowotnej MZ.

13

III.3. Neurologia - udary.

Udar mózgu jest drugą - po chorobie niedokrwiennej serca, przyczyną zgonów na świecie. W

Polsce, ze względu na jedne z najwyższych w Europie wskaźników umieralności, wczesnej

śmiertelności i niesprawności, konieczna jest poprawa dostępności i jakości opieki dla

chorych z udarem mózgu. Według zaleceń Europejskiej Inicjatywy Udarowej (EUSI) oraz

polskich ekspertów, opiekę nad pacjentem z udarem mózgu powinny sprawować

wyspecjalizowane oddziały leczenia udaru tzw. pododdziały udarowe. Może to istotnie

ułatwić wprowadzanie nowoczesnych metod leczenia i profilaktyki wtórnej udaru mózgu,

czyli leczenia trombolitycznego oraz implantacji stentów do tętnic szyjnych. Leczenie

trombolityczne jest najskuteczniejszą metodą leczenia ostrych udarów niedokrwiennych.

Międzynarodowe i polskie wytyczne zalecają, aby leczenie to prowadzone było w

specjalistycznych ośrodkach udarowych, które posiadają odpowiednie doświadczenie

kliniczne oraz wewnętrzne protokoły leczenia.

Jednym z elementów profilaktyki wtórnej są zabiegi angioplastyki i implantacji stentów do

tętnic szyjnych u chorych ze zwężeniem tej tętnicy. Kwalifikacja do tych zabiegów powinna

być prowadzona w oparciu o kompleksowe badania, m.in. konsultację neurologiczną, badanie

USG-Doppler, badanie układu krzepnięcia, oraz badania neuroobrazujące. Chorzy po zabiegu

powinni pozostawać pod opieką lekarzy neurologów, celem oceny stanu neurologicznego,

prowadzenia profilaktyki wtórnej oraz oceny częstości występowania objawów restenozy.

W Europie Zachodniej utrwalony i znaczny stopień niesprawności stwierdza się u około 1/3

chorych, którzy przeżyli udar, natomiast w Polsce aż u połowy chorych. Z tego powodu

rehabilitacja jest istotnym elementem opieki nad pacjentem po udarze mózgu, poprawiającym

jego sprawność i komfort życia. Proces rehabilitacji powinien być rozpoczęty jak

najwcześniej po udarze, czyli już w pododdziale udarowym ostrym, a następnie

kontynuowany w zależności od stanu ogólnego i neurologicznego pacjenta w pododdziale

udarowym o profilu rehabilitacyjnym (tzw. klasa R), lub w ramach zwykłych oddziałów

rehabilitacji. Pododdziały udarowe klasy R powinny powstawać w oddziałach

neurologicznych w tych szpitalach, w których nie ma możliwości zapewnienia ostrej opieki

udarowej zgodnie z aktualnymi standardami. Stworzenie możliwości kierowania chorych z

pododdziałów udarowych ostrych do pododdziałów udarowych klasy R zwiększy liczbę

14

miejsc do prowadzenia kompleksowego leczenia usprawniającego chorych z udarem mózgu.

Rehabilitacja wczesna po udarze mózgu oznacza kompleksowe leczenie chorego do trzech

miesięcy od początku udaru. Prawie u 75% pacjentów po udarze mózgu stwierdza się inne

towarzyszące objawy chorób serca i naczyń. Dlatego rehabilitacja wczesna musi być

prowadzona w warunkach oddziału szpitalnego z dostępem do sali intensywnego nadzoru w

tym samym szpitalu. Na podstawie danych epidemiologicznych szacuje się, że liczba

oddziałów rehabilitacji, prowadzących wczesną kompleksową rehabilitację poudarową

powinna wynosić w Polsce około 80 (ok. 1/500 000 mieszkańców). W ramach Programu

POLKARD 2006-2008 zgodnie z "mapą potrzeb" wczesnej rehabilitacji po udarach mózgu w

Polsce powinny być finansowane wydatki związane z adaptacją pomieszczeń oraz

doposażeniem w specjalistyczny sprzęt rehabilitacyjny. Takie kompleksowe działania

powinny dotyczyć pododdziałów udarowych rehabilitacyjnych oraz ośrodków wczesnej

rehabilitacji neurologicznej.

Specjalną grupę stanowią chorzy po nagłym zatrzymaniu krążenia (NZK). Wśród osób,

które dzięki szybko zastosowanej resuscytacji przeżyły NZK, u około 20-50% pacjentów

stwierdzane są zaburzenia funkcji poznawczych. Chorzy ci mają objawy encefalopatii

hipoksyjno-niedokrwiennej i wymagają specjalistycznej rehabilitacji neurologicznej. W

Polsce dotychczas brak jest ośrodków zajmujących się specjalistyczną rehabilitacją chorych

po NZK. Za celowe należy uznać utworzenie takich specjalistycznych ośrodków w liczbie

średnio 1 ośrodka w województwie. Oddziały takie powinny mieć warunki do intensywnego

monitorowania chorych, z dostępem do respiratora i odpowiednią opieką pielęgniarską, co

będzie wymagało adaptacji pomieszczeń oraz wyposażenia w sprzęt rehabilitacyjny.

Pacjenci po udarze mózgu wypisywani z oddziału udarowego powinni mieć zapewnioną

dalszą systematyczną i kompleksową opiekę tj. okresowe badania neurologiczne, badanie

USG tętnic szyjnych w celu oceny stopnia zwężenia tętnic szyjnych, oraz kontrolę czynników

ryzyka (we współpracy z konsultantem internistą lub kardiologiem). W ciągu pierwszego

roku po udarze mózgu u około 10-15% pacjentów rozwija się otępienie, u około 10%

padaczka poudarowa, a u około 30% depresja poudarowa. Powikłania te mają istotny wpływ

na jakość życia chorych oraz naturalny przebieg choroby i koszty leczenia. Dlatego celowe

jest utworzenie wspólnej bazy informatycznej dla Poradni Chorób Naczyniowych Mózgu

przy oddziałach i klinikach posiadających pododdziały udarowe.

15

Dzięki nim możliwa byłaby długoterminowa ocena skutków udaru mózgu, monitorowania

jakości prewencji wtórnej oraz analiza późnej śmiertelności.

Przemijające zaburzenia krążenia mózgowego (TIA) często poprzedzają wystąpienie

dokonanego udaru mózgu. Około 15-30% pacjentów z udarem mózgu podaje, że przebyło już

incydent TIA przed udarem. Ryzyko wystąpienia udaru po epizodzie TIA jest największe w

czasie pierwszego tygodnia, konieczna jest, więc pilna diagnostyka i wdrożenie profilaktyki u

tych chorych. Opiekę nad tymi pacjentami powinny przejmować specjalistyczne poradnie

dysponujące możliwością szybkiej diagnostyki (tzw. oddziały dzienne), bez konieczności

dłuższej hospitalizacji.

Cele szczegółowe:

1. Kontynuacja uzupełniania bazy sprzętowej pododdziałów udarowych na terenie kraju w

celu utworzenia docelowo sieci około 120 pododdziałów udarowych. Jeden pododdział

udarowy powinien przypadać na 200 000 – 300 000 osób w populacji, odległość do oddziału

nie powinna być większa niż 80 km. Podana docelowa liczba oddziałów dotyczy planów na

co najmniej dwie następne trzyletnie edycje Programu POLKARD.

2. Kontynuacja uzupełniania powszechnie stosowanej na świecie nowoczesnej aparatury

obrazowej (dyfuzja CT, perfuzja CT, angio-CT), niezbędnej do prawidłowej diagnostyki i

kwalifikacji do leczenia, w celu poprawy sytuacji i usunięcia istniejących w kraju

dysproporcji (warunek niezbędny dla realizacji całego Programu).

3. Kontynuacja programu wdrażania i realizacji w całym kraju nowoczesnych, inwazyjnych

metod leczenia udaru mózgu poprzez:

- dożylne leczenie trombolityczne w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu

(systematyczne zwiększanie liczby chorych leczonych trombolitycznie do 3% chorych z

udarem mózgu),

- wprowadzanie trombolizy dotętniczej jako procedury zarezerwowanej dla chorych, u

których tromboliza dożylna nie powiodła się (jest to metoda bardziej inwazyjna od dożylnej

trombolizy i może być wykonywana tylko w ośrodkach posiadających pracownie

naczyniowe),

- implantacja stentów do tętnic szyjnych z systematycznym zwiększaniem liczby leczonych

pacjentów z objawowym zwężeniem tętnicy szyjnej do około 15-20% chorych po udarze

mózgu.

16

4. Poprawa dostępu oraz unowocześnienie kompleksowej rehabilitacji dla chorych po udarze

mózgu poprzez:

- utworzenie sieci pododdziałów udarowych klasy R zapewniających kompleksową

rehabilitację chorym po udarze mózgu,

- określenie niezbędnej liczby oddziałów rehabilitacji, z przygotowaniem i wdrożeniem

projektu utworzenia zintegrowanej sieci tych ośrodków w Polsce z kontynuacją rehabilitacji

w warunkach ambulatoryjnych,

- doposażenie w sprzęt rehabilitacyjny pododdziałów udarowych rehabilitacyjnych celem

utworzenia zintegrowanego systemu współpracy pomiędzy ostrym pododdziałem udarowym i

pododdziałem udarowym klasy R,

- wdrażanie nowych metod rehabilitacji zaburzeń funkcji poznawczych i ruchowych m.in.

poprzez zakupy aparatury niezbędnej do rehabilitacji funkcji poznawczych, językowych i

motorycznych,

- utworzenie sieci ośrodków rehabilitacji zapewniających kompleksową rehabilitację

pacjentom po nagłym zatrzymaniu krążenia.

5. Utworzenie zintegrowanej z oddziałem udarowym Poradni Chorób Naczyniowych Mózgu

ze wspólną bazą informatyczną celem:

- wczesnej diagnostyki chorych z przemijającymi zaburzeniami krążenia mózgowego,

- długoterminowej opieki nad pacjentami po udarze mózgu i kontroli jakości prewencji

wtórnej,

- wczesnego rozpoznawania i leczenia późnych powikłań po udarze mózgu (otępienie,

padaczka, depresja, zespoły bólowe i inne).

6. Kontynuacja prowadzenia szkolenia personelu medycznego w zakresie:

- wdrażania i propagowania nowych metod leczenia i nowoczesnych metod rehabilitacji

(wykłady i warsztaty z zajęciami praktycznymi),

- propagowania prawidłowych zasad pielęgnacji chorych z udarem, oraz wczesnego

rozpoznawania występowania powikłań pozamózgowych,

- stosowania inwazyjnych metod leczenia (tromboliza, stenty i inne). Opracowanie: M. Niewada, I. Sarzyńska-Długosz, M. Skowrońska, J. Wojczal, A. Członkowska, D. Ryglewicz, współpraca: H. Kwieciński

17

III.4. Kardiologia dziecięca.

W kardiologii dziecięcej najważniejszy problem stanowią wady wrodzone serca, będące jedną

z najczęstszych przyczyn umieralności niemowląt. Zgony z powodu wad serca stanowią 40-

50% zgonów niemowląt z powodu wad wrodzonych. Nie ma jak dotąd metod pierwotnej

profilaktyki wad wrodzonych serca. W kardiologii dziecięcej główne znaczenie ma

profilaktyka wtórna chorób układu krążenia, w której priorytetowe znaczenie ma wczesna

wykrywalność i leczenie wad wrodzonych serca. Kierunki prewencji wtórnej powinny

uwzględniać kontynuację programów wyrównania dostępu do podstawowej diagnostyki

kardiologicznej na poziomie poradni rejonowych i dostępu do wysokospecjalistycznych

procedur kardiologicznych poprzez programy sprzętowe, wdrażanie opracowanych

standardów postępowania diagnostyczno-terapeutycznego oraz kształcenie kadr medycznych

w problematyce kardiologii dziecięcej. Nadal nie wszystkie ośrodki są w pełni wyposażone w

wysokospecjalistyczną aparaturę, a dostęp do badań kardiologicznych w rejonie przede

wszystkim do badania echokardiograficznego nie jest nadal zabezpieczony w jednolitym

stopniu we wszystkich rejonach kraju. W Polsce pojawiła się nowa populacja pacjentów

młodocianych, w odległym okresie po leczeniu wad wrodzonych serca, często

wieloetapowym, paliatywnym u których zmiany resztkowe i następstwa leczenia stanowią

istotny problem medyczny. Dotychczasowe wyniki prowadzonego obecnie programu

POLKARD 2003-2005 wskazują na potrzebę długoterminowej oceny wyników postępowania

diagnostyczno-terapeutycznego w wadach wrodzonych serca i zaburzeniach rytmu serca u

dzieci, kontynuacji programu diagnostyki prenatalnej oraz wdrożenia programu wsparcia

psychologicznego. Prowadzenie ujednoliconych rejestrów pozwoli na ciągłą analizę sytuacji

zdrowotnej dzieci z patologią układu krążenia i perspektywiczne oszacowanie potrzeb w

kardiologii dziecięcej.

Cele szczegółowe:

1. Kontynuacja uzupełniania, wymiany i modernizacji bazy sprzętowej w ośrodkach

terenowych i referencyjnych kardiologii dziecięcej w celu zapewnienia:

- wczesnego rozpoznawania i leczenia wad wrodzonych oraz nabytych patologii układu

krążenia u dzieci,

- wyrównania dostępu do procedur kardiologicznych w różnych regionach kraju,

- wdrażania nowoczesnych technik kardiologii nieinwazyjnej i inwazyjnej w chorobach

układu krążenia u dzieci, w tym inwazyjnej diagnostyki elektrofizjologicznej i ablacji.

18

2. Kontynuacja programu kwalifikacji do leczenia kardiologicznego interwencyjnego lub

kardiochirurgicznego w miejscu zamieszkania dziecka z wadą serca zwłaszcza w tych

województwach gdzie nie ma ośrodka referencyjnego kardiologii dziecięcej.

3. Wdrażanie standardów postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w celu wczesnego

wykrywania patologii układu krążenia i osiągnięcia lepszych wyników leczenia.

4. Edukacja lekarzy pierwszego kontaktu w zakresie nowoczesnych algorytmów

diagnostycznych i terapeutycznych w kardiologii dziecięcej oraz ustawiczne doskonalenie

istniejącej kadry kardiologów dziecięcych.

5. Kontynuacja programu wdrażania zasad kardiologicznej diagnostyki prenatalnej.

6. Kontynuacja wielośrodkowych rejestrów pacjentów celem monitorowania zakresu

procedur diagnostyczno-terapeutycznych i ich wyników u dzieci z patologią układu krążenia

w różnym wieku w ośrodkach kardiologii dziecięcej na różnym poziomie referencyjności.

7. Opracowanie i wdrożenie programu opieki nad młodocianymi z wadami wrodzonymi

serca.

8. Opracowanie i wdrożenie programu wsparcia psychologicznego dla dzieci z patologią

układu krążenia i ich rodzin. Opracowanie: A. Turska-Kmieć, W. Kawalec

19

III.5. Kardiochirurgia. W latach 2006-2008 należy utrzymać dofinansowanie infrastrukturalne i sprzętowe ośrodków

kardiochirurgii proporcjonalnie do liczby wykonanych zabiegów, wykonywanych w krążeniu

pozaustrojowym, jak też bez użycia krążenia pozaustrojowego (u dorosłych i dzieci). Nie ma

potrzeby tworzenia nowych ośrodków kardiochirurgicznych dla dorosłych i dzieci.

Cele szczegółowe:

1. Wymiana bazy sprzętowej oraz uzupełnienie potrzeb aparaturowych w zakresie sal

operacyjnych we wszystkich aktualnie działających ośrodkach kardiochirurgicznych w kraju

oraz unowocześnienie bazy sprzętowej w oddziałach intensywnej terapii pooperacyjnej w

istniejących jednostkach kardiochirurgicznych w celu zapewnienia dostępu do

wysokospecjalistycznych procedur kardiochirurgicznych.

2. Monitorowanie wyników leczenia kardiochirurgicznego i kardiologii inwazyjnej w

chorobie niedokrwiennej serca, poprzez opracowanie i prowadzenie baz danych (patrz:

rozdział III.1. Monitorowanie).

3. Przygotowanie i wdrożenie w ośrodkach kardiochirurgii dziecięcej programów leczenia

ostrej niewydolności oddechowej i mechanicznego wspomagania krążenia, metodą

zewnątrzustrojowego natleniania ECMO.

a. Obniżenie śmiertelności, głównie noworodków, z wadami wrodzonymi serca w okresie

okołooperacyjnym,

b. Dostosowanie polskich ośrodków kardiochirurgii dziecięcej do standardów europejskich i

umożliwienie ich atestacji europejskiej.

Fazy projektu:

- wyposażenie 5 ośrodków kardiochirurgii dziecięcej,

- kompleksowe przeszkolenie personelu,

- finansowanie materiałów zużywalnych,

- monitorowanie wyników z końcową ocena efektów programu,

- przekazanie standardowej procedury ECMO do finansowania przez NFZ,

- przewidywana ilość pacjentów ok. 100 rocznie.

20

4. Opracowanie standardów postępowania u chorych po leczeniu kardiochirurgicznym z

czynnikami ryzyka: cukrzycą i niewydolnością nerek.

5. Kontynuacja rozpoczętego w ramach Programu POLKARD 2003-2005 programu rozwoju

zabiegów małoinwazyjnych.

6. Przygotowanie i wdrożenie programu kompleksowej opieki kardiologicznej,

kardiochirurgicznej i kardioanestezjologicznej w zakresie ostrej i przewlekłej niewydolności

serca z uwzględnieniem tworzenia sieci ośrodków stosujących mechaniczne wspomaganie

krążenia. Opracowanie standardów kwalifikacji chorych do terapii.

7. Opracowanie modelowego systemu współpracy ośrodków kardiochirurgii i rehabilitacji

kardiologicznej w celu osiągnięcia optymalnych efektów leczenia pod względem aktywności

rodzinnej, społecznej i zawodowej pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych (patrz

rozdział III.7 Rehabilitacja Kardiologiczna).

Opracowanie: B. Maruszewski, M. Zembala, J. Rogowski, S. Woś

21

III.6. Niewydolność serca.

Niewydolność serca (NS) jest w Polsce jednym z głównych zagrożeń epidemiologicznych

śmiertelności sercowo-naczyniowej. W nadchodzących latach będzie stanowić coraz

ważniejszy problem medyczny i społeczny. Wynika to ze starzenia się populacji, znacznego

rozpowszechnienia chorób sercowo-naczyniowych i, paradoksalnie, z postępów w ich

leczeniu. Dlatego niewydolność serca powinna być priorytetową dziedziną Programu

POLKARD. Celem projektu jest poprawa opieki nad chorymi z NS. Projekt opiera się na

rozwiązaniach opieki nad chorymi z niewydolnością serca realizowanych w krajach

zachodnioeuropejskich. Osiągnięte wyniki powinny stanowić podstawę dla rozwiązań

promowanych i finansowanych przez NFZ.

Cele szczegółowe:

1. Opracowanie i wdrożenie wielopoziomowego systemu opieki nad chorymi

uwzględniającymi polską rzeczywistość, w której relatywnie najwięcej chorych z NS

leczonych jest w rejonowych oddziałach internistycznych. Poziom podstawowy takiej opieki

stanowią „wysunięte” w teren oddziały szpitalne (kardiologiczne lub internistyczne – I

stopień), przy których planuje się stworzenie Poradni Niewydolności Serca. Poradnie takie

mają za zadanie objęcie trwałą opieką chorych hospitalizowanych z powodu ostrej i

przewlekłej niewydolności serca. Wskazane jest doposażenie aparaturowe części tych

ośrodków (średniej klasy aparaty echokardiograficzne, aparatura do oceny maksymalnego

zapotrzebowania tlenowego) oraz laboratoryjne (oznaczanie BNP).

Drugą część systemu stanowią ośrodki referencyjne (II stopień). Planowany jest dalszy

rozwój tych ośrodków z doposażeniem sprzętowym (echokardiografy, sztuczne komory

biopompy, kontrapulsacja), umożliwiający szersze zastosowanie resynchronizacji,

wspomagania krążenia i leczenia chirurgicznego (wspólna realizacja z zadaniem III.5.6 w

zakresie kardiochirurgii).

Podczas szczegółowego ustalania zakresu planowanych zadań należy podjąć decyzje o

proporcjach środków przeznaczonych na kosztowne postępowanie dotyczące mniejszej liczby

chorych w ośrodkach referencyjnych i na szerzej stosowane postępowanie w ośrodkach

podstawowych.

2. Przygotowanie i wdrożenie programu opartego na wynikach zadania realizowanego w

ramach programu POLKARD 2003-2005, oceniającego postępowanie z typowym pacjentem

22

z NS w warunkach opieki podstawowej i w warunkach specjalistycznej opieki kardiologicznej

w celu optymalizacji postępowania u chorych z niewydolnością serca w Polsce.

3. Opracowanie i wprowadzenie programów edukacyjnych dla lekarzy pierwszego kontaktu

opartych na wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczących

przewlekłej NS.

4. Rehabilitacja chorych z NS (patrz rozdział III.7.Rehabilitacja kardiologiczna)

5. Przygotowanie wzorcowego programu szkolenia pielęgniarek w zakresie prowadzenia

edukacji chorych z NS.

6. Kontynuacja zadań dotyczących ciężkiej NS zaplanowanych w ramach programu

POLKARD 2003-2005.

Opracowanie: A. Budaj, Z. Gaciong, J. Korewicki, T. Pasierski, P. Podolec, P. Ponikowski.

23

III.7. Rehabilitacja kardiologiczna.

W ostatniej dekadzie nastąpił w Polsce istotny postęp w terapii chorób układu krążenia.

Proces ten spowodował kilkukrotny wzrost liczby takich interwencji jak angioplastyki

wieńcowe i zabiegi kardiochirurgiczne. Proces ten spowodował bardzo duży wzrost liczby

chorych wymagających kompleksowej rehabilitacji.

Niestety, jak wykazano w raporcie o stanie RK w Polsce, pozytywny trend w kardiologii

interwencyjnej i kardiochirurgii pozostał w kontraście do minimalnej liczby odpowiednio

przygotowanych do bezpiecznej i kompleksowej rehabilitacji oddziałów i szpitali

rehabilitacyjnych. Szczególnie odnosi się to do chorych bezpośrednio po ostrych incydentach

wieńcowych oraz przypadków o powikłanym przebiegu i ze schorzeniami towarzyszącymi.

Jeszcze gorsza sytuacja istnieje w zakresie rehabilitacji ambulatoryjnej, którą objętych jest w

Polsce znikomy odsetek chorych. RK ambulatoryjna prowadzona jest w nielicznych

ośrodkach, w dodatku rozmieszczonych bardzo nierównomiernie na terenie kraju.

Zainwestowane olbrzymie środki w rozwój kardiologii interwencyjnej oraz kardiochirurgii są

niestety w istotnej części marnotrawione poprzez brak nakładów na nowoczesną RK, która

jak udowodniono jest niezbędnym elementem "podtrzymania" sukcesu terapeutycznego

osiągniętego za pomocą leczenia inwazyjnego. Dlatego grupami szczególnego

zainteresowania powinni być chorzy po operacjach kardiochirurgicznych oraz chorzy po

interwencyjnym leczeniu choroby niedokrwiennej serca.

W związku z tymi faktami niezbędne są wielokierunkowe działania zapewniające intensywny

rozwój RK w Polsce z równoczesnym optymalnym wykorzystaniem istniejącej bazy.

Dlatego zgodnie z aktualną wiedzą, możliwościami i potrzebami rehabilitacja stacjonarna

powinna być w Polsce zarezerwowana dla pacjentów po operacjach kardiochirurgicznych i

interwencyjnych zabiegach kardiologicznych z ograniczoną sprawnością, niewydolnych, z

powikłaniami, po niepełnej rewaskularyzacji, schorzeniami towarzyszącymi, starszych, ze

znacznym poziomem leku uniemożliwiającym podjęcie normalnej aktywności i

pozostających w złej sytuacji społecznej. Wskazaniem do okresowej stacjonarnej rehabilitacji

kardiologicznej powinny być stany po operacjach kardiochirurgicznych i kardiologicznych

zabiegach interwencyjnych u chorych z współistniejącymi następstwami zaburzeń krążenia

mózgowego, schorzeniami narządów ruchu ze znacznym upośledzeniem ogólnej sprawności

oraz innymi istotnymi schorzeniami towarzyszącymi wykluczającymi możliwość odbycia

leczenia sanatoryjnego. W miarę tworzenia nowych ośrodków rehabilitacji ambulatoryjnej

24

należy dążyć do zlikwidowania przyjmowania do ośrodków stacjonarnych pacjentów

sprawnych, wydolnych, np. po pełnej rewaskularyzacji bez cech uszkodzenia mięśnia

sercowego. U tych chorych najistotniejszą rolę powinna odgrywać nowoczesna edukacja

zdrowotna i modyfikacja stylu życia w ramach RK ambulatoryjnej.

Kontynuacją rehabilitacji ambulatoryjnej lub w przypadku braku dostępności jej alternatywą,

może być rehabilitacja domowa prowadzona pod nadzorem ośrodka ambulatoryjnego z

wykorzystaniem nowoczesnych metod teleinformatycznych. Inną formą kontynuacji

rehabilitacji powinno być organizowanie i uczęszczanie do „klubów serca” utworzonych na

bazie ośrodków rehabilitacji ambulatoryjnej.

Narodowy Fundusz Zdrowia, zobowiązany do zapewnienia ubezpieczonym dostępu do

świadczeń, powinien włączyć kompleksowe usługi w zakresie RK jako niezbędny element

procedur wysokospecjalistycznych i wycenić wartość świadczeń stosownie do rzeczywistych

kosztów związanych z kontynuacją leczenia kardiologicznego.

Priorytetem w latach 2006 – 2008 powinno być zapewnienie równomiernego rozwoju

rehabilitacji kardiologicznej we wszystkich regionach i województwach w celu wyrównania

istniejących w kraju bardzo dużych dysproporcji w dostępie do świadczeń.

Cele szczegółowe:

1. Zgodnie z opracowanym w Programie POLKARD 2003-2005 Planem Rozwoju

Rehabilitacji Kardiologicznej w Polsce należy jak najszybciej:

- wdrożyć wprowadzenie stopni referencyjności ośrodków RK wraz z powołaniem

regionalnych ośrodków referencyjnych RK stacjonarnej, ambulatoryjnej i domowej,

- przygotować i wdrożyć system akredytacji ośrodków stacjonarnej, ambulatoryjnej i

domowej RK zgodnie ze standardami Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (z

uwzględnieniem jakości kadr, infrastruktury i sprzętu oraz odległości od najbliższej pracowni

hemodynamicznej i oddziału kardiochirurgicznego).

2. Kontynuacja zadania nr 4.2.A.9 Programu POLKARD 2003-2005 w celu poprawy

infrastruktury oraz wyposażenia ośrodków RK w Polsce w nowoczesny sprzęt kardiologiczny

w ramach utworzonej ogólnopolskiej sieci.

25

3. Kontynuacja realizacji zadania nr 4.2.A.8 Programu POLKARD 2003-2005 pt. "Rozwój

ambulatoryjnej rehabilitacji kardiologicznej w Polsce z wykorzystaniem telekardiologii"

poprzez przygotowanie i wdrożenie odpowiednich programów.

5. Przygotowanie i wdrożenie programów w celu rozwoju stacjonarnej, ambulatoryjnej i

domowej RK u chorych z niewydolnością serca oraz objęcia rehabilitacją jak największej

liczby chorych.

6. Utworzenie ogólnopolskiej sieci specjalistycznych poradni kardiologiczno-

rehabilitacyjnych dla chorych z wysokiego ryzyka z chorobą niedokrwienną serca, oraz dla

chorych z przewlekłą niewydolnością serca.

7. Opracowanie i wdrożenie jednolitych w całym kraju zasad kwalifikacji chorych do

poszczególnych typów RK.

8. Przygotowanie analiz ekonomicznych kompleksowej RK z uwzględnieniem takich

elementów jak świadczenia ZUS, NFZ i innych towarzystw ubezpieczeniowych, oraz

opracowanie modelu jednolitych zasad finansowania RK uwzględniającego rzeczywiste

koszty na różnych etapach RK i opartego o system referencyjności.

9. Powtórzenie oceny stanu rehabilitacji kardiologicznej w Polsce w roku 2008 (wg wzorców

i zasad opracowanych w roku 2003).

10. Przygotowanie w oparciu o standardy RK jednolitych programów edukacyjnych:

- dla chorych o charakterze indywidualnym, grupowym oraz na zajęcia warsztatowe,

- dla lekarzy specjalizujących się w kardiologii i kardiochirurgii,

- dla lekarzy specjalizujących się w medycynie rodzinnej, chorobach wewnętrznych i

rehabilitacji,

- dla fizjoterapeutów, psychologów, pielęgniarek i dietetyków w ramach szkolenia przed- i

podyplomowego. Opracowanie: Grupa Robocza d.s. RK Programu POLKARD 2003-2005

26

III.8. Nadciśnienie tętnicze.

1. Kontynuacja zadania nr 4.2.A.5. Programu POLKARD 2003-2005 polegającego na

propagowaniu zaleceń Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego w zakresie

prewencji, diagnostyki i terapii nadciśnienia tętniczego, szczególnie wśród lekarzy

rodzinnych w Polsce.

2. Kontynuacja i rozszerzenie zadania nr 4.2.A.7. Programu POLKARD 2003-2005 pt.:

"Utworzenie ogólnopolskiej sieci referencyjnych ośrodków pełnej diagnostyki nadciśnienia

ze szczególnym uwzględnieniem postaci wtórnych i opornych na leczenie wraz z

uzupełnieniem sprzętu w wojewódzkich poradniach konsultacyjnych poprzez zakupienie 24-

godzinnych rejestratorów ciśnienia tętniczego oraz aparatów USG z możliwością oceny

dopplerowskiej tętnic domózgowych i nerkowych".

W ramach zintegrowanej sieci ośrodków referencyjnych należy zapewnić odpowiedni dostęp

do diagnostyki biochemicznej niezbędnej dla wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego.

Ośrodkom należy umożliwić dofinansowanie zakupów aparatury służącej do diagnostyki

obrazowej z wykorzystaniem tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego.

Liczba ośrodków referencyjnych w województwie powinna odpowiadać wskaźnikom

demograficznym (od jednego do trzech w województwie, średnio jeden ośrodek na 1,75 do 2

mln mieszkańców).

Ośrodki referencyjne powinny prowadzić wysokospecjalistyczną opiekę:

- u chorych hospitalizowanych,

- w Konsultacyjnych Poradniach Nadciśnieniowych z wykorzystaniem specjalistów

hipertensjologów (po uruchomieniu tej specjalizacji w roku 2005),

- w oddziałach dziennych do diagnostyki nadciśnienia tętniczego bez pełnej hospitalizacji,

- oraz nowoczesną edukację chorych z nadciśnieniem tętniczym opornym, oraz chorych z

wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Realizacja zadania powinna być prowadzona równolegle z monitorowaniem efektów

dotychczasowych działań wykonanych w ramach Programu POLKARD 2003-2005.

3. Przygotowanie standardów diagnostyki i terapii nadciśnienia tętniczego.

27

4. Organizacja i doposażenie specjalistycznych ambulatoryjnych ośrodków diagnostyki i

terapii nadciśnienia tętniczego, realizujących zadania poradni i oddziału dziennego, oraz

współpracujących z ośrodkami referencyjnymi (zadanie może być realizowane tylko w

przypadku wcześniejszego zagwarantowania przez NFZ finansowania proponowanych w

standardach procedur).

5. Przygotowanie i wdrożenia pilotażowego programu uwzględniającego potrzeby sprzętowe

na rzecz diagnostyki i terapii zespołu bezdechu obturacyjnego podczas snu, jako jednej z

przyczyn nadciśnienia tętniczego, oraz ważnego czynnika ryzyka udaru mózgu i innych

chorób układu sercowo-naczyniowego.

Opracowanie: A. Januszewicz prezes PTNT w imieniu Zarządu PTNT, J. Głuszek b. prezes PTNT, K. Kawecka-Jaszcz b. prezes PTNT, Z. Gaciong - konsultant krajowy w dziedzinie chorób wewnętrznych, K. Narkiewicz konsultant krajowy w dziedzinie hipertensjologii, T. Zdrojewski, sekretarz Polkard 2003-2005, A. Więcek b. prezes PTNT, T. Grodzicki prezes elekt PTNT i konsultant krajowy w dziedzinie geriatrii

28

III.9. Kardiologia i angiologia interwencyjna.

Do najistotniejszych zagadnień z dziedziny kardiologii interwencyjnej należy zaliczyć:

- poprawę dostępności pacjentów w Polsce do nowoczesnej diagnostyki i leczenia ostrych

zespoły wieńcowych (OZW) i związaną z tym poprawę funkcjonowania oddziałów

intensywnej opieki kardiologicznej (OIOK),

- przygotowanie programu i wybór ośrodków kompleksowej diagnostyki i leczenia pacjentów

ze wstrząsem kardiogennym w przebiegu ostrego zawału serca i z mechanicznymi

powikłaniami zawału serca (współpraca patrz: p.III.10.4),

- szkolenia w zakresie wykonywania koronarografii i angioplastyki wieńcowej, w tym u

pacjentów z OZW,

- prewencję udarów mózgowych poprzez finansowanie wykonywania zabiegów przezskórnej

angioplastyki tętnic szyjnych i kręgowych z systemami neuroprotekcyjnymi,

- wsparcie tworzenia ośrodków zajmujących się kompleksową diagnostyką i terapią

pacjentów z wielopoziomową miażdżycą,

- diagnostykę i leczenia nadciśnienia płucnego,

- finansowanie nowych procedur kardiologii interwencyjnej, które nie są ujęte w katalogu

świadczeń NFZ.

Z uwagi na zasadnicze znaczenie, jakie ma interwencyjne leczenie OZW, zostało ono

wyodrębnione w oddzielnym punkcie i jest omówione jako pierwszy problem.

I. Interwencyjne leczenie OZW

Kontynuacja programu poprawy i wyrównania dostępności do interwencyjnego leczenia

OZW.

Cele szczegółowe:

1. Tworzenie nowych pracowni hemodynamicznych w rejonach Polski ze zidentyfikowanym

zapotrzebowaniem (nie więcej niż 2-3 ośrodki), co powinno objąć zakup angiografów i

urządzeń do kontrapulsacji wewnątrzaortalnej.

2. Wymiana aparatury w intensywnie działających pracowniach hemodynamicznych według

najpilniejszych potrzeb. Ośrodki te powinny zostać także doposażone w urządzenia do

kontrapulsacji wewnątrzaortalnej i urządzenia do wspomagania funkcji lewej komory serca.

29

Powinno to dotyczyć ośrodków interwencyjnych zapewniających 24-godzinny dyżur dla

leczenia OZW.

3. Oddziaływanie w celu poprawy postępowania w OZW zgodnego z wytycznymi ESC/PTK,

w szczególności: skrócenie opóźnienia leczenia reperfuzyjnego OZW z uniesieniem ST,

zwłaszcza skrócenie czasu od pierwszego kontaktu medycznego do angioplastyki,

zapewnienie możliwości leczenia trombolitycznego, w tym dostępności leków swoistych dla

fibryny, oraz zapewnienie możliwości stosowania leków przeciwpłytkowych.

4. Rozwój transportu, w tym lotniczego, w rejonach, gdzie nie jest uzasadnione tworzenie

nowych ośrodków hemodynamicznych w celu leczenia OZW, a obecnie działający transport

nie pozwala na przewiezienie pacjenta z OZW w czasie krótszym niż 90 minut do najbliższej

pracowni hemodynamicznej pełniącej 24-godzinny dyżur.

5. Wyposażenie karetek PR w systemy Life Pack z możliwością przesyłu danych (EKG) do

ośrodków kardiologii interwencyjnej. Pozwoli to ominąć w czasie transportu pacjentów z

OZW „niepotrzebne ogniwo”, jakim jest szpital rejonowy i tym samym skróci czas transportu

do ośrodka z pracownią hemodynamiczną. System ten powinien objąć stopniowo cały kraj, za

wyjątkiem regionów, które mogą sobie bez tego radzić. Coroczny wybór regionów i

producenta powinien następować na podstawie konkursu.

6. Poprawa funkcjonowania oddziałów intensywnej opieki kardiologicznej (OIOK) w Polsce,

leczących chorych z OZW, ostrą niewydolnością serca i groźnymi zaburzeniami rytmu i

przewodzenia poprzez:

- ocenę funkcjonowania i dostępu do OIOK,

- opracowanie standardów ich działania w zakresie diagnostyki i terapii,

- określenie potrzeb aparaturowych z ich uzupełnieniem.

7. Przygotowanie programu i wybór ośrodków kompleksowej diagnostyki i leczenia chorych

ze wstrząsem kardiogennym w przebiegu ostrego zawału serca i z mechanicznymi

powikłaniami zawału serca w celu zmniejszenia śmiertelności wczesnej (30 dni) i odległej (1

rok) w tych grupach pacjentów. W pierwszym roku należy opracować program i algorytm

postępowania z tymi pacjentami, zakładający współuczestnictwo kardiologów

interwencyjnych, kardioanestezjologów i kardiochirurgów oraz wybrać maksymalnie 4-6

ośrodków realizujące ten projekt w następnych latach. Ośrodki te powinny być doposażone w

urządzenia do kontrapulsacji wewnątrzaortalnej i urządzenia wspomagające funkcję lewej

komory. Skuteczność leczenia OZW powinna być oceniona poprzez rejestr, który oceni

30

przede wszystkim efektywność medyczną i ekonomiczną. Wnioski będą mogły stanowić dla

NFZ podstawę do kontraktowania świadczeń (patrz rozdział III.1. Monitorowanie).

8. Przygotowanie wzorcowego systemu współpracy ośrodków kardiologii i angiologii

interwencyjnej z ośrodkami rehabilitacji kardiologicznej i neurologicznej (patrz rozdział III.7

Rehabilitacja Kardiologiczna)

Opracowanie: A. Witkowski, A. Budaj, M. Gąsior, J. Kasprzak. T. Pasierski, T. Przewłocki, G. Opolski w imieniu Zespołu d.s. Przygotowania Programu

II. Kardiologia i angiologia interwencyjna – pozostałe zagadnienia.

Cele szczegółowe:

1. Kontynuacja szkoleń adeptów w zakresie koronarografii i angioplastyki wieńcowej według

zasad ustalonych przez Sekcję Kardiologii Inwazyjnej PTK. Wprowadzenie szkolenia

adeptów w nowoczesnym leczeniu OZW. Szkolenia powinny być realizowane w kilku

najbardziej doświadczonych ośrodkach, wybranych w drodze konkursu.

2. Zadaniem wspólnym dla kardiologii interwencyjnej i neurologii jest zapobieganie udarom

mózgowym poprzez propagację metody leczenia zwężeń tętnic szyjnych i kręgowych przy

pomocy angioplastyki ze stentem samorozprężalnym i systemem neuroprotekcyjnym. Liczba

zabiegów powinna co roku zwiększać się (np. 2006 r. 300 zabiegów, 2007 r. 400, 2008 r.

500). Konieczna jest integracja działań kardiologów inwazyjnych, radiologów i neurologów.

3. Opracowanie modelu zintegrowanej opieki diagnostyczno- leczniczej u chorych z udarami

mózgowymi ze względu na konieczność kompleksowych działań.

4. Kontynuacja centralnego rejestru procedur rewaskularyzacyjnych w zakresie tętnic

dogłowowych z odpowiednim okresem obserwacji klinicznej (rejestr jest koordynowany

przez Instytut Psychoneurologiczny w Warszawie).

5. Rozwój ośrodków kompleksowej diagnostyki i leczenia powikłań aterotrombozy (MSCT,

NMR, angiografia, USG, laboratoryjna ocena czynników ryzyka, angioplastyka, chirurgia

naczyń) poprzez zebranie i porównanie doświadczeń, określenie standardów działania oraz

zakupy sprzętu wg harmonogramu:

- I roku programu: zebranie danych,

- II rok programu: opracowanie wyników, określenie standardów w celu podjęcia decyzji o

przydatności MSCT lub NMR,

- III rok programu: sfinansowanie zakupów dla 2-4 nowych ośrodków.

W sprzęt do diagnostyki obrazowej powinny być wyposażone ośrodki wykonujące najwięcej

badań, a podstawą powinien być przelicznik zabiegów/badań na jeden aparat (z wyjątkiem

31

nowych ośrodków). Wielorzędowe tomografy komputerowe po 2 na rok powinny być

uwzględnione od roku 2007 do ośrodków ponadregionalnych oferujących kompleksową

opiekę nad chorym. Niezbędna jest integracja działania zespołów kardiologii interwencyjnej,

radiologii, chirurgii naczyniowej i neurologii.

6. Wprowadzenie rejestru pierwotnego nadciśnienia płucnego i zatorowości płucnej ze

stworzeniem modelowych referencyjnych ośrodków (na bazie już istniejących) diagnostyki i

terapii.

7. Stopniowe wprowadzanie do praktyki klinicznej nowych procedur w dziedzinie kardiologii

interwencyjnej, które nie są finansowane przez NFZ. Powinno się to jednak odbywać w

ograniczonym zakresie, tak pod względem liczby wprowadzanych procedur (1-2 na rok), jak i

liczby finansowanych zabiegów i dotyczyć tylko zabiegów (urządzeń) o udowodnionej w

badaniach klinicznej skuteczności. Obecnie wydaje się, że to kryterium spełniają dwie

procedury: zastosowanie urządzeń protekcji dystalnej w przezskórnej angioplastyce żylnych

pomostów aortalno-wieńcowych jako prewencja zawałów okołozabiegowych i zespołu no-

reflow, oraz zamknięcie uszka lewego przedsionka, jako prewencja udaru mózgowego u

pacjentów z migotaniem przedsionków, którzy nie tolerują lub nie mogą przyjmować leków

przeciwkrzepliwych lub u których leczenie przeciwzakrzepowe jest nieskuteczne. Opracowanie: A. Witkowski, A. Budaj, M. Gąsior, J. Kasprzak. T. Pasierski, T. Przewłocki, G. Opolski w imieniu Zespołu d.s. Przygotowania Programu oraz Sekcji Kardiologii Inwazyjnej PTK

32

III.10. Elektroterapia.

Elektroterapia serca jest jedną z najnowocześniejszych i najszybciej rozwijających się

dziedzin współczesnej medycyny i kardiologii. W Narodowym Programie Profilaktyki i

Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2003-2005 zaburzenia rytmu i

przewodzenia uznane zostały za jeden najważniejszych problemów w opiece

kardiologicznej. W 2004 r. wskaźnik implantacji stymulatorów serca wyniósł w Polsce

469/mln mieszkańców, podczas gdy w 2002 r. w Czechach, Belgii i Niemczech osiągnął on

odpowiednio 800, 1000 i 690/mln. Coraz częściej stosowane jest leczenie przy pomocy

wszczepianych kardiowerterów-defibrylatorów serca. Stało się ono terapią z wyboru u

chorych zagrożonych nagłą śmiercią sercową, która stanowi główną przyczynę zgonów osób

z chorobami serca. W 2004 r. w Polsce wszczepiono 31 kardiowerterów-defibrylatorów serca

na milion mieszkańców. W 2002 r. liczba implantacji np. w Czechach, Belgii i Niemczech

wynosiła odpowiednio 47, 70 i 110 na milion. Inną ważną metodą leczenia zaburzeń rytmu

serca jest ablacja podłoża arytmii. Jest to niezwykle efektywna metoda terapii pozwalająca

przywrócić pełnie zdrowia osobom przewlekle leczonym z powodu nawracających arytmii

serca. Niestety, liczba ablacji wykonywanych w Polsce w przeliczeniu na milion

mieszkańców jest znacznie niższa (56/mln w 2004 r.) niż w innych krajach Europy (2002 r. –

Czechy 170/mln, Belgia 240/mln, Niemcy 155/mln). Nową, niezwykle obiecującą metodą

elektroterapii serca jest stymulacja resynchronizująca u pacjentów z niewydolnością serca.

Pomimo odczuwalnego rozwoju dostępność do tych nowoczesnych metod leczenia jest w

Polsce zdecydowanie mniejsza niż w innych krajach Europy włączając w to nowych

członków Unii Europejskiej. Dlatego też działania podjęte w ramach programu Polkard w

zakresie elektroterapii serca są niezwykle ważne ze społecznego punktu widzenia dając

nadzieję na korzystną zmianę tego stanu rzeczy.

Obecnie liczbę ośrodków elektroterapii serca w Polsce można uznać za wystarczającą. W

związku z tym nie należy rozpraszać dostępnych środków na tworzenie nowych jednostek

specjalizujących się w elektroterapii, a przeznaczyć je na utrzymanie i rozwój istniejących.

Równocześnie należy wypracować model finansowania zakupów aparaturowych zarówno

odtworzeniowych jak i innowacyjnych na przyszłość.

Cele szczegółowe:

1. Wprowadzanie i promowanie nowych technik w zakresie elektroterapii serca poprzez:

a) zakupy sprzętu;

33

Dofinansowanie zakupów sprzętu powinno:

- być uwarunkowane posiadaniem przez ośrodek odpowiednich warunków lokalowych oraz

kadry gwarantującej intensywne wykorzystanie sprzętu,

- oraz zależeć od poziomu akredytacji przyznanej ośrodkowi przez Sekcję Rytmu Serca

Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Priorytet w usuwaniu różnic między Polska a innymi krajami powinny stanowić nowoczesne

metody ablacji zaburzeń rytmu serca.

Do najważniejszych technik wprowadzanych w naszym kraju zaliczyć należy następujące

metody:

- echokardiografia wewnątrzsercowa, jako metoda wspomagania ablacji migotania

przedsionków oraz innych arytmii w warunkach szczególnie trudnych, takich jak zaburzenia

rytmu u dzieci, lub kobiet ciężarnych,

- metody ablacji alternatywne do ablacji prądem wysokiej częstotliwości, takie jak:

krioablacja i laseroablacja,

- nowoczesne metody obrazowania elektroanatomicznego takie jak EnSite, Navix, LocaLisa, i

inne,

- usuwanie zainfekowanych układów stymulujących lub defibrylatorów serca; odpowiednie

wyposażenie w system laserowy do usuwania zbędnych lub zainfekowanych elektrod

powinny uzyskać 2-3 ośrodki w kraju.

b) programy tematyczne, związane z najważniejszymi technikami elektroterapii serca. Do

głównych zagadnień, które powinny być przedmiotem zintegrowanych programów

tematycznych umożliwiających współpracę wieloośrodkową należą:

- ablacja migotania przedsionków

- stymulacja resynchronizująca u pacjentów z niewydolnością serca

- stymulacja resynchronizująca u pacjentów ze wskazaniami do implantacji defibrylatora

serca

- defibrylacja zewnętrzna przy zastosowaniu publicznych defibrylatorów

2. Zbieranie danych o dostępności zabiegów elektroterapii serca (w ramach p.III.1

Monitorowanie).

Zbieranie danych o dostępności zabiegów elektroterapii serca powinno przede wszystkim

mieć na celu monitorowanie możliwości korzystania z takich zabiegów wśród mieszkańców

różnych regionów Polski, w celu wykazywania istniejących dysproporcji i sygnalizowania

34

konieczności ich wyrównywania. W tym celu należy rozwijać istniejące rejestry procedur:

rejestr ICD, program IMPULS oraz nowo utworzony rejestr elektroterapii serca.

3. Przygotowanie i wdrożenie analiz ekonomicznych w zakresie elektroterapii serca.

Potrzeba monitorowania efektywności kosztowej w zakresie elektroterapii serca wynika z

całkowitego braku takich danych w warunkach polskich. W związku z tym decyzje w

zakresie finansowania poszczególnych działów medycyny i kardiologii podejmowane są z

konieczności w sposób intuicyjny i arbitralny, bez możliwości porównywania rzeczywistej

opłacalności finansowania działów i procedur. Polska jest jednym z nielicznych krajów

Europy, w których nie prowadzi się dotychczas tego typu analiz.

4. Szkolenie elektrofizjologów inwazyjnych.

W celu poprawy dostępności do zabiegów elektroterapii i wykorzystania istniejącej bazy,

należy zaplanować program szkolenia w zakresie badań elektrofizjologicznych, ablacji serca,

implantacji stymulatorów serca ze szczególnym uwzględnieniem stymulacji

resynchronizującej, oraz implantacji kardiowerterów-defibrylatorów serca. Szkolenie w

zakresie stymulatorów i defibrylatorów serca powinno także objąć zasady opieki

ambulatoryjnej nad pacjentami. Ośrodki szkolące powinny posiadać najwyższy poziom

akredytacji Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Opracowanie: A. Lubiński w imieniu Sekcji Rytmu Serca PTK, W. Kargul, M. Trusz-Gluza

35

IV. Proponowana struktura zarządzania programem.

elektroterapia

Eksperci

Grupa Robocza nr ...

bieżące zadania specjalne

Eksperci

Grupa Robocza nr 9

kardiologia i angiologia

interwencyjna

Eksperci

EksperciEksperci Eksperci

Grupa Robocza nr 10

ostre zespoły wieńcowe

Eksperci

Grupa Robocza nr 11

nadcisnienie tętnicze

Eksperci

Grupa Robocza nr 1 Grupa Robocza nr 4

Grupa Robocza nr 6

niewydolność serca

Eksperci

kardiologia dziecięca

monitorowanie

RADA PROGRAMU - strategia i nadzór merytoryczny

ZESPÓŁ D.S. PRZYGOTOWANIA

I REALIZACJI

Grupa Robocza nr 8

Grupa Robocza nr 2

Eksperci

neurologia - udary

Dyrektor Departamentu Polityki Zdrowotnej

Eksperci

Proponowana struktura zarządzania i koordynacji Programu POLKARD na lata 2006-2008

Grupa Robocza nr 5

kardiochirurgia

Grupa Robocza nr 7

rehabilitacja kardiologiczna

MINISTER ZDROWIA

prewencja

Eksperci

Grupa Robocza nr 3

36

V. Zarządzanie Programem.

Za zarządzanie Programem jest odpowiedzialny Minister Zdrowia, kierujący działem ochrona

zdrowia i będący dysponentem środków budżetowych przeznaczonych na realizację

programów polityki zdrowotnej w części 46 — Zdrowie, ustawy budżetowej. Z upoważnienia

Ministra Zdrowia nadzór nad realizacją Programu będzie sprawować Departament Polityki

Zdrowotnej, ściśle współpracujący z nadzorującym prace Departamentu członkiem Kolegium

Ministra Zdrowia.

Zgodnie z postanowieniami zarządzenia Ministra Zdrowia w sprawie zasad prowadzenia prac

nad opracowaniem i realizacją programów zdrowotnych Minister Zdrowia będzie dokonywał

akceptacji wyboru realizatorów poszczególnych zadań Programu, wybieranych przez

powołane w tym celu komisje konkursowe.

Minister Zdrowia powoła:

- Radę Programu, której zadaniem będzie przygotowanie projektu podziału środków między

dziedzinami objętymi Programem i grupami zadań, oraz koordynacja, nadzór i ocena

wykonania strategicznych celów,

- Zespół do spraw Przygotowania i Realizacji, którego zadaniem będzie proponowanie

Ministrowi Zdrowia i Radzie Programu szczegółowych projektów, harmonogramów realizacji

i kosztorysów zadań niezbędnych do osiągnięcia celów zakładanych w Programie,

zaplanowanych na dany rok budżetowy.

Rada Programu może wnosić o wprowadzenie do Programu nowych, wcześniej

nieuwzględnionych zadań, których realizacja w sposób istotny może przyczynić się do

osiągnięcia zakładanych celów. Przedstawiciele Rady Programu, lub wyznaczeni przez nią

eksperci, z głosem doradczym, mogą być powołani do prac komisji konkursowych mających

na celu wyłonienie realizatorów poszczególnych zadań Programu.

Pracę Zespołu do spraw Przygotowania i Realizacji Programu będą wspierać stałe lub

powoływane doraźnie Grupy Robocze złożone z ekspertów w danej specjalistycznej

dziedzinie.

Do koordynacji i obsługi administracyjnej Programu zostanie wyznaczony koordynator

Programu na podstawie konkursu ofert. Koordynator ten będzie również obsługiwał

administracyjnie Radę Programu i Zespół do spraw Przygotowania i Realizacji, jego

zadaniem będzie ponadto opracowywanie całościowych sprawozdań merytorycznych z

realizacji zadań Programu, w terminach i okresach określonych w umowie.

37

VI. Finansowanie.

Ze względu na różnorodność zadań przewidzianych w Programie przewiduje się możliwość

ich finansowania z różnych źródeł. Tym niemniej zakłada się, że podstawowym źródłem

finansowania jest budżet Ministra Zdrowia przeznaczony na realizację programów polityki

zdrowotnej. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi zadania o charakterze

świadczeń zdrowotnych będą finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. W

wyjątkowych wypadkach, na przykład: wdrażanie nowych standardów świadczeń dla

określonej populacji, świadczenia takie w całości lub w części będą mogły być finansowane

ze środków Ministerstwa Zdrowia. Zadania o charakterze organizacyjnym, opracowywanie

i wdrażanie nowych rozwiązań opieki zdrowotnej, w tym promocja zdrowia, a także zakup

aparatury medycznej niezbędnej do realizacji Programu będą finansowane z budżetu Państwa.

Zakłada się również udział finansowy w realizacji Programu samorządów terytorialnych

(wojewódzkich, powiatowych i gminnych) w części zadań związanych z promocją zdrowia

oraz tworzeniem infrastruktury diagnostyki i lecznictwa. Ponadto, przewiduje się udział

finansowy sponsorów, pozyskanych przez poszczególnych realizatorów Programu.

Podział środków na poszczególne zadania lub grupy zadań — w ramach rocznego budżetu

przeznaczonego przez Ministerstwo Zdrowia na realizację Narodowego Programu

Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006–2008 — będzie

dokonywany na podstawie opinii Rady Programu. Będzie ona upoważniona do wnioskowania

o podział środków z budżetu Ministerstwa Zdrowia, jak również do określenia priorytetowych

zadań do sfinansowania w danym roku, wynikających z wojewódzkich planów

zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych, oraz do wnioskowania o przesunięcie w czasie

realizacji poszczególnych zadań w wypadku braku gwarancji ich sfinansowania w

przewidywanym okresie.

Proponowanie szczegółowych kosztorysów realizacji poszczególnych zadań — planów

finansowo-rzeczowych — jest jednym z zadań Zespołu do spraw Przygotowania i Realizacji

Programu oraz wykonawców przedkładających ofertę na realizację zadania. Koszt tej

realizacji, przedstawiony przez przedkładającego ofertę, oraz ocena eksperta będą znaczącymi

kryteriami wyboru realizatora.

Proponowany budżet Programu w latach 2006-2008

2006r. – 60 000 000 zł

2007r. – 110 000 000 zł

2008r. – 100 000 000 zł

38

VII. Ewaluacja i monitorowanie.

Ewaluację i monitorowanie Programu POLKARD 2003–2005 będzie prowadzić Rada

Programu we współpracy z Departamentem Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia

i koordynatorem Programu. Zgodnie z postanowieniami umów zawartych przez Ministra

Zdrowia na realizację programu każdy z realizatorów będzie zobowiązany do przedstawiania

kwartalnych sprawozdań z realizacji zadań objętych umową. Do 20 grudnia realizatorzy będą

zobowiązani do przedstawienia końcowego (za dany rok) sprawozdania finansowego i

merytorycznego z realizacji zadań. Sprawozdania te będą przedmiotem oceny Rady

Programu.

Do 30 stycznia następnego roku Rada Programu będzie zobowiązana do dokonania analizy

stopnia realizacji zadań podjętych w poprzednim roku. Analiza ta wraz z oceną stopnia

efektywności podejmowanych działań będzie przedstawiana do wiadomości Ministra Zdrowia

wraz z planem dalszych działań i propozycją podziału środków.

Skuteczność podejmowanych działań i wykorzystywanych metod będzie oceniana na

podstawie:

• dostępnych danych epidemiologicznych;

• wskaźników prewencji i terapii chorób układu sercowo-naczyniowego;

• realizowanych w ramach programu badań epidemiologicznych;

• wyników sondaży.

Ponadto, w celu ewaluacji Programu zostaną wdrożone, przewidziane w zadaniach Programu,

systemy monitorowania jakości i dostępności świadczeń.

39

VIII. Zasady wyboru realizatorów Programu.

Przepisy właściwe dotyczące wyboru realizatorów Programu określa art. 48 ust.4-7 ustawy z

dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych.

Realizatorzy zadań Programu finansowanych z budżetu Ministerstwa Zdrowia będą

wyznaczeni w drodze konkursu na podstawie kryteriów określonych dla poszczególnych

zadań. Informacja o postępowaniu konkursowym będzie ogłoszona na stronie internetowej

Ministerstwa Zdrowia oraz na tablicy ogłoszeń w siedzibie Ministerstwa Zdrowia. W

posiedzeniach Komisji Konkursowej powołanej w celu wyboru realizatora/realizatorów

poszczególnych zadań Programu będą uczestniczyć przedstawiciele wskazani przez Radę

Programu.

40

IX. Tryb udostępniania środków publicznych

Środki publiczne przeznaczone na realizację „Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia

Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006–2008” będą udostępniane na podstawie

art. 54 ust. 1 ustawy z 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91, poz.

408 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 lipca 2005 roku w sprawie

szczegółowych warunków przekazywania samodzielnym publicznym zakładom opieki

zdrowotnej środków publicznych, na realizacje programów zdrowotnych i programu

Zintegrowane Ratownictwo Medyczne (Dz.U. nr 131, poz. 1099).

Środki publiczne będą udostępniane jednostkom badawczo-rozwojowym na podstawie art. 2

ust. 3 ustawy z 25 lipca 1985 roku o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz.U.

z 2001 r. nr 33, poz. 388) i § 1 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Nauki z 2001 roku

w sprawie szczegółowych warunków i sposobu gospodarki finansowej jednostek badawczo--

rozwojowych (Dz.U. nr 153, poz. 1764) w związku z art. 35d, art. 1 ust. 2 pkt 1 oraz art. 8a

ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91, poz. 408 z

późn. zm.).

41

X. Spis ekspertów i konsultantów.

X.1. Autorzy dokumentu.

Zespół d.s. Przygotowania Programu na lata 2006-2008: prof. Andrzej Budaj (przewodniczący), doc. Tadeusz Przewłocki, prof. Włodzimierz Kargul, prof. Bohdan Maruszewski, doc. Andrzej Lubiński, dr Tomasz Zdrojewski (reprezentant Rady Programu POLKARD 2003-2005), doc. Jarosław Kasprzak, prof. Tomasz Pasierski, doc. Adam Witkowski, doc. Ryszard Bachowski, prof. Jan Rogowski, dr Anna Turska-Kmieć, doc Mariusz Gąsior, dr Iwona Sarzyńska-Długosz, dr Maciej Niewada, dr Joanna Wojczal, dr Jacek Łuczak. Współpraca: prof. Grzegorz Opolski jako reprezentant Rady Programu POLKARD 2003-2005

Nadzór i korekta. Rada Programu POLKARD: prof. Andrzej Cieśliński, prof. Anna Członkowska, prof. Wanda Kawalec, prof. Jerzy Korewicki, prof. Hubert Kwieciński, prof. Grzegorz Opolski (przewodniczący), prof. Lech Poloński, prof. Zbigniew Religa, prof. Witold Rużyłło, doc. Danuta Ryglewicz, prof. Michał Tendera, prof. Maria Trusz-Gluza, prof. Stanisław Woś, dr Tomasz Zdrojewski (sekretarz)

X.2. Konsultacje. Lista ekspertów, z którymi Biuro Koordynacyjne Programu POLKARD konsultowało

założenia Programu na lata 2006-2008: Konsultanci Programu POLKARD 2003-2005: - w dziedzinie prewencji: prof. Wojciech Drygas - w dziedzinie nadciśnienia tętniczego: prof. Zbigniew Gaciong, prof. Jerzy Głuszek, prof. Andrzej Januszewicz, prof. Krzysztof Narkiewicz - w dziedzinie kardiologii: prof. Adam Torbicki (prezes ZG PTK) Grupy Robocze Programu POLKARD 2003-2005: - w dziedzinie rehabilitacji kardiologicznej: prof. Piotr Dylewicz, dr Zbigniew Eysymontt, dr Michał Gałaszek, prof. Anna Jegier, dr Krzysztof Mazurek, prof. Ryszard Piotrowicz, dr Wiesław Piotrowski, prof. Stanisław Rudnicki, dr Jerzy Rybicki; współpraca dr K. Oleszczyk - w dziedzinie kardiologii dziecięcej: doc. Grażyna Brzezińska, prof. Jan Ereciński, prof. Wanda Kawalec, prof. Andrzej Sysa - w dziedzinie kardiochirurgii: prof. Andrzej Bochenek, prof. Bohdan Maruszewski, prof. Zbigniew Religa, prof. Jan Rogowski, prof. Stanisław Woś, prof. Marian Zembala - w dziedzinie neurologii: prof. Anna Członkowska, prof. Hubert Kwieciński, prof. Andrzej Kwolek, doc. Walenty Nyka, prof. Grzegorz Opala, doc. Danuta Ryglewicz, prof. Zbigniew Stelmasiak Zarząd Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego - koordynator: prezes ZG prof. Adam Torbicki

42

Zarząd Sekcji Epidemiologii i Prewencji PTK - prof. Andrzej Pająk, prof. Wojciech Drygas, prof. Zbigniew Gąsior, dr Piotr Jankowski, prof. Wanda Piwowarska, prof. Piotr Podolec, prof. Andrzej Rynkiewicz, dr Tomasz Zdrojewski Zarząd Sekcji Kardiologii Inwazyjnej PTK - koordynator doc. Adam Witkowski Konsultanci wojewódzcy w dziedzinie kardiologii: prof. Andrzej Cieśliński, prof. Jacek S. Dubiel, dr Jerzy Górny, doc. Marianna Janion, prof. Maria Krzemińska-Pakuła, prof. Lech Poloński, prof. Jacek Kubica, dr Krzysztof Kuc, dr Michał Kurowski, dr Jerzy Kuźniar, prof. Walentyna Mazurek, prof. Włodzimierz J. Musiał, dr Władysław Pluta, prof. Hanna Szwed, prof. Grażyna Świątecka, prof. Andrzej Rynkiewicz, prof. Teresa Widomska-Czekajska Konsultanci wojewódzcy w dziedzinie neurologii. Zarząd Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego - koordynator: prof. Andrzej Januszewicz Zarząd Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą - koordynator: prof. Marek Naruszewicz Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie - prof. Mirosław Jarosz