Narodowa Sieć Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu...

Narodowa Sieć Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu Traumatycznego

Dzieci i Młodzieżywww.nslt.pl

MATERIAŁ DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW

Fundacja „Mederi” - przy Instytucie „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie,

Stowarzyszenie „SOnDiR”&

Partnerzy

© SOnDiR copyright 2011

http://www.nslt.pl/

NSLT Główne ośrodkikonsultacyjno- diagnostyczne, terapeutyczne, edukacyjne i naukowe oraz zrealizowane projekty/cykle edukacyjne.

„T” Dzieci© SOnDiR copyright 2009

Źródła zaburzeń post-traumatycznych u dzieci:# Wypadek komunikacyjny# Inny wypadek (także z udziałem zwierząt np. atak, pogryzienie), poważne zranienie, katastrofa, klęska żywiołowa, pożar, wojna, terroryzm etc.# Napad i wszelkie inne formy przemocy i nadużyć (także przemoc psychiczna, bulling, inne formy prześladowania etc.) tak w rodzinie jak i w środowisku rówieśniczym, szkolnym etc.

# Przedwczesne narodziny dziecka, komplikacje i uszkodzenia okołoporodowe, wady wrodzone i genetyczne# Depresja matki (zwłaszcza okołoporodowa) i choroby psychiczne u rodziców/opiekunów dziecka# Rozwód/separacja rodziców

# Separacja/izolacja w relacji z podstawowym opiekunem - np. pobyt w szpitalu, dłuższy wyjazd, inne przerwy w sprawowaniu opieki w stosunku do małego dziecka etc.# Ciężka choroba dziecka lub bliskiego członka rodziny (lub śmierć)# Poważne zaniedbania opiekuńcze i/lub uzależnienie rodzica od substancji psychoaktywnych# Nieprzygotowane, nieprofesjonalnie przeprowadzone umieszczenie dziecka w opiece zastępczej – adopcyjnej, rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej.# Inne traumatyczne doświadczenia


Źródła nieskuteczności tradycyjnych oddziaływań wychowawczych i terapeutycznych wobec dziecka z zaburzeniami post-traumatycznymi.

Allan N. Schore - lider współczesnej neurobiologii i psychotraumatologii, na konwencji Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznegow 2009 w Toronto podsumowując osiągnięcia naukowe w ostatnich 15 latach oraz ich interdyscyplinarny charakter (od neurobiologii do psychoterapii), wykazał jak fundamentalne jest znaczenie urazów i deficytów przywiązaniowych, traumy i krzywdzenia dla rozwoju wszelkich form psychopatologii – jak wpływają one na organizację i połączenia pomiędzy poszczególnymi częściami układu nerwowego – zwłaszcza pomiędzy układem limbicznym a korą mózgową, i połączenia pomiędzy prawą – odpowiedzialną za emocje – półkulą mózgu a półkulą lewą. W powstałym na wskutek traumatycznych doświadczeń „mózgu przetrwania” (1) kluczowe dla opisywanych przez nas zaburzeń procesy pobudzenia i dysocjacji, generowane na niższych piętrach układu nerwowego „sterują” zachowaniami dziecka a organizm nie ma właściwie ukształtowanych struktur do ich regulacji.

Mamy świadomość, że w Polsce w wielu środowiskach myśli się o pracy wychowawczej i sferze opieki nad dziećmi kategoriami z ubiegłego wieku. Koncentrując się na takich pojęciach jak konsekwencja, sprawny system nagród wzmacniający przystosowanie, posłuszeństwoczy zachowanie dystansu emocjonalnego w relacji z wychowankiem np. w opiece zastępczej. Gdy mówimy o skutecznej interwencji to z takim założeniem, że wystarczy dziecko zabrać ze złego miejsca i umieścić w dobrym środowisku ze sprawnym systemem wychowawczym i dziecko będzie się zdrowo rozwijać. Dziecko po incydentalnym doświadczeniu przemocy lub dziecko, którego rodzina doświadczyła kryzysu, gdy małe chodziło do szkoły– prawdopodobnie tak. Dziecko z zaburzeniami post-traumatycznymi wynikającymi z przeżyć i zaniedbań we wczesnym dzieciństwie, dziecko z patologicznym wzorcem przywiązania, pozbawione kompetencji w zakresie regulacji emocji – zdecydowanie nie. Takie dziecko wymagać będzie ogromnej, specjalistycznej i multidyscyplinarnej pracy. Pracy, która ukształtuje funkcjonalną strukturę jego mózgu według prawidłowego rozwojowego wzoru.

Ta prawda stopniowo upowszechnia się wśród opiekunów i specjalistów w Polsce. Między innymi dlatego, że aktualne dokonania wiodących światowych ośrodków naukowych w tej dziedzinie – prezentowane m. in. przez Schore’a – podkreśla i promuje w naszym kraju taki autorytet jak prof. Irena Namysłowska – konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży (2). Ostatnich pięć lat przyniosło w dziedzinie psychotraumatologii dziecięcej ogromny postęp. Opracowane zostały niezwykle skuteczne modele pracy – oparte o osiągnięcia neurobiologii, o doskonale udokumentowanej skuteczności, wyposażone w komplety narzędzi diagnostycznychi ewaluacyjnych czy zestawy ćwiczeń.

W bardzo niewielu miejscach w naszym kraju opiekun może liczyć na wsparcie wszechstronnie przygotowanego specjalisty psychotraumatologa. To kwestia czasu i konsekwentnej, wszechstronnej edukacji. Jednakże wiedza o skali problemów, jakie wnosi trauma do życia dziecka i jego opiekunów powinna być podstawowym standardem w pracy każdego specjalisty (pracownika socjalnego, pedagoga czy psychologa w szkole, placówce czy poradni etc.) w każdym polskim powiecie.

Opiekunowi wiedza taka pozwala równocześnie stanąć twardo na nogach – pozwala uświadomić sobie, że zaburzenia dziecka to nie jegowina, jeśli nie on był sprawcą traumatycznych doświadczeń, a pozorna „niewydolność wychowawcza” wynika przede wszystkim ze specyfiki zaburzeń post-traumatycznych.

„T” Dzieci© SOnDiR copyright 2009

Skala Problemu(wybrane obszary w skali 1 roku – lata 2008/2009)

# Liczba ofiar przemocy domowej ogółem 140.000 w tym wobec dzieci: 47 000.Liczba przeprowadzonych interwencji Policji w domach 659 000.

# Wydarzyło się 380 000 kolizji i wypadków drogowych z liczbą 49 000 ofiar.W 2009 roku Straż Pożarna przeprowadziła 418 000 akcji ratowniczo-gaśniczych.

# Orzeczono 65 000 rozwodów w tym w 60 % w rodzinach z dziećmi.Odbywało się 1 418 000 spraw w Sądach Rodzinnych.

# Dzieci w opiece zastępczej i zakładach:13 000 dzieci w zakładach, ośrodkach i DPS54 000 dzieci w rodzinach zastępczych,50 000 w adopcyjnych, ponad 20 000 dzieci w domach dziecka, 150 000 korzystało z placówek wsparcia dziennego.

# Psychiatrycznie leczy się 1 381 000 Polaków.W 2009 roku:Dzieci dokonały 400 (skutecznych) samobójstw.Źródło: GUS, KG Policji

Stres

wracamy wtedy dostanu równowagiHOMEOSTAZY

jest czymś zupełnie naturalnym nasz mózg i organizm zwykle potrafią sobie z nim poradzić


Jeśli jednak stres jest zbyt silny, nieprzewidywalny, długotrwały czy chroniczny ...

TRAUMATYCZNY

organizm i mózg nie mogą wrócić do równowagi pierwotnej - homeostazy

Tworzy się nowy model „równowagi”nowy model reakcji mózgu

mniej sprawnymniej elastyczny

bardziej kosztownybardziej niebezpieczny

i nie jesteśmy już tacy sami


Odporność na stres, próg powyżej którego staje się on

TRAUMATYCZNYjest cechą indywidualną

każdego człowiekazależy także

od płci i wieku

najmniej odporne na stres są dzieci


Zaburzenia będące następstwem poważnej traumy

# Niestabilność uczuciowa i fizjologiczna – dziecko wykazuje zaburzenia rozwoju kompetencji związanych z regulowaniem pobudzenia. Zaburzona fizjologia – objawy fizjologiczne (także

chorobowe) trudne do wyjaśnienia w klasycznych kategoriach medycznych.

# Zaburzenia w zakresie uwagi i zachowania - dziecko wykazuje zaburzenia rozwoju kompetencji związanych z zachowaniem koncentracji i trwałej uwagi,

umiejętności uczenia się czy radzenia sobie ze stresem.

# Zaburzenia samooceny i relacji - dziecko wykazuje zaburzenia rozwoju kompetencji w zakresie poczucia tożsamości i angażowania się w związki (zaburzenia przywiązania).

# Inne zaburzenia typowe dla stresu pourazowego – objawy ponownego doświadczania traumatycznych sytuacji, natrętne wspomnienia, sny, tzw. „flash-back”, unikanie myśli, uczuć,

rozmów, miejsc, osób kojarzących się z traumą, niemożność przypominania sobie ważnych okoliczności traumatycznych zdarzeń.

Następstwem staje się klinicznie znaczące cierpienie, lub niepowodzenia w wielu obszarach funkcjonowania takich jak rodzina, szkoła, grupy rówieśnicze, system prawny, zdrowie i inne.


Podstawowe problemy „T” dzieci to: BRAK DIAGNOZY, BŁĘDNA DIAGNOZA, NIEKOMPLETNA DIAGNOZA

Najczęściej - leczone jednostkowe objawy i tzw. „zespoły” (ADHD, zaburzenia opozycyjno - buntownicze, zaburzenia zachowania, depresja, agresywność etc.) - to jedynie „wierzchołek góry lodowej”...

Podstawowy problem opiekuna „T” dziecka to: BRAK ZROZUMIENIA DYNAMIKI ZABURZEŃ POST-TRAUMATYCZNYCH wśród sporej części profesjonalistów z instytucjonalnego otoczenia dziecka (w wyniku braku adekwatnej edukacji systemowej).

Brak zrozumienia procesów w wyniku których dziecko w warunkach instytucjonalnych (także w trakcie diagnozy, obserwacji etc.) reagujei zachowuje się całkowicie odmiennie niż w warunkach domowych. Jest to źródłem obarczania aktualnego opiekuna zarzutami niewydolności wychowawczej oraz odpowiedzialnością za zaburzenia dziecka nabyte w przeszłości na skutek traumatycznych doświadczeń.


NA ZAGROŻENIE reagujemy aktywnie lub pasywnie

WALKA ... pobudzenie pobudzenie ...UCIECZKA

DYSOCJACJA/”WYŁĄCZENIE”

TRAUMA utrwala taki model reakcji jaki „stosował” organizmw chwilach zagrożenia - powielamy go w przyszłości

ULEGŁOŚĆ/”ZAMROŻENIE”


To jak dziecko zareaguje na zagrożenie i jakie będą następstwa traumy a więc i modele zachowań w przyszłości zależy między

innymi od wieku, płci, rodzaju, siły i czasu trwania urazu, obecności podstawowego opiekuna i jego roli

w udzielaniu dziecku pomocy.

Młodsze dzieci i dziewczynki

reagują najczęściej wg modelu

dysocjacyjnego

Starsze dzieci i chłopcy reagują

najczęściej wg modelu pobudzenia – walką

lub ucieczką © SOnDiR copyright 2009

Uległość, odrętwienie, senność, sny na jawie, epizody hipnotyczne, depersonalizacja, derealizacja, fantazje - życie w „krainie czarów”, materializacja (realność) traumatycznych wspomnień, nieczułość, zwolniony rytm serca i oddechu, „zawieszenia” czasu, epizody psychotyczne, nadmierna sugestywność, omdlenia ...

Mówimy często: „to takie grzeczne, posłuszne dziecko”


Nadruchliwość, nadpobudliwość, agresja, stała czujność, wzmożona uwaga, materializacja (realność) traumatycznych wspomnień, przyspieszony rytm serca i oddechu, skłonność do paniki i „histerii”, bezsenność, niepokój, kłótliwość, nieposłuszeństwo, skłonność do ucieczek ...

Mówimy często: „to taki mały, nadpobudliwy chuligan”


Przykładowe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń post-traumatycznych:

Doświadczenie przemocy interpersonalnej(także z pozycji "świadka") i poważnych zaniedbań opiekuńczych - 100 %

Jednorazowe doświadczenie, którego bezpośrednim źródłem nie był inny człowiek, a dziecko znajdowało się pod opieką podstawowego opiekuna - 8 - 13 %.

Nieprofesjonalnie przeprowadzone umieszczenie dziecka w opiece zastępczej poza rodziną, zmiana opiekuna/formy opieki zastępczej nieakceptowana przez dziecko - 100 %

Każde długotrwałe czy chroniczne narażenie na stres - 100 %

Jednorazowe doświadczenie, w trakcie którego dziecko NIE znajdowało się pod opiekąpodstawowego opiekuna - 40 - 60 %. © SOnDiR copyright 2010

„T” Dzieci

Zapamiętaj:

Reakcje dziecka po doświadczeniu traumy mogą być dla Ciebie całkowicie zaskakujące i niezrozumiałe.

Dziecko może Cię nie słuchać

... bo Cię nie słyszy.*

Może nie rozumieć jaki przedmiot masz na myśli

... bo go nie widzi.*

* na poziomie przetwarzania kory mózgowej bo narządy zmysłów są sprawne


Równocześnie każdego dnia straumatyzowane dziecko styka się z dziesiątkami przedmiotów i sytuacji, których my nawet nie dostrzegamy a które wywołują w jego mózgu nieświadome skojarzenia i procesy

Sytuacje te „przywracają” i utrwalają traumatyczne doświadczenia generując napięcie i lęk, które dziecko musi nieświadomie rozładowac w sposób, którego najczęściej nie akceptujemy

To mit, że czas leczy takie rany – czas te rany utrwala


Zapamiętaj:

Reakcje dziecka po doświadczeniu traumy nie wynikają z jego świadomych decyzji – to obronna reakcja jego mózgu.

Mózg jest „odpowiedzialny” za reakcje dziecka – nie ono i nie TY.

Ale to Ty możesz dziecku pomóc.© SOnDiR copyright 2009

Przypomnijmy. Praca z dzieckiem po doświadczeniu traumy w przeważajacym stopniu ODBIEGA od tradycyjnych metod oddziaływań opiekuńczych, wychowawczych, edukacyjnych czy klasycznej psychoterapii.Jest ona niezwykle wielopłaszczyznowym procesem i wymaga wielu multidyscyplinarnych działań.

W większości sytuacji poważnym błędem w sztuce jest rozpoczynanie z dzieckiem np. terapiii podobnych działań (także wywiadów, rozmów, badań, przesłuchań etc.) eksponującej traumatyczne doświadczenia, bez uprzedniego zapewnienia mu bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego oraz uzyskania kompetencji w zakresie autoregulacji.

PODSTAWOWE standardy pracy z dzieckiem post-traumatycznym1. W pierwszej kolejności należy zidentyfikować i opisać mechanizmy zagrożeń dla bezpieczeństwa dziecka i rodziny i określić wymagania stabilizacyjne.

Gdy zagrożenia są realne – musimy w rozpoznaniu/diagnozie określić ich ostrość i siłę oraz monitorować je i określić – zidentyfikować możliwe środki i procedury zaradcze – w tym instytucje i osoby, które mogą chronić i otaczać dzieci i rodziny alternatywną opieką – pogotowia, ośrodki interwencji i inne instytucje.

2. Podstawą skutecznej pracy specjalisty z dzieckiem i rodziną jest głęboka, pełna zaangażowania relacja.

Relacje taką możemy określić jako: „relacja terapeutyczna” i „partnerska współpraca”. Jej wystąpienie jest bezwzględnym warunkiem do tego, aby dziecko mogło uruchomić swoje zasoby rozwojowe w procesie zdrowienia z traumy. Model pracy tego typu to swoista „triada” – terapeuta – opiekun – dziecko.

3. Rozpoznanie, ocena i diagnoza winny być zawsze indywidualnie dobrane – oparte na rzetelnych sprawdzonych i obiektywnych narzędziach i procedurach diagnostycznych a oddziaływania oparte na zasobach dziecka i rodziny oraz ich podmiotowym traktowaniu a nie na „usuwaniu” niepożądanych objawów.

4. Skuteczny, bezpieczny i etyczny model pracy to model fazowy.

Sukcesywnie - fazy zdrowienia powinny polegać na uzyskiwaniu tak przez dziecko jak i opiekuna kolejnych kompetencji autoregulacyjnychw następujących obszarach: autoregulacji emocji, stanów fizjologicznych, uwagi, pamięci, procesów decyzyjnych, świadomości, motywacji i relacji społecznych – identyfikacji, modulacji, bezpiecznej ekspresji.

5. Dopiero końcowym etapem oddziaływania na straumatyzowane dziecko i jego opiekuna jest (nie zawsze będzie to możliwe) proces przeorganizowania traumatycznej pamięci. Model pracy z przetwarzaniem traumatycznej pamięci (niezależnie od zastosowanej metody) jest również fazowy - składa się z opartej o uprzednie oddziaływania fazy stabilizacji i rozpoznania powiązań pomiędzy traumą a bieżącą deregulacją i innymi deficytami, fazy przetwarzania (wiele metod i możliwość wspomagania farmakoterapią)i fazy reintegracji – nauki/odbudowy umiejętności zdrowego funkcjonowania i zapobiegania powtórnym traumom.



Wszechstronna

diagnoza

Autoregulacja

Zapewnienie bezpieczeństwai stabilizacji

Fazowy model oddziaływań terapeutycznych

Budowa

relacji

Narodowa Sieć Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu Traumatycznego

Dzieci i Młodzieży

JAK POMAGAMY?www.nslt.pl


http://www.nslt.pl/

ZGŁOSZENIE – E-MAIL:[email protected]

Proces wstępnej kwalifikacji – ustalenie formy i dogodnego miejsca kontaktu. Konsultacja

telefoniczna/osobista ...

DZIECKO/RODZINA Z PROBLEMEM

W wypadku stwierdzenia poważnych zagrożeń dla

bezpieczeństwa interwencja ukierunkowana na ich

wyeliminowanie

(ocena i prewencja zagrożeń, wszechstronne procedury

diagnostyczne)Zespołowe określenie

poziomu oddziaływań – wybór modelu i metody

Działania ukierunkowane na otoczenie dziecka- środowisko społeczne,

szkoła/inne placówki rówieśnicy, szeroka rodzina

i sąsiedztwo


Jak pomagamy ?www.nslt.pl

Działania ukierunkowane bezpośrednio na

dziecko i opiekuna podstawowego

- rodzic/e inny członek rodziny/inny opiekun

mailto:[email protected]?subject=POMOC

http://www.nslt.pl/

KoordynatorNSLT


Dziecko

Uregulowane

Dziecko z dysregulacjąemocji

Środowisko niestabilne zagrażające

Środowisko skrajnie niebezpieczne

Środowisko stabilne

Środowisko stresujace niestabilne

Dziecko z dysregulacją zachowania

Zagrożoneżyciedziecka

Strefa ABRAK ODDZIAŁYWAŃ

Strefa B RODZINA ŚRODOWISKO

SPECJALIŚCI

Strefa C RODZINA ŚRODOWISKO ZESPÓŁ SPECJALISTÓW

Strefa D

Interwencja z udziałem innych służb

ZAGROŻENIA

ZASPOKOJONE POTRZEBY

Jak pomagamy? - ocena poziomu zagrożeń środowiskowychi kompetencji autoregulacyjnych dziecka


Jak pomagamy po fazie oceny i diagnozy?www.nslt.pl

# Konsultacje, superwizja, edukacja, interwencje, wspomaganie specjalistówz otoczenia dziecka – np. szkoła, pomoc społeczna, inne służby w celu uzyskania stabilizacji i zapewnienia dobrej współpracy z koordynatorem i terapeutą prowadzącym.Wsparcie w profesjonalnym, bezpiecznym prowadzeniu procesu zmiany opiekuna/formy opieki. # Warsztaty szkoleniowe i grupy wsparcia dla opiekunów w zakresie psychoedukacjii technik stosowanych w warunkach domowych. Przeciwdziałanie tzw. wtórnej traumie (zaburzeniom u opiekuna wynikającym z kontaktu z dzieckiem).

# Terapia indywidualna i grupowa, grupy wsparcia i warsztaty dla dzieci i rodzin naturalnych, adopcyjnych, zastępczych.

# Oddziaływania medyczne (pediatria, neurologia, psychiatria inne), korekcyjno- kompensacyjne i rehabilitacyjne w tym logoterapia, integracja sensoryczna, terapia zaburzeń w zakresie percepcji słuchowej, wzrokowej i ich koordynacji, wspomaganie autoregulacji (EEG bio-feedback), wczesne wspomaganie rozwoju.

# Terapia i wypoczynek dla dzieci i rodzin naturalnych, adopcyjnych, zastępczych (w tym z różnym stopniem niepełnosprawności). Obozy szkoleniowe i cykle edukacyjne dla rodziców, opiekunów i specjalistów. Obozy terapeutyczne dla dzieci i opiekunów.

http://www.nslt.pl/

W prezentacji wykorzystano utwory, fragmenty utworów lub inspiracje:Piet Mondrian

„Kompozycja z czerwonym,żółtym i niebieskim”

Mary Cassatt„Nauczycielka czytająca dziewczynce”

Fotografie: Łukasz GdulaElementy grafiki: Joanna Kędzior

Merytorycznym podłożem informacji zawartych w niniejszej publikacji są opracowania, standardy i rekomendacje następujących organizacji i instytucji:

Rada EuropyNational Child Traumatic Stress Network

European Society for Traumatic Stress StudiesInternational Society for Traumatic Stress Studies

European Society for Trauma and DissociationInternational Society for the Study of Trauma and Dissociation

Wykaz literatury na podstawie której powstała prezentacja:www.nslt.pl/lektury/

Odnośniki zastosowane bezpośrednio w tekście: (1) Courtois C., Ford J., Treating Complex Traumatic Stress Disorders. An Evidence-Based Guide,

The Guilford Press, 2009.(2) Murawiec S., Żechowski C., Od neurobiologii do psychoterapii,

Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2009.

Na podstawie Art: 29, 34 i 36Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Autor prezentacji: Leszek DrozdowskiStowarzyszenie „SonDiR” Warszawa

Wszelkie prawa zastrzeżone.Zezwala się na niekomercyjną dystrybucję w celach edukacyjnych pod warunkiem zachowania

integralności materiału i powiadomienia autora.

http://www.nslt.pl/lektury/

Narodowa Sieć Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu...

Documents

Transcript of Narodowa Sieć Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu...