ხელოვნებამოსწავლის წიგნი

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministros mier 2020 wels.

ნაწილი II

8nana ioseliani sofio qeburia

სარჩევი 2 ადამიანი ხელოვნებაში

ადამიანი სამყაროს ცენტრში 117

1. ადამიანი ჰუმანისტი 118

2. ვინ დაუბრუნა ადამიანს მოცულობა? 122

3. ადამიანი აღორძინების ხანის ქანდაკებაში 128

4. მაღალი აღორძინება 134

5. დასასრულის დასაწყისი 146

6. ადამიანი ჩრდილოევროპულ რენესანსში 156

7. ხელოვნება უგუნურების წინააღმდეგ 162

8. გრძნობა და ემოცია 170

9. ხასიათი და მიმიკა 180

10. ფსიქოლოგიური პორტრეტი 184

11. კამერული და საზეიმო პორტრეტი 196

12. ბაროკოს ეპოქის ადამიანი 210

13. ჯგუფური პორტრეტი 214

14. ავტოპორტრეტი 224

15. ადამიანის ყოფა 236

16. რას გვიამბობს კოსტიუმი 250

leonardo da vinCi, `vitruvianeli adamiani~, 1490-1492 w.

3 გარემო და ხელოვნება

სამყარო ჩვენ გარშემო 261

1. ნატურმორტი ანუ გარემო ახლო ხედით 262

2. პეიზაჟი ანუ გარემო შორი ხედით 269

3. პერსპექტივა 274

4. ხსნა ბუნებაშია 280

5. არქიტექტურა 284

6. ხუროთმოძღვრება და გარემო 292

7. კლიმატი და არქიტექტურა 296

8. არქიტექტურის მხატვრული ენა 300

ეპილოგი 306

ლექსიკონი 307

anri matisi, naturmorti fanjarasTan. 1922 w.

leonardo da vinCi, `vitruvianeli adamiani~, 1490-1492 w.

ადამიანი ხელოვნებაში2

1161

y rogor iyeneben adamianebi

xelovnebas TviTgamoxatvisTvis?

y rogor asaxavdnen sxvadasxva epoqis

xelovnebaSi adamians?

y rogor Seicvala droTa

ganmavlobaSi saxviTi xerxebi

adamianis garemomcveli

samyarosadmi damokidebulebis,

garegnobis, ideebis, gancdebis,

xasiaTis, interesebis, misi

socialuri mdgomareobis,

samyofeli garemosa da

yoveldRiuri cxovrebis

gadmosacemad?

y rogor SemiZlia saxviTi

saSualebebisa da xerxebis

gamoyeneba Cemi ideebis, gancdebis,

xasiaTis, interesebis, socialuri

mdgomareobis, samyofeli garemosa

da yoveldRiuri cxovrebis

gadmosacemad?

ადამიანი სამყაროს ცენტრში

`adamiani yvelafris sazomia~

Zveli berZeni mecnieri protagora

adamianis erT-erTi pirveli gamosa-

xuleba winaistoriuli xanis laskos

gamoq vabulSia aRmoCenili. iq martivad,

ubralo xazebiT, bizonis rqebiT gan-

gmiruli monadirea gamosaxuli. mas Sem-

deg ususuri adamiani uamrav gamowvevas-

Tan brZolaSi gamoibrZmeda da TandaTano-

biT, samyaros mbrZaneblad iqca. adamiani

sakuTar Tavs Seimecnebs, mudam viTarde-

ba, srulyofisken iswrafvis.

rogori iyo adamiani adre? rogo-

ria dRevandeli adamiani? amis Sesaxeb

xelovneba gviambobs.

xelovneba is iaraRia, romliTac SegiZ-

lia adamians kidec mouwono saqcieli,

kidec usayveduro, kidec Seaqo da kidec

gaakritiko, misi faruli grZnobebi

gamoaaSkaravo pirdapir an iribad. modi

vnaxoT, rogor akeTebdnen amas Cveni wina-

pari xelovanebi.

1172

`adamis Seqmna~, miqelanjelo, siqstes kapela, 1512 w.

1. ადამიანი ჰუმანისტი

adamianis Sexedulebebi drosTan erTad icvleba. adamiani

TandaTanobiT Seimecnebs samyaros da sakuTar adgils am

samyaroSi. is xan harmoniaSia garemomcvel samyarosTan,

xan – konfliqtSi. saxviTi xelovneba am rTul gzas asaxavs.

Cveni istoriis dasabamidan dRemde

mxolod or epoqaSi moiazreboda adami-

ani samyaros centrSi. es aris antikuri

saberZneTi da humanisturi renesansi.

saukuneebi aSorebs am or epoqas. Sualed-

Si sruliad gansxvavebuli Sexedulebebi

mefobda. bolos mainc gaimarjva adamianis

ltolvam Tavisufali Semoqmedebisken.

XIII-XIV ss.protorenesansi

XV s-is II nax.maRali aRorZineba

XV s-is I nax. adreuli aRorZineba

XVI s. gviani aRorZineba

აღორძინების ხანის პირობითი პერიოდიზაცია

1183

sityva `renesansi~ frangulad xelaxla

dabadebas niSnavs. maS, ratomRa daerqva

italiaSi Casaxul movlenas franguli

saxelwodeba da ara italiuri `rinaSimen-

to~? imitom, rom epoqis `naTlia~, XIX s-is

istorikosi Jiul miSle, frangi gaxldaT.

aRorZineba italiaSi daiwyo da amas

mravali mizezi aqvs.

1. 1453 wels bizantiis imperiis dacemis

Sedegad bizantiidan evropaSi ltol-

vilma berZnebma Tan gaiyoles wignebi

da TavianTi kulturis Rrma codna.

2. italiis qalaqebi, florencia da vene-

cia axal mniSvnelovan savaWro pun-

qtebad iqcnen da ekonomikurad daw-

inaurdnen.

3. florenciis warCinebulma sagvareu-

lom, mediCebma aq pirveli banki da aar-

ses. isini didZal fuls xarjavdnen,

rom sakuTari yofa fufunebis sag-

nebiT gaelamazebinaT. mediCebis karze

saukeTeso xelovanebi moRvaweobdnen.

italia gamdidrda da ganaTlebas

daewafa. msoflios uZveles, boloniis

universitetSi berZnuli ena iswavleboda.

boloniis universiteti

italielebma Zvel berZen filosofos-

Ta naazrevis dedanSi wakiTxva SeZles

da laTinurad Targmnes. am faqtma didi

roli Seasrula renesansuli humanizmis

CasaxvaSi.

italielebma Zvel berZen da romael

mecnierTa naazrevisa da xelovanTa miR-

wevebis xelaxla gaazreba daiwyes. adamian-

isadmi antikuri samyaros damokidebuleba

renesansulTan axlos aRmoCnda. berZeni

gmiri, romelic sakuTari qalaq- polisis

sakeTildReod, diliT pales traze navar-

jiSevi, saRamos filosofias swavlobs da

qalaqis bed-iRblis gadawyvetaSi monaw-

ileobs, Tavs Rirseul moqalaqed grZnobs.

Sua saukuneebSi italiis msxvi li qalaqebi

romisgan damoukidebel qalaq-respub-

likebs warmoadgendnen. damoukideblo-

bis gancdiT ganmsWvaluli universaluri

adamiani, romelic erTdroulad arqiteq-

toricaa, inJineric, gamomgonebeli, mxat-

vari, moqandake, mwe rali da mkvlevari,

aseve sakuTari cxovrebis baton-patro-

nad grZnobs Tavs. Tavisi codnis wyalo-

biT mas uamravi sakiTxis mogvareba Seu-

Zlia. renesansuli humanizmi adamianis

XV s-is II nax.maRali aRorZineba

XVI s. gviani aRorZineba

1194

pirovnul Tavisuflebas mTavar Rire-

bulebad acxadebs. antikuri xanis Semdeg

adamianma kvlav irwmuna Tavisi gonebri-

vi, SemoqmedebiTi da fizikuri SesaZle-

blobebi.

religiur scenebSi italieli dam-

kveTi ise Tamamad, Tavdajerebulad da

arxeinad dgas qristes gverdiT, rogorc

kargi nacnobi! maT Soris masStabSi ara-

nairi gansxvaveba ar aris. is ki ara, male

macxovarsa da wmindanebs Saravandedic

uqrebaT da Cveulebriv adamianebad war-

mogvidgebian. sanacvlod, uCndebaT iseTi

ram, rac aqamde qristianul xelovneba-

Si arasodes yofila – miwaze dacemuli

Crdili. mxatvrebma religiur scenebSi

avtoportretebis CarTvac gabedes. Tu

rogor Seicvala axleburi azrovnebis

Tanaxmad saxviTi saSualebebi da xerxebi,

amas Semdgom Seityob.

mazaCo, `saswauli statiriT~, brankaCis kapela,1425 w., detali

leonardo da vinCi, `saidumlo seroba~, 1490-iani ww.

1 იმსჯელე

y rogor aisaxeba xelovnebaSi

adamianis rwmena da warmodgena

samyaroze?

y risi mauwyebelia miwaze dacemuli

Crdili?

y ratom ar uxatavdnen Sua

saukuneebSi renesansis epoqamde

wmindanebs Crdilebs?

y ras niSnavs Saravandedi an misi

ararseboba?

y rogor Seicvala adamianisadmi

damokidebuleba renesansis

epoqaSi?

y rogor fiqrob, rogori saxviTi

saSualebebi da xerxebi `ergeba~

Tanamedrove samyaros asaxvas?

2 შეკითხვები

y ra `daibada xelaxla~ aRorZinebis

epoqaSi?

y rogoria adamianis ZvelberZnuli

ideali?

y ras gulisxmobs renesansuli

humanizmi?

y ra faqtorebma ganapiroba

italiaSi humanizmis Casaxva?

1205

botiCeli, mediCebis ojaxi, `mogvTa Tayvaniscema~, 1475 w.

3 ცნობა ისტორიიდან

florencia aRorZinebis epoqis

kulturuli aRmavlobis erT-erTi

umniSvnelovanesi centria. amaSi

didi wvlili mediCebis sagvareulos

miuZRvis. mediCebi iyvnen mecenatebi.

isini mfarvelobdnen mxatvrebs,

poetebs, filosofosebs da sxv. am

bankirebis gavlenis qveS moeqca qalaqis

samxedro, ekonomikuri da kulturuli

cxovreba. mediCebis Zalaufleba

florenciis farglebsac gascda.

sagvareulos oTxi warmomadgeneli

romis papi gaxda, ekaterina da maria

mediCebi ki safrangeTis dedoflebi

iyvnen.

ლექსიკონიduCento, treCento da a.S. – Cento italiurad 100-s niSnavs. duCento – 1200-ian, treCento – 1300-ian, kvatroCento – 1400-ian, xolo CinkveCento – 1500-ian wlebs.

humanizmi – mimdinareoba da SexedulebaTa sistema XIV-XVI ss-is italiaSi, romlis mixedviT, adamianis bunebis daxvewa SesaZlebelia antikuri kulturis Seswavlis gziT. humanistebi Tanabrad dainteresdnen adamianis sulieri da xorcieli moTxovnilebebiT.

1216

2. ვინ დაუბრუნა ადამიანს მოცულობა?

protorenesansi jer kidev mWidrodaa dakavSirebuli Sua

saukuneebis ikonografiul tradiciebTan.

jotos xati, `madona onisanti~, 1310 w.

joto di bondone,

ioakimes sizmari

Cimabues (1240-1302) `maestasa~ da joto

di bondones (1267-1337) `madona onisantis~

erTmaneTisgan mokle dro aSorebs. Cima-

bue jotos maswavleblad iTvleba. iseve

rogorc protorenesansis sxva mxatvre-

bi, Cimabue bizantiuri ikonografiuli

tradiciebis erTgulia.

Cimabues xati `maesta~, uficis galerea, florencia, XIII s.

joto di bondone renesansis pirve-

li mercxali, ferweris novatori da

reformatoria. man mxat vrobaSi namdvili

gadatrialeba moaxdina. marTalia, misi

personaJebi jer kidev miwaze dacemuli

Crdilebis gareSe gamoisaxebian, magram

figuram ukve moculoba SeiZina, `xorci

Seisxa~, wona daido, damZimda. samosis

plastikuri nakecebis qveS sxeulis rbili,

mkvrivi formebi igrZnoba. jotos `madona

onisanti~ ukve realuri qalia.

1 იმსჯელე

gaixsene bizantiuri saxviTi niSnebi

da daaxasiaTe Cimabues „maesta“.

1227

jotos figurebi myarad dganan miwaze.

peizaJic gamoCnda. Tumca, kldec, xeca da

buCqic jer kidev sasceno dekoraciasaviT

xelovnuria. garemo ki ukve samganzomilebi-

ani sivrcea.

joto, „ierusalimad Sesvla“, kapela skroveni, freska, padua

joto, „iudas ambori“, kapela skroveni, fres ka, padua

1238

joto religiuri Sinaarsis epizodebs

ise warmogvidgens, TiTqos sakuTari

TvaliT enaxos, Tavad yofiliyos qristes

dabadebis, saswaulTa Tu vnebaTa momswre.

moqmedeba Teatris scenis msgavs viwro

monakveTze iSleba. xatwerisTvis damaxa-

siaTebeli, oqrosferi an sxva feris foni

mTebis, qalaqisa da cis xedma Secvala.

personaJebi realuri, miwieri, dama-

jerebeli da saxasiaTo gaxda – iseTi,

rogorebsac joto yoveldRiurad xvde-

boda quCebSi. gaCnda gulwrfeli, adami-

anuri emocia, naoWebi xnieri adamianebis

saxeze, mayureblisken zurgiT mdgomi

figurebi. zustad ise, rogorc Cven vxe-

davT Tvalwin `gaTamaSebul~ situacias.

gaCnda realuri, miwieri cxovrebisadmi

interesi.

kapela skroveni, padua (detali)

florencia, santa kroCes eklesia, bardis kapela, detali

jotos ar hyofnis anatomiis cod-

na, rom figurebi da maTi moZraobebi

gamarTulad gadmogvces, magram mis mier

mignebuli siaxleebi sakmarisi iyo, rom

mZlavri biZgi mieca momavali xelovaneb-

isTvis. jotos kolegebi samyaros real-

isturad gadmocemis mxatvruli xerxebis

Ziebas Seudgnen.

1249