materiały edukacyjne

2

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

FILM „MORDERSTWO W ORIENT EXPRESSIE”Materiały edukacyjne dla nauczycieli

Opublikowana w 1934 roku powieść Agathy Christie „Morderstwo w Orient Expressie” jest uważana za jedną z najbardziej pomysłowych historii, jakie kiedykolwiek wymyślono. Ponad 80 lat po wydaniu, powieść Christie jest nadal uwielbiana przez kolejne pokolenia czytelników. Czytelnicy pozostają bowiem pod urokiem tajemnicy, zbrodni, misternie utkanej intrygi i wreszcie charakteru Herkulesa Poirota. Czar Orient Expressu, luksusowego pociągu, który od 1883 roku kursował z Paryża do Konstantynopola, na trasie liczącej 2880 km, został odkryty literacko właśnie przez pracę Christie, a podróżni do dnia dzisiejszego gromadzą się, aby odkryć wspaniałe przedziały i usługi tegoż pociągu, symbolu komfortu i bogactwa. Pokój 411 w Pera Palace Hotel w Stambule, gdzie Christie rzekomo napisała powieść, również pozostaje popularnym miejscem odwiedzin fanów książki. Na całym świecie działają stowarzyszenia i kluby zajmujące się odkrywaniem na nowo tajemnic Christie, szczególnie tych związanych z postacią Herkulesa Poirota.

Dokonując dzisiaj wyboru lektury dla młodzieży, która nie jest powieścią współczesną, warto zdecydować się na książkę, którą można powiązać z czymś aktualnym, na przykład jak w tym wypadku z filmem, gdyż wzbudzi ona wtedy na pewno większe zainteresowanie nastolatków. Taką pozycją jest właśnie „Morderstwo w Orient Expressie” mistrzyni powieści kryminalnych, Agathy Christie. Dzięki powiązaniu powieści z filmem zajęcia poświęcone lekturze przekształcą się także w zajęcia poświęcone szerzej pojętej kulturze. To, że książka napisana w 1934 roku została obecnie zekranizowana, dowodzi uczniom, iż nie straciła na aktualności. Jest to pozycja, która po przeczytaniu, na zawsze pozostaje w pamięci czytelnika. Oprócz tego zachęca go do zapoznania się z innymi książkami tej autorki. Smaczku ekranizacji dodaje fakt, że na duży ekran przeniósł ją Kenneth Branagh, irlandzki aktor, reżyser, producent i scenograf, od młodości zafascynowany Szekspirem, który gra w filmie główną rolę, detektywa Herculesa Poirota, a poza nim plejada innych znanych i cenionych aktorów, m.in. Penelope Cruz, Willem Dafoe, Johnny Depp, Michelle Pfeiffer, Judi Dench i wielu innych.

3

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

WPROWADZENIE DO FILMUW najbardziej ponadczasowym z kryminałów, „Morderstwie w Orient Expressie”, widz podąża za znanym detektywem Herkulesem Poirotem (granym przez Kennetha Branagha), próbując rozwiązać zagadkę, która stała się jedną z najsłynniejszych zbrodni w historii powieści kryminalnych.Po szokującym morderstwie zamożnego biznesmena w ekskluzywnym pociągu pasażerskim, pędzącym na zachód w środku zimy, prywatny detektyw Poirot musi użyć sprawdzić każdy trop i zbadać wszystkie poszlaki, aby odkryć, który z pasażerów pociągu jest zabójcą, zanim on lub ona uderzy raz jeszcze.Fenomenalna ekranizacja Kennetha Branagha, z wybitnymi kreacjami aktorskimi, wspaniałą scenografią i zapierającymi dech w piersiach efektami specjalnymi, zachęca publiczność do podjęcia najbardziej ekstrawaganckiej i niezwykłej jazdy pociągiem w swoim życiu. „Agatha Christie jest ekspertem w dogłębnej analizie postaci, czyniąc je wyraźnymi i kolorowymi, ale także wiarygodnymi, ale w Orient Express jest też blask. Jest śnieg. Jest elegancja i złoty wiek podróży pociągiem. I jest, oczywiście, morderstwo „ mówi reżyser i aktor Kenneth Branagh. To film, który wprowadza kolejne pokolenie kinomanów w fascynującą nową interpretację jednej z najbardziej ukochanych tajemnic wszechczasów. Oto jak wypowiadali się o filmie niektórzy grający w nim aktorzy. Nominowany do Oscara aktor Johnny Depp był zaintrygowany tym, jak trafna i świeża jest wciąż ta opowieść: „Ma wszystko, czego możesz oczekiwać od Agathy Christie - powiedział Depp. Śmierć, morderstwo, ciekawe postacie, niezwykłe, często olśniewające sytuacje – są tam te wszystkie elementy, ukazane podczas niezwykłej podróży. Najbardziej byłem jednak pod wrażeniem powrotu do tej opowieści i odkrycia, że się nie przedawniła, i, jak sądzę, udało się ją na nowo odtworzyć, co jest oznaką bardzo dobrego opowiadania.” Aktora Willema Dafoe, również nominowanego do Oscara, zafascynował scenariusz opowiadania opartego na postaci: „Dla tej historii to ton, który jest tak ważny, a rola Poirota jest interesująca i pięknie napisana, podobnie jak równowaga w ukazywaniu poszczególnych postaci. Fabuła jest oryginalna i zabawna, ale zawiera też dylemat moralny”.

Przez film ku książceZADANIA dla uczniów

Proponujemy tu zadania dla uczniów powiązane i z filmem, i z książką. Niektóre z nich dotyczą wyłącznie filmu, inne skupiają się na książce, jeszcze inne nawiązują do ciekawego życia autorki „Morderstwa w Orient Expressie”. To celowe zróżnicowanie ma na celu ukazanie powiązania między obrazem filmowym a lekturą, zrozumienia, jakimi prawami rządzi się ekranizacja powieści, a także zapoznania w interesujący sposób z biografią Agathy Christie. Zadania zmierzają do tego, by poszerzyć wiedzę uczniów poprzez różnego typu aktywności: wypowiedź ustną, pracę pisemną, grę, ćwiczenia z wykorzystaniem kamery (dostępnej w każdym telefonie) oraz dramę. Kolejność ich wykonywania jest dowolna. Są atrakcyjne i łatwe do wykorzystania. Zachęcamy do obejrzenia filmu z młodzieżą i skorzystania z poniższych zadań na lekcjach języka polskiego!Każda strona może być kopiowana w celach edukacyjnych.

4

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

Zadanie 1Kadr, ujęcie, plan

Kino wypracowało, ze względu na swoją specyfikę, własny język. W ten sposób twórcy komunikują się z widzami. Na przestrzeni lat język kina się zmienia. Warto przyjrzeć się współczesnemu językowi filmowemu na podstawie tej ekranizacji, biorąc pod uwagę wybrane środki filmowe. Omówienie powinno dotyczyć następujących elementów języka filmowego:

kadr - najmniejsza cząstka filmu ujęcie - wiele kadrów, moment od włączenia do wyłączenia kamery plan filmowy - miejsce zdjęć – można mówić o planie totalnym z rozległym krajobrazem i postacią

ludzką oddaloną lub o planie ogólnym z postaciami widocznymi od głowy do stóp i wypełniającymi przestrzeń obrazu, co pozwala rozpoznać postać i zwrócić uwagę na charakter jej działania montaż - połączenie poszczególnych kadrów i ujęć efekty specjalne - dodatki wizualne opracowane w nowoczesnej technologii ścieżka dźwiękowa - muzyka towarzysząca fabule światło – tonacja filmu, barwa, kolory w filmie scenografia - dekoracje

gra aktorska – odtworzenie poszczególnych ról

Proponowana forma pracy to dyskusja, której rezultat uczniowie zamieszczą w tabelce:

„Morderstwo w Orient Expressie” Współczesny język filmowy

kadr

ujęcie

plan filmowy

montaż

efekty specjalne

ścieżka dźwiękowa

światło

scenografia

gra aktorska

5

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

Zadanie 2Orient Express jako inspiracja

Legendarny pociąg stał się inspiracją do filmów fabularnych, książek, seriali, a także utworów muzycznych. Aby odpowiedzieć na pytanie, dlaczego i co powoduje, że dana rzecz staje się inspiracją w kulturze, młodzież dzieli się na dwuosobowe lub trzyosobowe grupy, z których każda wybiera i opracowuje książkę, film lub inną rzecz, zainspirowaną Orient Expressem. Jeśli jest to książka, przedstawia urywki w klasie, jeśli to film – pokazuje wybrane fragmenty, utwór można wysłuchać w całości.

Przykładowe inspiracje:

powieść detektywistyczna Agathy Christie „Morderstwo w Orient Expressie”

kryminał Grahama Greene’a „Pociąg do Stambułu”

film „W osiemdziesiąt dni dookoła świata” (2004 r.)

film z serii „James Bond” – “Pozdrowienia z Rosji” (1957 r.)

serial TV „Arsene Lupin” (1971-1974) – „Venezia-SuperExpress”, 8. odcinek 3. serii

serial „Doctor Who” (1963-2017) – „Mummy on Orient Express” 8. odcinek 8. serii

gra komputerowa na PC „The Last Express” autorstwa Smoking Car Productions

utwór muzyczny “Orient Express” Jeana Michaela Jarre’a (1982 r.)

Pod koniec zajęć każda z grup wysuwa propozycję zjawisk, przedmiotów czy osób z dzisiejszych czasów, które, jej zdaniem, mogą kiedyś zainspirować twórców przyszłości.

Zadanie 3Kto jest kim?

Pasażerowie pociągu to postacie nietuzinkowe. Każdy jest postacią charakterystyczną, zarówno w książce, jak i w filmie. Zadaniem grupy uczniów będzie dokonanie wyboru jednej postaci i przygotowanie jej monologu tak, aby po jego wygłoszeniu reszta klasy mogła zgadnąć, który bohater został przedstawiony. Rekwizyty są mile widziane, gdyż uatrakcyjnią wypowiedzi uczniów.

6

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

Zadanie 4Agatha Christie - co za kobieta!

Uczniowie otrzymują kartki z faktami z życia Agathy Christie. W każdym zdaniu trzeba podkreślić właściwą informację, wybierając spomiędzy dwóch podanych: fałszywej i prawdziwej (lub na odwrót). Następnie uczniowie powinni odczytać zdania z poprawnymi informacjami.

Urodzona w 1890 roku Agatha Christie to amerykańska/brytyjska autorka powieści kryminalnych i obyczajowych.To najlepiej/najgorzej sprzedająca się autorka wszechczasów.Napisała ponad 20/90 powieści oraz sztuk kryminalnych, których akcja rozgrywa się w głównie w zamkniętych pomieszczeniach, a mordercą jest jeden z lokatorów.Wydano ponad milion/miliard egzemplarzy jej książek w języku angielskim, a drugie tyle przetłumaczono na 45 języków obcych.Agatha Christie zastosowała w swoich kryminałach wiele nowych rozwiązań/tradycyjne rozwiązania.Podczas I wojny światowej/II wojny światowej pracowała w szpitalu oraz jako technik farmaceutyczny, skąd wzięła się jej znajomość trucizn, którą później wykorzystała w powieściach. Stworzyła słynne postaci detektywów: Herculesa Poirota oraz pannę Marple/Philipa Marlowe i Sherlocka Holmesa.Agatha Christie należała/nie należała do Klubu Detektywów, stworzonego przez autorów powieści kryminalnych. Na krótko/na długo została usunięta z klubu, gdyż sprzeciwiła się jego zasadom, m.in. utożsamianiu mordercy z detektywem lub narratorem.

Zadanie 5Zabawa tytułami

Uczniowie powinni połączyć frazy z prawej strony tabelki z frazami z lewej strony tabelki tak, aby, powstało dziesięć tytułów książek Agathy Christie. Kto pierwszy, ten lepszy.

„Mężczyzna na Nilu”„Morderstwo nad kanałem” „Śmierć tajemnica”„Zakończeniem które żyje pod słońcem”„Spotkanie morderstwo”„Dom jest śmier攄Uśpione na myszy”„Karaibska w brązowym garniturze”„Zło w Bagdadzie”„Pułapka na plebanii”

7

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

Zadanie 6Gra memo – „Od Arthura Conan Doyle’a do Jo Nesbo”

Gra, mająca na celu poznanie najlepszych autorów powieści detektywistycznych i kryminalnych, dawnych i współczesnych oraz tytułu jednej książki każdego z nich. W parze kart na jednej widnieje imię i nazwisko autora, a na drugiej tytuł jego książki. Uczniowie tworzą memo w parach, a następnie grają w nie razem.

Przykładowe pary:Agatha Christie - „Morderstwo w Orient Expressie”

Arthur Conan Doyle’a - „Studium w szkarłacie”Stieg Larsson - saga „Millenium”

Jo Nesbo - „Pierwszy śnieg”Eduardo Mendoza - „Oliwkowy labirynt”Dan Brown - „Kod Leonarda da Vinci”

Raymond Chandler - „Głęboki sen”Umberto Eco - „Imię róży”

Frederick Forsyth - „Dzień szakala”Ken Follett - „Klucz do Rebeki”

Zadanie 7Na planie filmowym

Zarówno w filmie, jak i w książce detektywistycznej ważne jest wytworzenie odpowiedniego klimatu do rozgrywających się wydarzeń. Wyzwaniem dla uczniów będzie nagranie krótkich filmów z ich własnym udziałem, w których stworzony zostanie taki klimat. Uczniowie mogą wykonać to zadanie samodzielnie lub w grupach. Warto najpierw przedyskutować w klasie, jak zostało to zrobione w filmie Branagha, a jak pokazane w książce. Na początek można podsunąć uczniom kilka pomysłów, na przykład:

tajemnicza postać w czarnym płaszczu przemyka się o zmroku między drzewami ktoś wchodzi do starego, zrujnowanego domu na ścianie budynku widać cienie kilku postaci, itd.

Każda etiuda filmowa może mieć zaledwie kilkadziesiąt sekund, najwyżej minutę lub dwie. Najlepiej, żeby uczeń/grupa uczniów miał/miała okazję zaprezentowania swojej etiudy w klasie.

8

mOrderStWO W Orient eXPreSSie

Zadanie 8Detektyw szyty na miarę

Po omówieniu podczas lekcji „20 przykazań autora powieści detektywistycznej” stworzonych przez Williarda Huntingtona Write’a, znanego pod pseudonimem S. S. Van Dine w 1928 r. dla „American Magazin”, warto nawiązać do tego, w takiej formie zostały one zrealizowane w filmie. Jako że reguły powieści detektywistycznej zakładają, że detektyw ma pewne określone cechy, młodzież może zająć się tym w kolejnym zadaniu. Aby wskazać te cechy, jakie powinny charakteryzować detektywa, uczniowie:

wycinają z papieru kontur postaci naturalnych rozmiarów; zawieszają go na tablicy; każdy uczeń otrzymuje zestaw różnokolorowe karteczek samoprzylepnych; kto chce wskazać cechę detektywa, zapisuje ją na karteczce samoprzylepnej, a następnie podchodzi

i przykleja ją na postaci, najlepiej wskazując od razu sytuację w książce, w czasie której dana cecha się uzewnętrzniła.

pod koniec zajęć cechy można pogrupować, przyklejając na górze najważniejsze, a poniżej - mniej ważne.

Na koniec pytanie dodatkowe: Czy, zdaniem uczniów, detektyw Hercules Poirot jest wiernie oddaną postacią z książki? Jeśli nie to,

co go różni od książkowego bohatera?

Zadanie 9Kto to zrobił? – ciąg dalszy

Zachęcona książką i filmem młodzież będzie skłonna przeczytać inne książki Agathy Christie, zachęci ją też do tego pomysł na dramę po przeczytaniu. Najlepiej podzielić dzieci na grupy tak, aby każda grupa czytała inną książkę królowej kryminału. Po lekturze grupy wystawiają krótkie dramy, podczas których ich członkowie wcielają się w bohaterów książki. Pozostali muszą odgadnąć, kto popełnił zbrodnię.

Opracowano na podstawie:

„Morderstwo w Orient Expressie” pressbook

www.Agathachristie.pl

http://lubimyczytac.pl/ksiazki/polka/13669/powiesci-detektywistyczne

http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/12870,1,renesans-powiesci-detektywistycznych.read

http://www.newsweek.pl/kultura/powiesc-detektywistyczna-kryminaly-newsweek-pl,artykuly,281937,1.html

http://booklips.pl/zestawienia/10-niezbednych-elementow-powiesci-detektywistycznej-wg-raymonda-chandlera/„Smak kina czyli krótki elementarz języka filmowego” Kinga Gałuszka

Wikipedia.pl