Model jakości życia w koncepcji rozwoju...

Model jakości życia w koncepcji rozwoju regionalnegoIdentyfikacja potencjału i zasobów Dolnego Śląska w obszarze nauka i technologie na rzecz poprawy jakości życia (Quality of Life) oraz wytyczenie przyszłych kierunków rozwoju. Badania metodami foresight”. Nr umowy: UDA‐POIG.01.01.01‐02‐011/09‐00 z dnia 23.09.2009 r

opr. zespół

Model jakości życia w koncepcji rozwoju regionalnego

1

Wstęp Wytyczne polityki gospodarczej (polityki rozwoju społecznego i gospodarczego)

wymagają definiowania jej celów i środków realizacji. W literaturze naukowej przyjmuje

się od dawna, że jednym z najbardziej miarodajnych są cele formułowane w kategoriach

jakości życia (Quolity of Life). Przyjmuje się bowiem, że nie ma innych powodów dla

mobilizowania wysiłków społeczeństwa, eksploatowania zasobów środowiska

naturalnego, tworzenia barier i ograniczeń prawnych swobód obywatelskich jak

długookresowe dążenie do poprawy warunków ludzkiego życia.

Pojęcie jakość życia ani w języku potocznym ani literaturze naukowej nie jest

rozumiane jednoznacznie. Istnieje wiele definicji i wiele koncepcji określenia kryteriów

ją opisujących1.W. Ostasiewicz wymienia

− Podejście ekonomiczne, w którym wykorzystuje się wskaźniki, indeksy,

stopy itp., które konstruowane są w ramach teorii ekonomicznych

− Podejście statystyczne polegające na konstruowaniu wskaźników rozwoju

gospodarczego lub społeczno‐gospodarczego. Cieszy się ogromnym

powodzeniem, choć nie jest poparte naukowymi teoriami i zależne

od indywidualnej intuicji autora

− Podejście psychologiczne, w którym największe znaczenie ma subiektywna

ocena jakości życia jako całości (lub jego pojedynczych aspektów)

uzyskiwana zazwyczaj poprzez badania ankietowe lub sondaże.2

Spośród wielu możliwych do dalszych analiz przyjmuję się definicję, w myśl

której „Jakość życia to stopień zaspokojenia materialnych i niematerialnych potrzeb

jednostki i grup społecznych. Określają ją zarówno czynniki obiektywne, np. przeciętne

trwanie życia, zasięg ubóstwa, poziom skolaryzacji, jak i subiektywne, np. poziom

szczęścia, stres czy sens życia”3

1 Zob. A.Zeliaś (red.); Poziom życia w Polsce i krajach Unii Europejskiej, PWE, Warszawa. 2004 2W.Ostasiewicz (red.), Statystyka i ryzyko. Ocenai analiza jakości życia, Wrocław, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, s. 19 3 Nowy Leksykon PWN


2

Rys. Wybrane definicje jakości życia

Założenia modelu

Większość rozważań teoretycznych i koncepcji badawczych dotyczy dużego

stopnia uogólnienia i koncentruje się na poziomie kraju (liczne analizy porównawcze

krajów), nieliczne dotyczą regionów (przydatnych przy ocenie unijnych regionów

wymagających wsparcia).

Waga tych ostatnich ujęć rośnie. Coraz częściej uznaje się bowiem, że chociaż

życie toczy się w ramach ogólnych warunków makroekonomicznych i politycznych, ale

przecież na poziomie lokalnych uwarunkowań przyrodniczych, infrastrukturalnych,

przy określonym poziomie bezpieczeństwa, zanieczyszczenia powietrza czy określonej

życzliwości sąsiadów. W związku z tym, bez znajomości tych lokalnych (regionalnych)

uwarunkowań trudno kształtować wytyczne polityki gospodarczej, kierować strumienie

pomocy publicznej, przyciągać inwestorów, budować społeczeństwo obywatelskie,

trudno też mówić o rzeczywistych wyborach miejsc życia i pracy, trudno nawet oceniać

skuteczność koncepcji i ludzi (władz) bez znajomości punktów odniesienia. Według

wielu badaczy „(…) wysoka jakość życia powinna znaleźć eksponowane miejsce w

strukturze celów planowania strategicznego na każdym poziomie zarządzania


3

(gmin, powiatów, województw itd.).”4S. Kiełczewski5, stwierdza, że „W skali

makroekonomicznej i w warunkach systemu demokratycznego stanem postulowanym

może być jedynie zaaprobowana przez społeczeństwo strategia społeczno‐gospodarcza

zbudowana w logice Quality of Life.”

Próba konstrukcji modelu integrującego problematykę jakości życia z koncepcją

rozwoju regionalnego6 wymaga przyjęcia szeregu umownych założeń, które ujawniały

się na poszczególnych etapach jego realizacji.

1.„Jakość życia (I poziom na rys. 1. i jej rozwój jest celem nadrzędnym dla tworzenia

określonych koncepcji rozwoju w poszczególnych sferach – społecznej, gospodarczej itd.

(II poziom) – i tworzenia instrumentarium realizacji tych koncepcji (poziom III).

Oznacza to, że określanie koncepcji jakości życia powinno być punktem wyjścia dla

wszelkich działań strategicznych, tzn. przed dyskusją o tym, jaki paradygmat rozwoju na

II poziomie należy realizować.”

Rys. Jakość życia w strukturze planowania strategicznego

Źródło: T. Borys, P. Rogala, (red.) , Jakość życia na poziomie lokalnym – ujęcie wskaźnikowe, Warszawa

2008, s.10

2. Cele kolejno niższych hierarchicznie podsystemów nie mogą być sprzeczne z celami

podsystemu szczebla wyższego7. Przy czym w praktyce występują różne pola konfliktów

między trzema poziomami hierarchicznymi‐ przedsiębiorstwami, władzą lokalną i

centralną. Mogą one wynikać z „samej natury” tych podsystemów – dążeniem do

realizacji celów ekonomicznych bądź celów społecznych, lub z poszukiwania optimum

„chwilowego” i uwzględniania doraźnych warunków ograniczających. Przy czym proces

optymalizacji może przebiegać według tego samego schematu (zob. tab.).

4 Zob. Źródło: T. Borys, P. Rogala, (red.) , Jakość życia na poziomie lokalnym – ujęcie wskaźnikowe, Warszawa 2008, s.10 5S. Kiełczewski Spór o kształt demokracjihttp://odra.okis.pl/article.php/62 6 Model ten na dodatek musi uwzględniać metodykę foresight, na które opiera się projekt 7 S.Kiełczewski (red.) Strategia rozwoju przedsiębiorstwa. Wrocław 1992, s.93


4

Według S. Kiełczewskiego przy uwzględnieniu jednakowej procedury dla

wszystkich podsystemów podstawowe różnice ujawniają się już na etapie rozpoznania

warunków realizacji koncepcji rozwoju. Jeżeli przedsiębiorstwa nie budują swoich

strategii na wiedzy o strategii rozwoju regionu (kraju), to pól konfliktów będzie wiele.

Przy czym nie musi to być wynik egoizmu przedsiębiorstw, ale np. braku odpowiednich

dokumentów lub ich jedynie formalnego charakteru.

Tab. Optymalizacja strategii firmy w warunkach istnienia strategii społeczno‐

gospodarczej państwa i władz lokalnych

Etap Optymalizacja

strategii firmy

Optymalizacja strategii

lokalnej

Optymalizacja strategii

centralnej

analizy Rozpoznanie i określenie :

‐ otoczenia rynkowego ;

‐własnego potencjału;

‐ opcji interesariuszy

Rozpoznanie i określenie:

‐ oczekiwań społeczności lokalnej;

Inicjatyw lokalnych;

‐oczekiwań środowiska

gospodarczego;

‐ własnych możliwości rozwoju;

‐ wsparcia zewnętrznego;

‐zachowań i oczekiwań interesariuszy

zewnętrznych;

Określenie szans i zagrożeń; silnych i

słabych stron lokalnego potencjału;

Rozpoznanie i określenie:

‐ oczekiwań społecznych w

logice QoL;

‐otoczenia międzynarodowego;

‐własnych możliwości państwa;

‐ wsparcia zewnętrznego;

‐możliwości współdziałania;

Określnie priorytetów

społecznych, szans i zagrożeń,

silnych i słabych stron

potencjału gospodarczego;

cele

rozwoju

Określenie celów rozwoju i

warunków brzegowych :

ekonomiczno‐finansowych i

społecznych

Określenie celów rozwoju oraz (w

logice QoL) warunków brzegowych i

rozwoju potencjału gospodarczego:

‐ celów społecznych;

‐celów gospodarczych;

Określenie celów rozwoju :

‐społecznych;

‐ekonomicznych;

Warunków konstytucyjnych i

wynikających zporozumień

międzynarodowych

zmienne

decyzyjne

warianty

wybór

wariantu

plan

strategicz

ny

Źródło: na podst. L.Jakubów, S.Kiełczewski, M.Noga, Cele rozwojowe władz

publicznych i organizacji gospodarczych, Wrocław..s2004,s..98

3. Ten sposób formułowania celów i analizy warunków ich realizacji staje się

jednocześnie wiązką wytycznych pod adresem systemu informacji – organizacji i


5

kosztów ich pozyskiwania.„Ta polityczna wola stworzenia strategii społeczno‐

gospodarczej w logice Quality of Life powinna oprzeć się na reprezentatywnym

rozpoznaniu społecznych oczekiwań dotyczących poszczególnych wyznaczników Jakości

Życia i określeniu na tej podstawie priorytetów i barier rozwojowych.”8

4.Strategia rozwoju każdego systemu społeczno –gospodarczego powinna być oceniana

z punktu widzenia wpływu na jakość życia a formułowane cele społecznie aprobowane.

5. Władze samorządowe chcąc mieć wpływ na wzrost jakości życia mieszkańców

powinny przeprowadzać badania jakości życia na swoim terenie9.

6. Na poziomie lokalnym (regionalnym) na poziom życia wpływa wiele czynników

niezależnych lub tylko częściowo zależnych od decyzji podejmowanych przez władze

samorządowe, takich jak np. ukształtowanie przestrzenne, zagrożenie katastrofami

ekologicznymi, czy też ceny energii elektrycznej10.(zob. rys. 1). Rys. Relacje pomiędzy jakością życia, zrównoważonym rozwojem oraz usługami publicznymi

Źródło: P. Rogala. Raport z realizacji pracy

:http://www.sas.zmp.poznan.pl/opracowania/METODOLOGIA%20BADANIA%20JAKOSCI%20ZYCIA_Ankieta.pdf

7. „(…) instytucje publiczne w regionach mniej uprzywilejowanych nie mają zdolności

angażowania się w interaktywne dostarczanie usług, co wywołuje problem zaufania ze

strony sektora przedsiębiorstw. Interaktywne dostarczanie usług, którego celem jest

8S. Kiełczewski Spór o kształt demokracjihttp://odra.okis.pl/article.php/62 9P.Rogala …op.cit.s.4 10P.Rogala. Raport z realizacji pracy :http://www.sas.zmp.poznan.pl/opracowania/METODOLOGIA%20BADANIA%20JAKOSCI%20ZYCIA_Ankieta.pdf


6

rozwój usług wspólnie z lokalnymi firmami (co ma w efekcie rozszerzyć ich zdolności

absorpcyjne), nie może być osiągnięte poprzez tradycyjną politykę opartą na stronie

podażowej. Centra technologiczne nie rozwiążą problemu deficytu innowacji w

regionach mniej uprzywilejowanych, jeśli lokalne firmy nie będą w stanie lub nie będą

chciały wykorzystać tych usług. Tak więc jednym z najważniejszych zadań w regionach

słabiej rozwiniętych jest stymulowanie dialogu pomiędzy jednostkami dostarczającymi

usług i ich użytkownikami, tak aby usługi wspierające przedsiębiorstwa odpowiadały

wymaganiom lokalnych firm”.

8.Zagadnieniem równoległym będzie próba zdiagnozowania tzw. zdolności

absorpcyjnych regionu w analizowanych obszarach. Operacjonalizacja tej wytycznej

poprzedzona być musi opracowaniem narzędzia (modelu diagnozy) i polegać będzie na

odpowiedzi na pytanie, czy region (jego przedsiębiorstwa, organizacje, struktury

administracyjne, poziom dojrzałości społeczeństwa) jest przygotowany na wchłanianie

tych zdobyczy nauki i techniki, których kierunki wytyczają (przewidują) nasze badania.

Do tego celu służyć będzie z jednej strony zamówiona bazy danych o podmiotach

Dolnego Śląska oraz analiza koncepcji rozwoju subregionów (a także głównych miast i

powiatów) z drugiej. Baza (oraz analizy sektorowe) pozwolą zdiagnozować potencjał

gospodarczy a analiza strategii regionalnych pozwoli zdiagnozować potencjał

intelektualny regionu (kapitał społeczny regionu).

9. Istotnym narzędziem w identyfikowaniu tendencji w rozwoju gospodarczym, rozwoju

nauki i technologii a także społecznych oczekiwań jest foresight regionalny. Jego relacje

w stosunku do koncepcji strategicznych należy postrzegać jako uzupełniającą a nie

konkurencyjną.

10. Foresight regionalny w ujęciu projektu jest rozumiany nie tylko jako narzędzie

przewidywania kierunków rozwoju (nauki i technologii) i na tej podstawie

kształtowania kierunków rozwoju, ale również jako proces diagnozy „zdolności

absorpcyjnych regionu”.

Model i jakości życia i jego interpretacja

Model powinien więc uwzględniać sferę podaży (potencjał twórczy‐ „tłoczenie”) oraz

sferę popytu (potrzeby –„ssanie”). – rys.


7


8

Rys. Model jakości życia

W modelu tym wyróżniamy układ realny oraz instytucje i mechanizmy regulacyjne –

głównie RSI (regionalny system

innowacji).

Rys. Uczestnicy regionalnego systemu innowacji

Można go określić jako „(…) układ interakcji zachodzących pomiędzy sferą sektora B+R

(jednostki naukowe, laboratoria, system edukacji), gospodarki (firmy, klastry), organizacji

otoczenia biznesu i organizacji finansowych oraz władz publicznych, który sprzyja procesom

adaptacji innowacji oraz zbiorowego uczenia się. Podstawą jego efektywnego działania jest

obecność powiązań sieciowych w regionie i środowiska sprzyjającego innowacjom.”11 W jego

skład wchodzą przedsiębiorstwa, publiczna sfera badawczo‐rozwojowa (szkoły wyższe,

jednostki badawczo‐rozwojowe i instytuty naukowe), instytucje pośredniczące, takie jak

centra transferu innowacji i technologii, władze samorządowe oraz instytucje finansowe

11Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2011‐2020” . UMWD. Wrocław 2011r, s. 33


9

i świadczące usługi dla biznesu, np. usługi konsultingowe12. Ich rola w systemie jest

zróżnicowana i zwykle jasno określona ‐ instytucje finansowe dostarczają kapitału

początkowego i kapitału ryzyka, instytucje badawcze – wiedzy, a uniwersytety –

wykwalifikowanych kadr.13 W szczególności obejmuje następujące instytucje i działania.

• Instytucje sfery nauki i badań (instytuty naukowe, szkoły wyższe, centra

badawcze, działy rozwojowe przedsiębiorstw, samodzielne laboratoria) tworzące

podstawy nowej wiedzy i kreujące podaż pomysłów, idei, rozwiązań

technologicznych, organizacyjnych.

• Innowatorzy (innowacyjni przedsiębiorcy, małe i średnie innowacyjne

przedsiębiorstwa, a także potencjalni przedsiębiorcy) przekształcający wiedzę,

idee i pomysły w nowe rynkowe produkty, technologie i usługi.

• Ośrodki innowacji (parki i inkubatory technologiczne, centra transferu

technologii, preinkubatory, akademickie inkubatory przedsiębiorczości),

wspierające procesy innowacyjne poprzez różne formy pomocy i usługi

proinnowacyjne.

• Wyspecjalizowane fundusze finansowania innowacji (fundusze kapitału

zalążkowego, venture capital, anioły biznesu), oferujące specjalne narzędzia

finansowania ryzyka wynikającego ze specyfiki procesów innowacyjnych.

• Instytucje otoczenia biznesu (agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, izby

gospodarcze, parki technologiczne i przemysłowe, specjalne strefy ekonomiczne, klastry,

centra transferu technologii i centra innowacji, inkubatory przedsiębiorczości, fundusze

pożyczkowe i poręczeniowe, stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje

przedsiębiorców) oferujący pomoc w realizacji procesów transferu i

komercjalizacji technologii.14Uwzględnić trzeba dodatkowo, że funkcjonują one w

konkretnych warunkach otoczenia międzynarodowego, krajowego i

regionalnego.

Na zdolności absorpcyjne przedsiębiorstw wpływać będą więc różni uczestnicy

regionalnego systemu innowacji. Zdolność absorpcji rozwiązań nauki przez przemysł

jest obok zdolności nauki do generowania rozwiązań innowacyjnych oraz zdolnością

12 M. Mackiewicz, Instrumenty wspierania powiązań nauka‐biznes w świetle teorii. [w:] M. A. Weresa,(red.) Transfer wiedzy z nauki do biznesu. Doświadczenia regionu Mazowsze. Oficyna Wydawnicza SGH. Warszawa 2007, s.49 13Tamże s.48 14K. B. Matusiak, J. Guliński. (red.) Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy . Warszawa, 2010 s.13


10

społeczeństwa do „konsumpcji” efektów osiągnięć nauki i przemysłu jedną trzech

podstawowych sfer . Podatność społeczeństwa na innowacje i rozwiązania nowatorski

dotyczy nie tylko zdolności do czerpania z końcowych efektów ,ale również umiejętności

wykorzystywania tych zdobyczy jako bazy do budowy podstaw własnych przedsięwzięć

biznesowych. Przy wysokiej podatności niska „podaż” ze sfery nauki i przemysłu

własnego będzie kompensowana przez import wiedzy. Przy niskich zdolnościach nawet

wysoka podaż wiedzy będzie bezużyteczna. Próba zwiększenia zdolności generowania i

konsumpcji innowacji jest zagadnieniem odrębnym, tu zostanie zilustrowana przy

pomocy poniższego rysunku.

Rys. Zwiększenie zdolności innowacyjnych społeczności lokalnej – ujęcie modelowe

W tak rozumianej koncepcji planistycznej pojawiają się trzy zasadnicze pytanie –

(a) gdzie jesteśmy; (b) gdzie chcemy być; (c) jak chcemy tego dokonać. Pytanie pierwsze

dotyczy diagnozy stanu‐ , drugie wizji rozwoju a trzecie instrumentarium realizacji.


11

Próba ulokowania w tym modelu projektu QoL wiąże się z uznaniem, że 3 obszary

określone w badaniach nie są jedynymi, które składają się na jakość życia, badania typu

foresightowego słabo diagnozują subiektywnie odczuwaną jakość życia oraz że w

badaniach tego typu występuje swoista asymetria między „podażą” (w tym przypadku

„ofertą” sfery nauki) a popytem ‐ zdolnościami absorpcyjnymi gospodarki i

społeczeństwa. Innymi słowy – nie ma możliwości zadekretowania, że pozytywny efekt

rozwoju nauki w danym obszarze będzie mieć w danym regionie bezpośredni wpływ na

poziom życia mieszkańców, że zostanie wchłonięty przez gospodarkę danego regionu.

Wyniki foresightu należy rozumieć więc w taki sposób, że określone tendencje w

rozwoju danej dziedziny przyniosą pozytywne efekty dla poprawy poziomu jakości

życia, pod pewnymi warunkami (np. będzie istnieć określony przemysł wykorzystujący

przewidywane kierunki rozwoju i osiągnięcia nauki, będzie istnieć określony system

prawny pozwalający na ich zastosowanie, będzie istnieć odpowiedni system

finansowania pozwalający na wdrożenie, dojrzałość społeczeństwa będzie na tyle

wysoka, aby z tych zdobyczy chcieć skorzystać).

Istotne kryteria oceny poziomu życia uwzględniają dwa rodzaje czynników –

obiektywne tj. opisujące społeczne uwarunkowania życia (mierzone przy pomocy

przyjętych wskaźników) oraz subiektywne, tj. związane z zaspokajaniem własnych

potrzeb, zadowoleniem, wywołujące indywidualne poczucie zadowolenia, szczęścia

(odbierane przy pomocy zmysłów). Do tych pierwszych zalicza się – warunki

środowiskowe, poziom dobrobytu, ofertę kulturalną, stan bezpieczeństwa, zaopatrzenie,

system służby zdrowia, wypoczynek, równouprawnienie. „Chodzi więc o stworzenie takich

ogólnych warunków życia, przy których także obiektywnie można będzie mówić o dobrym i

pięknym życiu.” Jeśli uznać, że końcową miarą rozwoju regionu jest wzrastająca jakość życia

jegomieszkańców, to najlepiej mierzyć ją dwoma typami wskaźników:

�danymi obiektywnymi, którymi jest zestaw wskaźników zrównoważonego rozwoju. Sumuje

on efekty wysiłków mieszkańców, podmiotów gospodarczych i władz lokalnych w wymiarze

społecznym, gospodarczym i środowiskowym,

�danymi subiektywnymi – pochodzącymi z badań opinii mieszkańców.


12

Do oceny ogólnych warunków mogą być wykorzystane dostępne oficjalne dane

statystyczne15 dotyczące zarówno warunków ogólnopolskich jak i tych, które odnoszą się do

województwa dolnośląskiego. Do ocen subiektywnych można wykorzystać istniejący w

Polsce System Analiz Samorządowych (SAS). SAS to system zbudowany i rozwijany o

teoretyczne podstawy monitorowania lokalnych usług publicznych zawierający dane

dotyczące sześciu sektorów: kultury, pomocy społecznej, edukacji, dróg lokalnych i

transportu publicznego, gospodarki mieszkaniowej, gospodarki komunalnej (woda, ścieki,

odpady stałe) oraz analizy przekrojowe dwóch dziedzin przekrojowych: demografia (w

tym: struktura ludnościowa i jej zmiany, migracje), finanse lokalne.

Na podstawie tych danych uzupełnionych o problematykę ochrony zdrowia i

bezpieczeństwa publicznego można zbudować wskaźniki ważne zarówno dla oceny

efektów zarządzania jak i prognozowania rozwoju na przyszłość.

http://www.sas.zmp.poznan.pl.

Przy pomocy tak opracowanych wskaźników może zostać zdiagnozowany

osiągany poziom jakości życia w regionie i dystans do określonego stanu wzorcowego.

Może to być równocześnie punkt odniesienia dla oceny skuteczności przewidywanych

(podejmowanych) działań .

Zagadnieniem równoległym jest więc próba zdiagnozowania tzw. zdolności

absorpcyjnych regionu w analizowanych obszarach. Operacjonalizacja tej wytycznej

poprzedzona być musi odpowiedzią na pytanie, czy region (jego przedsiębiorstwa,

organizacje, struktury administracyjne, poziom dojrzałości społeczeństwa) jest

przygotowany na wchłanianie tych zdobyczy nauki i techniki, których kierunki

wytyczają (przewidują) badania.

Zatem w postulowanym modelu „integrującym” etap diagnozy powinien przebiegać

dwutorowo i obejmować z jednej strony aktualną diagnozą dotyczącą poziomu życia

15 Według The EconomistIntelligence Unit mogą to być następujące parametry jakości życia oraz mierniki : Sytuacja materialna ‐ PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie ‐ oczekiwana długość życia, w latach. Stabilność polityczna i bezpieczeństwo ‐ ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne ‐ wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy wskaźnik rozwodów) do 5 (najwyższy). Życie wspólnotowe ‐ zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia ‐ szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia ‐ stopa bezrobocia, w %. Wolność polityczna ‐ przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci ‐ proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet,


13

(diagnoza ogólna), z drugiej zaś powinien obejmować diagnozy szczegółowe (w tym

przypadku diagnozę 3 obszarów) , które będą dotyczyć zarówno stanu rozwoju jak i

zdolności absorpcyjnych.

Odpowiedź na pytanie, gdzie chcemy być należy do sfery priorytetów polityki, badania

foresight mogą tu wskazywać na realność i konsekwencje przyjęcia określonych celów,

lecz ostateczne rozstrzygnięcia mogą być niezależne od wyników badań a nawet wbrew

tym wynikom.

Odpowiedź na pytanie o instrumentarium (środki realizacji) powinna być silnie

związana z wynikami prac foresightowych. Wszak będą to odpowiedzi poprzedzone

pogłębionymi badaniami , wiedzą ekspercką i opiniami interesariuszy regionalnych.

Model jakości życia w koncepcji rozwoju...

Documents

Transcript of Model jakości życia w koncepcji rozwoju...