Młodzi – jaki będzie pracownik przyszłości?

Piotr Arak, Program ds. Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDP) Warszawa, 23 kwietnia 2012 r.

Nie można mówić o młodych bez mówienia o przyszłości

i nie można mówić o przyszłości bez mówienia o

młodych

Adam Mickiewicz “Oda do młodości” (…) Razem, młodzi przyjaciele!... W szczęściu wszystkiego są

wszystkich cele; Jednością silni, rozumni szałem, Razem, młodzi przyjaciele!... I ten szczęśliwy, kto padł wśród

zawodu, Jeżeli poległym ciałem Dał innym szczebel do sławy grodu. Razem, młodzi przyjaciele!... Choć droga stroma i śliska, Gwałt i słabość bronią wchodu: Gwałt niech się gwałtem odciska, A ze słabością łamać uczmy się za

młodu! (…)

(…) Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze, Ten młody zdusi Centaury, Piekłu ofiarę wydrze, Do nieba pójdzie po laury. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga; Łam, czego rozum nie złamie: Młodości! orla twych lotów potęga, Jako piorun twoje ramię. Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy Opaszmy ziemskie kolisko! Zestrzelmy myśli w jedno ognisko I w jedno ognisko duchy!... Dalej, bryło, z posad świata! Nowymi cię pchniemy tory, Aż opleśniałej zbywszy się kory, Zielone przypomnisz lata. (…)

Podstawowe pytania

1.  Jacy są młodzi Polacy? 2.  Pokolenie buntu czy świadomi obywatele? 3.  Pokolenie szansy czy stracone pokolenie? 4.  Czego chcą i co ich napędza? 5.  Jak tworzyć warunki dla efektywnego wejścia na

rynek pracy? 6.  Co można zrobić by wykorzystać energię młodego

pokolenia?

Zagrożenia dla polskiego rozwoju

Pokryzysowe bariery rozwoju generowane przez problem wysokiego zadłużenia i deficytu, czyli niestabilność finansów publicznych w długiej perspektywie, co może być pogłębiane globalnymi napięciami walutowymi i powstaniem nowych barier w światowym handlu - przez brak jasnej polityki oszczędności i rozwoju (poprzez rozumną alokację zasobów w kierunkach najbardziej prorozwojowych),

Dryf rozwojowy opisany już w raporcie „POLSKA 2030”, który polegać miałby na „uśrednieniu” tempa wzrostu, nie rozwiązaniu problemów demograficznych oraz braku stymulacji dla wzrostu zatrudnienia, czyli obniżeniu w efekcie poziomu ambicji i aspiracji – poprzez politykę nie stawiającą trudnych wyzwań, skupioną na doraźnych celach i prymacie spokoju społecznego nad twórczym konfliktem w sprawach, gdzie bez konfliktu nie można się obejść,

Peryferyzacja Polski (Europy?) w globalnym układzie sił – przez brak podjęcia wyzwań i zaniechania modernizacyjne oraz wzrost sił rozwojowych krajów „wschodzących” w tym E7 (BRIC + Indonezja, Meksyk, Turcja), czy BRICS.

Rosnąca rola klasy kreatywnej Siła robocza wg klas wydzielonych przez R. Floridę w USA 1800-2009

Klasa kreatywna w Polsce

43%

32%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Sin

gapu

r H

olan

dia

Szw

ajca

ria

Aus

tralia

S

zwec

ja

Bel

gia

Dan

ia

Finl

andi

a N

orw

egia

N

iem

cy

Wie

lka

Bry

tani

a K

anad

a Iz

rael

N

owa

Zela

ndia

E

ston

ia

Wło

chy

Fran

cja

Cze

chy

Irlan

dia

Ros

ja

Aus

tria

Sło

wen

ia

Łotw

a Węg

ry

Sło

wac

ja

Hon

g K

ong

US

A Li

twa

Gre

cja

Pol

ska

Ukr

aina

E

gipt

Ta

jwan

H

iszp

ania

B

ułga

ria

Cyp

r C

horw

acja

S

erbi

a M

aced

onia

M

alez

ja

Udział klasy kreatywnej wśród pracujących (2011)

Źródło: Martin Prosperity Institute. 2011. Creativity and Prosperity: The Global Creativity Index.

“Drivery” zmiany na rynku pracy

Ekstremalna długowieczność: Wzrost globalnej długości życia zmienia

modele kariery i uczenia się

Rozwój inteligentnych maszyn i systemów:

Pracownicy będą odchodzić od automatycznych i powtarzalnych zadań

“Obliczalny” świat: Ogromny wzrost w możliwościach analizy

i przerabiania danych sprawią świat programowalnym systemem

Nowy ekosystem mediów: Nowe środki komunikacji wymagają

kompetencji cyfrowych wykraczających poza zwykły język

Super struktury organizacyjne Technologie społecznościowe napędzają nowe formy produkcji i tworzenia wartości

Globalnie połączony świat Zwiększona globalna łączność stawia

różnorodność i adaptacyjność w centrum organizacyjnym operacji

Źródło: Future work skills 2020, Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, Palo Alto 2011.

Jakich kompetencji potrzebuje pracownik przyszłości?

Źródło: Future work skills 2020, Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, Palo Alto 2011.

1. WNIOSKOWANIE: Umiejętność określenia głębszego sensu

lub znaczenia tego co jest wyrażane

2. INTELIGENCJA EMOCJONALNA: Umiejętność łączenia się z innymi w

głęboki I bezpośredni sposób do odczuwania i stymulowania reakcji i

pożadanych interakcji 3. SPRAWNOŚĆ ADAPTACYJNA Biegłość w myśleniu i wymyślaniu

rozwiązań oraz odpowiedzi niekonwencjonalnych

4. KOMPETENCJE MIĘDZYKULTUROWE:

Umiejętność pracy w różnych umiejscowieniach kulturowych 5. PRZETWARZANIE DANYCH:

Umiejętność przetłumaczenia dużej ilości danych na abstrakcyjne pojęcia oraz do

rozumowania opartego na wiedzy 6. KOMPETENCJE CYFROWE:

Umiejętność krytycznej oceny i rozwijania treści opartych na nowych formach i

komunikowanie ich 7. MIĘDZYDYSCYPLINARNOŚĆ:

Zdolność rozumienia pojęć i koncepcji z wielu dziedzin

8. MYŚLENIE PROJEKTOWE: Zdolność do rozwijania i doprowadzania

zadań i procesów do oczekiwanych wyników

9. PRACA W SZUMIE: Zdolność do rozróżniania i filtrowania

informacji dla zmaksymaliwoania funkcji poznawczych przy użyciu różnych technik

i narzędzi

10. WSPÓŁPRACA W WIRTUALU: Zdolność do efektywnej, zaangażowanej

pracy w wirtualnym zespole

Cykl życia a cykl kariery

Dzieciństwo

Edukacja

Edukacja na poziomie wyższym

Aktywność zawodowa

Rodzicielstwo

Starość

Źródło: Andreas Schleicher, „Strong performers and successful reformers – PISA 2009” 10 lutego 2011 r.

Jakich umiejętności potrzebuje nowoczesny rynek pracy?

Zmiany w popycie na umiejętności na rynku pracy w stronę nierutynowych interaktywnych i analitycznych

“Stażysta" “Profesjonalista”

“Mistrz” “Coach”

“Ambasador"

mądrość

Fizyczne możliwości

WIEK

szybkość

“Gawędziarz”

65

Kumulatywna pamięć długookresowa

Wiek a efektywność

40

45

50

55

60

65

1960 1970 1980 1990 2002

Rytynowe manualne Nierutynowe manualne

Rytynowe myślowe Nierutynowe analityczne

Nierutynowe interaktywne

Role młodego człowieka u progu dorosłości

12

KONSUMENT UCZEŃ/ STUDENT

CZŁONEK WSPÓLNOTY OBYWATEL PODATNIK

PRACOWNIK

Atrakcyjne miejsca pracy

Środowisko dla biznesu

Jakość życia

Kapitał ludzki

Szczęście - World Happiness Report

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Wskaźnik deklarowanego poziomu szczęścia na podstawie Gallup World Poll

•  Jak się okazuje wysoki poziom deklarownego szczęścia osiagamy w wieku 18 lat by potem stopniowo malał do 50 r.ż. gdy ta tendencja się odwraca.

•  W każdym regionie występuje duże zróżnicowanie w ocenie własnego życia. Do pewnego stopnia to po prostu odzwierciedla różne osobowości, ale w jeszcze większym odzwierciedlone są różne warunki życia w których dorastają osoby z różnych regionów, ale także pokazuje różne możliwe scenariusze życiowe w tych samych zakątkach świata, ale w innych krajach.

•  Oprócz terytorializmu to co jest także widoczne w badaniach to poziom szczęścia ze względu na wiek.

53 miejsce

Młodzi: siła rozwojowa czy stracone pokolenie?

http://s2.blomedia.pl/vbeta.pl/t/616x0/2012/02/616acta-protest.jpg http://www.exitstrategy.co.nz/2011/08/10/wednesday-10th-august-the-efficient-organisation-of-violence-anon-goes-after-facebook-cigarettes-get-uglier-amazon-tribe-disappears-cellos-takes-on-nirvana/

•  Wiosna arabska •  Zamieszki w Londynie •  Pokolenie 1000 € •  Bezrobocie 40% •  Prekariat? •  ACTA

http://www.futurity.org/wp-content/uploads/2011/09/Arab-spring-social-media_11.jpg http://gfx.mmka.pl/newsph/389965/914874.3.jpg

Dlaczego młodzi?

•  Polska i nowe wyzwania (wyjątkowy historycznie moment)

•  Młodzi ważnym zasobem społecznym i szansą rozwoju •  wyczerpują się zasoby starszego pokolenia •  młode pokolenie jest wyjątkowe •  psychologiczne cechy młodości

•  Przesłanki demograficzne •  presja demograficznego wyżu •  perspektywa demograficznego niżu

Młodzi: siła rozwojowa czy stracone pokolenie?

Kraj  Udział populacji poniżej 30 roku

życia  

Udział osób w wieku 15-24 w zatrudnieniu

(2008)  

PKB per capita wg parytetu siły

nabywczej w tys. dol., 2010  

Algieria   56%   31%   7,1  Arabia Saudyjska   61%   25%   23,7  Bahrajn   48%   30%   26,8  Egipt   61%   23%   6,4  Jemen   73%   22%   2,6  Jordan   65%   20%   5,7  Libia   61%   27%   14,9  Maroko   56%   35%   4,8  Oman   64%   29%   26,2  Syria   67%   32%   5,1  Tunezja   51%   22%   9,5  

Młodzież  w  krajach  arabskich     Udział młodych (15-34) w całkowitej populacji w danej grupie krajów

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

2000

20

05

2010

20

15

2020

20

25

2030

20

35

2040

20

45

2050

20

55

2060

20

65

2070

20

75

2080

20

85

2090

20

95

2100

Świat Kraje rozwinięte

Kraje rozwijające się Kraje nierozwinięte

Polska

Udział młodzieży (15-29) w krajach UE

Młodzi i starsi w stosunku do osób w wieku aktywności zawodowej – prognoza dla Polski

Z czego wynika historyczna wyjątkowość dzisiejszej młodzieży?

Z wyjątkowości warunków, w jakich dorastali

•  Rzeczywistość transformacyjna jako świat zastany

•  Otwarcie systemu na wpływy zachodniego świata

•  Globalizacja gospodarki

•  Ponowoczesność jako zastany porządek społeczny

•  Konsumpcjonizm i ideologia sukcesu jako główne oferty kulturowe

•  Rewolucja informatyczna (powszechny dostęp do Internetu poszerzający sferę wolności młodzieży)

•  Eksplozja oświatowa i nowa jakość kapitału ludzkiego

•  Pozostawanie młodych ludzi poza rynkiem pracy (i w stanie przedłużonej młodości)

•  Elementy kryzysowe:

•  Zawiłości i napięcia transformacji systemowej

•  Niedobory państwa „na dorobku”

•  Kryzys gospodarki światowej

Jacy są młodzi? Szkic do portretu

Sprawy w życiu ważne – dawniej i teraz

Widoczna jest mentalna odrębność dzisiejszego młodego pokolenia

Młodsi i starsi w podobnym stopniu są zdeterminowani w osiąganiu życiowych planów. Różni ich rozłożenie cech „ascetycznych” i tych bardziej „barwnych”; „sentymentalnych” i „pragmatycznych”.

Orientacje życiowe młodych

•  Minimaliści, którzy nie mają wysokich aspiracji, mierzą na spokojne i bezpieczne życie, stanowią margines (5% młodych dorosłych oraz 11,5% młodszej młodzieży)

•  Marzyciele – o wysokich aspiracjach do dostatku, barwnego i wygodnego życia, ale ze słabymi przesłankami do sukcesu – stanowią 20% młodych

•  Zorientowani na wzory mieszczańskie i przeciętne statusy (konwencjonalnie ambitni) stanowią główny strumień starszych roczników młodzieży (43,2%).

•  Nieprzeciętnie ambitni: Młodszych częściej urzekają niekonwencjonalne wzory życia: barwne, niecodzienne, z dużą wagą przywiązywaną do nieprzeciętnych karier i wyrafinowanej konsumpcji (30,4%).

•  Ambitni inaczej - połączenie wysokich dążeń konsumpcyjnych i statusowycch z dbałością o wartości niematerialne (8,3% młodzieży oraz 12,5% młodych dorosłych).

Pola (wyraźnej) odmienności młodych

1. Internet i życie w sieci – w stronę świata online

•  Obecnie w świecie jest 5,3mld subskrypcji telefonii mobilnej, w tym 940 mln subskrypcji 3G, •  90% populacji świata ma dostęp do sieci komórkowych, •  Liczba internautów w świecie podwoiła się między 2005 a 2010 rokiem, •  Na 2 mld użytkowników internetu w 2010 roku, 1,2 mld pochodzi z krajów rozwijających się, •  Estonia, Finlandia i Hiszpania zagwarantowało prawnie swoim obywatelom dostęp do internetu, •  Nadal mało jest użytkowników w państwach afrykańskich.

Internet i życie w sieci

Młodzi Polacy są nieustannie on-line. Spędzają w sieci od 17 do 20 godzin tygodniowo To, bez czego nie mogliby się obyć, to Internet i telefon komórkowy.

Hierarchia  ważności  mediów  a  wiek  użytkowników  

Internet – podejrzliwie traktowany przez dorosłych – spełnia ważne funkcje w

życiu młodzieży: •  Kreuje nowy typ kultury – jest to kultura

uczestnictwa •  Pomaga realizować własne pasje (na które nie ma

instytucjonalnego odpowiednika w „realu”) •  Zaspokaja ważne społeczne potrzeby – buduje

więzi i poczucie przynależności (którego nie jest w stanie zaoferować realne społeczne otoczenie)

•  Jest miejscem intymnych schadzek •  Jest targowiskiem i •  Polityczną agorą

Obieg kultury i dostęp do kultury Uczestnictwo w różnych obiegach treści ze względu na wiek

Źródło: Centrum Cyfrowe. 2012. Obiegi kultury. Warszawa.

•  13% Polaków kupuje książki, muzykę lub filmy. Aż 33% uzyskuje je w postaci cyfrowej, w sposób nieformalny lub za darmo. Jeżeli włączyć do tego pożyczanie to w nieformalnym obiegu uczestniczy 39% Polaków (3 razy więcej niż w rynkowym obiegu).

•  Osoby z mniejszych miejscowości i wsi mają problemy z dostępem do obiegu oficjalnego (sklepy, instytucje kultury).

4%

14%

28%

38%

0% 5%

10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

miasta pow. 100 tys.

miasta między

20-100 tys.

miasta do 20 tys.

gminy wiejskie

Internauci mający problem z dostępem do instytucji kultury

Kreatywność w sieci Aktywność  w  sieci  w  zależności  od  wieku  

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

15-19 20-24 25-29 30-39 40-49 50-59 60+

umieszczanie postów i komentarzy na forach umieszczanie zdjęć i obrazków komentowanie blogów

wysyłanie muzyki/filmików

prowadzenie bloga

Kompetencje cyfrowe 15-latków

80  

60  

40  

20  

0  

20  

40  

60  

80  

100  

Korea  

Japan  

Australia  

Hong  Kon

g-­‐Ch

ina  

New

 Zealand

 

Macao-­‐China  

Ireland

 

Iceland  

Swed

en  

Norway  

Belgium  

Denm

ark  

France  

OEC

D  average  -­‐  1

6  

Spain  

Poland

 

Hungary  

Austria

 

Chile  

Colombia  

Percen

tage  of  stude

nts  

Jak biegli są uczniowie w czytaniu cyfrowym?

Level 5 or above

Level 4

Level 3

Level 2

Below Level 2

•  Polska pod względem biegłości w pracy z tekstem cyfrowym wypada gorzej na tle innych badanych państw OECD,

•  Mamy dużo wyższy odsetek młodych o najsłabszych kompetencjach, •  Różnice między dziewczynkami (na ich korzyść) i chłopcami są znaczące.

2. Nowa „filozofia” konsumowania

•  W logice konsumpcjonizmu kupowanie rzeczy czy robienie z nich określonego użytku nie musi być oznaką orientacji materialistycznej, chociaż ma ważne pozycjonujące znaczenie (orientację na „mieć” zaczyna wypierać orientacja na „mieć-by-być”). Społeczeństwo konsumpcyjne dba o to, by wybory te dotyczyły przede wszystkim stylu życia i nie zamykały się na chęci posiadania i używania przedmiotów.

•  Z f i l o z o f i i m ł o d e g o k o n s u m e n t a:

-  Liczy się nie tyle chęć posiadania rzeczy, co filozofia ich używania i związana z nimi ekspresja, symbolika

-  Znaczenie ma nie to, ile i jak się zarabia, ale to ile i jak się wydaje

-  Ważne jest nie to jak się pracuje, ale to jak się korzysta z życia i odpoczywa

-  Najważniejszy jest wybór, który jest wartością samą w sobie – sam wybór ma nawet większe znaczenie niż to co się wybiera

-  Możliwość wybierania swojego Ja, eksperymentowanie z nim (w czym ważne są również rzeczy) są oznakami wolności

•  Filozofia ta współokreśla wiele innych życiowych preferencji, dylematów i wyborów.

Konwergowanie, ale nadal pozostające różnice dochodowe

Zmiany dochodu rozporządzalnego (w zł) dla młodych gospodarstw domowych w podziale na wielkość miejscowości

Młodzi więcej niż starsi wydają na „styl życia”

Młode gospodarstwa domowe lepiej są wyposażone w nowoczesny sprzęt, zwłaszcza ICT

Struktura wybranych wydatków gospodarstw domowych – młodzi i ogół społeczeństwa

Wyposażenie gospodarstw domowych

3. Intymność i nowy porządek sentymentalny

•  Miłość romantyczna a związki „dwubieżne”

•  „chodzenie ze sobą” i „wyhaczanie”

•  Marzenie o partnerze idealnym i lęki przed trwałym związkiem

•  Postępująca liberalizacja obyczajowa – widoczna w zakresie norm zaliczanych do moralności katolickiej

•  Poszerzanie się zakresu erotycznych eksploracji

•  Jednocześnie ujawnia się trend polegający na radykalizacji poglądów tradycyjnych:

•  Redukowanie definicji rodziny

•  Wzrost dezaprobaty dla życia bez ślubu

•  Spadek akceptacji rozwodów

•  Wzrost poparcia dla prawa zakazującego aborcji

Aspiracje zawodowe, życiowe – wartość rodziny: jak pogodzić?

13,3

-5 0 5 10 15 20 25 30

Litwa Łotwa

Estonia Finlandia Szwecja

Dania Słowenia

Francja USA

Bułgaria Irlandia Niemcy

Portugalia Wielka Brytania

Austria Szwajcaria

Holandia Węgry Belgia

Chorwacja EU-27

Rumunia Polska

Hiszpania Słowacja

Cypr Luksemburg

Czechy Włochy Grecja

Różnice w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn (%) Udział deklarujących niepewność i niechęć posiadania dzieci (%)

Węgry Estonia Włochy

Rumunia Słowenia Austria

Holandia Litwa

Czechy Niemcy (Wsch.)

Flandria Finlandia Polska

Niemcy (Zach.)

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Kobiety Nie chcą mieć dzieci Kobiety Niepewne

Mężczyźni Nie chcą mieć dzieci Mężczyźni Niepewni

60 80 40 20 20 40 60 80

4. Inne są młode kobiety

•  Są lepiej wykształcone

•  Są bardziej zdeterminowane w utrzymaniu pozycji na rynku pracy

•  Doświadczają trudnych dylematów •  dylemat macierzyństwa (dzieci czy kariera zawodowa)

•  Dylemat ekonomiczny (praca czy dom)

•  dylemat samorealizacji (czas dla domu czy czas dla siebie) •  dylemat wolności (wychodzić za mąż czy żyć jako singiel)

•  Młodzi mężczyźni, społeczna mentalność i rozwiązania instytucjonalne z trudem dostosowują się do tych okoliczności

Aspiracje zawodowe, życiowe – wartość rodziny: jak pogodzić?

Wskaźnik dezaktywizacji kobiet w wieku 15-64

29,2 35,5 41

0 10 20 30 40 50 60 70

Wskaźnik dezaktywizacji kobiet w wieku 25-55

18,7 21,4 21,9

0 20 40 60

Źródło:  Richard  Florida,  What  makes  women  rich,  2010  -­‐  h[p://www.crea^veclass.com/crea^ve_class/2010/10/08/women-­‐and-­‐the-­‐wealth-­‐na^ons/    

•  Lepsza umiejętność korzystania z potencjału kobiet wpłynie pozytywnie na rozwój gospodarki.

•  Wymaga to dostosowania zarówno strategii prywatnych przedsiębiorstw (warunki zatrudniania, dostosowanie gam produktów i technik sprzedaży do potrzeb kobiet), jak i polityk wpływających na pozycję kobiet w społeczeństwie.

•  Polska plasuje się w rankingach równych szans między 26 a 43 pozycją, czyli raczej w końcówce krajów UE czy OECD. Największe braki występują w obszarze polityki oraz szans na rynku pracy.

•  Państwa rozwinięte wykorzystują potencjał kobiet, ale można też powiedzieć, że są rozwinięte dzięki wykorzystaniu tego potencjału.

Potencjał ekonomiczny kobiet

Gender gap w czytaniu – PISA 2009

Źródło: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.

•  Dziewczynki w każdym badanym kraju osiągnęły lepsze wyniki od chłopców, •  Średnio notują wynik o 39 pkt lepszy od chłopców co przelicza się na ok. jednego

roku nauczania w szkole, •  Zmiana postaw i zwiększenie zainteresowania chłopców czytaniem może w

znacznym stopniu wpłynąć na ich wyniki, •  Różnice pomiędzy krajami świadczą o wpływie socjalizacji na umiejętności i

różnice w wynikach między płciami.

Potecjał kobiet – świat nauki

62% 73%

64% 66%

51%

66% 70% 60%

68% 57%

74%

51%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Mężczyźni

Kobiety

70% 61% 65% 68%

52% 67%

76% 63% 67%

54% 63%

71%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

100%

Mężczyźni

Kobiety

Udział studentów i studentek studiów doktoranckich w ogóle studentów trzeciego stopnia wg dziedziny nauki

Udział absolwentów i absolwentek studiów doktoranckich w ogóle absolwentów studiów trzeciego stopnia wg dziedziny nauki

5. Inne traktowanie edukacji Inwestycje w edukację stały się podstawowym elementem strategii życiowych młodzieży

Zmiany liczby studentów w Polsce w latach 1990-2010

9,7 %

21,2 %

0

5

10

15

20

25

30

1995 2009

Udział osób z wyższym wykształceniem w populacji 25-64

Źródło: M. Federowicz, „Prezentacja raportu o stanie edukacji 2010 r.”, Kongres Edukacji 5 czerwca 2011 r.

Mimo „schłodzenia” (urealnienia?) aspiracji edukacyjnych ciągle są one wysokie.

Zmiany aspiracji edukacyjnych w latach 2003-2009

Młodzież dokonuje jednak ciągle jeszcze bardzo tradycyjnych wyborów i ma tradycyjne oczekiwania wobec edukacji (przygotowanie do zawodu)

Tymczasem coraz pewniejsza staje się perspektywa life-long-learning i edukacji nawrotowej (szkolenia i krótkie kursy podyplomowe)

Odsetek nowo przyjętych studentów według grup kierunków studiów w Polsce i krajach OECD

Struktura absolwentów studiów wyższych

Absolwenci szkół wyższych według grup kierunków studiów 2009/2010 - ogółem 478 tys.

15,50%

8,10%

13,90%

25,70% 2,20% 3,20%

6,80%

4,90%

3,90%

2,30%

2,50% 10,80%

Pedagogiczna Humanistyczna Społeczna Ekonomiczna i administracyjna Biologiczna Informatyczna Medyczna Inżynieryjno-teczniczna Usług dla ludności Architektury i budownictwa

12,9 22,3

40,7 48,9 49,9 51,1 52,7 53,7 53,8

9,8 17,2

30,6 38 38,8 39,7 40,6 40,9 40,8

0 10 20 30 40 50 60

1990/1991 1995/1996 2000/2001 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011

Brutto

Netto

Współczynnik skolaryzacji w szkolnictwie wyższym

Ile będzie studentów w 2020 roku?

1820340

1 252 800

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Liczba studentów do 2020 r. przy założeniu współczynnika skolaryzacji brutto na poziomie 54%

Instytut Sokratesa. 2011. Demograficzne tsunami. Raport Instytutu Sokratesa na temat wpływu zmian demograficznych na szkolnictwo wyższe do 2020 roku. Warszawa: Instytut Sokratesa.

6. Inne podejście do pracy Co jest najważniejsze w pracy zawodowej? •  Młodzi mniej lękają się stresów,

wykonywania pracy niezgodnej z umiejętnościami czy niezbyt prestiżowej

•  Przede wszystkim liczą się odpowiednie dochody, możliwości rozwoju osobistego i szybkiego awansu

•  Coraz częściej wysyłają sygnały, że czas poświęcany pracy nie może przekreślać możliwości rozwijania własnych zainteresowań, odbierać prawa do odpoczynku czy przebywania z rodziną

•  Ważna jest dla nich elastyczność organizacji czasu pracy. Coraz częściej również (choć słabiej niż starsi) podnoszą problem stabilności i bezpieczeństwa zatrudnienia

Oczekiwania co do pracy

44%

36%

31% 32%

25%

9%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Polska Region

Źródło: Deloitte i SGH. 2011. Pierwsze kroki na rynku pracy. Międzynarodowe badanie studentów i absolwentów * Europa Środkowo-Wschodnia

*

Demotywatory do aplikowania o pracę

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

Brak odpowiedzi (pozytywnej lub negatywnej) na poprzednie aplikacje

Negatywne opinie znajomych o firmie

Długi proces rekrutacyjny

Trudności techniczne

Duża konkurecja na rynku pracy

Wcześniejsze odrzucenie aplikacji na inne stanowisko

Źródło: Deloitte i SGH. 2011. Pierwsze kroki na rynku pracy. Międzynarodowe badanie studentów i absolwentów

Sytuacja edukacyjno-zawodowa absolwentów UW ze względu na dyscyplinę naukową (1 rok po

studiach)

Źródło: Barbara Jacewicz. 2012. Pilotażowe badanie absolwentów UW. Pracownia Ewaluacji Jakości Kształcenia.

Rynek pracy – złe wieści

•  W 2011 r. 74,8 miliona młodzieży w wieku 15-24 było bezrobotnych, co stanowi wzrost o 4 mln w stosunku do 2007 r.

•  Globalna stopa bezrobocia wśród młodzieży wynosi 12,7% i pozostaje o 1 p.p. wyższa niż przed kryzysem.

•  Na całym świecie ludzie młodzi są prawie trzy razy częściej bezrobotni niż osoby dorosłe.

•  6,4 miliona młodych porzuciło nadzieję na znalezienie pracy i wypadło z rynku pracy w ogóle.

•  Ci którzy znajdują zatrudnienie coraz bardziej prawdopodobne by, aby znaleźli zatrudnienie niepełnym wymiarze czasu pracy, a często na umowach na czas określony lub cywilno-prawnych.

•  W krajach rozwijających się młodzież jest w grupie osób szczególnie zagrożonych wykluczeniem.

7. Później zaczynająca się dorosłość Udział „gniazdowników” w populacji 18-34 lata w krajach UE (2008)

•  Syndrom „crowded nest” ma w Polsce głównie materialne, nie mentalne korzenie •  Częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet •  Dotyczy 83% młodych w wieku 20-24 lata, 58% w wieku 25-29 lat i 28% w wieku

30-34.

8. Inne preferencje dotyczące przyszłego miejsca zamieszkania

Rośnie zainteresowanie wsią jako miejscem przyszłego zamieszkania – zarówno wśród wiejskiej, jak i miejskiej młodzieży Maleje zainteresowanie mieszkaniem za granicą, ale – w przeciwieństwie do starszych – są one ciągle bardzo wyraźne

9. Inny typ wrażliwości obywatelskiej i społecznej

Co lepsze: dbać głównie o siebie i najbliższych czy działać publicznie na rzecz innych?

Co lepsze: interesować się polityką, czy być jak najdalej od niej?

Młodzi odrzucają konwencjonalne uczestnictwo w polityce, ale za to wykazują się większym zaangażowaniem w działalność dobroczynną, wolontariatu, częściej zdradzają poczucie sensu działań zbiorowych, są bardziej altruistyczni, mają mniej ideologiczne, a bardziej racjonalne oczekiwania wobec państwa

Wybory parlamentarne 2011

32,7

23,8 23,3

6,6 6,1 3

0,9

39,2

29,9

10 8,4 8,2

2,2 0,5

PO PiS RPP PSL SLD PJN PPP

18-25 lat średni wynik w społeczeństwie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKW

Młodzi – aktywność publiczna: wycofanie, wyczekiwanie, bunt –

uczestnictwo?

0% 20% 40% 60% 80%

Nor

weg

ia

Dan

ia

Finl

andi

a S

zwec

ja

Hol

andi

a S

zwaj

car

Bel

gia

Wie

lka

Izra

el

Est

onia

H

iszp

ani

Cze

chy

Nie

mcy

Ś

redn

ia

Cyp

r Fr

ancj

a Sło

wen

ia

Cho

rwac

jŁo

twa

Rum

unia

P

olsk

a G

recj

a Węg

ry

Ros

ja

Sło

wac

ja

Ukr

aina

P

ortu

gali

Buł

garia

Tu

rcja

Zaufanie do innych ludzi Zaufanie do partii politycznych

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Zaufanie do innych ludzi Zaufanie do partii politycznych

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

PL EU27

Korzystanie z portali

społecznościowych

(PL i EU27) Kapitał społeczny – wszyscy

Kapitał społeczny - młodzi

ACTA – sprawa młodych czy starych? •  Czemu tak wiele osób zaangażowało się w

sieci, czemu prawie pół miliona zgłosiło swój udział w wydarzeniu na Facebooku ("Nie dla ACTA - nie zgadzam się na podpisanie umowy przez Polskę" i czemu kilkadziesiąt tysięcy, nie tylko w największych miastach, postanowiło wyjść na ulice?

•  "Nie dla ACTA a Polsce" oraz "Komentarz usunięty przez ACTA". Pierwszy z nich ma obecnie ponad 220 tys. fanów, drugi 180 tys.

•  Aż 78% użytkowników pierwszego z fanpage'ów to osoby poniżej 24 roku życia. Na drugim jest ich jeszcze więcej, bo aż 83%. Dodatkowo kilkanaście procent fanów to osoby w wieku 25-34 lat. Starsi zdarzają się jedynie sporadycznie.

•  Czemu akurat ten problem tak zainteresował młodych, a nie starych?

45%

38%

13%

2% 1% 1%

34%

44%

17%

3% 1% 1%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

13-17 18-24 25-34 35-44 45-54 55+

Komentarz usunięty przez ACTA

Nie dla ACTA w Polsce

Źródło: http://m.mediarun.pl/article.jsp?id=358&cid=5

Młodzi – aktywność publiczna: wycofanie, wyczekiwanie, bunt –

uczestnictwo?

Źródło:  Mapa  drogowa  otwartego  rządu  w  Polsce  

10. Inne nastawienie do życia Zadowolenie z życia

Energia życiowa

Młodzież cieszy się życiem i uważa, że ma w sobie dużo energii życiowej. Tak twierdzi 84% Polaków w wieku 15-29 lat, znacznie więcej niż reprezentantów starszych kategorii wiekowych.

W czym tkwi siła i rozwojowy potencjał młodych?

W ich młodości i energii życiowej, w chęci zmiany życia i świata na lepsze W ich aspiracjach cywilizacyjnych i życiowych W ich zdolnościach adaptacyjnych W ich liczebności W chęci angażowania się w sprawy, które wykraczają poza codzienność i własny interes W ich umiłowaniu wolności i wyboru W ich racjonalnych oczekiwaniach wobec polityki i niechęci do ideologii

Czy młodzi są monolitem? Są wyraźnie zróżnicowani, a linie podziałów wyznaczają: (1) rodzinne i środowiskowe kapitały, (2) edukacja, (3) aktywność własna jednostki

Bieguny społecznego świata młodych Biegun A’ •  Ludzie dobrze i niekonwencjonalnie wykształceni •  Mający stałą pracę i ciekawe kariery •  Dobrze zarabiający, których stać na

samodzielność i wysoki standard życia •  Uprawiający partnerski model rodziny i liberalni światopoglądowo

•  Mający poczucie bezpiecznej perspektywy •  Akceptujący zmiany tworzące przestrzeń dla

realizacji ich aspiracji i dążeń życiowych (proinnowacyjni, światopoglądowo otwarci

•  Radzący sobie w życiu •  Mający poczucie własnej wartości Biegun C’ •  Ludzie gorzej wykształceni nie mający pracy lub

pracę tymczasową, •  Mało zarabiający lub nie zarabiający wcale, bez

szans na samodzielne życie •  Tradycyjni mentalnie i światopoglądowo •  Z poczuciem niepewnej przyszłości •  Nie rozumiejący sensu zachodzących w świecie

przemian uciekający w kierunku rozwiązań autorytarnych

•  Roszczeniowi •  Z kompleksami społecznymi i resentymentami

Czego potrzebujemy?

Solidarność pokoleń Pracownicy powyżej 30 r.ż

Pracownicy poniżej 30 r.ż.

Źródło: J. Ilmarinen, Older workers – an asset for the European labour market, Brussels 29 April 2011

Solidarność pokoleń jako zadanie

•  Pułapka dwóch wyżów demograficznych (rywalizacja – konflikt) vs Otwartość na zmiany i współpracę pokoleń (przenikanie wzorców: „doroślenie” młodych – „nastolatyzacja” starszych)

•  Warunki dla większej i satysfakcjonującej aktywności zawodowej „naj” (… młodszych i … starszych), większych dochodów i świadczeń (formy, zasady i warunki zatrudnienia i pracy dopasowane do cyklu życia)

•  Pola doświadczalne nowej solidarności pokoleń: rodzina, szkoła (największe deficyty), praca

•  „Iść za marzeniem”/ „iść za aspiracjami” (ekonomiczno-społeczny wymiar poprawy jakości życia)

•  Zbliżenie postaw i wzorców: od konsumpcji jako kompensacji niedoboru do konsumpcji wg wzorców postmaterialnych (nowe style życia – mieć żeby być)

•  Solidarność/ spójność generacji a spójność terytorialna (ograniczenia, możliwości) – centra/ peryferie; miasto/ wieś

Młodzi: siła rozwojowa czy stracone pokolenie?

Dziękuję za uwagę!

Kontakt: piotr.arak@undp.org