mgr Piotr Obacz, kurs Psychologia humanistyczna

Podsumowanie zajd nr 7(8 stycznia 2015 r.): Mit choroby psychicznej. Antypsychiatria

Protoplastka antypsychiatrii: Nellie Bly (waciwie: Elizabeth JaneCochrane)

Lata 60-te XX w.: rewolucja spoeczna i kulturowa, hipisi, kwestionowanie dotychczas wyznawanych

wartoci, rl, autorytetw i instytucji rwnie psychiatrii

1956: G. Bateson i wsppracownicy publikuj artyku Towards a Theory of Schizophrenia

koncepcja podwjnego wizania wskazanie, e to relacje rodzinne/grupowe mog przyczyniad si

do wywoywania dowiadczenia schizofrenicznego *zniesienie winy za chorob z jednostki+

1961: Th. Szasz publikuje Mit choroby psychicznej zasadnicza rozprawa z dotychczasowymi

praktykami psychiatrycznymi oraz samym przekonaniem o istnieniu chorb psychicznych

1961: E. Goffman publikuje prac Asylums: Essays on the SocialSituation of MentalPatients and

OtherInmates zwariowad mona od samego przebywania w szpitalu instytucji totalnej

1960, 1961, 1965, 1967: R. D. Laing publikuje takie prace jak Podzielone ja, Ja i inni, Zdrowie

szaleostwo i rodzina, Polityka dowiadczenia konkretyzacja i konsekwentne zastosowanie

egzystencjalno-fenomenologicznego podejcia w praktyce psychiatrycznej, rozprawa z

behawioryzmem, psychoanaliz i biologicznym ujmowaniem czowieka, rozprawa z mitami dot.

schizofrenii, podkrelanie, e to rodowiskowe (rodzinne, grupowe) czynniki najbardziej przyczyniaj

si do wybuchu psychozy

1966: Th. Sheff publikuje BeingMentallyIll; take Schizofrenia jako ideologia (1970)

1967: D. Cooper ukuwa termin anty-psychiatria (anti-psychiatry), spajajc w ten sposb

dotychczasow krytyk psychiatrii i stosunku wobec chorb psychicznych. Publikuje w tym roku

prac Psychiatry and Anti-Psychiatry

1972: eksperyment Rosenhana

Antypsychiatria / Anty-psychiatria:

Powstay w latach 60-tych XX w. ruch spoeczny wsptworzony przez byych pacjentw szpitali

psychiatrycznych, intelektualistw, psychiatrw, kwestionujcy kliniczne, biologiczne rozumienie

szaleostwa, kwestionujcy istnienie choroby psychicznej, zabiegajcy o lepsze traktowanie osb

uznanych za chore psychicznie.

Gwni przedstawiciele:

Gregory Bateson, Thomas Szasz, Ronald David Laing, Thomas Sheff, David Cooper

Zasadnicze przekonania:

- choroba psychiczna jest wycznie hipotez, nie ma dowodw na to, e istnieje, a kliniczny jej opis

na podstawie objaww stanowi jedynie teoretyczn charakterystyk przyjmowanego zaoenia, a nie

opis faktu

- choroba psychiczna jest etykiet i form represji, podobnie jak szpitale psychiatryczne

- nie istnieje (a przynajmniej trudno to ustalid) stan normalny i nienormalny zdrowie

psychiczne i szaleostwo. Terminy te s jedynie wartociujcymi okreleniami rnorodnych

zachowao

- umys nie moe byd chory podobnie jak czci organizmu, np. mzg, puca, serce i in.

- czynniki spoeczne/rodzinne/grupowe maj najwikszy wpyw na wyksztacanie dowiadczenia

uznawanego (spoecznie) za szaleostwo czy chorob psychiczn rne sytuacje (w tym np. sied

patologicznych wizi rodzinnych) mog wymuszad, wywoywad okrelone zachowania

- nie chodzi o to, by leczyd (w szpitalu, lekami, elektrowstrzsami itp.), ale o to, by wspierad

jednostk w zrozumieniu jej dowiadzczenia

THOMAS SZASZ

Choroba psychiczna, rzecz jasna, nie jest rzecz czy przedmiotem fizycznym, std moe ona istnied

tylko w ten sposb, jak inne koncepcje teoretyczne (Szasz w: Jankowski, s. 225)

Mit choroby psychicznej faszywe przekonanie o faktycznym istnieniu choroby umysu, ktr

mona jednoznacznie zidentyfikowad po objawach i w konsekwencji (wy)leczyd (przywrcid zdrowie).

Wie si to z uznaniem pewnej normy, od ktrej istniej odstpstwa (czyli choroby psychiczne).

Wiara w chorob psychiczn, ktra jest czym innym ni trudnoci z naszymi blinimi, jest

waciwym spadkobierc demonologii i si diabelskich. Choroba psychiczna istnieje zatem jako co

realnego, dokadnie w tym samym sensie, jak kiedy realne byy czarownice (s. 236).

Choroby psychicznej nie mona dostad, zapad, byd jej nosicielem nie mona si wic jej

pozbyd za porednictwem leczenia.

Trudnoci i konflikty w sferze potrzeb, pogldw, wartoci, aspiracji (problemy yciowe) nie mog

byd uznawane za przejaw choroby.

Dla czowieka wspczesnego trud istnienia wynika nie tyle z walki o biologiczne przeycie, co ze

stresw i napid w kontaktach midzyludzkich (s. 228)

S one rdem poczucia rozddwiku midzy potrzebami i aspiracjami ja a oczekiwaniami

pyncymi z otoczenia.

Otoczenie czowieka nie tylko wpywad moe na okrelone zachowanie, ale rwnie przesdza, jakie

zachowanie jest ze, waciwe, adekwatne, zdrowe choroba psychiczna jest wic

konstruktem spoecznym.

s. 230-231

MIT choroby psychicznej:

Pojcie choroby psychicznej jest wyrazem faszywego przekonania metafor, ktr

przyzwyczailimy si brad za fakt (s. 239)

Suy zaciemnianiu codziennych obserwacji, e ycie dla wikszoci ludzi jest cig walk,

niekoniecznie o biologiczne przeycie, ale o miejsce pod soocem, spokj duszy, lub jakie inne

znaczenia czy wartoci (s. 238)

Trzymanie si mitu choroby psychicznej pozwala unikad konfrontacji z tymi problemami () (s. 238)

THOMAS SHEFF

Pojcie choroby psychicznej:

- nie jest neutralne, ale jest wartociujcym konceptem ideologicznym

- prowadzi do urzeczowienia jednych ludzi (odarcia z podmiotowoci)

- i odgrodzenia ich od pozostaych

- pojcie to sprzyja wic utrwalaniu okrelonych schematw spoecznych

Objawy choroby psychicznej

a) s rezultatem porozumienia, spoecznie wytworzonymi kategoriami

b) okrelajcymi, co jest wykroczeniem przeciwko normom spoeczno-kulturowym

c) wyznaczajcymi sposoby postpowania wobec tych, ktrzy posiedli te objawy.

A zatem: zdrowie psychiczne i choroba psychiczna s kwestiami umownymi, chod o daleko

idcych konsekwencjach.

Choroba psychiczna jako etykieta etykietowanie jako naznaczanie zachowao dewiacyjnych

(Sheff w: Jankowski, s. 247-248), cechy:

- amanie niepisanych praw spoecznych (oczekiwania i normy spoeczne)

- stereotypowe wyobraenie choroby psychicznej zostaje narzucone we wczesnym dzieciostwie

- i w zwizku z tym stereotypy obdu s w sposb cigy mimowolnie potwierdzane w codziennej

spoecznej interakcji

- osoby naznaczone jako dewianci (ci, ktrzy odstpuj od norm) mog byd albo nagradzani za

odgrywanie stereotypowej roli dewianta, albo karani za prby powrcenia do rl konwencjonalnych

etykietowanie jest samo w sobie jednym z najpotniejszych czynnikw utrwalajcych

zachowanie polegajce na amaniu praw niepisanych (utrwalenie w sobie roli dewianta,

szalonego spoeczne wyznaczanie szaleostwa)

RONALD DAVID LAING

() Nasze powstae w wyniku zmowy szaleostwo, jest tym, co okrelamy mianem zdrowia

psychicznego (Polityka dowiadczenia, s. 75)

Pojcie choroba psychiczna jest wyrazem niezrozumienia ludzkiego dowiadczenia. Jako takie jest

arbitralnym aktem politycznym (s. 123) dzielcym ludzi tym bardziej jest to szkodliwe, i jest to

dziaanie wartociujce, skutkujce powanymi konsekwencjami dla tych, ktrzy zostali uznani za

szalonych.

Laing o chorobie psychicznej na podstawie schizofrenii:

122

O skutkach etykietowania:

123-124

Dowiadczenie okrelane mianem choroby psychicznej nie jest wiadectwem patologii moe za to

byd dowiadczeniem uzdrawiajcym:

Czy nie moemy wreszcie zrozumied, e podr ta nie jest czym, z czego naleaoby nas leczyd, lecz

sama w sobie stanowi naturalny rodek uzdrawiajcy nas z przeraajcego stanu wyobcowania, w

jakim si znajdujemy, a ktry okrelany jest mianem normalnoci?

(s. 169; wicej: 130-131)

EKSPERYMENT ROSENHANA

1969-72 czas trwania eksperymentu, sprawdzajcego rzetelnod diagnoz psychiatrycznych oraz

warunki/sposoby postpowania wobec pacjentw w szpitalach psychiatrycznych

Pytanie badawcze: Jeeli istnieje zdrowie psychiczne i choroba psychiczna, jak mona je rozrnid?

(Rosenhan w: Jankowski s. 49)

Lk i depresja istniej. Cierpienie psychiczne istnieje. Ale normalnod i nienormalnod, zdrowie

psychiczne i choroba psychiczna, a take diagnozy, ktre s ich wynikiem, mog byd bardziej

bezpodstawne, ni si zwyko sdzid (s.49)

Wsppracownicy Rosenhana zgosili si do losowo wybranyc szpitali psychiatrycznych w USA (w

piciu stanach). Symulowali objawy choroby psychicznej udawali, e sysz gosy.

pracownicy szpitali nie wykryli, e osoby symuloway (czyli nie wykryli, e osoby te s zdrowe z

klinicznego punktu widzenia)

W szpitalu pseudo-pacjenci zachowywali si w peni normalnie

jedynie prawdziwi pacjenci (z diagnoz choroby) domylali si, e ich koledzy/koleanki tylko

udaj, e sysz gosy

mimo to, wsppracownikom Rosenhana zdiagnozowano na podstawie objaww schizofreni

paranoidaln, podawano leki przeciwpsychotyczne, wykonywane przez nich czynnoci (np.

notowanie obserwacji) uznawano za przejaw choroby (mylenie w kategoriach klinicznych,

psychopatologicznych).

Pracownicy szpitali mylnie rozpoznali symulantw za symulantw uznano du czd

prawdziwych pacjentw.

Wypis ze szpitala zawiera adnotacj o remisji, czyli braku wystpowania objaww choroby (ale to nie

to samo co zdrowy).

Wnioski:

Jest dla nas rzecz oczywist, e w szpitalu psychiatrycznym nie umiemy odrnid zdrowych

psychicznie od chorych psychicznie. Sam szpital stwarza specjalne warunki, w ktrych atwo o

bdn ocen znaczenia danych zachowao. Wydaje si, e konsekwencje wynikajce dla pacjentw

hospitalizowanych w takich warunkach bezsilnod, depersonalizacja, segregacja i obumieranie

s niewtpliwie antyterapeutyczne (s. 77)

Zalecana literatura:

Kazimierz Jankowski, Przeom w Psychologii, Spdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa 1978, s.

49-72, 225-253 tam artyku D. Rosenhana, w ktrym omwiony jest Jego eksperyment, artyku Th.

Szasza nt. mitu choroby psychicznej oraz artyku Th. Sheffa. W publikacji znajduj si rwnie artykuy

D. Coopera oraz G. Batesona.

Ronald David Laing, Polityka dowiadczenia. Rajski ptak, Wydawnictwo KR, Krakw 2005 stronnice

przywoywane podczas zajd lub caod publikacji. Zalecasirwniepozostaepublikacjeautora.

Heather Murray, My Place Was Set At The Terrible Feast: The Meanings of the Anti-Psychiatry

Movement and Responses in the United Statesm 1970-1990s, The Journal of American Culture

2014, vol. 37 (1) tam opisrozwojuantypsychiatrii.

Janet Vice, The Morality of Mental Illness: Thomas Szaszs Critique of Psychiatry, Journal of

Humanistic Psychology 1989, vol. 29 (3) tam analizapogldwmoralnychThomasaSzasza nt.

psychiatriiipojcia chorobapsychiczna.