Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 313[05]/ZSZ/MENiS/2002.08.

PROGRAM NAUCZANIA

FOTOGRAF 313[05]

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Warszawa 2002

Autorzy: mgr Elżbieta Wołowicz

mgr inż. Wiesława Bartkiewicz - Kozuszek

Recenzent: mgr inż. Andrzej Polak

Opracowanie redakcyjne: dr Grzegorz Rycharski

1

Spis treści

I. Plany nauczania 3

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych

1. Materiałoznawstwo 4

2. Rysunek i kompozycja 10

3. Urządzenia i sprzęt fotograficzny 15

4. Technologia 21

5. Podstawy działalności zakładu fotograficznego 33

6. Zajęcia praktyczne 40

2

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: fotograf 313[05]

Dla młodzieży Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

w dwuletnim

okresie

nauczania

Semestry I - IV

Lp. Przedmioty nauczania

Klasy I - II Forma

stacjonarna Forma zaoczna

1. Materiałoznawstwo 2 1,5 28

2. Rysunek i kompozycja 2 1,5 28

3.

Urządzenia i sprzęt

fotograficzny

3

2

41

4. Technologia 8 6 110

5.

Podstawy działalności

zakładu fotograficznego

3

2

41

6. Zajęcia praktyczne 16 13 220

Razem 34 26 468

3

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

MATERIAŁOZNAWSTWO

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: zdefiniować pojęcie: materiał światłoczuły, dokonać podziału materiałów światłoczułych, określić rodzaje nośników magazynujących cyfrowy obraz fotogra-

ficzny oraz dokonać ich podziału, scharakteryzować budowę światłoczułych materiałów fotograficz-

nych, określić użytkowe właściwości materiałów do rejestracji obrazu foto-

graficznego, dobrać chemikalia do obróbki chemicznej materiałów światłoczułych, określić asortyment chemikaliów dozowanych do obróbki materiałów

fotograficznych, określić przeznaczenie chemikaliów dozowanych do obróbki

materiałów fotograficznych, określić czynniki wpływające na proces starzenia się materiałów

fotograficznych, określić skutki starzenia się materiałów fotograficznych, przechować materiały fotograficzne, scharakteryzować systemy kodowania i odczytywania informacji na

kasetach i materiałach fotograficznych, sklasyfikować nośniki magnetyczne.

Materiał nauczania 1. Charakterystyka materiałów fotograficznych światłoczułych Właściwości i zastosowanie materiałów światłoczułych. Klasyfikacja materiałów. Budowa błon negatywowych czarno–białych i barwnych. Budowa papieru fotograficznego czarno–białego i barwnego. Budowa materiałów odwracalnych. Istota obrazu cyfrowego. Materiały do zapisu obrazu cyfrowego. Nazewnictwo znormalizowane i zwyczajowe. Ćwiczenia • Klasyfikowanie materiałów światłoczułych. • Określanie warstw składowych materiałów światłoczułych.

4

2. Właściwości użytkowe materiałów do rejestracji obrazu fotograficznego

Światłoczułość ogólna, kontrastowość, skala użytecznych naświetleń, odblaskowość, ziarnistość, zdolność rozdzielcza, ostrość, czułość spektralna. Wymiary geometryczne, formaty, rodzaje podłoży. Ćwiczenia • Określanie właściwości użytkowych materiałów fotograficznych na

podstawie informacji zamieszczonych na opakowaniach materiałów. • Przeliczanie wartości wskaźników światłoczułości wyrażonej

w różnych skalach. 3. Materiały zdjęciowe Przeznaczenie materiałów zdjęciowych. Klasyfikacja materiałów według różnych kryteriów. Właściwości użytkowe materiałów czarno-białych i barwnych. Znaczenie uczulenia spektralnego barwnych materiałów zdjęciowych. Materiały zdjęciowe barwne do światła dziennego i sztucznego. Materiały uniwersalne. Filmy APS. Rodzaje oraz właści-wości użytkowe nośników magazynujących obraz cyfrowy. Postać handlowa materiałów zdjęciowych. Opakowania. Aktualny asortyment materiałów zdjęciowych. Ćwiczenia • Klasyfikacja materiałów zdjęciowych według różnych kryteriów. • Określanie właściwości użytkowych materiałów zdjęciowych. • Dobór materiałów zdjęciowych barwnych do pracy ze źródłami światła

o różnej temperaturze barwowej. • Określanie właściwości użytkowych nośników obrazu cyfrowego. • Określanie różnic między filmami małoobrazkowymi i filmami APS. 4. Papiery fotograficzne Cechy i właściwości użytkowe papierów fotograficznych czarno–białych i barwnych. Kontrastowość. Klasyfikacja papierów czarno–białych i barwnych według kontrastowości i uczulenia spektralnego. Papiery wielogradacyjne. Rodzaje podłoży, struktura powierzchni, stopień połysku, oznaczenia. Postać handlowa. Informacje i oznaczenia na opakowaniach. Asortyment papierów fotograficznych. Papiery do dru-karek komputerowych. Ćwiczenia • Klasyfikowanie papierów fotograficznych czarno–białych według

kontrastowości.

5

• Określanie stopnia połysku papieru fotograficznego na podstawie oznaczeń umieszczonych na opakowaniach.

• Przegląd asortymentu papieru fotograficznego na przykładzie określonej firmy.

5. Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych Starzenie się materiałów fotograficznych. Czynniki wpływające na proces starzenia. Skutki starzenia się materiałów fotograficznych. Termin przydatności do użytku. Warunki magazynowania temperatura i wilgot-ność magazynów. Sposób składowania różnych materiałów foto-graficznych w magazynie. Ćwiczenia • Określanie skutków starzenia się różnych materiałów fotograficznych. • Określanie właściwości przeterminowanego materiału odwracalnego

barwnego.

6. Chemikalia do obróbki materiałów fotograficznych czarno–

białych Surowce do sporządzania roztworów wywoływaczy. Klasyfikacja i podział wywoływaczy. Charakterystyka wywoływaczy negatywowych i pozytywowych. Wywoływacze konfekcjonowane. Składniki utrwalaczy. Klasyfikacja i podział utrwalaczy. Przerywacze. Ćwiczenia • Charakterystyka surowców stosowanych do sporządzania

wywoływaczy fotograficznych czarno–białych. • Podział wywoływaczy według różnych kryteriów. 7. Chemikalia do obróbki materiałów fotograficznych barwnych Klasyfikacja wywoływaczy barwotwórczych. Utrwalacze stosowane w obróbce barwnej. Składniki wybielaczy. Klasyfikacja i podział wybie-laczy. Kąpiele pośrednie i końcowe. Przerywacze, zadymiacze, kąpiele klarujące, stabilizujące, garbujące. Wymagania dla wody płuczącej. Regeneratory roztworów. Chemikalia konfekcjonowane płynne. Kon-fekcjonowane zestawy chemikaliów do obróbki negatywowej, pozy-tywowej i odwracalnej. Ćwiczenia • Rozróżnianie rodzajów kąpieli stosowanych w obróbce materiałów

fotograficznych barwnych.

6

• Charakterystyka procesów obróbki barwnych materiałów negaty-wowych, pozytywowych i odwracalnych.

8. Materiały magnetyczne Klasyfikacja nośników magnetycznych. Podział i właściwości nośników magnetycznych ze względu na przeznaczenie. 9. System kodów i oznaczeń materiałów fotograficznych

światłoczułych Kody i oznaczenia materiałów fotograficznych stosowane przez różnych producentów. Kod DX. Znormalizowany system określania światło-czułości ISO, wskaźniki EI, EV. Kody paskowe przeznaczone dla ma-szyn wywołujących i printerów. Tendencje i perspektywy rozwoju systemów fotograficznych. Środki dydaktyczne Schematy budowy materiałów światłoczułych. Asortyment opakowań różnych materiałów zdjęciowych. Asortyment opakowań różnych rodzajów papieru fotograficznego. Asortyment opakowań chemikaliów konfekcjonowanych do obróbki materiałów fotograficznych. Plansze objaśniające system kodu DX. Plansze objaśniające system kodów paskowych przeznaczonych do printerów. Katalogi i prospekty producentów i dystrybutorów materiałów światło-czułych. Zestawy barwnych przezroczy do prezentacji produktów fotograficznych. Uwagi o realizacji programu Materiałoznawstwo odgrywa ważną rolę w procesie kształcenia w zawo-dzie, bowiem zakres programu przedmiotu obejmuje klasyfikację i charakterystykę materiałów fotograficznych. Podstawową metodą realizacji treści programowych jest wykład wspierany stosowaniem środków dydaktycznych dotyczących zestawów opakowań materiałów fotograficznych. Ćwiczenia zaproponowane w programie lub inne ćwiczenia zapro-jektowane dodatkowo przez nauczyciela powinny wzbogacać różne formy wykładu. Wskazane jest stosowanie różnych plansz oraz zestawów barwnych przezroczy pozwalających na prezentację i grupowanie materiałów czarno–białych i barwnych. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni. Wyposażenie i wystrój pracowni powinny ułatwiać łączenie

7

teoretycznych treści programowych z praktyką. Wykaz środków dydaktycznych powinien być aktualizowany przez nauczyciela.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin1.

Charakterystyka materiałów fotograficznych światłoczułych

8

2.

Właściwości użytkowe materiałów do rejestracji obrazu fotograficznego

8

3. Materiały zdjęciowe 18

4. Papiery fotograficzne 10 5.

Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych

4

6.

Chemikalia do obróbki materiałów fotograficznych czarno – białych

9

7.

Chemikalia do obróbki materiałów fotograficznych barwnych

12

8. Materiały magnetyczne 5

9.

System kodów i oznaczeń materiałów fotograficznych światłoczułych

2

Razem 76 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć uczniów może być dokonywane na podstawie sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć. Umiejętności rozwiązywania problemów przez uczniów mogą być sprawdzane podczas lekcji powtórzeniowych. Kontroli i oceny osiągnięć uczniów należy dokonywać zgodnie ze szkolnym systemem oceniania oraz obowiązującą skalą ocen. Literatura Kamiński B.: Skanowanie i fotografia cyfrowa. Translator s.c., Warszawa 2001 Kotecki A.: Materiałoznawstwo fotograficzne. WSiP, Warszawa 1992 Kotecki A.: Fotografia czarno – biała. Poradnik zawodowy. Libra, Warszawa 1982

8

Kotecki A.: Fotografia barwna. Poradnik zawodowy. Libra, Warszawa 1982 Kotecki A.: Obróbka barwnych materiałów światłoczułych w temperaturze podwyższonej. W. F., Gdańsk 1991 Ostrowski M.: Informacja obrazowa. WNT, Warszawa 1992 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

9

RYSUNEK I KOMPOZYCJA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: odczytać rysunki techniczne, odręczne i szkice, wykonać proste szkice i rysunki, zastosować podstawowe zasady kompozycji w projektowaniu prac

fotograficznych, zastosować podstawowe środki wyrazu i różne kompozycje obrazu, dobrać środki techniczne do realizacji określonej kompozycji, rozróżnić cechy barw: jasność, jakość, nasycenie, zastosować wiedzę dotyczącą znaczenia i właściwości barw

w kompozycji obrazu, wykonać rysunki figur i brył z uwzględnieniem światła i cienia, rozróżnić i zastosować w rysunku różne rodzaje perspektywy, scharakteryzować ogólne zasady wymiarowania, zastosować różne rodzaje kroju pisma, zastosować zasady kompozycji literniczych, zastosować kryteria oceny obrazu, ocenić artystyczną i estetyczną wartość obrazu, przygotować stanowisko pracy do wykonania prac rysunkowych

i malarskich. Materiał nauczania 1. Ogólne zasady kompozycji obrazu Pojęcie kompozycji. Elementy kompozycji. Ład i harmonia w obrazie, równowaga, perspektywa, linie i rytm. Kontrast, barwa i układ barw. Symetria i asymetria. Złudzenie optyczne. Rodzaje kompozycji: barwna i walorowa, statyczna i dynamiczna, pozioma i pionowa, ukośna, rytmiczna, symetryczna, asymetryczna, otwarta i zamknięta. Środki wyrazu. Linia, plama, barwa, światłocień, przestrzeń, kontrast, forma, kształt, format obrazu, ostrość.

Ćwiczenia • Kompozycja motywu dekoracyjnego z zastosowaniem np. symetrii,

asymetrii, kontrastu, barwy, linii, planu, realizowana w dowolnej technice (rysowanie, malowanie, naklejanie).

• Rozróżnianie rodzajów kompozycji na przykładowych obrazach. • Rysowanie dowolnego motywu: kompozycja w układzie poziomym

i pionowym. • Ocena poprawności kompozycji obrazów wykonanych przez uczniów.

10

• Projektowanie kompozycji zdjęcia reklamowego. 2. Podstawy kolorystyki Barwy tęczy. Światło białe. Synteza i analiza światła. Barwy podstawowe i pochodne. Barwy dopełniające. Otrzymywanie barw metodą subtraktywną i addytywną. Koło barw. Tonacje kolorystyczne. Tonacje barw. Barwy nasycone i nienasycone. Barwy chromatyczne i achroma-tyczne. Barwy zimne i ciepłe. Złudzenie kolorystyczne. Ekspresja barw. Wzajemne oddziaływanie barw. Ćwiczenia • Uzyskiwanie barw metodą subtraktywną, mieszanie pigmentów,

otrzymywanie barw pośrednich. • Uzyskiwanie barw metodą: addytywną, mieszanie pigmentów. • Określanie czytelności ornamentu lub barwnego napisu na barwnym

tle. • Dobór koloru ramki do obrazu lub barwnej fotografii. • Sporządzanie rysunków barwnych. 3. Kierunki oświetlenia, światłocień Kierunki oświetlenia: przednie, boczne, górne, dolne, tylne. Kombinacje oświetleń. Wpływ oświetlenia na plastykę bryły. Cień własny i rzucony. Budowanie cienia na figurach i bryłach graniastych i obrotowych. Powstawanie refleksów. Doświetlanie cienia. Kierunek oświetlenia, światło i cień. Plastyka formy. Sposoby przedstawiania cienia na rysunkach. Konstrukcje cieni. Metody realizacji kreskowania, kropkowania. Ćwiczenia • Szkicowanie określonego elementu przestrzennego z uwzględnieniem

światła i cienia. • Wykonanie rysunku portretu z uwzględnieniem światła i cienia. • Wykonanie rysunku bryły obrotowej w oświetleniu kontrastowym,

zaznaczanie refleksu. • Przedstawianie światła i cienia na rysunku barwnym. 4. Kierunki artystyczne w fotografii Fotografia jako sztuka. Wpływ malarstwa, grafiki i rzeźby na twórczość fotograficzną. Przejmowanie kanonów malarskich. Pierwsze portrety fotograficzne. Zarys historii sztuki: style w malarstwie, rodzaje stylów.

Ćwiczenia • Określanie i rozróżnianie stylów malarskich.

11

• Projektowanie kompozycji abstrakcyjnej. 5. Rysunek aksonometryczny Rodzaje perspektywy: zbieżna, żabia, horyzontalna, ptasia, równoległa. Złudzenie optyczne. Widzenie i odwzorowywanie zgodnie z rzeczywistością. Studium portretowe z modela. Ćwiczenia • Wykonywanie szkica wnętrza mieszkalnego z uwzględnieniem

perspektywy żabiej. • Wykonywanie szkiców plenerowych z uwzględnieniem perspektywy

ptasiej. • Wykonywanie szkiców np. alei parkowej z uwzględnieniem

perspektywy zbieżnej. • Wykonywanie walorowego studium portretowego z modela. 6. Podstawy rysunku technicznego Znaczenie normalizacji. Rodzaje rysunku technicznego. Linie rysunkowe. Formaty rysunków, skala. Podział linii na równe odcinki. Rzutowanie, rozwinięcie, przekroje brył. Ogólne zasady wymiarowania. Odczytywanie rysunków technicznych. Ćwiczenia • Sporządzanie rysunku technicznego figur i brył. • Wykonywanie rysunku przekroju brył. • Wymiarowanie elementów rysunku technicznego. • Określanie wymiarów przedmiotu na podstawie rysunku

technicznego. 7. Elementy liternictwa Rodzaje kroju pisma. Konstrukcja liter, litery małe i duże. Zasady kompozycji układów literniczych. Układy liternicze: symetria i asymetria. Zasady doboru pisma. Linie, elementy zdobnicze, ornamenty, światło w literach i między literami. Oddziaływanie estetyczne i reklamowe pisma. Metody wykonania liternictwa: odręczne, szablonowe, wykrojowe. Litery wykonywane technikami fotograficznymi i komputerowymi. Ćwiczenia • Wykonywanie liter różnymi metodami i o różnym kroju. • Opracowanie projektu szyldu reklamowego zakładu fotograficznego

z zastosowaniem liternictwa.

12

8. Estetyka obrazu Kryteria oceny obrazu. Elementy oceny: treść, forma, kompozycja, środki wyrazu. Oryginalność i naśladownictwo. Indywidualność i szablo-nowe powielanie. Jednoznaczność tematyczna. Zwięzłość kompozycji. Sposób prezentacji. Ćwiczenia • Ocena wartości estetycznych przykładowych obrazów. Środki dydaktyczne Tablice do ekspozycji prac plastycznych. Zestawy przezroczy, reprodukcji, plansz. Zestawy figur i brył. Albumy i reprodukcje malarstwa. Katalogi i materiały reklamowe. Foliogramy, fotogramy, filmy dydaktyczne. Materiały, narzędzia, przybory i sprzęt malarski. Materiały i przybory. Uwagi o realizacji programu Realizacja programu przedmiotu: rysunek i kompozycja ma na celu kształtowanie wyobraźni i wrażliwości plastycznej, poczucia estetyki oraz nawyków starannego wykonywania pracy. Ze względu na specyfikę ćwiczeń i potrzebę indywidualnej korekty pracy zajęcia powinny być prowadzone w grupach uczniów nie przekraczających 15 osób. Ćwiczenia powinny pobudzać wyobraźnię uczniów, stwarzać możliwości realizacji własnych pomysłów. Uzupełnieniem ćwiczeń jest przygotowywanie wystaw prac plastycznych uczniów. Wskazane jest, aby w trakcie realizacji programu przedmiotu rozszerzać zakres zagadnień, które dotyczą bezpośrednio pracy w zawodzie. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Ogólne zasady kompozycji obrazu 14

2. Podstawy kolorystyki 6

3. Kierunki oświetlenia, światłocień 16

4. Kierunki artystyczne w fotografii 6

13

5. Odręczny rysunek aksonometryczny 14

6. Podstawy rysunku technicznego 8

7. Elementy liternictwa 9

8. Estetyka obrazu 3

Razem 76 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów należy prowadzić przez cały czas realizacji programu przedmiotu z uwzględnieniem przyjętych kryteriów. Proces sprawdzania i oceny powinien obejmować: stopień opanowania wiedzy oraz jej wykorzystywania podczas ćwiczeń. Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń. Ocena powinna odzwierciedlać poziom nabytych umiejętności związanych ściśle z realizacją celów kształcenia określonych w programie przedmiotu. W procesie oceniania należy uwzględniać obowiązującą skalę ocen. Literatura Bagnall B.: Jak rysować i malować. Wyd. Penta, Warszawa 1992 Bernaciński St.: Liternictwo. WSiP, Warszawa 1988 Buksiński T., Szpecht.A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1998 Dederko W.: Kompozycja obrazu. Estreicher K.: Historia sztuki w zarysie. PWN, Warszawa 1987 Gołaszewski M.: Zarys estetyki. PWN, Warszawa 1984 Kowalska B.: Od impresjonizmu do konceptualizmu: odkrycia sztuki. Arkady, Warszawa 1989 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

14

URZĄDZENIA I SPRZĘT FOTOGRAFICZNY Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: rozróżnić i scharakteryzować podstawowe urządzenia techniczne

stosowane w procesach fotograficznych, rozróżnić podstawowe elementy urządzeń technicznych stosowanych

w działalności fotograficznej, określić rodzaje mierników stosowanych w fotografii, określić rodzaje reflektorów, scharakteryzować sposoby rozpraszania światła, określić cechy różnych reflektorów, porównać użytkowe cechy reflektorów fotograficznych i lamp

błyskowych, scharakteryzować głowice filtracyjne, scharakteryzować metody sterowania procesem kopiowania, określić elementy budowy urządzeń do automatycznej obróbki

chemicznej, określić funkcje elementów urządzeń do automatycznej obróbki

chemicznej, określić przeznaczenie minilabów, scharakteryzować pracę minilabów, rozróżnić rodzaje rzutników, określić ich przeznaczenie, określić elementy stanowiska pracy do cyfrowej obróbki obrazu, dobrać podstawowe oprogramowanie do cyfrowej obróbki obrazu, określić źródła pozyskiwania obrazu do obróbki cyfrowej, określić rodzaje skanerów, określić sposoby archiwizacji zdjęć na różnych nośnikach. Materiał nauczania 1. Aparaty fotograficzne wielkoformatowe Moduł w aparatach wielkoformatowych. Budowa aparatów wielkofor-matowych. Ława optyczna, obiektywy, migawki, celowniki, kasety na materiał światłoczuły. Reguła Scheimpfluga. Skłony ram portretowych. Dodatkowe oprzyrządowanie. Przegląd aparatów wielkoformatowych. Ćwiczenia • Ocena zalet i wad aparatów wielkoformatowych. • Określanie sposobów regulacji głębi ostrości i zmiany perspektywy

w aparatach wielkoformatowych.

15

2. Aparaty fotograficzne średnioformatowe Budowa aparatów średnioformatowych. Obiektywy, migawki, celowniki, światłomierze, kasety wymienne. Formaty zdjęć. Pomiar warunków ekspozycji. Oprzyrządowanie dodatkowe. Przegląd aparatów średniofor-matowych. Ćwiczenia • Określanie długości odległości ogniskowej obiektywu standardowego

dla różnych formatów klatki. 3. Aparaty fotograficzne małoobrazkowe Budowa aparatów małoobrazkowych. Obiektywy, migawki, celowniki, światłomierz, lampa błyskowa. Formaty zdjęć. Aparaty fotograficzne do zdjęć w systemie APS. Oprzyrządowanie dodatkowe. Aparaty typu reporterskiego. Rozwój techniczny przysłony, rozwój konstrukcji migawek. Systemy pomiaru ekspozycji. Transport filmu. Systemy nastawiania ostrości. Zdalne uruchamianie aparatu, współpraca z innymi urządzeniami. Programowanie automatyki, wizualizacja parametrów pracy aparatu fotograficznego. Przegląd aparatów małoobrazkowych. Ćwiczenia • Porównywanie systemów pomiaru ekspozycji. • Porównywanie konstrukcji migawek. 4. Cyfrowe aparaty fotograficzne Budowa aparatu cyfrowego. Czujniki obrazu, nośniki magazynujące, akumulatory. Wyświetlacz obrazu, wizjer. Obiektywy. Lampa błyskowa. Regulacja ekspozycji. Regulacja ostrości. Zbliżenie optyczne i cyfrowe. Oprogramowanie. Rodzaje aparatów cyfrowych. Przegląd aparatów cyfrowych. Ćwiczenia • Porównywanie metod rejestracji obrazu aparatem tradycyjnym

i cyfrowym. 5. Reflektory fotograficzne Rodzaje reflektorów. Cechy reflektorów. Reflektory na światło żarowe. Reflektory halogenowe. Sposoby rozpraszania światła. Przegląd refle-ktorów fotograficznych. Ćwiczenia • Określanie sposobów rozpraszania światła. • Porównywanie cech różnych reflektorów.

16

6. Wyładowcze lampy błyskowe Charakterystyka światła wyładowczej lampy błyskowej. Synchronizacja błysku z czasem otwarcia migawki. Zasilanie lamp błyskowych. Liczba przewodnia lamp błyskowych. Automatyka i współpraca lamp błyskowych z aparatem fotograficznym. Przegląd wyładowczych lamp błyskowych. Rozpraszanie światła w lampach błyskowych. Ćwiczenia • Określanie warunków ekspozycji w oparciu o liczbę przewodnią lampy

błyskowej. 7. Studyjne lampy błyskowe Budowa i działanie zespołu lamp błyskowych. Regulacja mocy błysku. Światło pilotujące. Przegląd zestawów studyjnych lamp błyskowych. System mocowania studyjnych lamp błyskowych. Sposoby wyzwalania błysku. Ćwiczenia • Porównywanie użytkowych cech reflektorów fotograficznych

i studyjnych lamp błyskowych. 8. Światłomierze i mierniki temperatury barwowej Rodzaje światłomierzy. Systemy odczytu wskazań światłomierzy. Sposoby pomiaru oświetlenia. Pomiar oświetlenia i luminancji. Zasada działania mierników temperatury barwowej. Przegląd światłomierzy i mierników temperatury barwowej. Ćwiczenia • Pomiar oświetlenia. • Pomiar luminancji. • Pomiar temperatury barwowej. 9. Analizatory barw Analizator barw jako odmiana światłomierza. Zakresy spektralne pomiaru. Podział analizatorów. Programowanie analizatorów. Analiza punktowa i integralna. Przegląd analizatorów barw. 10. Światłomierze do ustalania warunków kopiowania Budowa i zasada działania. Korekcja odchyleń. Pomiar punktowy. Zasada pomiaru punktowego. Automatyczne maskowanie. Zespoły wyłącznikowe. Przegląd światłomierzy do ustalania warunków kopiowania.

17

11. Głowice filtracyjne Zadania głowic filtracyjnych. Źródła światła w głowicach. Sposoby chłodzenia głowic. Podział głowic. Przegląd rodzajów głowic filtracyjnych. 12. Kopiarki - printery Kopiarka – printer jako zautomatyzowany powiększalnik. Źródła światła w printerach. Sposoby oświetlania. Wydajność urządzeń do kopiowania. Przegląd printerów. 13. Urządzenia automatyczne do obróbki chemicznej Systemy automatyki w maszynach wywołujących. Pojęcie automatu i systemu automatycznego. Termostaty. Cyrkulacja roztworów. Automa-tyczna regeneracja i rejuwencja roztworów. Układy płuczące. Przegląd i konserwacja procesorów. 14. Minilaby i laboratoria przemysłowe Zamknięty system obróbki materiałów fotograficznych w minilabach. Przegląd stosowanych minilabów. Przemysłowa obróbka materiałów amatorskich. Laboratoria fotografii kompleksowej. Kompleksowość usług. Minilaby cyfrowe. Konserwacja minilabów. 15. Rzutniki Budowa i działanie rzutników. Podział rzutników. Rzutniki do przedniej projekcji w fotografii studyjnej. Ekrany do projekcji. Zdalne sterowanie rzutnikiem. Diaporama. Multiwizja. 16. Urządzenia do cyfrowej obróbki obrazu Komputery PC i Mc Intosh. Systemy operacyjne, oprogramowanie graficzne. Źródła pozyskiwania obrazu: aparaty fotograficzne cyfrowe, skanery. Rodzaje skanerów. Przystawki do przezroczy. Drukarki komputerowe. Rodzaje drukarek. Nagrywarki. Środki dydaktyczne Aparaty wielkoformatowe, średnioformatowe, małoobrazkowe, cyfrowe. Aparaty z automatyką programową. Reflektory i lampy błyskowe. Studyjny zestaw błyskowy. Światłomierze i mierniki temperatury barwowej. Filtry świetlne. Plansze: rysunki i schematy urządzeń. Katalogi i foldery z urządzeniami fototechnicznymi i schematami urządzeń. Stanowisko komputerowe z ekranem projekcyjnym.

18

Uwagi o realizacji programu Realizacja programu przedmiotu: urządzenia i sprzęt fotograficzny, ma na celu zapoznanie uczniów z podstawowymi urządzeniami stanowiącymi wyposażenie współczesnego zakładu fotograficznego oraz z ich rolą i funkcją. Realizacja określonych w programie celów kształcenia jest uzależniona od powiązania wiedzy z praktyką. Istotne jest podkreślanie związków przedmiotu z innymi przedmiotami w ramach istniejącej między nimi korelacji. Wskazane jest wspomaganie zajęć edukacyjnych środkami dydaktycznymi, pokazami i ćwiczeniami. Ułatwi to uczniom poznanie budowy i zasad działania sprzętu. Komputerowe stanowisko z ekranem projekcyjnym umożliwia pokaz skanowanych schematów i rysunków. Wskazane jest organizowanie wycieczek do fotolaboratoriów, laboratoriów prowadzących obróbkę przemysłową oraz do zakładów fotograficznych.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Aparaty fotograficzne wielkoformatowe 5

2. Aparaty fotograficzne średnioformatowe 5

3. Aparaty fotograficzne małoobrazkowe 8

4. Cyfrowe aparaty fotograficzne 6

5. Reflektory fotograficzne 3

6. Wyładowcze lampy błyskowe 6

7. Studyjne lampy błyskowe 5

8. Światłomierze i mierniki temperatury barwowej 5

9. Analizatory barw 4

10. Światłomierze do ustalania warunków kopiowania 4

11. Głowice filtracyjne 5

12. Kopiarki – printery 5

13. Urządzenia automatyczne do obróbki chemicznej 9

14. Minilaby i laboratoria przemysłowe 12

19

15. Rzutniki 10

16. Urządzenia do cyfrowej obróbki obrazu 22

Razem 114

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów można stosować sprawdziany ustne i pisemne, testy osiągnięć oraz obserwację pracy uczniów podczas realizacji zadań. Poziom wiedzy uczniów może być sprawdzany przede wszystkim za pomocą testów osiągnięć. Zadania w teście mogą być otwarte lub zamknięte. Sprawdzanie umiejętności może odbywać się przez obserwację pracy uczniów podczas wykonywania zadań praktycznych. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych powinno odbywać się z uwzględnieniem obowiązującej skali ocen.

Literatura Daye D.: Praktyczny kurs fotografii. Wyd. Kliszczyński, Warszawa 1985 Kamiński M.: Skanowanie i fotografia cyfrowa. Translator s.c. Warszawa 2001 Kotecki A.. Pracownia fotograficzna. cz. I, II, III. WSiP, Warszawa 1984 Rudnicki M.S.: Elektronika w fotografii. Wyd. Centrum Kształcenia Zawodowego, Szczecin 1992 Śmigielski W.: Lustrzanki małoobrazkowe. WNT, Warszawa 1986 Teicher G.: Fototechnika. WNT, Warszawa 1993 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

20

TECHNOLOGIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − scharakteryzować źródła światła stosowane w fotografii, − rozróżnić pojęcia: ognisko, odległość ogniskowa, odległość

obrazowa, odległość przedmiotowa, układ optyczny, − określić warunki powstawania obrazu optycznego, − scharakteryzować układy optyczne stosowane w obiektywach foto-

graficznych, − określić użytkowe cechy obiektywów fotograficznych, − określić zależności pomiędzy otworem względnym i liczbą przysłony − wymienić ciąg liczb przysłony i czasów naświetlania obiektywów

fotograficznych, − określić kryteria i dokonać podziału obiektywów fotograficznych, − określić zależność oświetlenia materiału fotograficznego od liczby

przysłony i czasu otwarcia migawki, − dobrać liczbę przysłony do różnych sytuacji zdjęciowych, − dobrać aparaty i obiektywy fotograficzne do różnych tematów

zdjęciowych, − scharakteryzować podstawowe zabiegi pielęgnacyjne obiektywów

fotograficznych, − rozróżnić podstawowe elementy budowy aparatu fotograficznego, − określić przeznaczenie dodatkowego wyposażenia aparatów foto-

graficznych, − ocenić zalety i wady różnych rodzajów aparatów fotograficznych, − dokonać podziału aparatów fotograficznych, − ocenić sposoby rejestracji obrazu aparatem tradycyjnym i cyfrowym, − określić rodzaje, kierunki i funkcje oświetlenia stosowanego

w fotografii, − określić zasady oświetlania przedmiotów płaskich i trójwymiarowych, − scharakteryzować sprzęt oświetleniowy stosowany w praktyce foto-

graficznej, − określić zasady obsługi lamp błyskowych, − scharakteryzować rodzaje filtrów świetlnych stosowanych w fotografii, − określić wpływ temperatury barwowej źródła światła na obraz

fotograficzny, − określić sposoby otrzymywania barw w fotografii, − dokonać podziału stosowanej obróbki chemicznej materiałów

światłoczułych, − wyjaśnić znaczenie kąpieli stosowanych w obróbce chemicznej,

21

− określić wymagania technologiczne i czynniki wpływające na poszczególne etapy obróbki chemicznej materiałów fotograficznych,

− określić zasadę doboru kontrastowości papieru fotograficznego do kontrastu negatywu,

− określić sposoby usuwania dominanty barwnej na zdjęciach, − określić zasady wykonania zdjęć krajobrazu i architektury, dobrać

sprzęt i materiały fotograficzne, − określić zasady wykonania zdjęć reportażowych, reklamowych

i katalogowych, dobrać sprzęt i materiały fotograficzne, − scharakteryzować rodzaje zdjęć portretowych, − określić podstawowe zasady fotografowania postaci ludzkiej, − określić rodzaje retuszu fotograficznego, − scharakteryzować rodzaje fotomontażu, − określić zasady wykonania tableau, − scharakteryzować surowce stosowane w obróbce fotograficznej, − określić asortyment i przeznaczenie chemikaliów dozowanych do

obróbki zdjęć, − określić czynniki wpływające na proces starzenia się materiałów

fotograficznych, − przechować materiały fotograficzne, − określić sposoby pozyskiwania obrazu do cyfrowej obróbki zdjęć, − scharakteryzować podstawowe urządzenia do cyfrowej obróbki zdjęć, − określić programy graficzne stosowane w cyfrowej obróbce zdjęć, − określić możliwości programu Photoshop w obróbce obrazu, − określić kryteria oceny zdjęć.

Materiał nauczania 1. Zarys historii fotografii Pierwsze obrazy fotograficzne. Dagerotypia. Rozwój konstrukcji aparatu fotograficznego. Rozwój materiałów fotograficznych. Rozwój fotografii artystycznej, usługowej, dokumentalnej, amatorskiej i prasowej. Rozwój sposobów rejestracji i obróbki obrazu. 2. Źródła światła w fotografii Podział źródeł światła stosowanych w fotografii. Charakterystyka źródeł światła. Temperatura barwowa. Promieniowane ciągłe i nieciągłe.

3. Podstawy optyki fotograficznej Układ optyczny, ognisko, odległość ogniskowa, odległość obrazowa, odległość przedmiotowa. Obraz optyczny i jego powstawanie. Skala odwzorowania obrazu. Układy optyczne.

22

Ćwiczenia • Obliczanie odległości obrazowej i odległości przedmiotowej. • Obliczanie skali odwzorowania obrazu. 4. Obiektywy fotograficzne Budowa obiektywu fotograficznego. Otwór względny obiektywu. Właściwości użytkowe obiektywu fotograficznego. Kąt widzenia. Odległość ogniskowa, zdolność rozdzielcza. Zależność między odległością ogniskową obiektywu i przekątną formatu zdjęcia. Rola przysłony. Ostrość obrazu, głębia ostrości. Podział obiektywów fotograficznych. Obiektywy normalnoogniskowe, długoogniskowe, krótkoogniskowe (szerokokątne), obiektywy o zmiennej ogniskowej, teleobiektywy. Skala liczb przysłony. Zależność głębi ostrości od odległości ogniskowej obiektywu, odległości przedmiotowej i liczby przysłony. Praktyczne wykorzystanie głębi ostrości. Zastosowanie obiektywów w praktyce foto-graficznej. Pielęgnacja obiektywów. Ćwiczenia • Określanie skali głębi ostrości dla danego obiektywu. • Określanie zależności wielkości otworu względnego obiektywu od

liczby przysłony. • Określanie krotności zmiany naświetlenia materiału światłoczułego

w zależności od stosowanej liczby przysłony. • Dobór obiektywów do różnych rodzajów zdjęć. 5. Aparat fotograficzny i jego budowa Elementy budowy aparatu fotograficznego. Migawki, celowniki, światłomierz, licznik zdjęć, samowyzwalacz, lampa błyskowa, pomieszczenie na materiał światłoczuły. Podział aparatów fotograficznych. Wyposażenie dodatkowe do aparatów fotograficznych: statywy, głowice, osłony przeciwsłoneczne, wężyki spustowe, pierścienie przedłużające, mieszki, światłomierze, lampy błyskowe. Aparaty z automatyczną techniką zdjęciową. Automatyczne nastawianie ostrości obrazu, przysłony półautomatyczne i zaskokowe, światłomierze wbudowane w aparat, sprzężenie światłomierza z migawką lub przysłoną. Pełna automatyzacja czynności fotografowania. Aparaty cyfrowe. Rejestrowanie obrazu za pomocą aparatu cyfrowego. Rodzaje aparatów cyfrowych, czujniki obrazu, migawki cyfrowe. Pixele a rozdzielczość. Głębia bitowa a barwy obrazu. Ćwiczenia • Rozróżnianie elementów budowy aparatu fotograficznego.

23

• Określanie zakresu zastosowania różnego rodzaju aparatów fotograficznych.

• Dobór aparatu fotograficznego do wykonania różnego rodzaju zdjęć. • Ocena wad i zalet różnego rodzaju aparatów fotograficznych. • Ocena metod rejestracji obrazu. 6. Technika oświetleniowa w fotografii Rodzaje oświetlenia. Światło skierowane, rozproszone, mieszane. Światło bezpośrednie i odbite. Kierunki oświetlenia. Oświetlenie przednie, tylne, górne, boczne, przednio-boczne i górno-boczne. Funkcje oświetlenia. Oświetlenie zasadnicze, pomocnicze, efektowe, oświetlenie tła. Zasady oświetlania przedmiotów płaskich i trójwymiarowych. Oświetlenie przedmiotu, luminancja. Typowe układy oświetleniowe z zastosowaniem naturalnych i sztucznych źródeł światła. Sprzęt oświetleniowy w praktyce fotograficznej. Liczba przewodnia lampy błyskowej. Synchronizacja błysku z czasem otwarcia migawki. Ćwiczenia • Sporządzanie szkiców oświetlenia określonego planu zdjęciowego. 7. Filtry świetlne i ich zastosowanie Podział filtrów fotograficznych. Filtry zdjęciowe, oświetleniowe, ciemnio-we. Optyczne właściwości filtrów. Przeznaczenie. Filtry zdjęciowe do fotografii czarno–białej i barwnej, filtry konwersyjne. Zasady pracy z filtra-mi. Pielęgnacja.

Ćwiczenia • Dobór filtrów kontrastujących do tematu zdjęcia w fotografii czarno-

białej. • Określanie rodzaju filtrów konwersyjnych stosowanych do

podwyższania lub obniżania temperatury barwowej źródła światła.

8. Naświetlanie materiałów fotograficznych Działanie światła na materiał światłoczuły. Wpływ wielkości naświetlenia

na efekt fotograficzny. Gęstość optyczna. Warunki naświetlania. Znaczenie prawidłowego naświetlenia. Zależność naświetlenia materiału światłoczułego od liczby przysłony i czasu naświetlania. Ustalanie ekspozycji za pomocą światłomierzy. Wpływ temperatury barwowej na obraz fotograficzny. Pomiar temperatury barwowej źródła światła. Podstawy procesu fotograficznego barwnego.

Ćwiczenia

24

• Obserwacja bezpośredniego czernienia papieru fotograficznego.

• Pomiar ekspozycji za pomocą światłomierza. • Pomiar temperatury barwowej źródła światła. • Uzyskiwanie barw metodą addytywną i subtraktywną. 9. Obróbka chemiczna materiałów fotograficznych Rodzaje obróbki. Procesy chemiczne w obróbce. Przygotowanie roztworów do obróbki. Obróbka chemiczna materiałów fotograficznych czarno–białych. Kolejność procesów. Wywoływanie, przerywanie, utrwalanie, płukanie, suszenie. Rola poszczególnych kąpieli. Wymagania technologiczne. Błędy obróbki i ich skutki. Zużywanie się roztworów roboczych. Dopełnianie i regeneracja. Odzysk srebra z utrwalacza. Metody obróbki. Rodzaje wywoływaczy. Rodzaje utrwalaczy. Regeneratory roztworów. Obróbka chemiczna materiałów fotograficznych barwnych. Kolejność procesów. Wywoływanie, przerywanie, wybielanie, utrwalanie, płukanie, stabilizacja, suszenie. Obróbka negatywów barwnych. Obróbka papierów fotograficznych barwnych. Obróbka materiałów barwnych odwracalnych. Rola poszczególnych kąpieli. Wymagania technologiczne. Kontrola prawidłowości przebiegu procesu. Zużywanie się roztworów roboczych. Regeneracja i dopełnianie roztworów. Odzysk srebra z utrwalacza. Błędy obróbki i ich skutki. Sposoby obróbki. Ćwiczenia • Dobór rodzaju obróbki chemicznej do różnego rodzaju materiałów

światłoczułych czarno-białych. • Pomiar pH wywoływacza i utrwalacza. • Ocena poprawności obróbki chemicznej na podstawie przykładowych

zdjęć. • Określanie kolejności kąpieli obróbczych materiałów barwnych. • Ocena poprawności obróbki materiału odwracalnego, negatywu

i papieru barwnego na podstawie zdjęć.

10. Proces negatywowo – pozytywowy Metody kopiowania. Kopiowanie stykowe i optyczne. Sposoby kopiowania. Kopiowanie negatywów czarno – białych. Zasada doboru kontrastowości papieru fotograficznego do kontrastu negatywu. Technika dużych powiększeń. Kopiowanie negatywów barwnych. Dominanta barwna. Korekcja barw metodą subtraktywną i addytywną. Filtry korekcyjne. Ćwiczenia • Dobór rodzaju filtrów korekcyjnych do usunięcia określonej dominanty

25

barwnej na zdjęciu metodą addytywną. • Dobór rodzaju filtrów korekcyjnych do usunięcia określonej dominanty

barwnej na zdjęciu metodą subtraktywną.

11. Cyfrowa obróbka obrazu Cyfrowy system rejestracji obrazu optycznego. Pozyskiwanie obrazu do obróbki cyfrowej. Skanery. Komputer i oprogramowanie graficzne. Programy bitmapowe w cyfrowej obróbce obrazu. Photoshop. Narzędzia programu. Przekształcenie obrazu. Kolorowanie. Zmiany tła. Fotomontaż elektroniczny. Nanoszenie tekstu na zdjęcia. Umieszczanie obrazu w do-kumencie. Renowacja starych fotografii. Wydruk zdjęć. 12. Podstawy techniki zdjęciowej Temat zdjęcia. Dobór sprzętu fotograficznego. Dobór materiałów fotograficznych do określonych warunków oświetleniowych. Wybór techniki oświetleniowej. Kompozycja obrazu fotograficznego. Znaczenie elementów kompozycji obrazu. Zdjęcia statyczne i dynamiczne. Usta-lanie ekspozycji. Błędy w technice zdjęciowej. Ćwiczenia • Ocena kompozycji na różnych zdjęciach. • Identyfikacja błędów techniki zdjęciowej na fotogramach. 13. Retusz fotograficzny Rodzaje retuszu. Retusz negatywowy i pozytywowy. Retusz mechaniczny. Retusz ołówkowy. Znaki retuszerskie. Plamkowanie pozytywów Retusz chemiczny. Osłabianie i wzmacnianie negatywów. Retusz komputerowy. Ćwiczenia • Rysowanie znaków retuszerskich. 14. Zdjęcia krajobrazu i architektury Istota zdjęć krajobrazowych i architektonicznych. Aparaty fotograficzne i obiektywy. Dodatkowe wyposażenie aparatów fotograficznych do zdjęć krajobrazu i architektury. Materiały zdjęciowe. Wykorzystywanie oświetlenia naturalnego w technice zdjęciowej. Kompozycja zdjęcia krajobrazowego. Plany zdjęciowe. Głębia ostrości. Środki wyrazu w fotografii krajobrazowej. Perspektywa. Zniekształcenia perspektywiczne. Kompozycja zdjęć architektury. Fotografowanie architektury wnętrz. Detale architektoniczne. Zdjęcia nocne.

26

Ćwiczenia • Określanie rodzaju perspektywy na zdjęciach. • Określanie ilości planów zdjęciowych. • Projektowanie wyposażenia do wykonania zdjęć krajobrazu

górskiego. • Dobór aparatu do wykonania zdjęć architektury. 15. Zdjęcia reportażowe Istota zdjęcia reportażowego. Dominacja tematu zdjęcia. Sprzęt fotogra-ficzny w zdjęciach reportażowych. Kompozycja obrazu. Dynamika zdjęcia, przedstawianie ruchu. Znaczenie barwy. Zdjęcia reportażowe w oświetleniu naturalnym i z lampą błyskową. Aparaty fotograficzne i obiektywy. Wyposażenie dodatkowe. Materiały zdjęciowe. Ćwiczenia • Dobór sprzętu fotograficznego do wykonania zdjęć reportażowych

z wyścigu kolarskiego. • Dobór sprzętu fotograficznego i materiałów zdjęciowych do wykonania

zdjęć reportażowych z ceremonii ślubnej w kościele. 16. Zdjęcia portretowe Istota portretu. Rodzaje portretów. Zasady postępowania z fotogra-fowaną osobą. Zdjęcia do dowodów tożsamości. Kompozycja zdjęcia. Plan zdjęciowy. Upozowanie. Tło. Rekwizyty. Sztafaż. Środki wyrazu stosowane w portrecie. Wybór oświetlenia. Zasady oświetlania postaci. Techniki oświetleniowe stosowane w portrecie. Zasady wykonania portretu w plenerze. Portret studyjny. Zdjęcie portretowe we wnętrzu. Portret pojedynczy i grupowy. Portret ślubny. Portrety statyczne i dynamiczne. Aparaty fotograficzne. Wyposażenie dodatkowe. Obiektywy portretowe. Ćwiczenia • Dobór sprzętu fotograficznego i materiału zdjęciowego do wykonania

portretu dziecka w plenerze. • Określanie sposobu wykonania portretu popiersia i zdjęcia do dowodu

tożsamości. • Określanie różnic w sposobie wykonania zdjęć portretowych i zdjęć

do dowodów tożsamości. 17. Zdjęcia reklamowe i katalogowe Istota zdjęć reklamowych i katalogowych. Kompozycja, aranżacja. Oświetlenia planu zdjęciowego. Rola tła. Znaczenie barwy w zdjęciach reklamowych. Sprzęt fotograficzny. Materiały zdjęciowe.

27

Ćwiczenia • Wykonywanie szkiców planu zdjęciowego do fotografii reklamowej

dowolnego asortymentu. • Dobór sposobu oświetlania przedmiotu z dzianiny i szkła w fotografii

katalogowej. • Określanie różnic w sposobie oświetlania przedmiotu z dzianiny

i szkła.

18. Zdjęcia techniczne Zdjęcia z bliskich odległości. Fotomakrografia. Sprzęt fotograficzny i dodatkowe wyposażenie do wykonywania zdjęć z bliskich odległości. Materiały zdjęciowe. Oświetlanie przedmiotów w fotomakrografii. Skala odwzorowania. Zdjęcia mikroskopowe. Sposoby oświetlania preparatów. Obiektywy i okulary mikroskopowe. Przystosowanie mikroskopu do foto-mikrografii. Skala powiększenia obrazu. Materiały zdjęciowe. Zdjęcia reprodukcyjne. Reprodukcja kreskowa, półtonalna i barwna. Sprzęt do reprodukcji. Oświetlenie. Materiały zdjęciowe. Ćwiczenia • Obliczanie powiększenia na zdjęciu mikroskopowym. • Charakterystyka sprzętu fotograficznego i dodatkowego wyposażenia

do wykonania zdjęć z bliskiej odległości. • Charakterystyka materiałów zdjęciowych stosowanych w reprodukcji

kreskowej I półtonalnej. 19. Ocena zdjęć Ocena subiektywna, artystyczna, techniczna, estetyczna. Temat zdjęcia, treść, ilość informacji. Ostrość obrazu. Reprodukcja barw. Tonalność. Kontrast. Kadrowanie. Poprawność oświetlenia. Głębia ostrości. Ziarnistość. Rozdzielczość. Zadymianie obrazu. Reprodukcja szczegółów w światłach i cieniach obrazu. Staranność wykończenia. Format. Sposób prezentacji. Ćwiczenia • Ocena estetyki i kompozycji zdjęć. • Ocena poprawności prezentacji zdjęć. • Ocena techniczna zdjęć. 20. Usługowy zakład fotograficzny Zakres działalności. Lokalizacja. Rodzaje i przeznaczenie pomieszczeń. Wymagania techniczne dla zakładów fotograficznych: instalacja elektryczna, wodociągowa, kanalizacyjna, grzewcza. Wentylacja

28

i oświetlenie. Funkcjonowanie zakładu fotograficznego. Wyposażenie zakładu w zależności od zakresu działalności. Środki dydaktyczne Zestaw do demonstracji zjawisk optycznych. Zestaw do otrzymywania barw metodą subtraktywną i addytywną. Modele aparatów fotograficznych. Modele migawek: szczelinowej i centralnej. Modele lamp błyskowych. Modele światłomierzy i mierników temperatury barw. Aparaty fotograficzne różnych typów: tradycyjne i cyfrowe. Plansze ilustrujące obróbkę chemiczną materiałów fotograficznych. Zestaw przezroczy. Zestaw filtrów świetlnych. Wydawnictwa albumowe zdjęć. Zestaw do retuszu zdjęć. Stanowisko z ekranem projekcyjnym do demonstrowania programów graficznych. Uwagi o realizacji programu Materiał nauczania przedmiotu technologia zawiera zagadnienia, które można podzielić na dwie części. Część pierwsza przeznaczona do realizacji w pierwszym roku nauki zawiera podstawy technologii fotografii. Część druga dotyczy technologii najczęściej wykonywanych rodzajów zdjęć. W procesie realizacji programu szczególnie ważne jest zwracanie uwagi na zagadnienia dotyczące oceny zdjęć. Program przedmiotu należy realizować w powiązaniu z innymi przedmiotami zawodowymi, głównie z zajęciami praktycznymi. Materiał nauczania obejmuje niezbędną wiedzę do wykonywania zadań zawodowych. W większości działów tematycznych przewidziano przykładowe ćwiczenia. Zakres ćwiczeń można poszerzać w zależności od potrzeb edukacyjnych. W procesie nauczania należy stosować zarówno podające jak i aktywizujące metody nauczania. Istotne jest przekazywanie uczniom najnowszej wiedzy zgodnie z postępem technicznym i technologicznym. Realizacja tematyki programowej powinna być upoglądowiona za pomocą środków dydaktycznych. Wskazane jest organizowanie wycieczek na wystawy fotografii oraz do sklepów i hurtowni materiałów fotograficznych. Należy zachęcać uczniów do samokształcenia, do korzystania z literatury fachowej i specjalistycznych czasopism. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne.

29

Proponuje się następujący przydział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Zarys historii fotografii 5

2. Źródła światła w fotografii 10

3. Podstawy optyki fotograficznej 10

4. Obiektywy fotograficzne 20

5. Aparat fotograficzny i jego budowa 15

6. Technika oświetleniowa w fotografii 20

7. Filtry świetlne i ich zastosowanie 8

8. Naświetlanie materiałów fotograficznych 12

9. Obróbka chemiczna materiałów fotograficznych 20

10. Proces negatywowo – pozytywowy 16

11. Cyfrowa obróbka obrazu 24

12. Podstawy techniki zdjęciowej 30

13. Retusz fotograficzny 4

14. Zdjęcia krajobrazu i architektury 10

15. Zdjęcia reportażowe 10

16. Zdjęcia portretowe 45

17. Zdjęcia reklamowe i katalogowe 20

18. Zdjęcia techniczne 15

19. Ocena zdjęć 5

20. Usługowy zakład fotograficzny 5

Razem 304

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów należy prowadzić przez cały czas realizacji programu przedmiotu, z uwzględnieniem

30

przyjętych kryteriów. Nauczyciel powinien zwracać uwagę na operowanie przez uczniów wiedzą merytoryczną, na jakość wypowiedzi, po-prawność stosowanych pojęć oraz poprawność wnioskowania. Ocena powinna służyć aktywizowaniu i mobilizacji do pracy zarówno uczniów jak i nauczyciela. Ocenianie powinno obejmować: diagnozę poziomu wiedzy i umiejętności odpowiednio do założonych

celów kształcenia, określanie postępów uczniów w procesie kształcenia, rozpoznawanie trudności w realizacji celów kształcenia, sprawdzanie zakresu oraz poziomu wiedzy i umiejętności uczniów

uzyskanych w wyniku realizacji programu. Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań. W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć należy uwzględniać szkolny system oceniania i obowiązującą skalę ocen. Literatura Burian P.K., Caputo R.: Szkoła fotografowania. National Geographic Wydawnictwo G+J RBA, Warszawa 2000 Dederko W.: Fotografowanie w fotografii. WAiF, Warszawa 1993 Dederko W.: Oświetlenie w fotografii. WAiF, Warszawa 1972 Dederko W.: Warsztat techniczny artysty fotografa. COMUK, Warszawa 1985 Feininger A.: Nauka o fotografii. WAiF, Warszawa 1987 Hamann H.: Fotoreprodukcja. WNT, Warszawa 1980 Iliński M., Kreyser R.: Podstawy fotografii. WNT, Warszawa 1981 Iliński M.: Materiały fotograficzne czarno – białe. WAiF, Warszawa 1970 Jirowiec J.: Technika mikrofotografii. WNT, Warszawa 1974 Kotecki A., Kotecka J.: Pracownia fotograficzna. WSiP, Warszawa 1992 Krakowski P.: O sztuce nowej i najnowszej. PWN, Warszawa 1981 Kreyser R.: Błędy fotograficzne. AF, Warszawa 1971 Mierzecka J.: Fotografia zabytków i dzieł sztuki. Arkady, Warszawa 1972 Nelken M., Wójcik P.: Fotografuję sport. WNT, Warszawa 1987 Paule L.: Pejzaż fotograficzny. AF, Warszawa 1984 Spelda H.: Fotografia materiałów i przedmiotów. WNT, Warszawa 1979 Stensvold M.: Fotografia. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2001 Sutterlin K.: Retusz. WNT, Warszawa 1972 Śmigielski W.: Filtry i nasadki w fotografii. WNT, Warszawa 1988 Teicher G.: Fototechnika. WNT, Warszawa 1982

31

Tuszko W.: Powiększanie fotograficzne. WAiF, Warszawa 1976 Ullman A.: Triki w fotografii. WNT, Warszawa 1973 Wojalski M.Z.: Jak fotografować kompaktem. WOW Zora, Łódź Wójcik P.: Lampa błyskowa w fotografii amatorskiej. WNT, Warszawa 1984 Żdżarski W.: Zaczęło się od Daguerre`a. WAiF, Warszawa 1977 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

32

PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADU

FOTOGRAFICZNEGO

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, scharakteryzować składniki majątku przedsiębiorstwa, obliczyć amortyzację i umorzenie środków trwałych, ocenić efektywność zaplanowanej inwestycji, określić warunki funkcjonowania zakładu fotograficznego, wyjaśnić istotę odpowiedzialności majątkowej pracownika za

powierzone mienie, scharakteryzować rodzaje zakładów fotograficznych, określić wymagania dotyczące lokalizacji i standardu placówki oraz

ochrony środowiska naturalnego, wyjaśnić aspekty prawne ochrony środowiska naturalnego, określić zasady gospodarki ściekami i materiałami odpadowymi , określić sposoby regeneracji i utylizacji roztworów z obróbki

chemicznej materiałów fotograficznych, określić formy dodatkowej działalności zakładu fotograficznego, skorzystać z kodeksu pracy, określić czynniki wpływające na wydajność pracy, określić pojęcia: płaca nominalna, płaca realna, scharakteryzować etapy procesu gospodarczego w zakładzie foto-

graficznym, ustalić wielkość zapasów magazynowych, dokonać kontroli ilościowej i jakościowej towarów, określić czynniki kształtujące wielkość i rodzaj usług fotograficznych

oferowanych przez zakład, przedstawić przebieg procesu usługowego, określić podstawowe zasady organizacji pracy, wyjaśnić istotę marketingu, określić rolę kosztów w ustalaniu cen oraz rentowności zakładu, określić znaczenie rachunkowości w działalności jednostki

gospodarczej, sporządzić podstawowe dokumenty obowiązujące w zakładzie foto-

graficznym, określić rodzaje cen i marż, skalkulować ceny usług fotograficznych, przeprowadzić inwentaryzację i sporządzić dokumentację, dokonać analizy rentowności przedsiębiorstwa w oparciu o wyniki

finansowe,

33

zinterpretować podstawowe akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą, zastosować zasady bezpiecznej pracy, dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony

indywidualnej, dostrzec i zapobiec zagrożeniom wypadkowym w miejscu pracy, zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom

poszkodowanym , zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego z godnie

z instrukcją przeciwpożarową, zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie

z zasadami ochrony przeciwpożarowej, zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas styczności

z chemikaliami fotograficznymi, urządzeniami elektrycznymi i mechanicznymi,

zastosować zasady magazynowania oraz transportu materiałów i surowców.

Materiał nauczania 1. Środki gospodarcze przedsiębiorstwa Majątek trwały i obrotowy. Składniki majątku trwałego. Środki trwałe i ich cechy. Fizyczne i ekonomiczne zużycie środków trwałych. Amortyzacja i umorzenie środków trwałych. Celowość oraz sposób obliczania amortyzacji. Gospodarka remontowa. Działalność inwestycyjna przedsiębiorstwa. Ocena efektywności inwestycji. Składniki majątku obrotowego. Ruch środków obrotowych. Znaczenie szybkości krążenia środków. Ćwiczenia • Klasyfikacja środków gospodarczych. • Obliczanie stawek amortyzacyjnych i wartości bieżącej środków

trwałych. • Ustalanie cyklu remontowego. • Określanie cyklu krążenia środków obrotowych. 2. Organizacja działalności zakładu fotograficznego Rodzaje podmiotów gospodarczych prowadzących działalność fotograficzną. Podział ze względu na formę własności i rodzaj działalności. Zadania placówek fotograficznych i ich charakterystyka.

34

Specjalizacja placówek. Wymagania dotyczące lokalizacji i standardu placówki oraz ochrony środowiska. Aspekty prawne ochrony środowiska naturalnego. Gospodarka ściekami i materiałami odpadowymi. Regeneracja i utylizacja zużytych roztworów z obróbki chemicznej materiałów fotograficznych. Rodzaje działalności dodatkowej prowadzonej przez zakład fotograficzny: pokazy, kiermasze, promocje, wystawy. Formy obsługi klienta. Polityka personalna. Kwalifikacje pracowników. Zakres odpowiedzialności majątkowej pracowników. Pojęcie i funkcje płacy. Formy wynagrodzeń za pracę. Elementy składowe płacy. Płaca nominalna i realna. Prawna ochrona wynagrodzeń pracowników. Wydajność pracy, sposoby określania wydajności pracy. Czynniki wpływające na wydajność pracy. Ćwiczenia • Klasyfikacja podmiotów gospodarczych prowadzących działalność

fotograficzną. • Ustalanie warunków lokalizacji zakładu fotograficznego. • Obliczanie wysokości wynagrodzenia za pracę w oparciu o określony

system płac. • Określanie różnic między płacą nominalną i realną. • Obliczanie wydajności pracy. 3. Organizacja procesu gospodarczego Struktura procesu gospodarczego. Organizacja zaopatrzenia. Planowanie potrzeb, zawieranie umów z dostawcami, składanie zamówień. Magazynowanie, wysokość zapasów. Kontrola magazynowanych zapasów. Reklamacje. Czynniki kształtujące zakres i rodzaj usług fotograficznych oferowanych przez zakład. Przebieg procesu usługowego. Sprzedaż usług. Zasady organizacji pracy stosowane w zakładzie. Rodzaje i znaczenie marketingu w usługach fotograficznych. Instrumenty marketingu. Sposoby aktywizacji sprzedaży usług. Rola i środki reklamy. Ćwiczenia • Opracowanie planu zaopatrzenia usługowej placówki fotograficznej. • Określanie czynników kształtujących popyt na usługi fotograficzne. • Analiza form promocji i reklamy. 4. Wybrane zagadnienia z rachunkowości

35

Pojęcie i zadania rachunkowości. Znaczenie rachunkowości w działalności gospodarczej. Bilans księgowy jako ocena majątku przedsiębiorstwa, wyniku działalności finansowej i źródeł finansowania. Dokumentacja księgowa, rodzaje dokumentów. Zasady wypełniania

dokumentacji w zakładzie fotograficznym. Obieg dokumentów. Formy kontroli finansowej zakładu. Rozliczanie działalności zakładu fotograficznego, dokumentacja magazynowa, rozliczanie usług i sprzedaży. Pojęcie i rodzaje kosztów. Celowość i sposoby obniżania kosztów. System cen i marż. Kalkulacja cen. Inwentaryzacja jako forma kontroli majątkowej. Rodzaje inwentaryzacji, dokumentacja. Ustalanie wyniku finansowego. Analiza rentowności. Ćwiczenia • Sporządzanie schematu bilansu. • Sporządzanie dokumentów, jak: faktury, zamówienia. • Klasyfikacja kosztów. • Określanie struktury cen i marż. • Sporządzanie kalkulacji cen dla określonej usługi fotograficznej. • Sporządzanie przykładowej inwentaryzacji. • Analiza rentowności zakładu fotograficznego. 5. Podstawy prawne ochrony pracy Podstawowe akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej. Obowiązki kierownictwa zakładu pracy w zakresie bhp. Obowiązki pracowników w zakresie bhp. Nadzór nad warunkami pracy. Profilaktyczna ochrona zdrowia pracownika, opieka lekarska. Aspekty prawne ochrony środowiska. 6. Kształtowanie bezpiecznych warunków pracy Charakterystyka środowiska pracy. Wpływ czynników chemicznych i społecznych na warunki pracy. Wymagania higieniczne i sanitarne dla pomieszczeń pracy. Mikroklimat. Wentylacja, klimatyzacja i oświetlenie. Drogi przenikania do organizmu związków chemicznych zawartych w chemikaliach fotograficznych. Przechowywanie i zabezpieczanie chemikaliów. Odzież robocza i ochronna. Sprzęt ochrony indywidualnej. Higiena pracy. Pomieszczenia socjalne. Estetyka pomieszczeń. Ład i porządek na stanowisku pracy. Znaczenie zasad ergonomii w organizacji pracy. Czynniki szkodliwe i uciążliwe w zakładach foto-graficznych: warunki oświetleniowe, monitory, wilgoć, pozycja ciała, hałas, chemikalia. Skutki wpływu szkodliwych i uciążliwych czynników w miejscu pracy na psychikę i zdrowie pracownika. Ćwiczenia • Dobór środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. • Określanie czynników uciążliwych występujących w zakładzie.

36

7. Organizacja i zasady bezpiecznej pracy Zagrożenia wynikające z eksploatacji wyposażenia technicznego zakładu. Urządzenia pod napięciem. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń technicznych. Przenoszenie ciężarów. Sposoby i normy. Zasady rozmieszczania magazynowanych materiałów fotograficznych, chemikaliów i sprzętu. Zabezpieczanie urządzeń technicznych. Konserwacja i naprawa. Przyczyny wypadków przy pracy. Zagrożenia wypadkowe. Skutki wypadków. Organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Zabezpieczanie miejsca wypadku. Procedury powypadkowe. Wyposażenie apteczki w miejscu pracy. Zagrożenia pożarowe. Środki gaśnicze. Sprzęt gaśniczy, rodzaje gaśnic. Znaki i barwy ochronne. Postępowanie w przypadku pożaru. Telefony alarmowe. Ćwiczenia • Określanie rodzajów zagrożeń związanych z technicznym wypo-

sażeniem zakładu fotograficznego. • Określanie wyposażenia apteczki. • Udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym. • Wykonywanie sztucznego oddychania (na fantomie). • Udzielanie pierwszej pomocy przy zasłabnięciach i omdleniach. • Rozpoznawanie znaków i barw ostrzegawczych. • Dobór sprzętu do określonej sytuacji pożarowej. • Stosowanie podręcznego sprzętu i środków do gaszenia pożaru w

zarodku. • Opanowanie sposobu alarmowania straży pożarnej. Środki dydaktyczne Plansze i schematy: procesy i zjawiska ekonomiczne. Foliogramy i filmy tematyczne. Wzory dokumentów księgowych i bankowych. Kodeks pracy, dzienniki ustaw, regulamin pracy, druki umów o pracę, cenniki. Encyklopedia ekonomiczna, rocznik statystyczny. Plansze: znaki i barwy ostrzegawcze, rodzaje oświetlenia, pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. Wyposażenie do nauki udzielania pierwszej pomocy (fantom, apteczka). Sprzęt gaśniczy, sprzęt ochrony indywidualnej. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń. Filmy dydaktyczne. Wydawnictwa tematyczne.

37

Uwagi o realizacji programu Wiedza i umiejętności uzyskane w wyniku realizacji programu przedmiotu: podstawy działalności zakładu fotograficznego, powinny umożliwić absolwentom szkoły funkcjonowanie w warunkach gospodarki rynkowej, podejmowanie własnej działalności gospodarczej. Program przedmiotu zawiera treści niezbędne do przyswojenia i zrozumienia praw i zjawisk ekonomicznych, zasad funkcjonowania podmiotu gospodarczego w gospodarce rynkowej, tematyki dotyczącej ochrony pracy, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Treści programowe zawierają zagadnienia dotyczące ekonomicznej działalności zakładu fotograficznego oraz tematykę dotyczącą bezpiecznej pracy. Zakres treści programowych uwzględnia dwuletni cykl kształcenia. Treści programowe przedmiotu są ściśle związane z zawodem bazują na programie podstaw przedsiębiorczości. Poszczególne działy tematyczne zawierają podstawowe zagadnienia dotyczące rachunkowości, marketingu, prawa i organizacji pracy oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Nauczyciel powinien aktualizować treści kształcenia na podstawie obserwacji zjawisk gospodarczych i ekonomicznych. W realizacji programu należy stosować takie metody nauczania, jak: wykład, pogadanka, dyskusja, ćwiczenia, pokazy, wycieczka. Program przedmiotu powinien być realizowany w odpowiednio wyposażonej pracowni lub klaso-pracowni. W trakcie zajęć należy zwracać uwagę na kształtowanie postaw i nawyków uczniów odpowiednich dla przyszłej pracy zawodowej, jak: dokładność, staranność, przestrzeganie przepisów, umiejętność organizacji i wykonywania pracy w sposób bezpieczny, udzielania pierwszej pomocy i alarmowania o zaistniałych zagrożeniach. Realizację programu należy wspierać przykładowymi ćwiczeniami zamieszczonymi w materiale nauczania.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Środki gospodarcze przedsiębiorstwa 14

2. Organizacja działalności zakładu fotograficznego 24

3. Organizacja procesu gospodarczego 18

4. Wybrane zagadnienia z rachunkowości 34

38

5. Podstawy prawne ochrony pracy 10

6. Kształtowanie bezpiecznych warunków pracy 14

Razem 114

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Stopień opanowania wiedzy i umiejętności uczniów może być określony za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć. Nauczyciel powinien zwracać uwagę na operowanie przez uczniów zdobytą wiedzą, umiejętność wykorzystywania wiedzy w trakcie realizacji ćwiczeń praktycznych, a także na merytoryczną jakość wypowiedzi. W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów należy uwzględniać szkolny system oceniania oraz obowiązującą skalę ocen. Literatura Adamiec: Zarys wiedzy o gospodarce. WSiP, Warszawa 1999 Dębski St.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw.cz. I. WSiP, Warszawa 1996, cz. II. Warszawa 1999 Domański T.: Tworzenie i rozwój małego przedsiębiorstwa. PWE, Warszawa 1993 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993 Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Finans – Serwis Sp. z o.o, Warszawa 1996 Wiśniewski A. W.: Prawo o spółkach. Twiger S.A., Warszawa 1992 Ustawy i zarządzenia dotyczące bezpieczeństwa, higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej opublikowane w Monitorze i Dzienniku Ustaw Przepisy regulujące funkcjonowanie podmiotów gospodarczych Kodeks Pracy. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1996 Czasopisma ekonomiczno – prawne

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

39

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: zorganizować stanowiska pracy, przygotować materiały do wykonania zdjęć, rozróżnić i obsłużyć sprzęt fotograficzny: aparaty fotograficzne,

powiększalniki, koreksy, sprzęt laboratoryjny, procesory do obróbki materiałów fotograficznych,

ustalić warunki naświetlania materiałów zdjęciowych, dobrać obiektywy, posłużyć się oświetleniem i światłomierzem,

przetransportować i przechować materiały fotograficzne, przygotować sprzęt do pracy, posłużyć się sprzętem i przeprowadzić jego konserwację, ocenić jakość wykonanej pracy, usunąć usterki, dobrać sprzęt fotograficzny i oświetleniowy do wykonania zdjęć, zastosować w pracy zasady kompozycji, wyodrębnić środki wyrazu stosowane w fotografii, dobrać materiały fotograficzne do realizacji prac, dobrać technikę zdjęciową do tematyki prac, sporządzić roztwory do obróbki chemicznej materiałów światłoczułych

z chemikaliów konfekcjonowanych, zabezpieczyć i przechować roztwory, przeprowadzić i skontrolować przebieg procesu obróbki chemicznej

materiałów fotograficznych, obsłużyć sprzęt komputerowy, wykorzystać programy komputerowe

do obróbki obrazu, obsłużyć zautomatyzowane urządzenia do obróbki chemicznej

materiałów fotograficznych, wykonać zdjęcia przedmiotów płaskich, wykonać zdjęcia przedmiotów trójwymiarowych, wykonać zdjęcia krajobrazowe i architektoniczne, wykonać zdjęcia portretowe, wykonać zdjęcia do dowodów tożsamości, wykonać zdjęcia reportażowe, wykonać zdjęcia katalogowe i reklamowe, wykonać zdjęcia techniczne, przyjąć i zrealizować zamówienie klienta, sporządzić dokumentację, obliczyć należność za wykonaną pracę, zrealizować zadania z zachowaniem zasad współpracy w zespole,

40

zastosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

zastosować zasady racjonalnej gospodarki materiałami, w tym odpadami.

Materiał nauczania 1. Wprowadzenie do zajęć Zapoznanie ze strukturą organizacyjną i zakresem działalności warsztatów szkolnych i zakładu usługowego. Zapoznanie z regulaminem warsztatów szkolnych i zakładu usługowego. Omówienie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujących w warsztatach szkolnych i w zakładzie usługowym. Omówienie zagrożeń związanych ze stosowaniem urządzeń technicznych i chemikaliów. Postępowanie w nagłych wypadkach. Zapobieganie pożarom. Stosowanie sprzętu gaśniczego. Omówienie sposobów alarmowania o zagrożeniach. 2. Przygotowanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów

fotograficznych Przestrzeganie przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska. Sporządzanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów foto-graficznych czarno–białych z chemikaliów konfekcjonowanych w proszku i w płynie. Sporządzanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych barwnych z chemikaliów konfekcjonowanych. Zabezpieczanie, przechowywanie i utrzymywanie w gotowości do pracy sporządzonych roztworów. 3. Wykonywanie zdjęć przedmiotów płaskich Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie reprodukcji kreskowej i półtonowej na materiałach fotograficznych czarno–białych. Przygotowanie aparatu fotograficznego do pracy. Przygotowanie stanowiska zdjęciowego. Dobór materiału zdjęciowego. Ustalanie warunków naświetlania. Naświetlanie materiałów zdjęciowych. Dobór rodzaju obróbki chemicznej do materiału zdjęciowego. Prowadzenie obróbki chemicznej negatywowej w koreksach i procesorach. Ocena uzyskanych obrazów negatywowych pod względem poprawności naświetlenia i wywołania. Przygotowanie powiększalnika do pracy. Obsługa powiększalnika. Wykonanie próbek naświetleń do ustalania warunków naświetlania podczas kopiowania optycznego. Dobieranie kontrastowości papieru fotograficznego. Wykorzystywanie papierów wielogradacyjnych. Wykonywanie obróbki chemicznej kopii pozytywowej. Suszenie zdjęć. Wykończanie zdjęć. Porównywanie wykonanej kopii

41

zdjęciowej z fotografowanym oryginałem. Retuszowanie zdjęć. Osłabianie i wzmacnianie negatywów. 4. Wykonywanie zdjęć przedmiotów trójwymiarowych Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęć z małą i dużą głębią ostrości. Wykonywanie zdjęć w różnych układach kompozycyjnych różnymi aparatami fotograficznymi. Wykorzystywanie różnych rodzajów obiektywów fotograficznych. Posługiwanie się dodatkowym wyposażeniem do aparatów fotograficznych. Ustalanie warunków naświetlania za pomocą światłomierzy. Posługiwanie się sprzętem oświetleniowym. Dobieranie materiałów zdjęciowych. Naświetlanie materiałów zdjęciowych. Obróbka chemiczna naświetlonych negatywów. Kontrolowanie prawidłowości przebiegu obróbki chemicznej. Regeneracja roztworów obróbczych. Wykonywanie kopii pozytywowych za pomocą powiększalników lub zautomatyzowanych urządzeń kopiujących. Korygowanie barw metodą addytywną i subtraktywną. Obróbka chemiczna papierów fotograficznych: ręczna i w procesorach. Prace wykończeniowe, ocena jakości zdjęć. Oprawianie zdjęć. Wykonywanie zabiegów konserwacyjnych sprzętu fotograficznego. 5. Wykonywanie zdjęć i obróbka obrazu technikami cyfrowymi Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęć w różnych układach kompozycyjnych za pomocą aparatu cyfrowego. Posługiwanie się aparatem cyfrowym. Przechowywanie obrazu cyfrowego. Skanowanie obrazu. Wprowadzanie obrazu do komputera. Posługiwanie się narzędziami programu graficznego Photoshop. Wykonywanie prostych przekształceń obrazu. Komputerowe retuszowanie zdjęć. Przechowywanie przetworzonego obrazu. Wykonywanie wydruków. 6. Wykonywanie zdjęć krajobrazowych i architektonicznych Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęć krajobrazu miejskiego i wiejskiego w różnych porach dnia i roku, z wykorzystaniem elementów kompozycji obrazu i oświetlenia naturalnego. Wybór stanowiska zdjęciowego. Dobór sprzętu i materiałów fotograficznych. Zastosowanie filtrów zdjęciowych. Wykonywanie zdjęć architektury, architektury wnętrz oraz detali architektonicznych. Dobór sprzętu i stanowiska zdjęciowego do wykonania zdjęć architektury. Posługiwanie się lampą błyskową jako dodatkowym sprzętem oświetleniowym. Wyrównywanie skrótów perspektywicznych podczas kopiowania. Ocena przydatności zastosowanej techniki zdjęciowej i sprzętu fotograficznego do realizowanego tematu zdjęcia krajobrazowego i architektonicznego. Ocena zdjęć pod względem technicznym i artystycznym.

42

7. Wykonywanie zdjęć portretowych Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęć do dowodów tożsamości. Wykonywanie portretu połowy postaci z zastosowaniem upozowania. Wykonywanie portretu studyjnego stojącego z zastosowaniem sztafażu. Wykonywanie portretu w planie amerykańskim w różnych układach kompozycyjnych. Wykonywanie portretu grupowego z zastosowaniem planów zdjęciowych. Kadrowanie zdjęć. Dobór techniki oświetleniowej i zdjęciowej. Komponowanie i aranżowanie planu zdjęciowego. Zastosowanie różnych środków wyrazu, tła i rekwizytów. Ustawianie oświetlenia na planie zdjęciowym. Wykorzystywanie oświetlenia studyjnego. Przygotowywanie sesji zdjęciowych. Wykonywanie zdjęć portretowych w plenerze. Ocena techniczna i artystyczna wykonanych portretów. 8. Wykonywanie zdjęć reportażowych Przestrzeganie przepisów bhp. Realizacja reportażu zdjęciowego w naturalnych warunkach oświetleniowych. Wykonywanie reportażu okolicznościowego z lampą błyskową. Wykonywanie reportażu zawodów sportowych. Dobór materiałów, sprzętu fotograficznego i wyposażenia dodatkowego do tematu i warunków wykonania reportażu. Wykonywanie fotoreportażu na zadany temat. Wykorzystywanie zdjęć statycznych i dynamicznych w fotoreportażach. Selekcja, wybór i prezentacja zdjęć. 9. Wykonywanie zdjęć katalogowych i reklamowych Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęcia katalogowego i reklamowego określonego przedmiotu. Wykonywanie zdjęcia reklamowego grupy przedmiotów. Przygotowywanie planu zdjęciowego z uwzględnieniem kompozycji obrazu. Dobór techniki oświetleniowej. Przygotowywanie oświetlenia planu zdjęciowego. Dobór materiałów i sprzętu fotograficznego. Ocena zdjęć pod względem technicznym i estetycznym oraz wartości reklamowej. 10. Wykonywanie zdjęć technicznych Przestrzeganie przepisów bhp. Wykonywanie zdjęć makrofotogra-ficznych przedmiotów płaskich i trójwymiarowych. Przygotowywanie sprzętu fotograficznego do zdjęć z bliskich odległości. Wykorzystywanie dodatkowego oprzyrządowania. Przygotowywanie sprzętu oświetlenio-wego. Dobór materiałów zdjęciowych. Obliczanie skali odwzorowania. 11. Prace usługowe Przestrzeganie przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska. Wykonywanie różnego rodzaju zdjęć w różnych warunkach zdjęciowych, w różnych układach kompozycyjnych, z zastosowaniem różnorodnych

43

technik, materiałów, sprzętu fotograficznego zgodnie z zamówieniem klienta. Przyjmowanie zlecenia. Realizacja zamówienia. Obcinanie i ko-pertowanie zdjęć. Przygotowywanie wykonanej usługi do sprzedaży. Wycena usługi. Sporządzanie dokumentacji, wypełnianie i wydawanie faktur, obsługa kasy fiskalnej. Archiwizacja zdjęć. Wykonywanie drobnych napraw i prostych zabiegów pielęgnacyjno-konserwatorskich sprzętu fotograficznego. Środki dydaktyczne Podstawowy sprzęt fotograficzny i urządzenia techniczne. Materiały fotograficzne. Chemikalia fotograficzne, zestawy wywołujące. Pojemniki na roztwory. Termometry, mieszadła laboratoryjne. Instrukcje dotyczące obsługi urządzeń i sprzętu fotograficznego. Receptury sporządzania roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych. Regulaminy i przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Informatory producentów materiałów i chemikaliów fotograficznych. Sprzęt pomocniczy do wykonywania zdjęć, obróbki i prac wykoń-czeniowych. Urządzenie laboratoryjne do automatycznej obróbki papierów foto-graficznych. Zestaw komputerowy oraz oprogramowanie do obróbki zdjęć. Czasopisma fotograficzne, katalogi i materiały reklamowe. Druki zamówień, faktur. Kodeks pracy. Uwagi o realizacji programu Pierwszy dział tematyczny obejmuje zagadnienia ogólne, związane z funkcjonowaniem warsztatów szkolnych i zakładu usługowego. Trzy następne działy są wprowadzeniem do prac fotograficznych, realizowanych metodami tradycyjnymi. W ramach realizacji tych działów uczniowie wykonują podstawowe czynności fotograficzne. Umiejętności nabyte przez uczniów są niezbędne do realizacji następnych działów tematycznych. Dział 5 zawiera treści obejmujące zapis i cyfrową obróbkę obrazu fotograficznego. Działy dalsze zawierają również tematykę niezbędną do pracy w zawodzie. Tematyka programowa dotyczy rodzajów najczęściej wykonywanych zdjęć. Każde zadanie programowe obejmuje nowe, istotne zagadnienie. Realizacja poszczególnych zadań powinna być poprzedzona instruktażem wstępnym.

44

W trakcie instruktażu należy omówić wszystkie czynności, zwrócić uwagę na kolejność wykonania, wzajemne zależności, jakość wykonania pracy, organizację i zastosowanie zasad bezpieczeństwa pracy. W treściach programu zajęć praktycznych nie określono konkretnych technik zdjęciowych. Wszystkie prace fotograficzne mogą być wykonywane zarówno metodami fotografii tradycyjnej, jak i w cyfrowych technikach czarno-białych i barwnych. Proponuje się, żeby materiały barwne były obrabiane w małym laboratoryjnym urządzeniu do automatycznej obróbki papierów fotograficznych. Usprawni to znacznie pracę w ciemni fotograficznej i uczyni ją bardziej bezpieczną. Realizacja działu: prace usługowe umożliwia uczniom samodzielne wykonywanie prac fotograficznych. W dziale tym oprócz umiejętności fotograficznych uczniowie nabywają umiejętności obsługi klienta, sporządzania dokumentów dotyczących wyceny pracy i sprzedaży wykonanej usługi. Program zajęć praktycznych może być realizowany w warsztatach szkolnych lub w usługowym zakładzie fotograficznym. Zajęcia powinny odbywać się na wydzielonych stanowiskach ćwiczeniowych. Uczniowie mogą pracować samodzielnie lub w 2-3 osobowych zespołach. Nauczyciel powinien pracować z kilkuosobową grupą uczniów. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt, materiały i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji. Podczas zajęć należy kształtować umiejętność samooceny pracy. Konieczne jest zachowanie korelacji między zajęciami praktycznymi i innymi przedmiotami zawodowymi. Wymaga to od nauczyciela (instru-ktora) znajomości całego programu nauczania.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Wprowadzenie do zajęć 8

2. Przygotowanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych 16

3. Wykonywanie zdjęć przedmiotów płaskich 24

4. Wykonywanie zdjęć przedmiotów trójwymiarowych 56

5. Wykonywanie zdjęć i obróbka obrazu technikami cyfrowymi 60

6. Wykonywanie zdjęć krajobrazowych i architektonicznych 40

45

7. Wykonywanie zdjęć portretowych 148

8. Wykonywanie zdjęć reportażowych 40

9. Wykonywanie zdjęć katalogowych i reklamowych 40

10. Wykonywanie zdjęć technicznych 32

11. Prace usługowe 144

Razem 608 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie umiejętności praktycznych może być dokonywane przez obserwację pracy uczniów podczas realizacji zadań. W procesie oceniania należy zwracać uwagę na prawidłowe wyko-nywanie zadań, a w szczególności na: dobór sprzętu do realizacji określonego zadania, kompozycję i aranżację planu zdjęciowego, poprawność wykonania zadania, estetykę prac, umiejętność usuwania nieprawidłowości i usterek pojawiających się

w trakcie pracy, prowadzenie prac w sposób bezpieczny. Kontrola i ocena poziomu i zakresu umiejętności praktycznych może być dokonywania za pomocą testów typu próba pracy. Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien być realizowany z uwzględnieniem obowiązującej skali ocen. Literatura Bavister S.: Fotografia cyfrowa. Praktyczny przewodnik. Wyd. Kluszczyński, Kraków 2001 Dederko W.: Warsztat techniczny artysty fotografa. COMUK, Warszawa 1985 Freeman M.: Fotografia studyjna. WNT, Warszawa 1993 Hedgecoe J.: Praktyczny kurs fotografii, ISBN 83-85767-14-2 Art. Books 1993 Iliński M.: Materiały i procesy fotograficzne. WAF, Warszawa 1989 Jirowiec J.: Technika mikrofotografii. WNT, Warszawa 1974 Kotecki A.: Fotografia czarno – biała. Poradnik zawodowy. Libra, Warszawa 1982 Kotecki A.: Fotografia barwna. Poradnik zawodowy. Libra, Warszawa 1982

46

Kotecki A.: Pracownia fotograficzna. WSiP, Warszawa 1984 Kotecki A., Nowak W., Rybarczyk I.: Obróbka barwnych materiałów światłoczułych w temperaturze podwyższonej. WF, Gdańsk 1991 Kotecki A., Kotecka J.: Pracownia fotograficzna. WSiP, Warszawa 1992 Kreyser R.: Błędy fotograficzne. AF, Warszawa 1971 Marchesi J.: Technika oświetlenia w fotografii. Warszawa 1993 McClealland D. Photoshop. Biblia. Wyd. RM, Warszawa 1999 McWhine A.: Fotografia. Podręcznik. Arkady, Warszawa 2001 Nelken M., Wójcik P.: Fotografuję sport. WNT, Warszawa 1987 Paśko J.R.: Z chemią przez fotografię jednobarwną. WNT, Warszawa 1989 Paśko J.R.: Z chemią przez fotografię barwną. WNT, Warszawa 1991 Paśko J.R., Bieniek P.: Chemia procesów fotograficznych. WSiP, Warszawa 2000 Spleda H.: Fotografia materiałów i przedmiotów. WNT, Warszawa 1979 Tuszko W.: Powiększanie fotograficzne. WAiF, Warszawa 1976 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

47