Miejsca pielgrzymkowe w Wielkopolsce

1

WARSZAWA

www.wielkopolska.travel

www.turystyka-kulturowa-wlkp.pl

Miejsca pielgrzymkowe w Wielkopolsce

Każdy region ma swoją Często-chowę. Wielkopolską „Częstochową” jest Licheń. Kiedys przyciągał pątników cu-downym obrazem Matki Bożej, dodatkową atrakcją jest największa w Polsce bazylika. Żywotność kultu zależy od bardzo wielu czynników, między innymi opiekunów miejsca kultu. W ostatnich czasach zma-lała ranga sanktuariów położonych nie-daleko Lichenia: Brdów, Skulsk, Kawnice. Wiele wielkopolskich „miejsc świętych” położonych jest z dala od uczęszczanych szlaków komunikacyjnych (Dąbrówka Kościelna, Żegocin, Tursko, Lutynia). Ko-ścioły z „cudownymi obrazami i figurami”

usytuowane są zwykle na wzgórzu, w oto-czeniu drzew (Brdów, Rokitno, Dąbrówka kościelna, Święta Góra pod Gostyniem). Bywają kościoły jakby ukryte (Tursko). Są też sanktuaria położone poza miastem, poza wsią (kościółek „Na Pólku” - dwa ki-lometry za Bralinem w kierunku Rychtala, Borek Wielkopolski).W Wielkopolsce mamy około pięćdziesię-ciu sanktuariów. Dzielą się one na pańskie, maryjne (jest ich najwięcej) i świętych. Większość z nich usytuowana jest na po-łudnie od Poznania. Niestety, ich rozpro-szenie powoduje, że trudno ułożyć trasy pielgrzymkowe.

Relikwiarz św. Wojciecha w gnieźnieńskiej katedrze,fot. Z. Schmidt

32

Sanktuaria Pańskie

Biezdrowo – Sanktuarium Świętego Krzyża

Kult Chrystusa Ukrzyżowanego w Biezdrowie sięga przełomu XV i XVI wieku. W kronice księdza Zielińskiego czytamy: „Krzyż znalazła niewidoma dziewczynka z Zakrzewa, która czerpiąc wodę z rzeki, żadną miarą nie mogła jej nabrać i gdy ręką macać poczęła, woda prysnęła jej na oczy, gdzie zaraz przejrzała i głos usłyszała: Bież zdrowo. Dziewczyna odebrawszy tak wiel-ką w widzeniu łaskę i obaczywszy krucyfiks promieńmi otoczony, z wielką radością do domu pobiegła i opowiedziała, jaka rzecz się stała”. Jak podaje tradycja, od momentu umieszczenia krucyfiksu w kościele, w Biez-drowie pojawili się pierwsi pielgrzymi. W latach międzywojennych XX wieku trady-cyjnie do Biezdrowa pielgrzymowali ludzie starzy. Od lat osiemdziesiątych do sanktu-arium przybywa głównie młodzież. Słynący cudami krucyfiks znaj-duje się w ołtarzu głównym. Kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża i św. Mikołaja był wielokrotnie przebudowywany. W 1784 roku dobudowano wieżę. Sto lat później

otrzymał on wystrój barokowy, a pod koniec XIX wieku wzniesiono dwie kaplice boczne: jedną poświęconą Przenajświętszej Rodzi-nie, drugą - św. biskupowi Stanisławowi. Nasilenie ruchu pielgrzymkowego obserwuje się w okolicach odpustu, czyli około 14 września - Podwyższenie Krzyża Świętego. Odpust trwa trzy dni. Do Biezdro-wa położonego sześć kilometrów na zachód od Wronek (kierunek Sieraków) można dojechać autobusem bezpośrednio albo do Ćmachowa, skąd trzeba przejść pieszo 1,3 kilometra.

Sanktuarium Świętego KrzyżaBiezdrowo 3, 64 – 510 Wronkitel. 67 254 72 01 lub 608 360 363www.parafia-biezdrowo.plarchidiecezja poznańska

Poznań - Sanktuarium Świętego Krzyża w katedrze

Katedra pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła w Poznaniu była przez kilka wieków miejscem kultu Krzyża Świętego. Zgodnie z dekretami wizytacyjnymi bisku-pa Wojciecha Tolibowskiego z roku 1600 był to krzyż drewniany, późnogotycki, który od 1522 roku znajdował się na bramie miejskiej wrocławskiej w Poznaniu. Ludność, która doznawała licznych łask, darzyła go szacun-kiem. A że był on narażony na zniewagę, biskup Florian Czartoryski polecił go prze-nieść do katedry, co nastąpiło 7 maja 1652 roku. Legenda mówi, że kiedyś przez bramę wrocławską prowadzono więźnia. A wtedy pan Jezus z krucyfiksu odezwał się: „Puśćcie go, on jest niewinny”. Krzyż umieszczono w kaplicy ro-dziny Górków (obecnie Świętego Krzyża) w ołtarzu z czarnego, sztucznego marmuru. Po bokach ołtarza znajdują się figury Matki Bożej i św. Jana. Biskup Czartoryski uznał krucyfiks za „cudowny”. Obecny krucyfiks wykonany został ze srebra, pozłacany, ale

wizerunek Chrystusa, drewniany, jest ciągle ten sam. Bazylika archikatedralna jest wi-domym znakiem pierwszego biskupstwa na terenach polskich. Ślady pierwszych świą-tyń (przedromańskiej i romańskiej) można oglądać w podziemiach dzisiejszej budowli, która ma charakter gotycki. Trójnawowa, z dwiema wieżami i przylegającymi do niej kaplicami barokowymi. W podziemiach warto zwrócić uwagę na domniemane gro-bowce Mieszka I i Bolesława Chrobrego, Kazimierza Odnowiciela i książąt wielko-polskich: Władysława Odonica, Przemysła I, Bolesława Pobożnego oraz ostatniego z Piastów wielkopolskich - króla Przemysła II. W prezbiterium późnogotycki ołtarz główny z 1512 roku - rzeźbiony i malowany polip-tyk, z dwiema parami ruchomych skrzydeł. Późnobarokowa ambona pochodzi z 1720 roku. Atrakcją katedry jest Złota Kaplica kipiąca bizantyjskim przepychem (projek-

tantem kaplicy i jej wystroju był Franciszek Maria Lanci). Znajdują się w niej sarkofagi Mieszka I i Bolesława Chrobrego wykonane przez Oskara Sosnowskiego, a po przeciwnej stronie ich posągi będące dziełem Christia-na Raucha.

Katedra Poznańska – Sanktuarium Świętego Krzyżaul. Ostrów Tumski 17, 61 - 109 Poznańtel. 61 852 96 42www.katedra.archpoznan.org.plarchidiecezja poznańskaKatedry nie wolno zwiedzać podczas mszy świętych i nabożeństw; wstęp bezpłatny, płat-ne zwiedzanie podziemi (od 1 listopada do końca marca podziemia są zamknięte)

Słupca - Sanktuarium Krzyża Świętego

Na południowym skraju miasta stoi kościół drewniany pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Leonarda. Wzniesiony w XVI wieku o konstrukcji zrębowej, oszalowany, jednonawowy z węż-szym i niższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie, stanowi wielką atrakcję tury-styczna na szlaku wielkopolskich kościołów drewnianych. Przy nawie dwie symetrycznie usytuowane kaplice: od południa poświę-cona jest Świętemu Krzyżowi, od północy – św. Leonardowi. W kaplicy Świętego Krzy-ża znajduje się ołtarz barokowy z gotyckim krucyfiksem, który w opinii katolików ucho-dzi za cudami słynący. Kościół ten został ustanowiony Sanktuarium Krzyża Świętego dla archidiecezji gnieźnieńskiej. Słupca to miasto powiatowe odda-lone około 20 kilometrów od Wrześni przy drodze do Konina..

Sanktuarium Świętego Krzyżaul. Sienkiewicza 11 , 62 – 400 Słupcatel. 63 275 19 71www.parleonarda.republika.plwww.slupca.witryna.info

Sanktuarium w Biezdrowie, fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy we Wronkach

Katedra w Poznaniu,fot. Z. Schmidt

54

Poznań – Sanktuarium Najświętszej Krwi Pana Jezusa

Kościół Najświętszej Krwi Chry-stusa nie wyróżnia się niczym szczególnym w szeregu kamienic przy ulicy Żydowskiej. Trudno się dziwić, przypomina on kamieni-cę. Jego historia sięga XVI wieku, kiedy to pojawiła się w mieście informacja o święto-kradztwie, jakie wydarzyło się w domu Świ-dów – Szamotulskich przy ulicy Żydowskiej. Kościół ma dwie kondygnacje. W krypcie podczas remontu znaleziono studzienkę, w której ponoć miano topić hostie. Woda czer-pana z niej po dziś dzień uchodzi za cudow-ną. Górna część kościoła stanowi przykład sakralnej regencji. Na szczególna uwagę zasługuje ołtarz główny z wyobrażeniami wszystkich osób Trójcy Świętej Sanktuarium Najświętszej Krwi Pana Jezusaul. Żydowska 34, 61 – 761 Poznańarchidiecezja poznańska

Sanktuaria Świętych

Gniezno – Sanktuarium św. Wojciecha

Darmo szukać w panteonie świę-tych Kościoła katolickiego postaci, która cie-szyłaby się uznaniem wśród tylu narodów, co on. Świętego Wojciecha czczą Polacy, Czesi, Węgrzy, Niemcy, Włosi, Francuzi... Niemal-że każdy etap jego życia mógłby stanowić kanwę osobnego filmu. Fakty i fikcja mie-szają się, a kruche ślady przeszłości ubarwia-ją legendy, hagiografie i tradycja. Wiadomo jednak, że szlak misyjny przyszłego świętego zaczął się i skończył w Gnieźnie. Również w Gnieźnie narodził się kult świętego, a przy-bycie do jego grobu Ottona III uznaje się za pierwszą oficjalną wielką pielgrzymkę. Od-tąd katedra gnieźnieńska była i jest narodo-wym sanktuarium kultu św. Wojciecha. Kościół katolicki czci św. Wojcie-cha 23 kwietnia (dzień męczeństwa) i 20 października (święto przeniesienia relikwii). Dzieje kultu św. Wojciecha nierozerwalnie wiążą się ze Wzgórzem Lecha, na którym od X wieku budowano kościoły. W podzie-miach współczesnej bazyliki można prześle-dzić historię gnieźnieńskich katedr: pierw-szej - Mieszkowej, romańskiej i gotyckiej. Obecna ma charakter gotycki - główny kor-pus uzyskał wygląd podobny do tej z począt-ku XV wieku. Jest to budowla trójnawowa, typu bazylikowego z ambitem. Nawę główną od prezbiterium oddziela łuk tęczowy, nato-miast od naw bocznych ostrołukowe arkady z połowy XIV wieku, z bogatą dekoracją rzeźbiarską. Do naw bocznych przylega 14 kaplic, dwie zakrystie, biblioteka i nowy ka-pitularz, a od zachodu 2 krypty przywieżowe i stary kapitularz. Wystrój wnętrza częścio-wo barokowy. Ołtarz główny zdobi srebrna trum-na z relikwiami św. Wojciecha. Przy końcu nawy w kruchcie południowej trzeba ko-niecznie zobaczyć portal z drugiej połowy XIV wieku wykonany ze sztucznego ka-

mienia. W portalu tym znajdują się słynne „Drzwi Gnieźnieńskie”, jeden z najcenniej-szych zabytków romańskich w Europie. W osiemnastu kwaterach przedstawione zosta-ły dzieje życia św. Wojciecha.

Bazylika archikatedralna pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Sanktuarium Świętego Wojciechaul. Kanclerza Łaskiego 9, 62 – 200 Gnieznotel. 61 428 40 80archidiecezja gnieźnieńskawww.archidiecezja.plzwiedzanie: w dni powszednie od godz. 9 do 17 (z wyjątkiem godz.12-13, kiedy odprawia-na jest msza św.;w kwietniu i październiku do godz.16), w niedziele i święta - w godz.13-14.30 oraz 16-17.30; grupy - wyłącznie z przewodnikiem, wstęp płatny; dodatkowe opłaty za oglądanie Drzwi Gnieźnieńskich, podziemi, wejścia na wieżę oraz dzwonów

Kalisz - Sanktuarium św. Józefa

Tradycja tego wyjątkowego na zie-miach Polski sanktuarium liczy już około czterysta lat. Przybywają tu pątnicy nie tylko z kraju, by modlić się przed „cudownym ob-

razem” Świętej Rodziny, pierwszym i jedy-nym koronowanym obrazem św. Józefa. Sanktuarium św. Józefa to kolegiata kaliska pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, która swoją architekturą wyróżnia się wśród miejscowych, starych kościołów. Początka-mi sięga XIII wieku. Dzięki fundacji arcybiskupa Ja-rosława Bogorii Skotnickiego świątynia w 1353 roku została przebudowana w stylu gotyckim. W 1783 roku kolegiata uległa zniszczeniu, zachowało się jedynie gotyckie prezbiterium, zakrystia i ołtarz z obrazem Świętej Rodziny. Zniszczoną część kościoła odbudowano w stylu późnobarokowym. Gospodarze bazyliki mniejszej (do tej god-ności kolegiatę podniósł Paweł VI) nie ukrywają, że magnesem przyciągającym katolików jest obraz Świętej Rodziny zwany najczęściej obrazem św. Józefa Kaliskiego. Tradycja mówi, że w 1673 roku podarował go kaliskiej kolegiacie łącznie z ołtarzem ni-jaki Stobienia, mieszkaniec wsi Szulec koło Kalisza. Było to jego wotum za doznane od św. Józefa łaski. Jest to obraz nieznanego ar-tysty, dość duży - 250 cm x 150 cm, malowa-ny farbami olejnymi na płótnie. Odpust przypada 19 marca, ale ruch piel-

Sanktuarium Najświętszej Krwi Pana Jezusa w Poznaniu, fot. Z. Schmidt

Bazylika w Trzemesznie, fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Gnieźnie

Sanktuarium w Kaliszu,fot. Z. Schmidt

76

grzymkowy trwa cały rok, zważywszy, że Kalisz leży na szlaku maryjnym. Przybywają tu żyjący jeszcze księża, którzy spędzili część swojego życia w Dachau, w kwietniu do św. Józefa zmierzają jego imiennicy, 1 maja od-bywa się Ogólnopolska Pielgrzymka Świata Pracy „Solidarność”. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi PannySanktuarium św. Józefapl. Św. Józefa 7, 62 – 800 Kalisztel. 62 757 58 22, fax 62 767 51 70www.swietyjozef.kalisz.pldiecezja kaliska

Mikorzyn – Sanktuarium Świętego Idziego

Kult św. Idziego w Polsce wiąże się głównie z Bolesławem Krzywoustym. Ksią-żę Władysław Herman i jego żona Judyta, księżniczka czeska, nie mogli doczekać się potomstwa. Wtedy biskup poznański Fran-ko doradził im, aby zwrócili się w modlitwie do św. Idziego. Małżonkowie wysłali umyśl-nych z darami do Francji. Wkrótce urodził się im syn Bolesław zwany Krzywoustym. Pątnicy modlą się przed naturalnej wielkości

figurą św. Idziego z łanią wykonaną z drew-na. Rzeźba pochodzi z XV wieku a jej au-torstwo przypisuje się Tilmanowi Reimen-schneiderowi z Osterrode. Odpust, który stanowi ukoronowanie ruchu pielgrzymko-wego, przypada 1 września. W każdy wtorek w kościele mikorzyńskim odprawia się spe-cjalne nabożeństwo. Ruch pielgrzymkowy trwa od wiosny do późnej jesieni. Do Mikorzyna, położonego przy szosie z Kępna do Grabowa nad Prosną, można dojechać autobusem PKS z Kalisza, Kępna lub Ostrzeszowa.

Parafia rzymsko-katolicka pw św. IdziegoMikorzyn 43, 63 - 600 Kępnotel. 62 781 84 21www.sanktuarium-idziego.pldiecezja kaliska

Pniewy – Sanktuarium Świętej Urszuli Ledóchowskiej

Święta Urszula Ledóchowska uro-dziła się w Austrii w 1865 roku, a zmarła w Rzymie 20 maja 1939 roku. Po pierwszej

wojnie światowej Ledóchowska postanowiła wrócić do kraju z sierotami polskimi, który-mi zajmowała się w Aalborgu. Na jej zlecenie kupiony został majątek w Pniewach. Szybko stał się on centrum religijnym i społecznym w Wielkopolsce. Dzisiejsze zabudowania klasztorne sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego w Pniewach w niczym nie przypominają pierwszych budynków ochronki św. Olafa, w których działała bł. Urszula Ledóchowska. Nietknięty został pokój, do którego przyszła błogosławiona wprowadziła się w 1923 roku.Do Pniew najlepiej dojeżdża się trasą A-2 z Poznania w kierunku Świecka. Klasztor urszulanek, siedziba władz zgromadzenia, usytuowany jest wzdłuż tej trasy u wylotu z miasta.

Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego - Świętej Urszuli Ledóchowskiejul. Św. Urszuli Ledóchowskiej 162 – 045 Pniewytel. 61 293 81 00 (55), fax 61 291 00 80 www.urszula.ovh.org, www.urszulanki.plarchidiecezja poznańska

Sanktuaria Maryjne

Biechowo - Sanktuarium Matki Boskiej Biechowskiej Najstarsza wzmianka o obrazie z Biechowa, słynącym cudami, pochodzi z roku 1695, kiedy w protokole wizytacyjnym napisano, że w „ołtarzu głównym, starożyt-nym, rzeźbionym i posrebrzanym znajduje się obraz Najświętszej Maryi Panny trzyma-jącej na ręce syna swego”. Obraz Matki Bożej Pocieszenia to wizerunek Maryi z Dzieciątkiem trzymanym na lewym ramieniu. W prawej dłoni dzierży jabłko (w XVIII wieku) lub brzoskwinię (w XV wiek). W pierwszej połowie XVII wieku obraz został przemalowany, o czym przeko-nano się w 1962 roku podczas konserwacji. Stwierdzono, że pod obecnym wizerunkiem, pochodzącym z 1632 roku, przypisywanego poznańskiemu artyście, Krzysztofowi Bogu-szewskiemu, znajduje się drugi obraz z XV wieku. Dotychczasowy wizerunek prze-niesiony na inny podkład, stanowi obecnie

Sanktuarium w Biechowie,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Biechowie,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Mikorzynie,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Pniewach,fot. Z. Schmidt

98

zasłonę starszego. Piętnastowieczny, dzieło szkoły bizantyjsko-włoskiej, wykonany jest temperą na lipowej desce.Sanktuarium opiekują się ojcowie paulini, którzy w klasztornym ogrodzie urządzili park pielgrzyma. Odpusty gromadzą naj-więcej pątników w dniu Zesłania Ducha Świętego i w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września). Dojazd autobusem z Wrześni, Miłosławia, Orzechowa, Krzykos (wysiąść trzeba na przystanku Biechowo wieś) lub z Wrześni, Miłosławia, Środy Wielkopolskiej i Pyzdr do Skotnik, a stamtąd 2 km do Bie-chowa. Jadąc samochodem szosą z Wrześni do Miłosławia, należy skręcić w Skotnikach w prawo, by dojechać do sanktuarium.

Klasztor OO. PaulinówBiechowo 12, 62-320 Miłosławtel. 61 438 28 87www.biechowo.paulini.plarchidiecezja gnieźnieńska

Gostyń - Święta Góra - Sanktuarium Matki Bożej Świętogórskiej Róży Duchownej

Od wieków wzgórze nieopodal Gostynia nazywano „Świętą Górą. Już w XI wieku zaznaczył się tu silny wpływ kultury chrześcijańskiej. Pierwszą datą historycz-ną zanotowaną w Archiwum Archidiece-zjalnym w Poznaniu jest rok 1468. Notatka mówi o istnieniu kaplicy Matki Bożej na Świętej Górze. Kult maryjny rozszerzał się tak szybko, że kaplica nie mogła pomieścić pielgrzymów... W dniu 3 marca 1512 roku ks. bp Jan Lubrański wydał dekret, który między innymi orzekał, że „(...) przez wła-sne badania i członków Komisji, na pod-stawie świadectw złożonych pod przysięgą, stwierdziłem: umarli wrócili do życia, cho-rzy i ułomni odzyskali zdrowie i siły, i wiele innych cudów, które trudno byłoby wyli-czyć...”. Dekret pozwalał na budowę kościoła

i szerzenie kultu maryjnego. Centrum sanktuarium stanowi obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i różą w dłoni umieszczony w ołtarzu głównym. Matkę i dzieciątko usytuował artysta jakby na balkonie przykrytym dywanem. Z bal-konu roztacza się widok na dwa krajobrazy utrzymane w barwach wschodzącego słoń-ca. Pejzaże te przedstawiają z jednej strony kościółek na Świętej Górze, z drugiej strony farę gostyńską i miasteczko. Dzieło niezna-nego malarza. Na obrazie widnieje data 1540 i inicjał S.B. Istnieją przypuszczenia, że jest to data przemalowania obrazu, ponieważ sama postać Matki Boskiej, układ i kolor szat, przypominają znacznie wcześniejszą sztukę bizantyjską. Obraz malowany na de-sce o wymiarach 103 X 140. W 1675 roku zaczęła się budowa nowego kościoła. Po śmierci fundatora, Ada-

ma Konarzewskiego, jego żona, Zofia z Opa-lińskich, kontynuowała dzieło męża, wzo-rując budowlę na kościele Santa Maria della Salute w Wenecji. Nieco później Pompeo Ferrari zaprojektował obok klasztor. Wnę-trze kościoła urzeka bogactwem wystroju i monumentalizmem. Wokół ośmiobocznej nawy głównej biegnie obejście z kaplicami. Nawę główną wieńczy kopuła Pompeo Fer-rari. Na jej ścianach sceny z życia św. Filipa namalowane przez malarza śląskiego Jerze-go Wilhelma Neunhertza. Jan XXIII wyróżnił Świętą Górę jako drugą po Częstochowie stolicę Maryjną w Polsce. Natomiast Paweł VI wyniósł sank-tuarium do godności Bazyliki Mniejszej. Uroczystości odpustowe obchodzi się kilka razy w roku: 2 lutego w święto Ofiarowania Pańskiego; w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, 26 maja - święto św. Filipa z Neri; 25 czerwca - Święto Matki Bożej Święto-górskiej, 29 czerwca - świętych apostołów Piotra i Pawła, 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 8 września - Święto Narodzenia Najświęt-szej Maryi Panny, 15 września - Święto Mat-ki Bożej Bolesnej, 7 października - Święto Matki Bożej Różańcowej (pierwsza niedziela października), 8 grudnia Święto Niepokala-nego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Dojazd na Świętą Górę jest prosty. Do Gostynia można dojechać pociągiem (Leszno - Jarocin) lub autobusem: z Pozna-nia 70 km, z Leszna 34 km, z Jarocina 37 km. Z centrum miasta do bazyliki ładny spacer (półtora kilometra). Samochodem osobo-wym można podjechać pod samą świątynię - wyjazd z centrum w kierunku Jarocina. Wokół sporo miejsc do parkowania.

Oratorium św. FilipaŚwięta Góra - Głogówko 15, 63-800 Gostyńtel. 65 572 00 14, 65 572 39 47fax 65 572 08 55www.filipini.gostyn.plarchidiecezja poznańska

Borek Wielkopolski - Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia

Początki kultu Matki Boskiej Po-cieszenia w Borku - Zdzieżu spowite są le-gendą. Mówi ona, że miejsce, w którym wy-budowano świątynię, słynęło z cudownego źródła. W 1390 roku miał przy nim odzy-skać wzrok ociemniały Jan Żołędnik ze wsi Borek. Legenda dodaje, że cudownie uzdro-wionemu ukazała się nieznajoma niewiasta, która miała zawołać: „Módlcie się i pracujcie na chwalę Bożą”. Świadkowie uznali, że była to Matka Boża. Przypadki uzdrowień we-dług przekazów ustnych powtarzały się i bu-downiczy wkomponował „cudowne źródło” wewnątrz kościoła, za głównym ołtarzem. Nieznany artysta namalował obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i wyrzeźbił pietę, do których przybywali liczni pątnicy. Źródło wyschło w latach pięćdziesiątych XX stule-cia. Obraz borecki przedstawia Mat-kę Bożą z Dzieciątkiem. Suknia jest koloru ciemnogranatowego z ornamentowaną, zło-coną bordiurą i czerwoną podszewką. Dzie-ciątko siedzące na lewym ramieniu, prawą dłonią o wyprostowanych palcach wskazuje na serce matki. Dziecko ubrane jest w czer-woną sukienkę. Jezus lewą ręką wspiera się na księdze. Matka pochylona jest nad Dzie-

Sanktuarium na Świętej Górze koło Gostynia,fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Gostyniu

Sanktuarium w Borku Wlkp.,fot. Z. Schmidt

1110

ciątkiem, ono zaś ma wzrok zadumany. Nad Madonną i Jezusem unoszą się dwaj anio-łowie podtrzymujący napis: „Ave Regina Caelorum Ave Domina Angelorum” (Witaj Królowo Nieba, witaj Pani Aniołów). Suknie aniołów w kolorze żółtawo-czerwonym. Ob-raz malowany temperą na desce cyprysowej o wymiarach 125 X 115 (kopie Matki Bożej Boreckiej można spotkać w kilkunastu ko-ściołach Wielkopolski). Zasłaniany jest dru-gim – „Zaślubiny Matki Boskiej ze świętym Józefem”. W 1635 roku rozpoczęto wznosić murowany kościół (czwarty z kolei). Kon-sekracja odbyła się w 1657 roku. W wieku XVIII świątynia była wielokrotnie rozbudo-wywana. Obecny kościół ma charakter bazy-likowy, trzynawowy, przy czym nawa środ-kowa jest dwa razy tak wysoka i szeroka, jak boczne. Prezbiterium jest nieco niższe i szer-

sze od nawy głównej. Nawy boczne tworzą ciągi kaplic. Generalnie w świątyni dominu-je wystrój późnobarokowy i wczesnoklasy-cystyczny. W prezbiterium późnobarokowy ołtarz główny, a w nim „cudami słynący ob-raz”. W bocznych ołtarzach między innymi obrazy pędzla Jana Gładysza oraz Franciszka Lekszyckiego. Najwięcej pielgrzymów gromadzi się w Borku Wielkopolskim na Zdzieżu 2 lipca w święto Nawiedzenia Matki Bożej. Odpust trwa pięć dni. Drugi odpust ważny dla pątników odbywa się 8 września w świę-to Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Dojazd do Borku koleją (trasa Leszno - Jarocin) lub autobusami PKS z Koź-mina, Jarocina i Gostynia. Miasto położone jest przy szosach: Leszno - Jarocin, oraz do Koźmina. Z centrum Borku do sanktuarium na Zdzieżu czeka turystów krótki spacer.

Borek WielkopolskiSanktuarium Matki Bożej Pocieszeniaul. Zdzież 1, 63 – 810 Borek Wielkopolskitel. 65 571 65 40www.parafia-borek.archpoznan.org.plarchidiecezja poznańska

Dąbrówka Kościelna - Sanktuarium Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej Początki kultu maryjnego w Dą-brówce Kościelnej sięgają okresu wojen pol-sko-szwedzkich, kiedy to na dębie rosnącym przy drodze do Gniezna zawisł wizerunek Matki Bożej. Z przekazów ustnych wynika, że przez wiele dni i nocy świecił niebieskim blaskiem. Na wieść o tym niezwykłym wyda-rzeniu zaczęła masowo przybywać do dębu okoliczna ludność. W XVII wieku można mówić o początkach ruchu pielgrzymkowe-go. Obecny kościół rozpoczęto budo-wać przed wybuchem drugiej wojny świato-wej, a zakończono w latach pięćdziesiątych. Nie ma w nim żadnych zabytków. Nie za-chował się też cudami słynący obraz, ten za-wieszony na dębie, będący swobodną kopią obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, jed-nak bez blizn na policzku, o łagodniejszym wyrazie twarzy... Obecny jest powojenną kopią (wcześniejsze spłonęły lub uległy zniszcze-niu w tragicznych okolicznościach) wyko-naną przez Leonarda Torwirta na dębowej desce w 1956 roku. Obraz umieszczono w ołtarzu głównym jakby w naturalnym oto-czeniu - rzeźbionych liści dębu, wijących się gałęzi, tak jak głosi tradycja. Odpusty: Wniebowzięcia Najświęt-szej Maryi Panny (15 sierpnia) i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września, prze-noszony na niedzielę). Sanktuarium leży na północny wschód od Poznania. Z Poznania do Dą-brówki Kościelnej (44 kilometry) jedzie się drogą w kierunku Skoków. Przed Skokami

skręcamy w drogę do Rejowca, która dopro-wadzi nas do sanktuarium. Z Gniezna przez Kiszkowo można dojechać do Dąbrówki Kościelnej autobusem PKS.

Sanktuarium Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej Dąbrówka Kościelna 29, 62-280 Kiszkowotel. 61 427 63 85www.dabrowkakoscielna.plarchidiecezja gnieźnieńska

Gniezno - Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia Pani Gniezna

Drugim sanktuarium w Gnieźnie, nieco młodszym od świętowojciechowego, jest Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia Pani Gniezna. Dzięki żonie – błogosławionej Jolencie (niektóre źródła podają Jolanta) - w 1259 roku Bolesław Pobożny sprowadził do Gniezna franciszkanów. Od pierwszego dnia szerzyli oni kult maryjny, którego centrum stał się ich kościół. Początkowo obiektem kultu była figura Maryi. Po pożarze świątyni

Sanktuarium w Dąbrówce Kościelnej,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Gnieźnie,fot. Z. Schmidt

Województwo

Pomorskie

Województwo

Zachodniopomorskie

Województwo

Lubuskie

Województwo

Opolskie

Województwo

Kujaw

sko-Pomorskie

GNIE

ZNO

KALI

SZ

LESZ

NO

MIK

ORZY

N

BIEZ

DROW

O

PNIE

WY

KONI

NBI

ECHO

WO

TULC

E

SKRZ

ATUS

Z

SKAL

MIE

RZYC

E

ROKI

TNO

TURS

KOBO

REK

WLK

P.

GÓRK

AKL

ASZT

ORNA

SAN

KTU

ARI

A M

ARY

JNE

OSTR

ÓWW

LKP.

1514

w 1613 roku, jej miejsce zajęły dwa obrazy: Matki Bożej Pocieszenia i wzorowany na Matce Boskiej Częstochowskiej. Wizerunek Matki Bożej Pocieszenia został uznany za cudowny, ponieważ modlący się przed nim wierni, doznawali licznych łask i uzdrowień. Obecny kościół ma charakter go-tycki. Najstarsze zachowane fragmenty bu-dowli pochodzą z końca XIII wieku. Wy-posażenie świątyni jest znacznie późniejsze (głównie XVIII wiek). Nieopodal klasztoru znajduje się Dolina Pojednania pięcioma dę-bami posadzonymi przez premierów państw środkowej i wschodniej Europy. Główne uroczystości odpustowe, które przyciągają najwięcej pielgrzymów, odbywają się 15 sierpnia.

Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia Pani Gnieznaul. Franciszkańska 12, 62 – 200 Gnieznotel. 61 426 15 56www.gniezno.franciszkanie.pl

Górka Klasztorna – Sanktuarium Maryjne

Górka Klasztorna to stare Sank-tuarium Matki Bożej na Krajnie. Położone jest na niewielkim wzniesieniu w zaciszu dębowego gaju na skraju dawnej Puszczy Krajeńskiej. Obraz czczony po dziś dzień namalowany został na lipowej desce. Ma-ryję widać w całej postaci. U stóp ma pół-księżyc odwrócony rogami ku górze. Matka Boża ubrana jest w czerwoną suknię i okryta zielonym płaszczem obramowanym bordiu-rą. Na lewej ręce trzyma Jezusa unoszącego prawą dłoń. W lewej ręce Dzieciątko dzierży kulę ziemską. Obraz ten znalazł się w Górce Klasztornej jeszcze przed rokiem 1680. W 1907 roku obraz barkowy spłonął. Obecny wizerunek to rekonstrukcja wykonana w 1945 roku przez J. Hoppena z Torunia. Do sanktuarium najlepiej dojeżdża się samochodem lub autokarem drogą nr

10 (Piła - Bydgoszcz), z której należy skrę-cić koło Wyrzyska do Łobżenicy. Na trasie kierunek do klasztoru jest oznakowany. Au-tobusem PKS dojeżdża się do Łobżenicy, a stamtąd dwa kilometry pieszego spaceru.

Misjonarze św. Rodziny – Sanktuarium MaryjneGórka Klasztorna, 89 – 310 Łobżenicatel. 67 286 77 48www.gk.msf.opoka.org.pldiecezja bydgoska

Licheń – Sanktuarium Matki Boskiej Licheńskiej

Historia Matki Boskiej Licheńskiej zaczyna się po bitwie narodów pod Lipskiem i wiąże się z barwnym życiorysem ziemia-nina Tomasza Kłossowskiego, który utracił majątek i trudnił się kowalstwem. Urato-wany z pożogi wojennej, jak głosi legenda, dzięki objawieniu Matki Boskiej, odnalazł jej wizerunek i zawiesił w lesie grąblińskim niedaleko Lichenia. Obraz namalowany był farbami olejnymi na modrzewiowej desce. Twarz Najświętszej Panny była pełna bole-snej zadumy, a zarazem uroku. Spod lekko opuszczonych powiek wyraziste oczy pa-trzyły na Białego Orła rozpostartego na jej piersi. Na złocistym płaszczu widoczne sym-bole męki pańskiej. U stóp orła widniał na-pis: „Królowa Polski udziela pokoju dniom naszym”. Świadczy to, że mogło powstać w okresie Konfederacji Barskiej, kiedy obowią-zywał ten właśnie styl malowania obrazów świętych. Po śmierci kowala o cudownym obrazie pamiętał tylko pasterz Mikołaj Si-katka urodzony w Grąblinie. Około 1850 roku zaczął opowiadać, że w pobliżu obrazu na sośnie ukazała mu się kilkakrotnie nad-zwyczajna kobieta. Ludzie się dziwili, ale pasterz pod przysięgą opowiedział o swoich spotkaniach z nieznajomą proboszczowi. Mikołaj miał wiele widzeń, podczas których

Matka Boska przekazywała mu swoje pro-roctwa. Według ks. Eugeniusza Makulskiego niektóre z nich zbieżne są z proroctwami w La Salette. Proroctwa dotyczą wojen, epi-demii... W 1852 roku wybuchła epidemia cholery i wtedy ludzie przypomnieli sobie o proroctwach, które przekazywał Mikołaj. Do wizerunku przeniesionego do specjalnie wybudowanej kapliczki zaczęli napływać chorzy i modlić się. Wtedy też odnotowa-no cudowne uzdrowienia. Rozmodlony lud rozpoczął starania, aby w miejscu objawień zbudować okazałą kaplicę. Władze kościelne zadecydowały inaczej, nakazały proboszczo-wi i hrabinie Izabeli Kwileckiej budowę ko-ścioła w pobliskim Licheniu. Tymczasem 22 września 1852 roku obraz został uroczyście przeniesio-ny do starego drewnianego kościółka, a po nabożeństwie poddany badaniom komisji diecezjalnej. Sześć lat później konsekrowa-

no nową, murowaną świątynię. Po drugiej wojnie światowej sanktuarium w Licheniu przeszło w ręce księży Marianów. W latach 1994 – 2004 z inicjatywy kustosza sanktu-arium – księdza Eugeniusza Makulskiego – wzniesiono nową świątynię, która swoimi rozmiarami budzi respekt. Bazylika zbudowana jest na planie krzyża. Kopuła zwieńczona krzyżem sięga wysokości 103,5 metra. Długość świątyni – 139 metrów, powierzchnia 23  000 metrów kwadratowych. W obiekcie znajduje się 365 okien i 52 otwory drzwiowe (tyle co dni i tygodni w roku). Projektantka Barbara Bie-lecka i jej współpracownicy na każdy ele-ment architektoniczny użyty przy budowie kościoła mają uzasadnienie symboliczne, najczęściej biblijne, ludowe lub historycz-ne. Jedni mówią o nowej bazylice: kicz, inni mdleją z zachwytu. Na pewno jest to budow-la postmodernistyczna, w której każdy może

Sanktuarium w Licheniu,fot. Z. Schmidt

1716

odnaleźć coś dla siebie. Robi na pątnikach wrażenie. Pytanie tylko, czy pasuje do ma-leńkiego obrazka Matki Boskiej Licheńskiej? Ruch pielgrzymkowy zaczyna się w Licheniu wczesną wiosną, a kończy póź-ną jesienią. Uroczyste odpusty: 6 lutego w dzień św. Doroty, patronki Lichenia, główny - 14 i 15 sierpnia, 26 sierpnia - odpust Matki Boskiej Częstochowskiej, odpust Matki Bo-żej Bolesnej obchodzony w niedzielę po 15 września, Matki Bożej Różańcowej obcho-dzony w pierwszą niedzielę października. Do Lichenia położonego 10 kilometrów na północ od Konina jedzie się droga wijącą się wśród pól i łąk. Z Konina zmierzamy w kierunku Sompolna, mijamy Morzysław, Laskowice i skręcamy w lewo. Do Lichenia można dojechać autobusem PKS z Konina lub Ślesina (7 kilometrów).

Sanktuarium Matki Bożej Licheńskiejul. Klasztorna 4, 62 – 563 Stary Licheńtel. 63 270 81 63, 63 270 81 42 fax 63 270 85 75www.lichen.plCentrum Informacji i Promocji Sanktuarium Maryjnego w Licheniutel. 63 270 81 96, 603 066 394, 605 843 635diecezja włocławska

Poznań - Sanktuarium Matki Bożej w Cudy Wielmożnej

Franiszkanie, chociaż cieszyli się protekcją u błogosławionej Jolenty i jej męża Bolesława Pobożnego oraz książąt Przemy-sławów I i II, w Poznaniu osiedlili się w po-czątkach XVII wieku. Kościół Braci Mniej-szych Konwentualnych, usytuowany na stoku góry pomiędzy zamkiem a rynkiem, należy do najpiękniejszych świątyń baroko-wych Poznania. Wszystkie ozdoby stanowią jakby dekorację dla pięknej kaplicy w lewej nawie bocznej, w której znajduje się łaska-mi słynący wizerunek Matki Bożej w Cudy Wielmożnej. Wystrój kościoła jest dziełem

Antoniego Swacha i jego brata Adama. Ołtarz wykonano z drewna heba-nowego, co uwypukla obraz Bogurodzicy umieszczony w niszy ołtarzowej, oprawiony w srebrną ramę. Obraz malowany temperą na desce lipowej ma tło utrzymane w tonacji zielonej, natomiast szata Matki Boskiej jest niebieska. Dzieciątko w czerwonej sukience w lewej ręce trzyma księgę, a prawą błogo-sławi. Obie twarze opalizują dobrocią. Obraz jest kopią wizerunku Matki Bożej w Borku Wielkopolskim. Namalowany w XVII wie-ku, nosi znamiona warsztatu poznańskiego. Według zapisków zakonnika podpisującego się Peccator, brat Tomasz Dybowski, fran-ciszkanin, kupił wizerunek za zgodą swoich przełożonych w 1666 roku od mieszczanina ze Śródki. On też zobaczył łzy na obrazie, a wkrótce rozeszła się po mieście wieść o cu-downych uzdrowieniach tych, którzy się u franciszkanów modlą.

Ojcowie franciszkanie Conv – Sanktuarium Matki Bożej w Cudy Wielmożnejul. Franciszkańska 2, 61 – 768 Poznańtel. 61 852 36 37www.poznan.franciszkanie.plarchidiecezja poznańskaMakieta dawnego Poznania, podziemia ko-ścioła oo.Franciszkanów (wejście od ulicy Ludgardy)

tel. 61 855 14 35www.makieta.poznan.plzwiedzanie codziennie od godz.9.30 do 19.15 (co 45 minut), wstęp płatny

Poznań - Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Kościół farny przyciąga swoim pięknem, muzyką (przez całe lato o godz. 12.15 organiści grają półgodzinne koncer-ty na słynnych organach romantycznych Ladegasta). Budowa świątyni z przerwami trwała niemalże pół wieku (1651 - 1705). Projektowali ją: Tomasz Poncino, Bartłomiej Wąsowski, Jan Cantenazzi i Pompeo Ferrari. Fara jest duchowym spadkobiercą gotyckiej kolegiaty pod wezwaniem św. Marii Magda-leny (drugie wezwanie parafii), która była zlokalizowana na terenie dzisiejszego Placu Kolegiackiego. Innym magnesem przyciąga-jącym nie turystów ale katolików, jest słyną-

cy cudami wizerunek Matki Bożej Nieusta-jącej Pomocy. Obraz uznany za „cudami słynący” jest kopią wizerunku Matki Boskiej pocho-dzącego prawdopodobnie z Krety. Obraz zdradza wypływy sztuki bizantyjskiej. Obec-na kopia to dzieło prof. Władysława Uklei z Gliwic. Został namalowany w 1952 roku. Matka Boska trzyma Dzieciątko na lewej ręce, prawą wskazując na Syna Bożego. Jezus spogląda ku górze i widzi aniołki ukazujące narzędzia męki krzyżowej. 17 czerwca 2010 roku Benedykt XVI podniósł farę do godności bazyliki mniejszej.

Fara PoznańskaParafia pod wezwaniem Matki BożejNieustającej Pomocy, św. Marii Magdalenyi św. Stanisława Biskupaul. Klasztorna 11, 61-779 Poznańtel. 61 852 69 50www.fara.archpoznan.org.plarchidiecezja poznańska

Poznań - Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej

Pierwszy kościół Dominikanów zbudowali w 1244 roku książęta wielkopol-scy Przemysław I i Bolesław Pobożny. Obec-ny kształt zawdzięcza on Janowi Catenazzie-mu. Jest to budowla jednonawowa. Przylega do niej kaplica Matki Bożej Różańcowej z XV wieku. Obecny kształt nadano jej na po-czątku XX wieku. W ołtarzu głównym kaplicy znajduje się pła-skorzeźba Matki Bożej Różańcowej ze św. Dominikiem i św. Katarzyną ze Sieny, która jest zasłaniana słynącym łaskami wczesno-barokowym wizerunkiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1631 roku, przybranym w 1648 roku srebrną sukienką i koronowanym w 1968 roku. Kult Maryi związany jest z cza-sami, kiedy kościołem jezuitów włodarzyli dominikanie.

Sanktuarium Matki Bożej w Cudy Wielmożnej w Poznaniu,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy- Poznańska Fara,fot. Z. Schmidt

1918

Dowodem specjalny przywilej od-pustowy nadany świątyni w roku 1258 przez papieża Aleksandra IV dla wszystkich wier-nych, biorących udział w nabożeństwach ku czci Najświętszej Maryi Panny.

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Bożej Pocieszeniaul. Szewska 18, 61 – 760 Poznańtel. 61 852 50 76, www.poznan.jezuici.plarchidiecezja poznańska

Rokitno – Sanktuarium Matki Boskiej Rokitniańskiej

Obraz Matki Boskiej Rokitniań-skiej przypomina portret młodej dziewczy-ny: spuszczone, półprzymknięte oczy, usta zamknięte i odkryte ucho (stąd przydomek „Matki Boskiej Cierpliwie Słuchającej”). Zdaniem historyków sztuki dzieło to po-chodzi z XVI wieku. Równocześnie twierdzą oni, że i ucho, i włosy, i muślinowa chusta z przykrywającym ją niebieskim welonem

zostały przemalowane później. Matka Boska ubrana jest w czerwoną szatę. Pierś Madon-ny - Dziewczyny zdobi Orzeł Biały z kości słoniowej. Obraz malowany jest na desce lipowej o wymiarach 40 x 27 cm. Obraz umieszczony jest w ołtarzu głównym bazyli-ki mniejszej. Świątynia została zbudowana w latach 1740 – 1762 według projektu królew-skiego architekta Karola Marcina Frantza. Dojazd do Rokitna autobusem lub samochodem. Jadąc z Poznania do Szcze-cina za Przytoczną skręcamy w lewo (jest drogowskaz Sanktuarium w Rokitnie - 2 ki-lometry). Autobusy PKS kursują do Rokitna z Przytocznej lub Międzyrzecza.

Sanktuarium Matki Boskiej RokitniańskiejRokitno 37, 66 – 341 Przytocznatel. 95 749 30 43,www.rokitno.orgdiecezja zielonogórsko-gorzowska

Skalmierzyce – Sanktuarium Matki Bożej Królowej Aniołów

W połowie drogi między Ostro-wem Wielkopolskim a Kaliszem znajduje się sanktuarium maryjne, w którym Skalmie-rzycka Królowa Aniołów - jak głosi tradycja - skutecznie wyprasza łaski dla przybywają-cych tu pielgrzymów. Obraz pędzla niezna-nego artysty o wymiarach 104 x 154 utrzy-many jest w tonacji złotobrązowej. Matka Boska trzyma Jezusa na lewej ręce, w prawej natomiast dzierży berło królewskiej władzy. Madonna ma twarz zatroskaną. Sukienki zdobiące Matkę i Dzieciątko, kute w srebrze, zdobione są motywami kwiatowymi. W tle postać Maryi i jej Syna otaczają aniołki. Ob-raz ten znajduje się w późnorenesansowej kaplicy wybudowanej w 1621 roku. Do Skalmierzyc można dojechać autobusami PKS z Kalisza i Ostrowa. Z Kali-sza prowadzi tutaj linia autobusu miejskiego. Ponadto istnieje możliwość dojazdu koleją: trasa Wrocław - Łódź - Poznań

Parafia pod wezwaniem św. Katarzyny -Sanktuarium Królowej Aniołówul. Ostrowska 1, 63 - 460 Nowe Skalmierzycetel. 62 762 12 48diecezja kaliska

Skrzatusz – Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej

Skrzatusz, choć nie tak znany jak Rokitno, szczyci się jednak wielowiekową tradycją i przyciąga katolików. Wieś ta w 1438 roku otrzymała przywileje zrównujące ją z Wałczem w prawach miejskich. Dla re-ligijnych dziejów Skrzatusza ważniejszy jest jednak rok 1575, kiedy do kościoła sprowa-dzono cudami słynącą figurę Matki Bożej. Znawcy twierdzą, że cudowna figura Matki Bożej Skrzatuskiej pochodzi z pierwszej po-łowy XV wieku. Wykonana jest z drewna lipowego i przedstawia Maryję trzymającą na kolanach ciało zdjętego z krzyża Jezusa. W 1680 roku Skrzatusz nawiedził Jan III Sobieski i prosił o zwycięstwo nad Turkami. Po sukcesie pod Wiedniem, w latach 1687 – 1694 pod okiem architekta Borejszy stanęła nowa świątynia – wotum wdzięczności. Dojazd autobusem PKS z Piły i Wałcza do samej wioski lub pociągiem do stacji Skrza-tusz odległej o 3 km od wsi. Z Wałcza należy jechać trasą na Dobino, z Piły trasą na Go-rzów przez Szydłowo. Parafia rzymsko-katolicka64 - 930 Skrzatusz 31tel. 67 216 11 30www.skrzatusz.koszalin.opoka.org.pldiecezja koszalińsko-kołobrzeska

Tulce – Sanktuarium Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Według tradycji Matka Boska w Tulcach objawiła się zwykłej wiejskiej dziewczynie. Niestety, bliższe dane i daty po-

zostają nieznane. Pochodzące z drugiej po-łowy XV wieku wota świadczą o łaskawości wizerunku, czyli figury Niepokalanej Pani. Rzeźba przedstawia Matkę Bożą z Dzieciąt-kiem na lewej ręce. W prawej dłoni trzy-ma berło. Cała postać jest lekko wygięta w kształcie litery „s”, co stanowi cechę rzeźb późnogotyckich. Lekko pochylona do przo-du głowa wywołuje wrażenie, że Maryja depcze głowę węża i sierp księżyca - symbol zmienności. Figurę otaczają trzy małe po-staci. Wpatrzone w Maryję i Jezusa nadają rzeźbie charakter błagalny. Historycy sztuki datują figurę około 1500 roku. Wykonano ja z drewna lipowego. Suknia Madonny jest brązowa i zdobiona złotym ornamentem. Wierzchnie okrycie stanowi srebrna szata w załamaniach przechodząca w błękit, mocno drapowana. Najwięcej pielgrzymek przybywa na odpust główny przypadający w niedzie-lę przed lub po 8 września. W dni poprze-

Sanktuarium w Rokitnie,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Tulcach,fot. Z. Schmidt

2120

dzające odpust przychodzą pielgrzymki stanowe: w środę - zakonnice, w czwartek - zespoły różańcowe, w piątek - członkowie wspólnot Odnowy w Duchu Świętym, w so-botę - członkowie ruchu „Pomocnicy Matki Kościoła”. Dojazd z Poznania, z Ronda Rataje autobusem gminnym do Kleszczewa (ok. 20 minut) lub PKS-em (trasa Poznań - Środa).

Parafia rzymsko-katolicka- Narodzenia Najświętszej Maryi Pannyul. Pocztowa 1, 63 - 004 Tulcetel. 61 879 87 75www.parafiatulce.plarchidiecezja poznańska

Tursko – Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej

Obraz „łaskami słynący” jest nie-wielki - jego wysokość wynosi zaledwie 37 cm. Madonna dzierży w prawej ręce berło, lewą zaś podtrzymuje Dziecię Jezus, zwró-cone twarzą do Matki. W tle spływa welon z kwiatami rozchodząc się w dwie strony. Górna część Obrazka wykończona jest udra-powaną kotarą w kształcie baldachimu. Wy-obrażenie Matki Zbawiciela nosi podpis w języku niemieckim - stylem gotyckim: „Sta-

rodawny łaskami słynący obraz błogosła-wionej Matki Bożej z Mariazell. Obok Matce Bożej towarzyszy Michał Anioł, wizerunek podobnej wielkości. Pomiędzy nimi widać małe wizerunki dziewic – męczennic Barba-ry i Katarzyny. Obrazki drzeworyty pokryte są srebrnymi i pozłacanymi sukienkami z otworami na twarze. Początkowo ta kompozycja obraz-ków została umieszczona w drewnianym kościele (parafia wzmiankowana jest w do-kumentach już w roku 1412), ale szybko roz-przestrzeniający się kult sprawił, że postano-wiono zbudować nową świątynię. Tursko to jedno z nielicznych sanktuariów, którego początek ściśle znamy. Budowę rozpoczęto w 1777 roku a ukończono w 1786.. Rozwój kultu zbiega się więc z utratą niepodległości. Tursko znalazło się pod zaborem pruskim. Stało się tym samym oazą polskości, do której przedzierali się przez zieloną granicę również Polacy z zaboru rosyjskiego. Zawsze było to sanktuarium prostego ludu. Do Turska można dojechać auto-busem PKS z Pleszewa na Blizanów, Bogu-sław. Jadąc drogą Poznań - Kalisz, skręcamy we wsi Bielawa (między Pleszewem a Gołu-chowem) do Turska (2 kilometry).

Parafia pod wezwaniem św. Andrzeja.Tursko 7, 63 – 322 Gołuchówtel. 62 761 52 51, 606 724 910www.sanktuariumtursko.cba.pldiecezja kaliska

Wieleń Zaobrzański – Sanktuarium Matki Bożej Ucieczki Grzeszników

Podanie ludowe głosi, że Matka Boża objawiła się na pniu lipowym w Wie-leniu pewnej pobożnej pasterce gęsi. Miej-sce to otoczono czcią. Z drzewa lipowego wyrzeźbiono figurę i postawiono na miejscu objawienia nad jeziorem, które nazwano Mariackim (obecnie Wieleńskim). Maryja wyraziła też pragnienie, aby wznieść w tym miejscu kościół. Początki kultu sięgają czasów przedcysterskich. Do najcenniejszych za-bytków świątyni należy cudami słynąca fi-gura Madonny z Dzieciątkiem wykonana z drewna lipowego - wysokość 1,2 m. Gotycka rzeźba pochodzi z XV wieku. Wieleń Zaobrzański to wieś niedaleko Prze-mętu. Położona w rynnie Jezior Przemęc-kich na Pojezierzu Leszczyńskim, w połowie drogi między Wolsztynem (18 kilometrów) a Wschową.

Wieleń - Nadodrzański Sanktuarium Matki Bożej Ucieczki Grzesznikówul. Cysterska 4Kaszczor, 64 – 234 Przemęttel. 65 549 90 89www.sanktuariumwielen.plarchidiecezja poznańska

Żegocin

Początki kultu maryjnego w Żego-cinie owiane są legendą, która głosi, że ob-raz „łaskami słynący” został tu przeniesiony z kościoła istniejącego kiedyś w pobliskim Łęgu. Pierwszy tutejszy kościół był drewnia-ny i spłonął w 1697 roku. Na jego miejscu

wybudowano w 1714 roku następny, rów-nież drewniany. Wnętrze kościoła jest baro-kowo - rokokowe. W ołtarzu tym znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem w stylu Matki Bo-żej Śnieżnej pochodzący z pierwszej połowy XVII wieku. Różnica polega na tym, że na wizerunku rzymskim Dzieciątko trzyma w ręce książkę, a na żegocińskim - jabłko. Ma-donna ubrana jest w ciemnozielony płaszcz, a Jezus - w czerwoną sukienkę. Koronę Ma-ryi podtrzymują anioły. Dojazd do Żegocina tylko auto-busem PKS z Pleszewa i Jarocina. Jadąc z Poznania w Jarocinie kierujemy się drogą numer 443 (kierunek Gizałki, Rychwał, Ko-nin). We wsi Grab skręcamy w prawo i do-jeżdżamy do wsi Pieruszyc, skąd skręcamy w lewo - do Żegocina.

Kościół pw. Wniebowzięcia NMPŻegocin 39, 63 – 304 Czermintel. 62 741 69 04diecezja kaliska

Propozycje tras jednodniowych z Poznania:1. Poznań – Pniewy – Rokitno2. Poznań – Dąbrówka Kościelna – Gniezno3. Poznań – Biechowo – Słupca –Licheń (stąd niedaleko do sanktuariów ma-ryjnych w Kawnicach, Skulsku i Brdowie)4. Poznań – Tulce – Biechowo 5. Poznań – Gostyń – Borek6. Poznań – Gostyń – Wieleń Zaobrzański – Górka Duchowna (można zboczyć do sank-tuarium maryjnego w Osiecznej)7. Poznań – Kalisz (nieopodal w Niedźwia-dach znajduje się sanktuarium maryjne) – Skalmierzyce (pod drodze z Poznania do Kalisza można zjechać do Goliny, Turska lub Żegocina, gdzie funkcjonują mniej zna-ne sanktuaria maryjne) 8. Poznań – Szamotuły – Lubasz – Górka Klasztorna – Skrzatusz

Sanktuarium w Tursku,fot. Z. Schmidt

Sanktuarium w Wieleniu Zaobrzańskim,fot. Z. Schmidt

2322

Informacje praktyczne

NOCLEGI

PoznańHotel Sheraton ***** ul. Bukowska 3/9, 60-809 Poznańtel. 61 655 20 00, fax 61 655 20 01www.sheraton.plHotel Safirul. Żmigrodzka 41/4960-171 Poznańtel. 61 867 37 11www.hotelsafir.plHotel Poznańskiul. Krańcowa 462-030 Lubońtel. 61 649 99 88fax 61 649 99 89Hotel Mercure **** (Accor Hotels) ul. Roosevelta 20, 60-829 Poznań tel. 61 855 80 00,fax 61 855 89 55 www.accorhotels.comHotel HP Park *** ul. Abpa Antoniego Baraniaka 7761-131 Poznań tel. 61 874 11 00, fax 61 874 12 00 www.hotelepark.plHotel Ibis Poznań Centrum ul. Kazimierza Wielkiego 23, 61-863 Poznań tel. 61 858 44 00, fax 61 858 44 44 www.ibishotel.com

Hotel Rzymski *** Al. Marcinkowskiego 22, 61-827 Poznań tel.61 852 81 21, fax 61 852 89 83 www.rzymskihotel.com.plHotel Meridian ul. Litewska 22, 60-605 Poznań tel. 61 656 53 53, 61 841 12 01 fax 61 656 55 26 www.hotelmeridian.com.plPensjonat Nasz Klubul. Woźna 10, 61-777 Poznańtel. 61 851 76 30, fax 61 851 66 81www.naszklub.plFusion Hostelul. Św. Marcin 66/72, 61-808 Poznań tel. 61 852 12 30, fax 61 853 46 0www.fusionhostel.plSchronisko Młodzieżowe TPD ul. Drzymały 3, 60-613 Poznań tel. 61 848 58 36, fax 61 849 09 82 www.schroniskotpd.d83.plSzkolne Schronisko Młodzieżowe „Hanka” ul. Biskupińska 27, 60-463 Poznań Strzeszyn tel. 61 822 10 63fax 61 840 71 28 www.schroniskahanka.comSzkolne Schronisko Młodzieżowe ul. Berwińskiego 2/3 60-765 Poznań tel. 61 866 40 40

Gniezno i okoliceHotel Awoul. Warszawska 32, 62-200 Gniezno tel./fax 61 426 11 97 www.hotel-awo.plHotel Cityul. Rynek 15, 62-200 Gnieznotel. 61/ 425 35 35, fax 61 425 37 37Hotel Gewertul. Paczkowskiego 2, 62-200 Gnieznotel. 61 428 23 75, fax 61 425 33 43www.gewert.gniezno.plHotel Lechul. Bł. Jolenty 5, 62-200 Gnieznotel. 61 426 23 85, fax 61 424 57 33www.hotel-lech.plHotel Mieszkoul. Strumykowa 2, 62-200 Gnieznotel. 61 426 46 25 www.hotelmieszko.gniezno.plHotel VictoriaŁubowo 13, 62-260 Łubowotel. 61 427 54 54, fax 61 427 51 36www.hotel-victoria.plSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Pocztowa 11, 62-200 Gnieznotel./fax 61 426 27 80

Kalisz i okoliceHotel Europa62 – 800 Kalisz, Al. Wolności 5tel. 62 767 20 31/33www.hotel-europa.plHotel Floraul. Wiatraki 3, 62-800 Kalisztel. 62 757 46 50www.hotel-flora.plHotel Calisia62 – 800 Kaliszul. Nowy Świat 1-3tel. 62 767 91 00, fax. 62 767 91 14www.hotel-calisia.pl

Hotel Seven ul. Częstochowska 77, 62-800 Kalisztel. 62 764 43 43www.hotelseven.pl

Szkolne Schronisko Młodzieżoweul. Handlowa 30, 62 – 800 Kalisztel. 692 066 942Hotel Granada ul. Wrocławska 93,63-400 Ostrów Wielkopolskitel. 62 738 73 10, fax 62 738 73 05www.hotelgranada.plHotel Dworekul. Kaliska 7/9, 63 – 500 Ostrzeszówtel. 62 730 95 50, fax 62 730 95 52www.dworek.net.plPałacyk w LisewieLisewo, 62-560 Skulsktel. 63 268 21 14www.palacyklisewo.plOśrodek Rekreacyjno-Sportowy “Lido” w Antoninieul. Wrocławska 6, 63-421 Przygodzicetel./fax 62 73 48 127; 609 198 426www.antonindomki.plPałac Myśliwski Książąt Radziwiłłów w Antoninieul. Pałacowa 1, Antonin, 63-422 Przygodzicetel. 62 734 83 00, 62 734 83 02www.chopin-antonin.plwww.ckis.kalisz.pl

Konin i okoliceHotel Pałacyk ****ul. 1 Maja 15A, 62 – 510 Konintel. 63 245 77 77, fax 63 246 60 10www.palacyk-konin.plHotel Konin**ul. 1 Maja 13, 62 – 510 Konintel. 63 243 76 00, fax 63 243 76 07www.hotelkonin.plSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Staffa 5, 62–505 Konin – Gosławicetel./fax 63 242 72 35www.schronisko-goslawice.plDom Noclegowy Ewa i Jan Goździkowiecul. Jaśminowa 4, 62-500 Konin - Wilków”tel. 63 241 45 08Domy Pielgrzyma „Arka” Recepcja ul. Klasztorna 4, 62-563 Lichen Starytel. 63 270 81 62, arka@lichen.pl

Kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa w Poznaniu,fot. Z. Schmidt Bazylika w Licheniu,

fot. Z. Schmidt

2524

Hotel Magdaul. Toruńska 27, 62-563 Licheń Starytel. 63 270 87 00www.hotelmagda.com.pl

W Licheniu można znaleźć pokoje w prywat-nych domach noclegowych:“Aga”, „Agro”, „Eugenia”, „Abba”, „Tomasz Kuznowicz”… Szczegóły na stronie: www.lichen.biz/noclegi.php

Leszno i okoliceHotel Akwawit ***ul. Św. Józefa 5, 64 – 100 Lesznotel. 65 529 37 81, fax 65 529 37 82www.akwawit.plPensjonat Ester***ul. Narutowicza 61 A, 64 – 100 Leszno tel. 65 529 10 25fax 65 529 10 28Hotel Wieniawa ***ul. Rynek 29, 64-00 Lesznotel. 65 528 50 50www.wieniawa.com.plGildingul. Szybowników 28, 64-100 Leszno tel./fax 65 529 44 34www.glidinghotel.plZamek SIMP Plac Zamkowy 1, 64-30 Rydzyna tel. 65 529 50 40, 65 529 50 26www.glidinghotel.plPałac w WitosławiuWitosław 1, 64-113 Osiecznatel. 65 535 05 96, 65 535 93 21www.apiherba.pl

Wieleń ZaobrzańskiOśrodek Wczasowy Krokuspl. Pielgrzymów 9Wieleń Zaobrzański, 64-234 Przemęttel. 65 549 90 21, 601 404 654Ośrodek Wczasowy „Turów”ul. Wczasowa 50Wieleń Zaobrzański, 64-416 Kaszczortel. 65 549 90 35, 65 549 93 38fax 65 549 90 95www.poltour.pl

Gostyń i okoliceKlasztor Filipinów na Świętej Górze63-800 Gostyńtel. 65 570 00 14www.filipini.gostyn.plHotel Cukropol **ul. Hutnika 14, 63-800 Gostyńtel. 65 572 01 60tel./fax 65 572 01 58www.cukropol.plZajazd „Pod Wiwatem”Krajewice 10563 – 800 Gostyńtel. 693 389 873, 65 572 07 47

Piła i okoliceHotel Gromada ***al. Piastów 15, 64-920 Piłatel. 67 351 18 00, fax 67 351 18 88 www.gromada.pila.plHotel Eliteul. Orla 67, 64-920 Piła tel./ fax 67 212 43 46Hotel Kwant al. Powstańców Wlkp.185, 64-920 Piłatel. 67 351 46 25, fax 67 351 44 67 www.hotelkwant.prv.plPensjonat ParkAl. F. Chopina 1, 64-920 Piłatel. 67 210 89 20, fax 67 210 89 30 www.pensjonatpark.pila.plPensjonat Na Skarpie ul. Wiosny Ludów 2, 64-920 Piłatel. 67 212 28 82

WągrowiecHotel „Pietrak” ****ul. Kościuszki 47, 62-100 Wągrowiectel. 67 262 86 07 , www.pietrak.plHotel Ośrodka Sportu i Rekreacjiul. Kościuszki 59, 62-100 Wągrowiec tel. 67 26 22 481, fax 67 26 85 336www.osir.wagrowiec.euOśrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy „Wielspin”ul. Jeziorna 16, 62-00 Wągrowiectel. 67 262 09 00, fax 67 262 57 88www.wielspin.pl

CzarnkówHotel Czarna Hanka ul. Kościuszki 106 64-700 Czarnków tel. 67 255 24 58 www.wpuszczy.plGościniec Śmieszek Śmieszkowo, ul. Wodna 13 64-700 Czarnków

Szamotuły, Wronki i okoliceHotel Maraton ul. Sportowa 6, 64-500 Szamotułytel. 61 292 19 61www.maraton.szamotuly.plSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Obornicka 12, 64-500 Szamotułytel. 61 293 20 89www.ssm-szamotyly.comPałac BoborówkoBoborówko, Parkowa 1, 64-500 Szamotułytel. 61 291 40 27

Hotel Olympicul. Leśna 15a, 64-510 Wronkitel. 67 254 55 00, fax 67 254 55 11www.hotel-olympic.pl

PniewyHotel Quartetul. Lwówecka 22, 62-045 Pniewytel. 61 29 38 500, fax 61 29 38 567www.hotelquarter.com.pl

Międzyrzecz i okoliceMotel i restauracja Jumarul. Waszkiewicza 69, 66-300 Międzyrzecztel. 95 741 10 92, www.moteljumar.plSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Pamiątkowa 17, 66-300 Międzyrzecztel./fax 95 741 27 82www.szkolneschroniskomlodziezowemiedzyr.szkolnictwa.plOlandia – Karina konferencji i wypoczynkuPrusim 5, 64-420 Kwilcztel. 61 29 15 379, tel. kom. 608 467 367www.olandia.pl

GASTRONOMIA

Poznań Restauracja Przy Bamberce Stary Rynek 2, 61-772 Poznań tel. 61 852 99 17 www.bamberka.com.plBrovaria Stary Rynek 73, 61-772 Poznań tel. 61 858 68 68/78, fax 61 858 68 69www.brovaria.plGreen Way- Bar Wegetariański ul. 23 Lutego 11, 61-741 Poznań (a także ul. Taczaka 2 i Zeylanda 3)tel. 61 582 52 41, www.greenway.webpark.plGospoda Pod Koziołkami Stary Rynek 95, 61-773 Poznań tel. 61 851 78 68 , fax 61 851 78 69www.podkoziolkami.plPieprz i wanilia ul. Murna 3a (róg ul. Koziej), 61-771 Poznań tel. 61 851 86 64, fax 61 855 35 40www.pieprzwanilia.pl

Katedra w Gnieźnie,fot. Z. Schmidt

2726

Restauracja Estella ul. Garbary 41, 61-869 Poznań tel. 61 851 71 22, fax 61 855 16 68www.estella.pl Sphinx ul. Św. Marcin 66/72, 60-807 Poznań tel. 61 852 53 62 , www.sphinx.poznan.plCocorico Cafe ul. Świętosławska 9, 61-840 Poznań tel. 61 852 95 29 www.cocorico.pl Weranda Caffeul. Świętosławska 10, 61-840 Poznań tel. 61 853 25 87 Zielona Weranda Cafeul. Paderewskiego 7tel. 61 851 32 90www.zielonaweranda.plCzekolada ul. Żydowska 29, 61-761 Poznań tel. 61 851 92 91 U Przyjaciół ul. Mielżyńskiego 27/29, 61-729 Poznań tel. 61 851 67 95, 609 838 803

GnieznoAmandaul. Chrobrego 1, 61-200 Gnieznotel. 61 428 28 31, fax 61 428 28 30Ratuszowaul. Chrobrego 40/41, 62-200 Gnieznotel./fax 61 424 32 23Europesjkaul. Dąbrówki 19, 62-200 Gnieznotel. 61 426 30 41, 426 30 35Gwarnaul. Mieszka I 16, 62-200 Gnieznotel./fax 061/ 426-16-16In CentroRestaurant & Pizza Barul. Rynek 10, 62-200 Gnieznotel. 61 428 26 14 Polskaul. Tumska 5, 62-200 Gnieznotel. 61 426 18 00Ristorante Italianoul. Tumska 12, 62-200 Gnieznotel. 61 426 14 97

Sphinxul. Chrobrego 4, 62-200 Gnieznotel. 61 426 13 73

Kalisz i okolice

Karafkaul. Górnośląska 10, 62-800 Kalisz tel. 62 767 86 60 www.cafekarafka.plPiwnica RatuszowaGłówny Rynek 20, 62-800 Kalisztel. 62 757 05 03Pięterko Staropolskaul. Zamkowa 12, 62-800 Kalisztel. 62 757 53 02www.centrum.pl/restauracjeRestauracja KTW Park Miejski 2, 62-800 Kalisztel. 62 764 29 46, fax 62 757 46 69www.restauracja-ktw.plPod Karocąul. Wrocławska 247, 62-800 Kalisztel. 62 768 74 47www.podkaroca.plBambus ul. Śródmiejska 31, 62-800 Kalisztel. 62 764 29 85Eldoradoul. Kościuszki 20, 63-500 Ostrzeszówtel. 62 730 37 87

Konin Restauracja Italia ul. Chopina 16, 62-510 Konintel. 63 242 13 25www.resitalia.konin.plGospoda Piwnicznaplac Wolności 11, 62-500 Konintel. 63 244 11 98 www.gospodapiwniczna.plSphinx ul. Chopina 18, 62-510 Konintel. 63 246 97 03 www.sphinx.plRady’s Restauracja Greckaul. Paderewskiego 8, 62-510 Konintel. 63 246 92 53

Living Roomul. Pałacowa 1, 62-510 Konintel. 63 211 33 80GrodzkaPl. Wolności 7, 62-510 Konintel. 63 244 12 33 www.grodzka.konin.plKresowiankaul. Kolska 55a, 62-510 Konintel. 63 244 52 45Pałacykul. 1 Maja 15a, 62-510 Konintel. 63 245 77 77

Piła i okoliceCarusoal. Piastów 15, 64-920 Piłatel. 67 351 18 44Nad Gwdąul. Browarna 19, 64-920 Piłatel. 67 351 00 20Cechowaul. Bydgoska 35, 64-920 Piłatel. 67 213 17 89Karczma Smocza Jamaul. Kilińskiego 2a, 64-920 Piłatel. 67 353 21 81www.karczmasmoczajama.pl

Młynul. Dąbrowskiego 4, 64-920 Piłatel. 67 212 42 62 lub 505 042 353www.restauracjamlyn.ovh.orgBrowarul. Bydgoska 35, 64-920 Piłatel. 67 213 17 89www.browar.pila.plRębajłoul. Kossaka 195, 64-920 Piła tel. 67 212 36 65, 67 213 70 78www.rebajlo.mini-max.biz

MiedzyrzeczPiastowskaul. Młyńska 366-300 Międzyrzecztel. 95 741 23 65

Feniksul. Chopina 1, 66-300 Międzyrzecztel. 95 741 76 60www.feniksmiedzyrzecz.cba.pl

Kościół w Rokitnie,fot. Z. Schmidt

Kalwaria Ujska,fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Pile

28

Informacja turystyczna

PoznańCentrum Informacji Turystycznej61-772 Poznań, Stary Rynek 59/60tel. 61 852 61 56, 61 855 33 79it@cim.poznan.pl

Centrum Informacji Miejskiej (CIM) – Arkadia61-816 Poznań, ul. Ratajczaka 44 (wejście od ul. 27 Grudnia)tel. 61 851 96 45, 61 856 04 54centrum@cim.poznan.pl

Filia CIM – Międzynarodowe TargiPoznańskie60-734 Poznań, ul. Głogowska 14tel. 61 869 20 84centrum@cim.poznan.pl

Filia CIM - Ławica – lotnisko60-189 Poznań, ul. Bukowska 285tel. 61 849 21 40lawica@cim.poznan.pl

Informacja i Usługi Turystyczne „Glob-Tour FB”60 - 801 Poznań, ul. Dworcowa 1tel. 61 866 06 67info@globtourfb.poznan.pl

Gniezno Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej62-200 Gniezno, ul. Rynek 14tel. 61 428 41 00info@szlakpiastowski.com.pl

KaliszCentrum Informacji Turystycznej62-800 Kalisz, ul. Zamkowatel. 62 598 27 31it@um.kalisz.pl

KoninCentrum Informacji Turystycznej62-510 Konin, ul. Dworcowa 2tel. 63 246 32 48biuro@lotmarina.pl

LesznoInformacja Turystyczna64-100 Leszno, ul. Słowiańska 24tel. 65 529 81 91, 65 529 81 92infotur@leszno.pl

Nowy Tomyśl Gminny Ośrodek Informacji64-300 Nowy Tomyśl, ul. Niepodległości 10tel. 61 44 23 806r.ratajczak@nowytomysl.pl

PiłaPowiatowy Punkt Informacji Turystycznej Kulturalnej i Sportowej64-920 Piła, al. Niepodległości 33/35tel. 67 210 94 80pit@powiat.pila.pl

PuszczykowoCentrum Ekoinfo62-040 Puszczykowo, ul. Poznańska 1tel. 61 633 62 83, 61 898 37 11promocja@puszczykowo.pl

Śrem Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego – Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości63-100 Śrem, ul. Okulickiego 3tel. 61 283 27 04unia@srem.com.pl WolsztynGminne Centrum Informacji w Wolsztynie64-200 Wolsztyn ul. Roberta Kocha 12atel. 68 347 31 04gci@wolsztyn.pl

Wydawca: Wielkopolska Organizacja Turystycznaul. 27 Grudnia 17/19, 61-737 Poznań

Tekst: Anna PlenzlerOpracowanie graficzne: Agencja Fotograficzna Studio-F, www.olszewskiphoto.pl

Zdjęcia na okładce: A. Łącki, Z. Schmidt, Arch. Starostwa Powiatowego w Gostyniu

ISBN: 978-83-61454-83-0Poznań 2012

wydawnictwo bezpłatne

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnegow ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013

FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ WIELKOPOLSKI

www.wielkopolska.travel

Czytnik kodów QR znajdziesz na www.odkoduj.com