Wprowadzenie do teorii stosunków międzynarodowych, metody

badawcze i modele eksplanacyjne. Czynniki kształtujące środowisko

międzynarodowe

międzynarodowe stosunki polityczne

• Pojęcie „stosunki międzynarodowe” w dwóch ujęciach: – dziedzina życia społeczeństw (rzeczywiste stosunki między ich uczestnikami) , – dziedzina badań lub dydaktyka (na poziomie akademickim) (dopiero około wieku XIX), gałąź wiedzy, czyli nauka o stosunkach międzynarodowych.

międzynarodowe stosunki polityczne

• DEFINICJA:

międzynarodowe stosunki polityczne to transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym. (T. Łoś-Nowak)

POLIARCHIZM jest rozumiany jako „rządy wielu podmiotów”, co nie oznacza "anarchizmu", czyli bezrządu panującego w środowisku międzynarodowym. Poliarchia, czyli wielość władz. Towarzyszy temu policentryzm, czyli wielość istniejących ośrodków oddziaływania, a działania żywiołowe przeważają nad działaniami zorganizowanymi.

międzynarodowe stosunki polityczne

• Międzynarodowe stosunki polityczne są częścią stosunków międzynarodowych.

• Międzynarodowe stosunki polityczne to współzależności transgraniczne związane z kształtowaniem się władzy i zakresem jej sprawowania.Pojęcie ‘polityka’ wywodzi się greckich terminów politike co znaczy „sztuka rządzenia państwem” oraz politea, terminu określającego organizację ludzką pozostającą pod określoną władzą, przede wszystkim państwową . Wśród wielu definicji polityki jedną z najsłynniejszych jest niewątpliwie definicja Maxa Webera: Polityka to dążenie do udziału we władzy lub wywierania wpływu na podział władzy, czy to pomiędzy państwami, czy też w obrębie państwa między grupami ludzi, jakie ono obejmuje.

Czy możliwa jest władza międzynarodowa?

• Władza jest to współzależność zapisana symbolicznie W = (a:b), (a:bc), ab:cd). (a:b) – relacja (o charakterze jednostronnej zależności) między jednostkami, np. premier - wicepremier; (a:bc) – relacja między jednostką a grupą, np. premier-rząd; (ab:cd) – relacja między grupami, np. pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, przy czym jedna strona podejmuje decyzję, druga ją wykonuje przy zachowaniu nadzoru ze strony organu (osoby) decydującej.

Lubomir W. Zyblikiewicz - zastanawiając się, czy w stosunku do 'władzy' można zastosować przymiotnik 'międzynarodowa' – stwierdza, że „dychotomiczny podział, przeciwstawiający sobie światy polityki międzynarodowej polityce wewnętrznej, jest już nie do utrzymania”

Teoria stosunków międzynarodowych

• Ogólna teoria stosunków międzynarodowych to usystematyzowany treściowo i formalnie system warunkowo sformułowanych twierdzeń wyjaśniających, które odnoszą się do funkcjonowania i ewolucji systemów międzynarodowych.

Teoria stosunków międzynarodowych

• Modele eksplanacyjne:

– model eksplanacji idealistycznej– model eksplanacji realistycznej– model eksplanacji behawioralnej– model eksplanacji postbehawioralnej

„Wielkie debaty”w nauce o stosunkach międzynarodowych

Paradygmaty teoretyczne

Klasyfikacja stosunków międzynarodowych

• kryterium CHRONOLOGICZNE:- okres historyczny (od starożytności do 1648 roku),

- okres klasyczny (od 1648 do Rewolucji październikowej 1917 r.),

- okres współczesny.

• kryterium FUNKCJONALNE:- stosunki rywalizacji,- stosunki współpracy (------ INTEGRACJA).

Cechy środowiska międzynarodowego

• POLIARCHIA• PLURALIZM• ZŁOŻONOŚĆ• ŻYWIOŁOWOŚĆ

* przyśpieszenie historyczne * systematyczny wzrost liczby uczestników życia międzynarod.; * globalizacja i wzrost współzależności m. stronami sm. * wyścig zbrojeń; * zmieniające się definicje i funkcje wojny; * rozszerzania się pojęcia bezpieczeństwa; * erozja państwowocentrycznej struktury stosunków międz. * zmierzch ideologii; * kształtowanie się nowego ładu międz.

Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe

• SYSTEMATYKA CZYNNIKÓW• Według kryterium czasowego czynniki stosunków międzynarodowych dzielimy na:

historyczne, aktualne i potencjalne. Odzwierciedlają one relacje między teraźniejszością a przeszłością i przyszłością oraz wskazują na sposoby ukierunkowania i wykorzystania tych związków.

• Według kryterium przestrzennego czynniki stosunków międzynarodowych dzielą się na: narodowe (lub państwowe) i międzynarodowe (lub pozanarodowe).

• Czynniki międzynarodowe można podzielić na podstawie ich zasięgu terytorialnego na: lokalne, regionalne, kontynentalne i globalne.

• Według kryterium strukturalnego wyodrębnia się czynniki obiektywne (materialne, rzeczywiste) i subiektywne (moralne, świadomościowe). Cz. obiektywne obejmują a) czynniki naturalne (człowiek, obszar, klimat, środowisko, zasoby naturalne) i czynniki b) stworzone przez człowieka (gospodarka, technika, systemy i partie polityczne). Cz. subiektywne obejmują idee, poglądy, koncepcje, doktryny, programy polityczne, religie.

Czynniki ‘warunkujące’ i ‘realizujące’

• Kryterium dynamiki i intensywności oddziaływań (inaczej siły i zasięgu):

– czynniki warunkujące procesy oddziaływań międzynarodowych (mają wpływ pośredni, bo tworzą przesłanki i warunkują procesy działań i oddziaływań podmiotów stosunków międzynarodowych);

– czynniki realizujące te procesy (mają wpływ bezpośredni, bo inicjują i organizują te procesy oraz je kontrolują).

Czynniki obu grup są współzależne.

Czynniki ‘warunkujące’ i ‘realizujące’ • Czynniki WARUNKUJĄCE :

1) geograficzne; 2) demograficzne; 3) narodowe; 4) ideologiczne; 5) religijne.

Ich działanie i wpływ przejawia się w dłuższych okresach czasu.

•Do grupy elementów REALIZUJĄCE:

1) ekonomiczno-techniczne; 2) militarne; 3) organizacyjno-społeczne; 4) osobowościowe.

Wpływ ujawnia się w krótszych okresach czasu.

Dynamika i intensywność wpływu tych czynników na stosunki międzynarodowe są zmienne: Wolniej i słabiej oddziałują czynniki warunkujące, które wpływają głównie na ewolucję stosunków międzynarodowych. Dynamika czynników realizujących jest większa podobnie jak ich intensywność, a ich oddziaływanie jest widoczne po krótszym czasie.

Formy stosunków międzynarodowych • Forma stosunków międzynarodowych stanowi obiektywnie

istniejący sposób uzewnętrzniania się struktury tych stosunków i ich treści.

Podstawową płaszczyznę działalności międzynarodowej stanowi szeroko rozumiana aktywność dyplomatyczna korzystająca z 4 form stosunków międzynarodowych. Są to:

1) dyplomatyczne misje specjalne, 2) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne (poselstwa i ambasady), 3) konferencje międzynarodowe, 4) organizacje międzynarodowe.

Ewolucję form stosunków międzynarodowych (2 tendencje):

a) formy doraźne przekształcały się w formy istniejące stale. b) formy dwustronne przekształcały się w formy wielostronne.

LITERATURA• L. W. Zyblikiewicz: Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina

naukowa [w:] E. Cziomer, L. Zyblikiewicz: Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych. Kraków 2000, s. 11-23.

• L. W. Zyblikiewicz: Metody badań stosunków międzynarodowych [w:] E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys… jw., s. 24-34.

• A. Gałganek: Geneza stosunków międzynarodowych i ich teoria [w:] W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.): Stosunki międzynarodowe, Wrocław 2000, s. 11-24.

• J. Bryła: Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe [w:] W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.): Stosunki… jw., s. 25-41.

• T. Łoś-Nowak: Stosunki międzynarodowe. Wrocław 1997, R I (Stosunki międzynarodowe), s. 11-19, R II (Teoria stosunków międzynarodowych), s. 20-29.

• R. Bierzanek: Współczesne stosunki międzynarodowe, Warszawa 1972, RII. Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe, s. 27-104.