Międzynarodowy Traktat o zasobach genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa

Dorota Nowosielska

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Konferencja „Nowe uregulowania prawne dotyczące zasobów genetycznych w rolnictwie”

Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy Balice, 22 października 2014

Plan Prezentacji Wstęp Podstawa prawna Cele Traktatu Instrumenty Traktatu Zakres Traktatu Zasady udostępniania –MLS/ SMTA Wnioski

• Żaden kraj nie jest samowystarczalny w zakresie zasobów genetycznych roślin,

• Wszystkie kraje zależne są od różnorodności genetycznej roślin pochodzących z innych krajów i regionów,

• Współpraca międzynarodowa i otwarta wymiana zasobów genetycznych są niezbędne dla bezpieczeństwa żywnościowego.

kukurydza pszenica

ziemniak

ryż

Podstawa prawna

Przyjęty na 31 sesji Konferencji FAO – 3 listopada 2001 r. Ratyfikowany przez 132 kraje, w tym UE. Polska Dziennik Ustaw z dnia 6 września 2006 nr 159 - poz. 1128 publikacja Międzynarodowego Traktatu, - poz. 1129 – Oświadczenie Rządowe w sprawie mocy

obowiązującej Międzynarodowego Traktatu.

Podaje się niniejszym do wiadomości, że dnia 15 października 2004 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował Międzynarodowy traktat, który wszedł w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 8 maja 2005 r.

Cele Traktatu

Ochrona i zrównoważone użytkowanie zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa oraz sprawiedliwy i równoprawny podział korzyści wynikających z ich użytkowania,

- realizowane zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej, na rzecz zrównoważonego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego.

Każda z Umawiających się Stron zapewnia zgodność swojego prawa ze zobowiązaniami określonymi w Traktacie.

Instrumenty Traktatu

Wielostronny System dostępu i podziału korzyści (MLS) zapewniający rolnikom, hodowcom i naukowcom ułatwiony, swobodny dostęp do materiałów genetycznych roślin, w oparciu o Standardową Umowę Przekazania Materiału (SMTA) zawierającą zobowiązanie do podziału korzyści,

Strategia finansowania i Fundusz Podziału Korzyści -

gwarancja, że odbiorcy materiałów dzielą się korzyściami uzyskanymi z ich wykorzystania z krajami, z których te zasoby pochodziły (kr. rozwijające się).

Instrumenty Traktatu

MLS powinien zawierać wszystkie zasoby roślinne wymienione w Aneksie I Traktatu, które są w domenie publicznej i pod kontrolą kraju - Strony Traktatu

Wielostronny System = Globalny Bank Genów (wirtualny)

Źródło: 2nd Sow 2010; Położenie geograficzne banków genów przechowywujących ponad10 000 obiektów (narodowe i regionalne banki genów – niebieski ; banki genów CGIAR centrów beżowy; Svalbard zielony)

MLS tworzą: •Strony Traktatu (kolekcje narodowych banków genów) •Naturalne i prawne osoby (kolekcje prywatne) •Kolekcje Art. 15 (CGIAR)

Zakres Traktatu

Traktat ułatwia dostęp do materiałów genetycznych oraz informacji o nich w ramach MLS do celów:

- badawczych, - hodowlanych - edukacyjnych w zakresie wyżywienia i rolnictwa, na co użytkownicy muszą wyrazić zgodę pobierając

materiał.

Zakres Traktatu

Wielostronny System dostępu i podziału korzyści MLS • Obejmuje 64 najważniejsze rodzaje bot. roślin

uprawnych, • 80 procent żywności pochodzenia roślinnego

pula globalnych zasobów genetycznych, • Umożliwia swobodny dostęp dla potencjalnych

użytkowników – krajów, które ratyfikowały Traktat.

Załącznik 1 Traktatu obejmuje 64 rodzaje bot. roślin

35 rodz. roślin uprawnych • Zboża: pszenica, jęczmień,

żyto, pszenżyto, owies, kukurydza, proso,

• ziemniaki, • rośliny warzywne: marchew,

fasola, groch, groszek, szparagi, rośliny kapustne, buraki, słonecznik,

• sadownicze: jabłoń, truskawka

29 rodz. roślin pastewnych • motylkowate, • trawy.

Zakres Traktatu

Zakres Traktatu

Ważne wyłączenia z aneksu 1: • wiele warzyw- np. pomidory, cebula, ogórek, dynie, • większość drzew i krzewów owocowych, winorośl,

oliwki, • główne gatunki o znaczeniu przemysłowym, np. tytoń,

chmiel, • trzcina cukrowa, • soja, • rośliny przyprawowe.

Mogą one zostać objęte Protokołem z Nagoi !

Zasady udostępniania .

Odbiorcy materiałów genetycznych otrzymanych z MLS zgadzają się na podział korzyści uzyskanych w wyniku ich stosowania poprzez mechanizmy:

- finansowe i - poza-finansowe - podziału korzyści ustanowione na

mocy Traktatu: - udostępnianie do MLS informacji wynikających z badań i hodowli

poprzez Globalny system Informacji Zasobów Genetycznych opisany w art.17 Traktatu,

- wymianę informacji, dostęp do technologii, partnerstwo w badaniach - art.13.2 Traktatu

Zasady udostępniania .

Rodzaje systemów płatności Normalny -

1,1% od sprzedaży brutto pomniejszony o 30% (tj. 0,77%),

Alternatywny (Art. 6.11. sMTA) -

Hodowca płaci 0,5 % rocznych przychodów ze sprzedaży nasion odmian danego rodzaju botanicznego, niezależnie, czy:

- zawierały one materiał pochodzący z MLS, czy nie, - dostępność nowych produktów jest ograniczona czy nie,

Opcja na okres 10 lat – odnawialna potem na 5 lat

-Wybór opcji musi być zgłoszony do Organu Zarządzającego Traktatu.

Zasady udostępniania .

SMTA -Standardowa Umowa Transferu Materiału jest umową cywilną między dostarczającym a użytkownikiem, która określa zasady i warunki, na których są przekazywane roślinne zasoby genetyczne.

Zasady udostępniania .

Zobowiązania dostawcy materiału (Art. 5 SMTA) Szybkie i bezpłatne udostępnienie materiału w ramach

MLS, pod warunkiem zawarcia SMTA, Udostępnianie wszystkich danych paszportowych oraz,

zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, wszelkich innych towarzyszących, opisowych, niezastrzeżonych informacji,

Dostęp do zasobów w trakcie procesu hodowlanego jest w gestii hodowcy,

Dostęp do zasobów chronionych prawem własności intelektualnej musi być zgodny z umowami międzynarodowymi oraz z przepisami krajowymi,

Dostawca musi okresowo informować Organ Zarządzający Traktatu o zawartych SMTA.

Zasady udostępniania .

Prawa odbiorcy materiału (Art. 6 SMTA) może wykorzystać materiał do badań, hodowli

lub celów edukacyjnych (szkoleń), może tworzyć nowe produkty z otrzymanego

materiału, wykorzystywać je i komercjalizować, nie może używać materiałów do innych celów,

wykraczających poza wyżywienie i rolnictwo.

Zasady udostępniania .

Zobowiązania odbiorcy materiału cd. Nie przejmuje praw własności intelektualnej do

materiału uzyskanego z MLS, Ma obowiązek udostępnianie do MLS (nie poufnych)

informacji będących wynikiem badań i prac hodowlanych przeprowadzonych na tym materiale,

Obowiązek wpłaty do MLS, jeżeli: - sprzedaje nowy produkt (odmianę) i ogranicza jego dostępność do dalszych badań lub hodowli,

Jeśli dalsza dostępność nie jest ograniczona, płatności są dobrowolne.

Zasady udostępniania .

Metody akceptacji SMTA SMTA pozwala na trzy rodzaje akceptacji: podpisanie umowy przez 2 strony (wersja papierowa),

"Click-wrap" - akceptacja dla zamówień internetowych,

akceptacja- "Shrink-wrap" (obecna praktyka) - kopia

SMTA jest w opakowaniu zaw. materiał i przyjęcie materiału przez odbiorcę oznacza akceptację SMTA.

Zasady udostępniania .

Trzecia strona SMTA - system wielostronny Zyski z transakcji powstałych zgodnie z SMTA

trafiają do Funduszu systemu wielostronnego, a nie do poszczególnych dawców,

Zyski są wykorzystywane są na projekty dedykowane ochronie zasobów genowych, wspierające dawców,

SMTA daje FAO prawo egzekwowania praw trzeciej strony poprzez: - arbitraż -rozwiązywanie problemów zgodności.

Praktyka – jak to działa?

• .

W MLS ~ 1.1 mln obiektów • CGIAR ~ 600,000 obiektów • Europa ~ 332,000 obiektów - 30.2% • Kanada ~ 100,000 obiektów Informacje na temat materiałów dostępne na

stronie internetowej Traktatu, krajowych stronach internetowych oraz Katalogu EURISCO.

Wciąż niskie wpływy do Funduszu z SMTA

Kraje które włączyły swoje zasoby genowe do MLS oraz notyfikowały ten fakt:

1. Armenia 2. Austria 3. Belgium 4. Brazil 5. Canada 6. Cyprus 7. Czech Republic 8. Egypt 9. Estonia 10. Germany 11. Italy 12. Jordan 13. Kenya 14. Lebanon 15. Madagascar 16. Malawi 17. Morocco

18. Namibia 19. Netherlands 20. Poland 21. Portugal 22. Romania 23. Rwanda 24. Senegal 25. Spain 26. Sudan 27. Sweden 28. Switzerland 29. United Kingdom 30. United Republic of Tanzania

Praktyka – jak to działa?

Praktyka – jak to działa

Protokół z Nagoi A Traktat

Protokół z Nagoi

Traktat

Dostęp do wszystkich zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy z wyłączeniem Aneksu 1

Do 64 rodz. bot. – Aneks 1 Traktatu – wyżywienie i rolnictwo

umowy Bilateralne, PIC, MAT SMTA/MLS

Podział korzyści -zgodnie z warunkami w MAT -do kraju – dostawcy materiału roślinnego

Zgodnie z SMTA - Do Fundusz Podziału Korzyści Traktatu

Zgodność - legislacja krajowa, punkty kontrolne, monitoring, sankcje

Brak legislacji krajowej ????

Koszty transakcyjne wysokie niskie

Obciążenia administracyjne

Spodziewane - ogromne

znikome

Wnioski

• MLS znacząco obniża koszty transakcji dotyczących wymiany roślinnego materiału genetycznego pomiędzy państwami,

• W przypadku wykorzystania materiału

hodowlanego pochodzącego z różnych państw do wytworzenia nowej odmiany, nie są potrzebne kosztowne, bilateralne umowy pomiędzy tymi krajami.

Wnioski

SMTA i MLS tworzą sprawnie działający system, mający na celu:

• zapewnienie rolnikom, hodowcom i naukowcom swobodnego dostępu do materiałów genetycznych roślin,

• generowanie korzyści uzyskanych z wykorzystania materiałów,

• Podział korzyści poprzez projekty z udziałem krajów, z których te zasoby pochodziły, (przede wszystkim kraje rozwijające się).

Wnioski

Wymiana materiału genetycznego roślin dla wyżywienia i rolnictwa na zasadach wypracowanych w ramach Traktatu jest kluczowa dla szeroko pojętej hodowli roślin, a w konsekwencji dla produkcji roślinnej i całego rolnictwa.

Dziękuję za uwagę