MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

30
MIASTA CZŁONKOWSKIE ZWIĄZKU MIAST POLSKICH WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 Zasoby i funkcjonowanie prof. SGH dr hab. Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

description

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZWIĄZKU MIAST POLSKICH WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 Zasoby i funkcjonowanie. prof. SGH dr hab. Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Page 1: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZWIĄZKU MIAST POLSKICH

WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zasoby i funkcjonowanie

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 2: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zadania z zakresu pomocy społecznej należą do najważniejszych wśród realizowanych przez samorząd terytorialny.

Waga i znaczenie tych zadań wynikają nie tylko z roli pomocy społecznej w rozwiązywaniu problemów społecznych

i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu, ale również z udziału wydatków na pomoc społeczną w budżecie gmin. Jak wykazało badanie, udział ten kształtuje sie niezmiennie

na bardzo wysokim poziomie.

Ożywienie gospodarcze i poprawa sytuacji na rynku pracy nie wpływają w istotny sposób na zmniejszenie skali wydatków

na pomoc społeczną.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 3: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Raport przedstawia zmiany w rozmiarach wydatków na pomoc społeczną oraz w stanie jej bazy w okresie realizacji badania, to jest od roku 1999,

ale ze szczególnym uwzględnieniem roku 2008, z którego pochodzą najnowsze dane.

W celu ograniczenie wpływu zmian w składzie badanej próby w wyniku analizy, ograniczono analizę do oceny sytuacji

w grupach miast określonych na podstawie kryterium liczby mieszkańców.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 4: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

W badaniu – podobnie jak w latach ubiegłych – dokonano pogrupowania miast według liczby mieszkańców.

Jedyna różnica polegała na tym, iż badaniu w roku 2008 nie uczestniczyło ani jedno miasto liczące sobie do 10.000 mieszkańców.

Wyróżnionych zostało zatem pięć grup:

grupa A – do 20.000 mieszkańców ( w praktyce miasta należą do grupy 10.001 – 20.000 mieszkańców)

grupa B – 20.001 – 50.000 mieszkańcówgrupa C – 50.001 – 100.000 mieszkańcówgrupa D – 100.001 – 200.000 mieszkańcówgrupa E – miasta o liczbie ponad 200.000 mieszkańców

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 5: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Struktura badanych miast wg. liczby mieszkańców w latach 2000 -2008 (w %)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

R o k L ic z b a m ie sz k a ń c ó w 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

N = 4 7 5 5 6 9 6 6 5 8 6 7 6 4 9 3 7 7 d o 2 5 t y s . 1 9 ,1 1 9 ,3 8 ,8 1 5 ,1 1 7 ,2 1 6 ,4 2 4 ,4 2 2 ,6 1 3 ,0 2 5 ,1 -5 0 t y s . 2 1 ,3 2 1 ,0 7 ,2 2 7 ,3 2 5 ,9 2 3 ,9 2 6 ,6 2 4 ,7 2 6 ,0 5 0 ,1 – 1 0 0 t y s . 2 3 ,4 2 5 ,8 1 8 ,7 2 7 ,3 2 9 ,4 2 9 ,8 2 1 ,9 2 4 ,7 2 9 ,9 1 0 0 ,1 – 2 0 0 t y s . 2 1 ,3 1 2 ,9 2 3 ,2 1 9 ,7 1 7 ,2 1 6 ,4 1 5 ,6 1 7 ,2 1 9 ,5 2 0 0 ,1 -3 0 0 t y s. 6 ,4 9 ,7 3 3 ,3 3 ,0 3 ,4 4 ,6 3 ,1 3 ,3 5 ,2 3 0 0 ,1 t y s. i w ię c e j

8 ,5 1 1 ,3 8 ,8 7 ,6 6 ,9 8 ,9 9 ,4 7 ,5 6 ,5

Page 6: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Struktura badanych miast w/g liczby mieszkańców w roku 2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

S y m b o l g r u p y

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w L ic z b a m ia st W o d se tk a c h

A d o 2 0 .0 0 0 8 1 0 ,4 B 2 0 .0 0 1 -5 0 .0 0 0 2 2 2 8 ,6 C 5 0 .0 0 1 -1 0 0 .0 0 0 2 3 2 9 ,9 D 1 0 0 .0 0 1 – 2 0 0 .0 0 0 1 5 1 9 ,5 E p o n a d 2 0 0 .0 0 0 9 1 1 ,7

O g ó łe m 7 7 1 0 0 ,0

Page 7: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Przeprowadzone przez Związek Miast Polskich badanie miało na celu uzyskanie odpowiedzi na pytanie,

jak funkcjonują zlokalizowane w miastach placówki środowiskowej półstacjonarnej oraz zakładowej pomocy społecznej.

W szczególności chodziło o ocenę warunków ich działania rozumianych jako środki materialne, którymi dysponują jednostki samorządu i pomocy społecznej,

dostępność infrastruktury pomocy społecznej (ośrodki pomocy, placówki zakładowe) oraz warunki zewnętrzne, definiowane przez najbardziej

dolegliwe problemy społeczne, których rozwiązywanie obliguje samorząd i jego instytucje, a wśród nich pomoc społeczną.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 8: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Inicjatywa Związku Miast Polskich dostarcza ważnego i potrzebnego materiału badawczego.

Badanie pozwala na:

1) ocenę zmian w zaangażowaniu poszczególnych grup miast w realizację celów pomocy społecznej

2) wskazanie problemów w realizacji spoczywających na miastach zadań pomocy społecznej

3) wskazanie obszarów, w których samorządy potrzebują wzmocnienia dzięki nowym mechanizmom finansowym i rozwiązaniom prawnym.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 9: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Pomoc społeczna w systemie zabezpieczenia społecznego: rola samorządu terytorialnego.

Pomoc społeczna nie powinna być traktowana jedynie jako zbiór działań o charakterze doraźnym, ale powinna być traktowana jako długookresowy,

celowo dobrany zbiór działań adresowanych do środowiska lokalnego w celu ograniczenia zakresu i głębokości wykluczenia społecznego

oraz zapobiegania temu ryzyku.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 10: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Prowadzenie tej długookresowej działalności – polityki pomocy społecznej jest uwarunkowane dysponowaniem aktualną diagnozą sytuacji społecznej

oraz wiedzą nt. oczekiwanych zmian tej sytuacji. Wykorzystuje się w tym celu wskaźniki, zarówno o charakterze

makrospołecznym, jak i pokazujące sytuację na terenie działania organów samorządu terytorialnego.

Do najbardziej istotnych wskaźników należą informacje o: strukturze mieszkańców według wieku, zwłaszcza o udziale

osób starszych w ogólnej liczbie mieszkańców, stopie bezrobocia czy odsetku osób niepełnosprawnych i niesamodzielnych w

lokalnej społeczności

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 11: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Projekt Związku Miast Polskich sprowadza się w istocie do zebrania wskaźników, pozwalających na określenie bieżącego stanu potrzeb w zakresie pomocy społecznej

i możliwości ich zaspokojenia, jak również na dokonanie porównań między poszczególnymi miastami.

Należy jednak pamiętać o tym, że zestaw informacji, który został poddany analizie nie ma kompletnego charakteru

i powinien być traktowany jedynie jako jedna z podstaw podejmowania decyzji o kierunkach rozwoju pomocy społecznej w

poszczególnych gminach.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 12: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zasoby systemu pomocy społecznej w miastach uczestniczących w projekcie.

Przez zasoby pomocy społecznej rozumie się środki finansowe, jakimi dysponuje ona na udzielanie świadczeń w formie środowiskowej,

półstacjonarnej i stacjonarnej(instytucjonalnej) oraz finansowanie swojej działalności; placówki będące w jej gestii wraz z ich wyposażeniem oraz

pracowników tych placówek, zajmujących sie organizacją, przyznawaniem i udzielaniem świadczeń, spełniających funkcje administracyjne oraz pomocnicze

W uproszeniu zatem o zasobach decydują posiadane aktywa finansowe, infrastruktura oraz kapitał społeczny

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 13: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zasoby finansowe

Przedmiotem badania była m.in. ocena skali wydatków na pomoc społeczną ponoszonych

przez jednostki samorzadu terytorialnego z własnego budżetu oraz z budżetu państwa.

Na wysokość wydatków pomocy społecznej w poszczególnych miejscowościach - poza różnicą wynikającą z realizacji dodatkowych zadań w miastach na

prawach powiatów- wpływają również inne czynniki:struktura demograficzna mieszkańców wg wieku, sytuacja gospodarcza w

regionie (stopa bezrobocia, odsetek osób długotrwale bezrobotnych), poziom rozwoju infrastruktury społecznej.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 14: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Udział wydatków na pomoc społeczną w wydatkach budżetu miasta ogółem wg wielkości miast w 2008 r (w %)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a lu d n o śc i Ś r e d n i u d z ia ł w y d a tk ó w n a

p o m o c sp o łe c z n ą

N a jn iż sz y u d z ia ł w y d a tk ó w n a

p o m o c sp o łe c z n ą

N a jw y ż sz y u d z ia ł w y d a tk ó w n a

p o m o c sp o łe c z n ą d o 2 0 .0 0 0 1 9 ,5 1 3 ,7 2 6 ,0 2 0 .0 0 1 -5 0 .0 0 0 1 3 ,2 3 ,3 2 2 ,0 5 0 .0 0 1 -1 0 0 .0 0 0 1 2 ,2 1 ,3 2 7 ,3 1 0 0 .0 0 1 – 2 0 0 .0 0 0 1 3 ,0 5 ,9 1 6 ,8 p o n a d 2 0 0 .0 0 0 1 1 ,3 7 ,0 1 8 ,9 O g ó ł b a d a n y c h m ia st

1 3 ,3

1 ,3

2 7 ,3

Page 15: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Poziom wydatków na świadczenia pomocy społecznej w przeliczeniu na jednego mieszkańca systematycznie wzrasta.

W roku 2008 osiągnął 397 zł, to jest ok. 2,6% więcej niż przed rokiem.

Wydatki budżetu miast na pomoc społeczną wzrosły w badanych ośrodkach (ich lista ulega corocznym zmianom) w latach 2000-2008

w przeliczeniu na jednego mieszkańca o 133,%%, podczas gdy wartość świadczeń w przeliczeniu

na jednego klienta pomocy społecznej zwiększyła się o 126,8%.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 16: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

PRZECIĘTNE WYDATKI NA POMOC SPOŁECZNA W BUDŻETACH BADANYCH MIAST W LATACH 2000-2008 w ZŁOTYCH)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i

2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

W y d a t k i b u d ż e t u m i a s t a n a p o m o c s p o ł e c z n ą n a 1 m i e s z k a ń c a o g ó ł e m

1 7 0

1 7 9

1 9 1

2 0 9

2 7 9

3 4 9

3 9 6

3 8 7

3 9 7

W a rt o ś ć ś w i a d c z e ń p o m o c y s p o ł e c z n e j w p rz e l i c z e n i u n a 1 p o d o p i e c z n e g o

1 1 8 5

1 3 1 2

1 4 3 8

1 1 2 5

1 2 7 1

1 4 9 7

1 8 2 7

2 1 8 7

2 6 8 8

W a rt o ś ć ś w i a d c z e n i a n a 1 ro d z i n ę k o rz y s t a j ą c ą z p o m o c y s p o ł e c z n e j

1 6 6 6

1 9 4 0

2 2 7 6

1 8 7 5

2 2 2 3

2 9 7 0

3 4 4 7

4 0 6 2

4 5 9 1

W a rt o ś ć ś w i a d c z e ń u d z i e l o n y c h w ra m a c h z a d a ń w ł a s n y c h n a 1 m i e s z k a ń c a

2 4

3 0

3 7

3 6

4 8

6 7

8 0

8 6

8 4

W a rt o ś ć ś w i a d c z e ń u d z i e l o n y c h w ra m a c h z a d a ń z l e c o n y c h n a 1 m i e s z k a ń c a

3 9

4 3

5 4

5 2

3 9

4 8

5 2

5 4

5 4

Page 17: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Wybrane wskaźniki obrazujące udział wydatków na pomoc społeczną i organizacje pozarządowe

w budżetach badanych miast w latach 2000 – 2008 ( w %)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

U d z ia ł n a k ł a d ó w n a p o m o c s p o ł e c z n ą w w y d a t k ac h b u d że t u m i a s t a

1 0 ,7

1 0 ,7

1 0 ,8

1 2 ,0

1 4 ,8

1 6 ,1

1 6 ,1

1 5 ,0

1 3 ,3

W y d a t k i n a w s p a r c i e d z i a ła ń o r g a n iz a c j i p o z a rz ą d o w y c h w o g ó l n y c h w y d a t k ac h n a p o m o c s p o ł e c z n ą

1 ,0

1 ,0

1 ,5

1 ,4

1 ,3

1 ,5

2 ,1

1 ,8

2 ,8

Page 18: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zasoby kadrowePodstawowe wskaźniki dotyczące sytuacji kadrowej

w pomocy społecznej w badanych miastach w latach 2000–2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

L ic z b a p ra c o w n ik ó w so c ja ln y c h w p rz e lic z e n iu n a 1 0 t y s . m ie sz k a ń c ó w

4 ,0

4 ,1

4 ,3

4 ,3

4 ,3

4 ,2

4 ,5

4 ,5

5 ,0

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w p rz y p a d a j ą c y c h n a 1 p ra c o w n ik a so c ja ln e g o

2 6 9 8

2 5 6 4

2 4 9 0

2 4 5 7

2 4 2 4

2 4 6 8

2 3 7 0

2 2 3 0

2 1 0 6

L ic z b a o só b św ia d c z ą c y c h u s łu g i o p ie k u ń c z e w p rz e lic z e n iu n a 1 0 .0 0 0 m ie sz k a ń c ó w

8 ,5

6 ,4

6 ,4

6 ,2

6 ,9

7 ,4

8 ,2

9 ,3

8 ,6

L ic z b a o rg a n iz a c ji p o z a rz ą d o w y c h d z ia ła ją c y c h w se k to r z e p o m o c y sp o łe c z n e j n a 1 0 .0 0 0 m i e sz k a ń c ó w

3 ,6

3 ,3

7 ,0

7 ,0

7 ,0

7 ,5

7 ,0

9 ,8

1 0 ,0

Page 19: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Infrastruktura pomocy społecznej

Przez infrastrukturę pomocy społecznej rozumiana jest w niniejszym badaniu przede wszystkim sieć placówek zamkniętych i półotwartych,

realizujących zadnia wynikające z ustawy o pomocy społecznej.

Do placówek półotwartych należą dzienne domy pobytu oraz ośrodki wsparcia, natomiast do zamkniętych – wszystkie typy domów pomocy społecznej .

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 20: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Potencjał organizacyjny miejskiego systemu pomocy społecznej w latach 2000-2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

Liczba miejsc w domach pomocy społecznej w przeliczeniu na 10 tys . mieszkańców

1 7 ,6

1 6 ,7

2 1 ,2

2 0 ,2

2 6 ,4

1 9 ,8

2 0 ,4

1 9 ,8

2 1 ,9

W ielkość popytu na miejsca w domach pomocy społecznej w s tosunku do ich podaży w %

1 2 1 ,0

1 5 1 ,0

1 3 1 ,1

1 4 2 ,9

1 2 0 ,2

1 1 1 ,0

1 1 8 ,6

1 1 5 ,0

1 2 7 ,2

Liczba miejsca w ośrodkach wsparci a w przeliczeniu na 10 tys . mieszka ńców

1 4 ,5 2 0 ,0 2 1 ,0 2 4 ,7 2 5 ,7 2 5 ,7 2 8 ,7 2 5 ,7 2 4 ,0

Liczba miejsc w środowiskow ych domach samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi w przeliczeniu na 10 tys mieszkańców

4 ,9

6 ,1

4 ,7

5 ,7

6 ,2

7 ,1

6 ,0

6 ,5

6 ,1

Liczba miejsc w domu dziennego pobyt u dla samotnych seniorów w przeliczeniu na 10 tys . mieszkańców

1 0 ,0

1 1 ,2

1 0 ,4

1 1 ,8

1 4 ,8

1 5 ,6

1 6 ,0

1 3 ,0

1 2 ,2

Liczba miejsc w w arsztatach terapii zajęciowej w przeliczeniu na 10 tys . mieszkańców

6 ,7

7 ,1

6 ,5

7 ,7

7 ,3

7 ,8

8 ,1

9 ,1

8 ,5

P oziom zaspokojenia potrzeby schronienia – wielkość popytu w s tosunku do podaży miejsc w placówkach dla bezdomnych w %

5 7 ,1

1 0 2 ,1

6 3 ,6

6 0 ,3

6 7 ,4

5 9 ,7

6 3 ,4

7 2 ,8

6 3 ,7

Page 21: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Struktura wydatków na pomoc społeczną

Struktura wydatków na pomoc społeczną jest wypadkową dwóch czynników:

rozpoznawanych i uznanych za ważne ze względów społecznych potrzeb słabszej ekonomicznie i społecznie części mieszkańców

nacisku innych grup mieszkańców na zaspokojenie ich specyficznych potrzeb

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 22: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zadania własne i zlecone w budżecie pomocy społecznej w miastach w latach 2000-2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w Z a d a n ia w ła sn e g m in y w % d o 2 0

ty s . 2 0 ,1 – 5 0 ty s

5 0 ,1 – 1 0 0 ty s

1 0 0 ,1 – 2 0 0 ty s .

2 0 0 ,1 - 3 0 0 ty s

p o n a d 3 0 0 ty s

o g ó łe m

2 0 0 0 3 2 ,8 3 4 ,6 3 8 ,8 4 1 ,8 4 2 ,8 4 7 ,8 3 8 ,4 2 0 0 1 3 4 ,8 4 0 ,6 3 7 ,4 5 0 ,3 3 9 ,3 4 2 ,4 3 9 ,9 2 0 0 2 2 9 ,0 3 3 ,9 4 3 ,3 3 9 ,9 4 0 ,7 4 5 ,9 3 8 ,5 2 0 0 3 3 5 ,2 4 1 ,3 3 9 ,5 4 1 ,8 4 4 ,5 5 0 ,3 4 0 ,8 2 0 0 4 5 4 ,3 5 9 ,1 6 5 ,4 6 0 ,4 7 1 ,0 7 0 ,1 6 1 ,5 2 0 0 5 5 7 ,9 5 6 ,6 7 0 ,5 7 2 ,6 7 4 .7 7 6 ,3 6 6 ,3 2 0 0 6 6 1 ,6 5 9 ,6 7 2 ,5 7 4 ,7 8 1 ,4 7 3 ,7 6 6 ,7 2 0 0 7 6 9 ,6 6 0 ,0 6 4 ,7 6 7 ,4 7 2 ,1 7 1 ,3 6 7 ,1 2 0 0 8 5 8 ,1 6 3 ,6 7 0 ,2 6 6 ,5 7 0 ,1 - 6 6 ,4

Page 23: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zadania własne i zlecone w budżecie pomocy społecznej w miastach w latach 2000-2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w Z a d a n ia z l e c o n e w % d o 2 0

ty s . 2 0 ,1 – 5 0 ty s

5 0 ,1 – 1 0 0 ty s

1 0 0 ,1 – 2 0 0 ty s .

2 0 0 ,1 - 3 0 0 ty s

p o n a d 3 0 0 ty s

o g ó łe m

2 0 0 0 6 7 ,2 6 5 ,4 6 1 ,2 5 8 ,2 5 7 ,2 5 2 ,2 6 1 ,6 2 0 0 1 6 5 ,2 5 9 ,4 6 2 ,6 4 9 ,7 6 0 ,7 5 7 ,6 6 0 ,1 2 0 0 2 7 1 ,0 6 6 ,1 5 6 ,7 6 0 ,1 5 9 ,3 5 4 ,1 6 1 ,5 2 0 0 3 6 4 ,8 5 8 ,7 6 0 ,5 5 8 ,2 5 5 ,5 4 9 ,7 5 9 ,2 2 0 0 4 4 5 ,6 4 0 ,9 3 4 ,6 3 9 ,6 2 9 ,0 2 9 ,9 3 8 ,4 2 0 0 5 4 2 ,1 4 3 ,4 2 9 ,5 2 7 ,4 2 5 ,3 2 3 ,7 3 3 ,7 2 0 0 6 3 8 ,4 4 0 ,4 2 7 ,5 2 5 ,3 1 8 ,6 2 6 ,3 3 3 ,3 2 0 0 7 3 0 ,4 4 0 ,0 3 5 ,3 3 2 ,6 2 7 ,9 2 8 ,7 3 2 ,9 2 0 0 8 4 1 ,9 3 6 ,4 2 9 ,8 3 3 ,5 2 9 ,9 3 3 ,6

Page 24: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zadania własne i zlecone w budżecie pomocy społecznej w miastach w latach 2000-2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w W a rto ść śa iw d c z ę ń w ra m a c h z a d a ń w ła sn y c h n a 1 m ie sz k a ń c a w z ł

d o 2 0 ty s .

2 0 ,1 – 5 0 ty s

5 0 ,1 – 1 0 0 ty s

1 0 0 ,1 – 2 0 0 ty s .

2 0 0 ,1 - 3 0 0 ty s

p o n a d 3 0 0 ty s

o g ó łe m

2 0 0 0 2 4 ,0 2 3 ,0 2 6 ,0 2 7 ,0 2 1 ,0 2 1 ,0 2 4 ,0 2 0 0 1 3 1 ,0 2 5 ,0 2 6 ,0 5 2 ,0 2 1 ,0 2 4 ,0 3 0 ,0 2 0 0 2 2 5 ,0 3 0 ,0 5 8 ,0 3 8 ,0 2 8 ,0 3 2 ,0 3 7 ,0 2 0 0 3 3 2 ,0 3 9 ,0 3 4 ,0 3 8 ,0 3 1 ,0 3 5 ,0 3 6 ,0 2 0 0 4 3 8 ,0 4 7 ,0 5 0 ,0 6 0 ,0 3 8 ,0 4 7 ,0 4 8 ,0 2 0 0 5 4 3 ,0 6 8 ,0 6 9 ,0 9 0 ,0 5 7 ,0 6 0 ,0 6 7 ,0 2 0 0 6 6 3 ,9 7 4 ,4 8 7 ,7 8 2 ,1 8 3 ,0 1 1 3 ,0 8 0 ,0 2 0 0 7 4 3 ,1 5 5 ,6 8 1 ,2 7 7 ,1 1 3 1 ,2 1 0 2 ,7 8 6 ,4 2 0 0 8 4 0 ,6 8 3 ,9 7 1 ,2 1 0 2 ,2 1 2 3 ,4 8 4 ,1

Page 25: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Zadania własne i zlecone w budżecie pomocy społecznej w miastach w latach 2000-2008

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w W a rto ść św ia d c z e ń w ra m a c h z a d a ń z le c o n y c h n a 1 m ie sz k a ń c a w z ł

d o 2 0 ty s .

2 0 ,1 – 5 0 ty s

5 0 ,1 – 1 0 0 ty s

1 0 0 ,1 – 2 0 0 ty s .

2 0 0 ,1 - 3 0 0 ty s

p o n a d 3 0 0 ty s

o g ó łe m

2 0 0 0 4 6 ,0 4 2 ,0 4 1 ,0 3 8 ,0 2 9 ,0 2 3 ,0 3 9 ,0 2 0 0 1 5 5 ,0 3 7 ,0 4 4 ,0 4 8 ,0 3 4 ,0 3 3 ,0 4 3 ,0 2 0 0 2 6 1 ,0 5 7 ,0 6 0 ,0 5 2 ,0 4 1 ,0 3 6 ,0 5 4 ,0 2 0 0 3 6 0 ,0 5 4 ,0 5 3 ,0 5 1 ,0 3 8 ,0 3 2 ,0 5 2 ,0 2 0 0 4 5 1 ,0 4 3 ,0 3 3 ,0 4 4 ,0 1 6 ,0 1 6 ,0 3 9 ,0 2 0 0 5 4 4 ,0 8 8 ,0 4 2 ,0 3 6 ,0 1 7 ,0 1 6 ,0 4 8 ,0 2 0 0 6 3 2 ,2 7 3 ,9 4 0 ,8 3 6 ,8 1 7 ,4 4 4 ,1 5 1 ,6 2 0 0 7 1 9 ,7 7 9 ,1 6 2 ,6 5 2 ,1 4 7 ,4 4 0 ,2 5 4 ,4 2 0 0 8 7 1 ,7 4 8 ,1 3 6 ,4 6 4 ,0 7 6 ,1 5 4 ,2

Page 26: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Udział wydatków na poszczególne zadania pomocy społecznej w 2008 r. według wielkości miast (w %)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w w ty s . W y sz c z e g ó ln ie n ie d o 20 2 0 ,1 - 5 0 5 0 ,1 - 1 0 0 1 0 0 ,1 - 2 0 0 po na d 2 0 0

O g ó łe m

D o m y p o m o c y s p o łec zn ej

1 ,5 2 ,5 1 3 ,7 1 0 ,6 1 4 ,3 9 ,6

U s łu g i o p ie k u ń c ze

1 ,6 3 ,4 3 ,5 3 ,9 2 ,4 3 ,2

W y d a tk i n a za d a n ia w ła s n e

1 0 ,5 2 6 ,0 2 3 ,6 2 2 ,0 3 2 ,8 2 3 ,7

Z a s iłk i i p o m o c w n a tu rze

1 2 ,4 1 4 ,2 1 3 ,1 1 1 ,8 1 0 ,4 1 2 ,6

P la c ó w k i o p ie k u ń c zo -w y c h o w a w c ze i o ś ro d k i ad o p c y jn o -o p ie k u ń c ze

- 9 ,6 4 ,0 6 ,6 9 ,4 6 ,8

R o d zin y za s tę p c ze

- 6 ,8 5 ,3 4 ,7 3 ,8 4 ,7

O so b y sa m o tn ie w y c h o w u ją c e d z ie c i

3 ,0 1 0 ,7 4 ,6 2 ,7 3 ,0 4 ,4

Page 27: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Nakłady na świadczenia i usługi w placówkach pomocy instytucjonalnej i półstacjonarnej w latach 2000-2008 w zł

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

R o c z n y k o s z t 1 m i e j s c a w d o m u p o m o c y s p o ł e c z n e j

2 1 8 4 2

2 1 4 3 8

3 0 3 6 5

2 0 0 1 4

2 2 3 1 2

2 1 7 9 5

2 3 6 0 8

2 5 2 5 9

2 8 4 8 8

W y d a t k i n a d o m y p o m o c y s p o ł e c z n e j w p rz e l i c z e n i u n a 1 m i e s z k a ń c a

3 5

2 6

5 0

3 3

2 8

3 7

4 3

2 8

3 4

W y d a t k i n a p a l c ó w k i o p i e k u ń c z o- w y c h o w a w c z e i o ś ro d k i a d o p c y j n o-o p i e k u ń c z e w p rz e l i c z e n i u n a 1 m i e s z k a ń c a

1 3

1 8

1 8

1 5

1 7

2 2

2 6

2 4

1 1

K o s z t u d z i e l e n i a s c h ro n i e n i a w p rz y t u l i s k a c h i s c h ro n i s k a c h n a 1 b e z d o m n e g o

8 1 7

9 7 1

1 4 1 2

1 5 6 7

2 6 4 3

1 7 6 3

1 7 3 2

2 1 4 0

2 1 9 2

K o s z t p o b y t u 1 p e n s j o n a r i u s z a w d o m u d z i e n n e g o p o b y t u d l a s e n i o ró w

5 0 0 8

5 9 0 4

5 5 9 6

4 9 3 5

4 6 6 3

4 5 6 1

5 2 7 7

5 9 7 3

5 5 4 4

K o s z t p o b y t u 1 p e n s j o n a r i u s z a w ś ro d o w i s k o w y m d o m u s a m o p o m o c y d l a o s ó b z z a b u rz e n i a m i p s y c h i c z n y m i

8 6 7 9

7 4 0 8

6 1 6 8

7 0 8 1

7 1 4 0

7 4 4 5

9 2 2 2

1 0 0 4 1

1 3 1 4 1

Page 28: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Nakłady na świadczenia i usługi w ramach pomocy środowiskowej w latach 2000-2008 w zł

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L a ta W sk a ź n ik i 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

W y d a t k i n a u s ł u g i o p i e k u ń c z e n a 1 m i e s z k a ń c a

8 8 7 4 9 9 1 0 1 1 1 1 K o s z t u s ł u g o p i e k u ń c z y c h w p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o r z y s t a j ą c ą z t e g o r o d z a j u ś w i a d c z e ń

3 0 9 8 3 1 8 0 3 0 7 1 3 0 1 0 3 2 3 7 3 0 7 3 3 5 0 2 3 3 7 8 3 9 6 1

R o c z n y k o s z t s p e c j a l i s t y c z n y c h u s ł u g o p i e k u ń c z y c h w p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o r z y s t a j ą c ą z t e j f o r m y p o m o c y

4 3 1 1 3 5 6 3 3 7 6 4 3 7 7 6 4 3 7 9 4 3 4 3 4 2 6 3 5 7 3 1 5 9 5 2

W y d a t k i n a w s p a r c i e r o d z i n z a s tę p c z y c h w p r z e l i c z e n i u n a 1 m i e s z k a ń c a

1 2 1 3 1 6 1 6 1 7 1 6 1 9 1 9 1 9

K o s z t u d z i e l o n e j p o m o c y r z e c z o w e j p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o r z y s t a j ą c ą z t e j f o r m y w s p a r c i a

2 7 9 2 5 5 4 5 2 2 6 9 2 2 2 4 9 0 7 5 8 4 1 2 4 7 6

K o s z t d a r m o w y c h p o s i ł k ó w w y d a w a n y c h 1 d z i e c k u w s z k o l e

2 8 0 3 1 8 3 0 8 3 5 0 3 2 2 3 7 7 4 1 0 4 1 8 4 0 4 W y d a t k i n a w s p a r c i e o r g a n i z a c j i p o z a r z ą d o w y c h d z i a ł a j ą c y c h w s e k t o r z e p o m o c y s p o ł e c z n e j w p r z e l i c z e n i u n a 1 m i e s z k a ń c a

1 ,6 5 1 ,8 8 2 ,3 1 3 ,0 0 3 ,6 0 4 ,8 0 7 ,3 0 6 ,5 0 9 ,9 0

Z a s i ł k i i p o m o c w n a t u r z e w p r z e l i c z e n i u n a 1 m i e s z k a ń c a

5 4 5 8 6 5 6 6 4 7 4 5 5 4 4 6 4 9 Z a s i ł k i c e l o w e w p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o r zy s t a j ą c a z t a k i e go ś w i a d c z e n i a

5 2 7 5 9 6 5 4 2 6 1 4 6 3 3 6 5 5 6 7 1 7 5 1 8 8 4

R o c z n y k o s z t z a s i ł k u s t a ł e g o w p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o rz y s t a j ą c ą z t a k i e g o ś w i a d c z e n i a

4 3 8 3 3 9 8 7 3 9 6 9 4 1 2 2 2 9 3 8 2 9 6 5 2 9 9 5 3 1 5 7 3 2 6 4

R o c z n y k o s z t z a s i ł k u o k r e s o w e g o w p r z e l i c z e n i u n a 1 o s o b ę k o r z y s t a j ą c ą z t a k i e g o ś w i a d c z e n i a

5 7 3 3 2 4 6 5 4 3 5 2 4 2 2 7 3 8 8 1 6 8 6 8 1 1 5 2

Page 29: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Wnioski natury ogólnej:1. coraz silniej dostrzegana jest potrzeba czy wręcz konieczność weryfikacji strategii rozwiązywania problemów społecznych na poziomie powiatu i krytycznej oceny stopnia jej realizacji,2. w zbyt wielu przypadkach placówki udzielającej pomocy koncentrują się na samym świadczeniobiorcy, a nie na nim i jego rodzinie,3. z roku na rok z punktu widzenia polityki pomocy społecznej na znaczeniu zyskuje całościowe spojrzenie na problemy pomocy społecznej w gminie i ich postrzeganie przez pryzmat innych obszarów zadań w sferze lokalnej polityki społecznej; zwalczanie ubóstwa nie polega na udzielaniu pomocy finansowej, lecz na identyfikacji i usuwaniu jego przyczyn,4. pilnego rozwiązania wymaga kwestia obciążenia powiatów (oraz miast na prawach powiatów) kosztami finansowania działalności dps oraz kosztami związanymi z inwestowaniem w tym zakresie,5. oceniając strukturę wydatków na pomoc społeczną trzeba zwrócić uwagę na potrzebę rozbudowy sieci placówek zakładowych i półotwartych,6. instrumentem pomocy społecznej służącym lepszemu, ale i tańszemu zaspokajaniu potrzeb niektórych grup mieszkańców są usługi realizowane w ramach placówek półotwartych 7. konsekwencją różnej sytuacji społeczno-gospodarczej w poszczególnych kategoriach miast jest odmienny odsetek świadczeniobiorców pomocy społecznej wśród mieszkańców.

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Page 30: MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ  W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

Średni udział świadczeniobiorców w ogólnej liczbie mieszkańców

według grup wielkości miast uczestniczących w badaniu w 2008 r. (w %)

prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

L ic z b a m ie sz k a ń c ó w

d o 2 0 ty s . 2 0 ,1 – 5 0 ty s

5 0 ,1 – 1 0 0 ty s

1 0 0 ,1 – 2 0 0 ty s .

p o n a d 2 0 0 ty s

o g ó łe m

O d se te k św ia d c z e n io b io rc ó w

8 ,4 3

6 ,3 1

6 ,1 1

6 ,2 8

4 ,3 3

6 ,2 3