Mgr Agnieszka Bagińska III rok, semestr zimowy · Historia sztuki nowożytnej powszechnej...

1

Mgr Agnieszka Bagińska Artystki polskie – XIX wiek konwersatorium III rok, semestr zimowy

Proponowane zajęcia dotyczyć będą polskich artystek urodzonych w XIX wieku.

Przedstawione zostaną sylwetki m.in.: Olgi Boznańskiej, Anny Bilińskiej, Zofii

Stankiewiczówny, Anieli Pająkówny. Omówimy społeczne i instytucjonalne konteksty

twórczości dziewiętnastowiecznych artystek: organizację szkolnictwa plastycznego kobiet,

ich udział w stowarzyszeniach artystycznych i wystawach. Zagadnienia te zostaną

przedstawione na tle międzynarodowych procesów zmierzających w kierunku emancypacji

kobiet w dziedzinie sztuk plastycznych. Rozważymy problemy związane z uhistorycznianiem

artystek i konstruowaniem alternatywnych narracji o ich twórczości. Konserwatorium będzie

miało formę wykładu połączonego z dyskusją.

Podstawa zaliczenia to aktywność w trakcie zajęć i ocena z pisemnego egzaminu

końcowego.

Bibliografia:

Artystki polskie, kat. wyst. MNW, Warszawa 1991.

Artystki polskie, red. A. Jakubowska, Warszawa 2011.

Blum H., Olga Boznańska, Warszawa 1974.

Blum H., Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków 1964.

Franus E., Widzące, widziane, „Artium Questiones” 1993, s. 101 – 114.

Garb T., „Men of Genius, Women of Taste”. The Gendering of Art Education in Late

Nineteenth-Century Paris, w: Overcoming All Obstacles. The Women of the Académie

Julian, New York 1999, s. 115 – 133.

Huml I., Warszawskie szkolnictwo artystyczne dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku,

„Roczniki Humanistyczne. Historia Sztuki” t. XLVII, z. 4, s. 297 – 307.

Krass J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1868 – 1924, Kraków

1972.

Król A., Boznańska nieznana, kat. wyst., Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006.

Leśniakowska M., Dom artysty – strategie separacji, w: Pracownia i dom artysty. Mitologia i

rzeczywistość. Materiały z konferencji Instytutu Historii Sztuki UW o raz Stowarzyszenia

Historyków Sztuki, red. A. Pieńkos, Warszawa 2002, s. 177 – 195.

Okońska A., Malarki polskie, Warszawa 1976.

2

Okońska A, Żywoty pań malujących, Warszawa 1981.

Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta, „Rocznik Muzeum Narodowego w

Warszawie” 1966, t. X, s. 297 – 350.

Polskie życie artystyczne w latach 1890 – 1914, red. A. Wojciechowski, Wrocław 1967.

Poprzęcka M., Boznańska i inne, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000, s. 189 – 207.

Poprzęcka M., Czy artystce wolno wyjść za mąż, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk

2000, s. 208 – 216.

Przeoczenie, kat. wyst. Pałac Herbsta, Łódź 2010.

Sieradzka A., W cieniu Przybyszewskiego (O malarstwie Anieli Pająkówny), „Biuletyn Historii

Sztuki” 1985, s. 289 – 298.

Sosnowska J., Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880 – 1939, Warszawa 2003.

Wiercińska J., katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w

Warszawie w latach 1860 – 1914, Wrocław 1969.

dr Grażyna Bastek Słynne obrazy dawnych mistrzów w świetle najnowszych badań Seminarium licencjackie III rok (semestr zimowy i letni)

Na seminarium powstają prace licencjackie, które są syntetycznymi monografiami słynnych

obrazów, dzieł mistrzów malarstwa europejskiego, działających od XV do XVIII wieku. W

poprzednich latach powstały znakomite opracowania Burzy Giorgiona, czy Damy z

gronostajem Leonarda da Vinci. Celem tych monografii jest zestawienie najnowszej wiedzy

dotyczącej omawianych dzieł, ustaleń z zakresu historii obrazów, ich interpretacji, ale też

stanu zachowania, historii konserwacji i badań technologicznych.

W tym roku proponuję następujące dzieła:

Małżeństwo Arnolfinich Jana van Eycka

Trzej Filozofowie Giorgiona

Pala di San Giobbe Giovanniego Belliniego

Las Meninas Diego Velázqueza

Apollo i Marsjasz Tycjana

Mile widziane są również propozycje studentów, wybierając obraz do omówienia, proszę

jednak zwracać uwagę, czy był on w ostatnich latach konserwowany i szczegółowo zbadany

technologicznie.

3

Obrazy dawnych mistrzów w świetle technical art history (technologicznej historii sztuki) Proseminarium licencjackie II rok licencjacki (semestr letni)

Celem proseminarium jest przygotowanie studentów do opracowania pracy licencjackiej,

która jest monografią dawnego obrazu (XV-XVIII wiek), omawiającą go w świetle

najnowszych ustaleń z dziedziny historii sztuki. W zakres takiego opracowania wchodzi m.in.

omówienie procesu i wyników konserwacji tych dzieł, jak również rezultatów badań

technologicznych. Z moich dotychczasowych doświadczeń wynika, że największy problem w

tego typu pracy, sprawia studentom interpretacja badań fizykochemicznych obrazów,

związana z tym terminologia oraz zrozumienie celów i wyników ich konserwacji.

Na zajęciach w ramach proseminarium proponuję zatem wnikliwe, wspólne omówienie

badań i konserwacji kilku wybitnych obrazów, aby zapoznać studentów z metodami technical

art history (technologicznej historii sztuki) i przygotować ich do samodzielnego opracowania

monografii w ramach seminarium licencjackiego, uwzględniającej analizy fizykochemiczne.

Proponuję zajęcia w grupach. Każda grupa opracowywałaby, a następnie omawiała badania

i konserwację wybranego obrazu. Zaliczenie polegałoby na przygotowaniu przez każdą

grupę krótkiego opracowania, zestawiającego zdobytą wiedzę.

Literatura będzie uzależniona od wybranych do opracowywania obrazów i będzie omawiana i

podawana na bieżąco.

Wstęp do historii sztuki Ćwiczenia

I rok lic. (semestr letni)

Podczas ćwiczeń ze Wstępu do historii sztuki prezentowane będą zagadnienia związane z

historią technologii dawnego malarstwa, historią materiałów malarskich od XIV do XVIII

wieku, konserwacją malarstwa sztalugowego oraz omawiane będą najnowsze metody

fizykochemicznych badań dzieł sztuki.

Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.

Literatura:

Art and Autoradiography, kat. wyst., Metropolitan Museum of Art, New York, 1982.

Artist’s Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, (t. 1-4), National Gallery

of Art, Washington 1986 (t. 1), 1993 (t. 2), 1997 (t. 3), 2007 (t. 4).

4

C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and

Practice 1300-1600, Cambridge 1999.

G. Bastek, Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Bellini, Giorgione,

Tycjan, Tintoretto, Warszawa 2010.

D. Bomford, J. Dunkerton, D. Gordon, A. Roy, J. Kirby, Art in the Making. Italian Painting

Before 1400, kat. wyst., National Gallery, London 1989.

D. Bomford, R. Bilinge, L. Campbell, J. Dunkerton, S. Foister, J. Kirby, C. Plazzotta, A. Roy,

M. Spring, Underdrawings in Renaissance Paintings, kat. wyst., National Gallery, London

2002.

J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting

in the National Gallery, London 1991.

J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The

National Gallery, London 1999 (s. 183-297).

Scientific Examination for the Investigation of Paintings, red. D. Pinna, M. Galeotti, R.

Mazzeo, Firenze 2009.

Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-XVIII wieku ze Zbiorów

Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań technologicznych,

historycznych i prac konserwatorskich, red. G. Bastek, G. Janczarski, A. Ziemba, kat. wyst.,

Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1999.

W. Ślesiński, Techniki malarskie, Warszawa 1984.

W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 1, Malarstwo sztalugowe i ścienne, Warszawa

1995.

E. van de Wetering, Rembrandt. The Painter at Work, Amsterdam 1997.

Historia sztuki nowożytnej powszechnej. Malarstwo Wykład II rok lic. (semestr letni)

Podczas wykładu prezentowane będą główne zagadnienia związane z europejskim

malarstwem nowożytnym (od XV do XVIII wieku):

organizacja pracowni dawnych mistrzów; proces powstawania obrazów w dawnych

warsztatach; edukacja artystyczna, zamawianie i kolekcjonowanie w erze nowożytnej,

nowożytny mecenat, funkcje dzieł sztuki, rozwój poszczególnych gatunków malarskich,

główne zagadnienia artystyczne podejmowane przez malarzy nowożytnych, i inne.

Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.

5

Literatura:

C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and

Practice 1300-1600, Cambridge 1999.

J. Białostocki, The Art of the Renaissance in Eastern Europe (1976)

J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto (2001)

J. Białostocki, Sztuka XV wieku od Parlerów do Dürera (2010)

A. Blunt, Art and architecture in France: 1500-1700 (1977)

A. Blunt, Kunst und Kultur des Barock und Rokoko (1979)

A. Chastel, Sztuka włoska, t. I-II (1978)

J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting

in the National Gallery, London 1991.

J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The

National Gallery, London 1999.

S. J. Freedberg, Painting in Italy: 1500-1600 (1975)

S. J. Freedberg, Potęga obrazów (2005)

R. Genaille, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, uzupełnienia i nowe

hasła: M. Monkiewicz, A. Ziemba (2001)

H. Gerson, E. H. ter Kuile, Art and Architecture in Belgium 1600-1800 (1960)

E. Gombrich, O sztuce (1997)

M. Levey, Wczesny renesans (1972)

M. Levey, Dojrzały renesans (1980)

M. Levey, Painting and Sculpture in France 1700-1789 (1995)

A. Mérot, French Painting in the 17th Century (1995)

G. von der Osten, H. Vey, Painting and Sculpture in Germany and the Netherlands 1500-

1600 (1969)

6

J. Rosenberg, S. Slive, E.H. ter Kuile, Dutch Art and Architecture: 1600-1800 (1977)

M. Rzepińska, Malarstwo Cinquecenta (1976)

M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego (różne wydania)

K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII wieku (1985)

J. Shearman, Manieryzm (1970)

Sztuka Świata, wyd. Arkady 1-16 (rozdziały poświęcone nowożytnemu malarstwu

europejskiemu)

W. Tomkiewicz, Rokoko (1988)

Z. Waźbiński, Malarstwo Quattrocenta (1972)

R. Wittkower, Art and Architecture in Italy 1600-1750 (1982)

A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660 (2005)

A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Tom I – Sztuka dworu burgundzkiego

oraz miast niderlandzkich (2008)

dr Tadeusz Bernatowicz

Historia sztuki nowożytnej powszechnej [Renesans i manieryzm] wykład II rok lic., semestr zimowy

W semestrze zimowym na wykładach z historii sztuki nowożytnej przedstawione zostaną

najważniejsze zagadnienia występujące w sztuce włoskiej czasów Quattrocento i

Cinquecento (od pocz. XV do lat 60-tych XVI w., stylistycznie określane jako renesans i

manieryzm).

Kluczowe zagadnienia, jak recepcja antyku, naśladownictwo natury, humanistyczna

wizja człowieka czy pojawienie się nowych form architektury ukazane zostaną w kontekście

społecznych i politycznych uwarunkowań epoki. Zwłaszcza wpływu wyposażenia

7

kulturowego fundatorów świeckich i duchownych, pozycji społecznej artystów oraz

sprawujących władzę na powstające dzieła.

Ponadto celem kursu jest zapoznanie studentów z arcydziełami sztuki włoskiej

dostępnymi w muzeach z zarysowaniem sposobów ich interpretacji.

Wykłady oparte są o najnowszą literaturę naukową (por. załączony spis), poszerzone o

dyskursywne refleksje prowadzącego wykład.

Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie obecności (w przypadku nieobecności

obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz testu pisemnego

z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).

SPIS WYKŁADÓW

[Nie uwzględniono sztuki Wenecji i Veneto. Poświęcone jej będą zajęcia „Drżące miasto” w

semestrze letnim]

I. [1 październik 2011]

Społeczne i polityczne uwarunkowania przemian sztuki w renesansowych Włoszech.

1.Mecenasi i dzieła - motywy fundacji i ich społeczny odbiór.

2.Twórcy: kondycja artysty i autonomizacja profesji.

II. [15 październik 2011]

3.Renesansowa siedziba: pałac miejski - zamek - twierdza.

Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. I).

4.Rekonstrukcja antycznych porządków architektonicznych - decorum.

III. [29 październik 2011]

Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. II).

5.Kościoły centralne - chrześcijańska interpretacja antycznych wzorów.

6.Podmiejska willa - renesansowa wizja antycznej sielskości.

IV.[19 listopad 2011]

Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. III).

7.Imitatio naturae.

8.Perspektywa linearna

V.[3 grudzień 2011]

Malarstwo: metafizyczne treści w matematycznej konstrukcji (cz. I).

8

9.Nowy obraz człowieka.

10.Trionfi: rekonstrukcja starożytności i dokumentacja archeologicznych eksploracji.

VI.[17 grudzień 2011]

Malarstwo: metafizyczne treści w matematycznej konstrukcji (cz. II).

11.Rilievo.

„Manieryzm” - antyklasyczna interpretacja sztuki (cz. I).

12.Społeczne i polityczne determinanty rozwoju tendencji antyklasycznych w sztuce:

odbiorcy - obrazy - twórcy.

VII.[21 styczeń 2012]

„Manieryzm” - antyklasyczna interpretacja sztuki (cz. II).

13.Architektura: fantazja materii.

14.Rzeźba manierystyczna: figura serpentinata - non finito - rotto.

LITERATURA

Opracowania ogólne:

Argan G.C., Kunstgeschichte als Stadtgeschichte, München 1989.

Dictionary of Art, [ed. by J. Turner], Macmillan Publishers Limited, od 1996.

Hart F., Wilkins D.G., History of Italian Renaissance, [b.m.] 2007.

Italienische Kunst. Eine neue Sicht auf ihre Geschichte, Bd. I-II, Berlin 1987.

Murray P. i L., Sztuka renesansu, (1963, pol. wyd. 2000).

Murray P. Architektura włoskiego renesansu, (1969, pol. wyd. 2000).

Sztuka świata, wyd. Arkady, t. 5,6,7.

Opracowania szczegółowe:

Ackerman J.S., The Influence of Antiquity on Italian Renaissance Villas,

9

[w:] J.S. Ackerman, Origins, Imitation, Conventions, Cambrige 2002.

Ackerman J.S. The Villa: Form and Ideology of Country Houses, Princeton NJ,

1990.

Baxandall M., Painting and Experience in fifteenth century Italy. A Primer in the

Social History of Pictoral Style, Oxford University Press, Oxford (1 wyd.

1972).

Bullard M.M, Heroes and their workshops. Medici patronage and the problem of

shared agency [w:] Findlen P., The Italian Renaissance. The Essential

Readings, Blackwell Publishing, Oxford 2002.

Coffin D.R., The Villa in the Life of Renaissance, Rome 1979.

Dale K., Cosimo de Medici and the Florentine Renaissance, Yale University

Press, London 2002.

Eaton R., Ideal City. Utopianism and the (Un)Built Environment, Thames and

Hudson, London 2001.

Holmes G., The Florentine Enlightenment 1400-1450, Yale University Press,

New York 1992.

Kent D., Cosimo de’Medici and the Florentine Renaissance: The Patron’s

Oeuvre, Yale University Press, New Haven - London 2006.

Mack Ch.R., Pienza. The Creation of a Renaissance City, Ithaca 1987.

Onians J., Bearers of Meaning. The Classical Orders in Antiquity, the Middle

Ages and the Renaissance, Princeton University Pres, New Jersey 1998.

P.P. Boder, R. Rubinstein, Renaissance Artists and Antique Sculpture. A

Handbook of Sources, Harvey Miller Publishers, London 1986.

Romano G., Auf dem Weg zur „moderne Manier“: von Mantegna zu Rafael, [w:]

10

Italienische Kunst. Eine neue Sicht auf ihre Geschichte, Bd. II, Berlin 1987,

s. 301-369.

Sutkowski L., Giorgio Vasari Architect and Courtier, Princeton 1993

Tavernor R., On Alberti and the Art of Building, Yale University Press,

New Haven 1998.

The Court Cities of Northern Italy. Milan, Parma, Piacenza, Mantua, Ferrara,

Bologna, Urbino, Pesaro, and Rimini, ed. by Ch.M. Rosenberg, Cambrige

University Press, Cambrige 2010.

Tönnesmann A., Pienza: Städtebau und Humanismus, München 1990.

Tzonis A., Lefaivre L., Classical Architecture The Poetics of Order, ......

Verheyen, The Palazzo del Te in Mantua,

Wittkower R., The Centrally Planned Church and the Renaissance [w:] Wittkower

R., Architectural Principles in the Age of Humanism, (I wyd. London 1949)

Zarębska T., Teoria urbanistyki włoskiej XV i XVI wieku, Warszawa 1971.

Materiały źródłowe:

Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, tłum. K. Kumaniecki, PWN,

Warszawa 1956

Alberti L.B., Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, tłum. I. Biegańska, PWN,

Warszawa 1960.

Alberti L.B., O malarstwie, tłum. M. Rzepińska, L. Winniczuk, [w:] Myśliciele,

kronikarze i artyści o sztuce. Od starożytności do 1500, wybrał i opracował J.

Białostocki 1978, s.344-376

11

Alberti L.B., O rzeźbie, tłum. M. Komorowski, [w:] Myśliciele, kronikarze i artyści o

sztuce. Od starożytności do 1500, wybrał i opracował J. Białostocki 1978, s. 376-

380.

Miziołek J., Villa Laurentina. Arcydzieło epoki stanisławowskiej, Warszawa 2007.

Witruwiusz w Sarmacji i na obszarach przyległych. Architektura w Europie Środkowo-Wschodniej 1500-1800. konwersatorium II rok lic. semestr zimowy

Terra incognita (et ars) - tak możnaby określić obszar dawnych Kresów Wschodnich

Rzeczypospolitej (obecnie Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina i Mołdawia) i powstającą na nim

wielokulturową sztukę. Obszar niedostępny dla badaczy przez pół wieku otwiera przed nami

niezwykłe dzieła, wyrażające różne kultury i ich wzajemnego oddziaływanie. Tradycja

bizantyjska, najwcześniejsza na tym terenie, była wchłaniana i modyfikowana przez formy

artystyczne Zachodu. Równolegle powstawały dzieła związane ze społecznościami religijno-

narodowościowymi, jak żydowska, ormiańska, muzułmańska, karaimska czy unicka

(ukraińska, białoruska).

Celem zajęć jest zaprezentowanie nieznanej szerzej oryginalnych przykładów

architektury i sztuki rozwijającej się na Kresach Rzeczypospolitej, zamieszkiwanej przez

wielonarodowościową społeczność.

Zajęcia opracowane zostały w oparciu o najnowszą literaturę naukową (por. załączony

spis) z Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz materiały uzyskane w wyniku wieloletniej

eksploracji naukowej prowadzonej na tych terenach przez autora.

Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie listy obecności (w przypadku

nieobecności obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz

testu pisemnego z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).

SPIS WYKŁADÓW

I.[1 październik 2011]

Wielkie Księstwo Litewskie i Ziemie Ruskie Korony (wprowadzenie).

1.Przemiany ustroju polityczne i terytorium XV-XVIII w.: elity władzy.

2.Struktura narodowościowa i religijna.

12

II.[15 październik 2011]

Rubieże współpracy i konfliktu Rzymu z Bizancjum. Budownictwo murowane na wschód od

Niemna, Bugu i Sanu w XV i XVII.

3.Budownictwo murowane w XV i w 1 poł. XVI w.: inkastelacja architektury

sakralnej.

4.Włosi i Niemcy we Lwowie. Architektura sakralna przełomu XVI i XVII wieku.

III.[29 październik 2011]

Rezydencja magnacka w koń. XVI i 1 poł. XVII w. (do potopu): elementy

wielkoprzestrzennych programów architektonicznych.

5.Architektura zamków i pałaców.

6.Wille z ogrodami oraz pałacyki myśliwskie w parkach-zwierzyńcach.

IV.[19 listopad 2011]

7.Miasta prywatne: eksperyment zachodniej urbanizacji na rubieżach Europy.

8.Architektura militaris. Zamki i fortece między Dniestrem, Dnieprem a Dźwiną.

V.[3 grudzień 2011]

XVIII-wieczna architektura sakralna w Wielkiego Księstwa Litewskiego i Ziem Ruskich

Korony

9.Architektoniczny język „baroku wileńskiego”.

10.Późnobarokowa architektura Rusi Koronnej.

VI.[17 grudzień 2011]

Arystokratyczne programy rezydencji kresowych w XVIII w.

11.Kontynuacja tradycji palazzo in fortezza.

12.Założenia pałacowe z ogrodem: entre court et jardin.

VII.[21 styczeń 2012]

13.Okcydentalizacja i latynizacja architektury unickiej w XVIII w.

14.Warianty i precedensy: kościoły ormiańskie - zbory - bóżnice - kinesy -

meczety.

LITERATURA

Bania Z. Pałac w Podhorcach, „Rocznik Historii Sztuki”, t. XIII, 1981, s. 97-170.

13

Bernatowicz T., Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z

badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.

Bernatowicz T., Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku, Warszawa 2009.

Bernatowicz T., „Miles Christianus et Peregrinus.” Fundacje Mikołaja Radziwiłła

„Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, Warszawa 1998.

Bernatowicz T., Na Kresach Multańskich. Kamieniec Podolski i zamki pogranicza

polsko-tureckiego w świetle nieznanych planów, [w:] Studium urbis charisteria

Teresiae Zarębska Anno Jubilei oblata, Warszawa 2003, s. 13-28.

Bernatowicz T., Rola Lublina w architekturze sakralnej Wielkiego Księstwa

Litewskiego w XVI-XVII wieku, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-

XVIII w., pod red. J. Lileyki, Lublin 2000, s. 15-36.

1.

Betlej A., Paweł Giżycki SJ architekt polski XVIII wieku, Kraków 2003.

Brykowski R,, Tatarskie meczety w Rzeczypospolitej, „Ochrona Zabytków”, t.

XLI, 1988, nr 3, s. 153-172.

Chrząszczewski J., Kościół ormiański w Stanisławowie, [w:] Sztuka Kresów

Wschodnich, pod red. J.K. Ostrowskiego, t. 2, Kraków 1996, s. 167-181.

Chrząszczewski J., Kościoły ormiańskie na Podolu. Architektura i wyposażenie,

[w:] Sztuka Kresów Wschodnich, pod red. J.K. Ostrowskiego, t. 3, Kraków 1998,

s. 69-106.

Kowalczyk J., Latynizacja i okcyndentalizacja architektury greckokatolickiej w

XVIII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. LXII, 1980, s. 347-364.

Krasny P., Architektura cerkiewna na Ziemiach Ruskich Rzeczypospolitej 1596-

1914, Kraków 2003.

14

Kunkel R., Późnogotyckie cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa

Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin

2000, s. 37-54.

Piechotkowie M. i K. Bramy Nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej

Rzeczypospolitej Warszawa 1999.

Ostrowski J.K., Lwów: dzieje i sztuka, Kraków 1997.

Ostrowski J.K., Petrus J. i inni, Podhorce dzieje wnętrz pałacowych i galerii

obrazów, Kraków 2001.

Rachuba A., Kiaupienė J., Kiaupa Z., Historia Litwy. Dwugłos polsko-litewski,

Warszawa 2008.

Rokicki R., Architektura obronna Wielkiego Księstwa Litewskiego na przykładzie

cerkwi w Supraślu, Synkowiczach i Małomożejkowie, [w:] „Przegląd Historyczno-

Wojskowy”, t. IV(LV), nr 4 (199), 2003, s. 99-114.

Skrabski J., Paolo Fontana nadworny architekt Sanguszków, Tarnów 2007.

Szyszko-Bohusz A., Warowne zabytki architektury kościelnej w Polsce i na Litwie,

„Sprawozdania Komisji Historii Sztuki”, t. IX, 1915, z. 3-4.

Krajobraz artystyczny Veneto XVI-XVIII w. Konwersatorium II rok lic., semestr letni

W semestrze letnim na konwersatorium przedstawione zostaną najważniejsze

zagadnienia z historii architektury i sztuki Veneto (Padwa, Vicenza, Bolonia, Wenecja,

bassano) XV-XVIII w. jako odbicia form życia społecznego.

Specyficzne dla Wenecji fundacje publiczne, architektura sakralna, budowle mieszkalne

czy malarstwo ukazane zostaną w kontekście oryginalności terytorialnej, jak też

społecznych i politycznych uwarunkowań epoki. Zwłaszcza w kontekście dokonującego się

w Wenecji synkretyzmu sztuki bizantyjskiego Wchodu i katolickiego Zachodu

15

Celem kursu jest zapoznanie studentów z społecznymi mechanizmami rozwoju sztuki

weneckiej, arcydziełami malarstwa weneckiego oraz sposobów ich interpretacji.

Wykłady oparte są o najnowszą literaturę naukową (por. załączony spis), poszerzone o

dyskursywne refleksje prowadzącego wykład.




SPIS WYKŁADÓW

1.Struktura społeczna i narodowościowa Veneto XV-XVIII w.

Miasto na wodzie i lądzie - formowanie się układu przestrzennego.

2.Wenecja: scenografia uroczystości publicznych.

3.Architektura sakralna: synkretyzm form Wschodu i Zachodu.

4.Pałac i dom wenecki: średniowieczna geneza i nowożytne transformacje;

Wille Palladia na terenie Veneto.

5.Imperialny splendor publicznych budowli Najjaśniejszej Serenissimy: Palazzo

Ducale - Zecca - Procuratie Vecchie - Procuratie Nuove - Torre dell’Orologio -

Biblioteca Marciana - Bacino - Arsenał - loggia przy Campanili

6.Pejzaż i człowiek na obrazach: Mantegna - Bellini - Giorgione - Tycjan -

Bassano.

7.Portret miasta i jego mieszkańców w XVIII wieku: Tiepolo - Canaletto - Longhi -

Guardi.

LITERATURA [zostanie uściślona]

Cooper T., Palladio’s Venice-Architecture and Society in a Renaissance

Republic, Yale University Press 2005.

Howard D., Jacopo Sansovino - Architecture and Patronage in Renaissance

Venice, Yale University Press 1975.

Cosgrove D., Il paesaggio Palladiano, 2004 (The Palladian Landscape, Leicester

1993)

16

Howard D., Architecture and Patronage in Renaissance Venice, New Haven

1975.

Goy R., Venice, the City and its Architecture...

Puppi, Andrea Palladio...

Ackerman J.S., Palladio: Classical in What Sense?, [w:] J.A. Ackerman, Origins,

Imitation, Conventions...

Marzenia o koronie. Media obrazowe i słowne w propagandzie królewskich ambicji arystokracji polskiej XVIII w. zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok lic., semestr letni

W semestrze letnim na konwersatorium „Marzenia o koronie...” zostanie

zaprezentowane fundacje artystyczne powstające w kręgu arystokracji Rzeczypospolitej,

szczególnie tych, którzy tytuł książęcy Sacri Romani Imperii uzyskali od cesarza:

Lubomirscy, Radziwiłłowie, Sułkowscy i Jabłonowscy. Materiałem dopełniającym będzie

sztuka związana z książętami, którzy tytuł posiadali w Wielkim Księstwie Litewskim:

Czartoryskimi, Sanguszkami, etc.

Książęta stanowili w Rzeczypospolitej szlacheckiej specyficzną warstwę. Z jednej strony

obowiązywała szlachecka równość stanowa, z drugiej zaś rozwinęło się rozwarstwienie

magnatów i rodów utytułowanych, wyrażających m.in. w sztuce swoją elitarną pozycję.

Starania o koronę królewską stanowiły w propagandzie rodów wyróżniający się imperatyw

fundacji artystycznych.

Celem kursu jest zapoznanie studentów z wybranymi, znakomitymi przykładami

architektury, malarstwa i dekoracji XVII-XVIII w. powstałych jako wyraz manifestacji

przynależności do arystokracji.

Wykłady oparte są o literaturę naukową (por. załączony spis) i nowe badania

prowadzącego wykład.




SPIS WYKŁADÓW

1.Prawne i zwyczajowe uwarunkowania używania tytułów arystokratycznych w

Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVIII wieku i kontekst europejski.

17

2.Autoprezentacja książęcego statusu w portretach i heraldyce XVIII w.

3.Książę-rycerz - spadkobierca wojennej sławy przodków: sale wojennej sławy rodu,

galerie portretów hetmanów. dekoracje batalistyczne.

4.Królewskie pochodzenie i świetność rodu: propagandowe funkcje drzew

genealogicznych.

5.Programy artystyczne i ideowe XVIII-wiecznych uroczystości: śluby - rocznice -

pogrzeby .

6-7.Splendor wnętrz siedzib arystokratycznych w XVIII wieku.

LITERATURA

Bernatowicz T., Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku, „Ad Villam

Novam. Materiały do dziejów rezydencji”, t.2, Warszawa 2008.

Bernatowicz T., Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z

badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.

Betlej A., Rezydencja Józefa Aleksandra Jabłonowskiego w Lachowcach

na Wołyniu, [w:] Studia na sztuką renesansu i baroku, t.IX, pod red.

Jerzego Lileyki i Ireny Rolskiej-Boruch, Lublin 2008. s.121-135.

Chrościcki J.A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa

1974.

Chrościcki J.A., Sztuka i polityka funkcje propagandowe sztuki w epoce

Wazów 1587-1668, Warszawa 1983.

Górzyński S., Arystokracja polska w Galicji. Studium heraldyczno-

genealogiczne, Warszawa 2009.

Kałamajska-Saeed M., Genealogia przez obrazy. Barokowa ikonografia

rodu Sapiehów na tle staropolskich galerii portretowych, Warszawa 2006.

18

Kowalczyk J., Pałace i dwory późnobarokowe w mieście sejmowym

Grodnie, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., pod

red. Jerzego Lileyki, Lublin 2000, s. 451-486.

Majewska-Maszkowska B., Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich

Lubomirskiej (1736-11816), Wrocław 1976.

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980.

Dr Filip Burno Forma – przestrzeń – funkcja Proseminarium licencjackie

III rok, semestr zimowy

Opis: Zajęcia mają przygotować / zachęcić studentów do napisania pracy licencjackiej

poświęconej wybranemu zagadnieniu z architektury i urbanistyki ok. 1890-1980. Studentom,

którzy zadeklarują chęć pisania na III roku takiej dysertacji podana zostanie wstępna

bibliografia do zaproponowanych tematów.

Zaliczenie: egzamin pisemny

Wybrana bibliografia: K. Frampton, Modern Architecture a Critical History, London-New York

2007 (I wyd. 1980); A.Colquhoun, Modern Architecture, Oxford University Press 2002; A.

Forty, Words and Buildings. A Vocabulary of Modern Archtecture, Thames&Hudson, London

2004; H.F. Mallgrave, Modern Architectural Theory. A Historical Survey, 1673-1968,

Cambridge Univesrsity Press, London-New York 2005

Seminarium licencjackie III rok, oba semestry Opis: Seminarium dla studentów, którzy chcą napisać pracę licencjacką poświęconą

wybranemu zagadnieniu z urbanistyki, architektury (monografia budowli lub architekta, teoria

architektury, fotografia architektury) oraz designu XX wieku.

19

Zaliczenie: na podstawie dokładnego konspektu pracy (z podanym podziałem na części,

krótkim opisem rozdziałów i podrozdziałów, bibliografią).

Wybrana bibliografia: Lista lektur jest inna dla każdego studenta (dostosowana do tematu

pracy licencjackiej).

Historia designu XX wieku wykład ogólnouniwersytecki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Opis: Historia wzornictwa od secesji do pop-designu lat 60. Na zajęciach zostanie omówiony

m.in.: awangardowy design lat 20. (futuryzm, neoplastycyzm, konstruktywizm,

ekspresjonizm, funkcjonalizm), a także nurt umiarkowanego modernizmu (art déco,

streamline moderne). Przedstawione zostaną najważniejsze ośrodki wzornictwa po 1945,

m.in.: Włochy, RFN, Anglia, Szwecja, Dania, Japonia i Stany Zjednoczone.


Wybrana bibliografia: J. Heskett, Industrial Design, New York: Thames and Hudson 1991 (I

wyd. 1980); J. M. Woodham, Twentieth Century Design, Oxford University Press 1997; D.

Raizman, History of Modern Design: Graphics and Products since the Industrial Revolution,

London: Laurence King, 2003; Cold War Modern: Design 1945-1970, London: V&A

Publishing, 2008; Chcemy być nowocześni: polski design 1955-1968, katalog wystawy

Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2011

Architektura Warszawy XX wieku wykład ogólnouniwersytecki III rok, semestr letni

Opis: Cykl wykładów poświęconych architekturze i urbanistyce Warszawy od początku XX

wieku do końca PRL-u. Na zajęciach zostaną omówione następujące zagadnienia:

rusyfikacja Warszawy przed I wojną, budowa stolicy nowego państwa po 1918 r.,

zniszczenia i nazistowskie plany urbanistyczne, odbudowa miasta po 1945 r., socrealizm,

modernizm warszawski 1945-1970. Uzupełnieniem wykładów będą dwa zajęcia terenowe w

maju.

20


Wybrana bibliografia: J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy.

Śródmieście historyczne, t. 1-14, Warszawa 1995-2008; Historyczne place Warszawy, red.

B. Wierzbicka, Warszawa 1995; Historyczne centrum Warszawy, red. B. Wierzbicka,

Warszawa 1998; J.S. Majewski, T. Markiewicz, Warszawa nie odbudowana, Warszawa

1998; M. Leśniakowska, Architektura w Warszawie. Lata 1918-1939, Warszawa 2002; tejże,

Architektura w Warszawie. Lata 1945-1965, Warszawa 2003.

Architektura włoska 1 połowy XX wieku Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Opis: Wykłady poświęcone zjawiskom w architekturze i urbanistyce włoskiej ok. 1900-1945.

Omówione zostaną następujące problemy: Stile Liberty, styl Novecento, architektura

awangardowa (futuryzm i racjonalizm). Na zajęciach przedstawione zostanie także

planowanie miejskie w czasach reżimu faszystowskiego (1922-43), a także monumentalna

architektura z tego okresu.


Wybrana bibliografia: D. Ghirado, Building New Communities: New Deal America and

Fascist Italy, Princeton: Princeton University Press, 1989; R. A. Etlin, Modernism in Italian

Architecture 1890-1940, Cambridge: The MIT Press 1991; T. Kirk, The Architecture of

Modern Italy, vol. II: Visions of Utopia, 1900–Present, New York: Princeton Architectural

Press 2005 ; P. Nicoloso, Mussolini architetto. Propaganda e paesaggio urbano nell’Italia

fascista, Torino: Einaudi Editore 2008.

Prof. Juliusz Chrościcki Seminarium wyższe/magisterskie I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry

Seminarium magisterskie z historii sztuki nowożytnej. Kontynuacja tematów prac

magisterskich podjętych wcześniej, a dla nowych seminarzystów z I roku wybór i podjęcie

tematu pracy magisterskiej.

21

Dr Marek Czapelski

Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr Iwony Luby ! )

Wykład

III rok, semestr zimowy

Zarys dziejów sztuki polskiej od około 1760 do 1939 roku. Celem wykładu będzie

prezentacja najważniejszych zagadnień architektury i sztuk pięknych, przedstawianych na tle

sztuki europejskiej, w powiązaniu z paralelnymi zjawiskami w literaturze, teatrze i muzyce, a

także z uwzględnieniem spraw szkolnictwa artystycznego, organizacji zawodowych i

instytucji opieki nad sztuką.

Zaliczenie:

Lektury do egzaminu z architektury nowoczesnej polskiej z zakresu architektury:

Opracowania ogólne:

J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce 1795-1918, Warszawa

1975.

T.S. Jaroszewski, Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław 1971.

T.S. Jaroszewski, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981

T.S. Jaroszewski, Od klasycyzmu do nowoczesności, Warszawa 1996.

Dzieje architektury w Polsce, Kraków br. [wyd. Kluszczyński]

S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984 (wyd. 2: 1990).

A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988 (wyd. 4 poprawione i

uzupełnione)

A.K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890-1980 w zarysie, Warszawa 1988.

K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005.

J. Zachwatowicz, Architektura polska, Warszawa 1966.

Opracowania szczegółowe (wybór):

Architektura Lwowa XIX wieku, Kraków 1997.

I. Barańska, Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego, Kalisz 2002.

R. Cielątkowska, Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczypospolitej, Gdańsk 1998.

22

M. Fabiański, J. Purchla, Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001.

H. Faryna-Paszkiewicz, Geometria wyobraźni. Szkice o architekturze dwudziestolecia

międzywojennego, Gdańsk 2003.

T.S. Jaroszewski, Epizod "antyczny" w architekturze polskiego klasycyzmu 1830-1850,

"Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 39: 1994, nr 2, s. 129-144.

T.S. Jaroszewski, O naśladownictwach pałacu na Wyspie w Łazienkach, w: Muzeum i

Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława Lorentza, Warszawa

1969.

T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, "Renesans polski" w architekturze XIX i XX w., w:

Renesans, sztuka i ideologia. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce,

listopad 1973, Warszawa 1976, s. 618-638.

W. Kalinowski, Rozwój i przebudowa miast polskich w okresie Księstwa Warszawskiego i

Królestwa Polskiego, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 1998, nr 1-2, s. 23-61.

W. Kalinowski, S. Trawkowski, Uwagi o urbanistyce i architekturze miejskiej Królestwa

Kongresowego w I połowie XIX wieku. Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i

Urbanistyki, t. 1: 1956.

Kultura miejska w Królestwie Polskim, cz. 1: 1815-1875, Warszawa, Kalisz, Lublin, Płock,

Warszawa 2001.

M. Kwiatkowski, Stanisław August. Król - architekt, Warszawa 1982

J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893-1918, Warszawa

2005.

Z. Moździerz, Dom "pod Jedlami" Pawlikowskich, Zakopane 2003 [tamże dalsza bibliografia

dot. stylu zakopiańskiego]

A.K. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka, Wrocław

1967.

M. Omilanowska, Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby

wielkomiejskiej, Warszawa 2004.

A. Rottermund, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1 połowy XIX w., Warszawa

1990.

A. Rottermund, Zamek warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza funkcje i

treści, Warszawa 1989.

A. Rottermund, Zwycięstwo i porażka historyzmu, konkurs a przebudowa pałacu Saskiego w

Warszawie, w: Muzeum i Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława

Lorentza, Warszawa 1969.

Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu 1790-1880, Warszawa

1982.

23

Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII w. w Wielkopolsce,

Poznań 1969.

M. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1990 (wyd. 2) - zwłaszcza cenny jest

tu obfity materiał ilustracyjny

M.J. Sołtysik, Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic, Gdynia 2003.

K. Stefański, Atlas architektury dawnej Łodzi, Łódź 2003.

K. Stefański, Jak zbudowano przemysłową Łódź, Łódź 2001.

K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000.

Sztuka Warszawy, Warszawa 1986 (artykuły M. Kwiatkowskiego i A.K. Olszewskiego

dotyczące architektury w latach 1765-1939)

I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968.

Seminarium licencjackie III rok, oba semestry

Zakres tematyczny seminarium obejmuje zagadnienia architektury od czasów

oświecenia po drugą połowę XX w., ze szczególnym uwzględnieniem problematyki

dwudziestowiecznego modernizmu. Tematy referatów i przyszłych prac zostaną ustalone

według zainteresowań seminarzystów. Prof. Barbara Dąb-Kalinowska Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej Wykład I rok lic., oba semestry

Pierwsza część zajęć będzie poświęcona sztuce wczesnochrześcijańskiej. Omówione

zostaną: okoliczności jej powstania, tradycje, do jakich się odnosiła; geneza chrześcijańskiej

budowli kultowej (fundacje cesarskie, biskupie, kościoły cmentarne); najdawniejsze

dekoracje kościołów i baptysteriów, początki sztuki sepulkralnej; zagadnienia związane

z kultem męczenników i jego konsekwencjami dla sztuki; trwałość wątków antycznych

i pojawianie się nowych, chrześcijańskich tematów ikonograficznych w malarstwie

katakumbowym i rzeźbie sarkofagowej, a wreszcie w sztuce monumentalnej.

24

Druga część wykładu dotyczy sztuki bizantyjskiej aż po upadek Konstantynopola.

Przedstawiane będą m.in.: procesy prowincjonalizacji sztuki grecko-rzymskiej; czasy

Justyniana; wykształcenie się specyficznych cech architektury (z uwzględnieniem jej

związków z liturgią) i malarstwa; ikonoklazm i jego sztuka; zwycięstwo zwolenników ikon

oraz powstanie kanonu ikonograficznego; sformułowanie teorii malarstwa ikonowego;

stosunek do tradycji antycznej; problem tzw. renesansów; sztuka epoki Paleologów; „długie

trwanie” sztuki bizantyjskiej; podstawowe zagadnienia związane z tradycja sztuki

postbizantyjskiej.

Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego składającego się z testu (slajdy) oraz

pytań otwartych.

Bibliografia

1. Age of Spirituality: a Symposium, ed. K. Weitzmann, New York 1980, s. 101-120.

2. Sz. Amiranaszwili, Sztuka gruzińska, przeł. M. Zagorska, Warszawa 1973.

3. M. Angold, Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, przeł. W. Brodzki,

Wrocław-Warszawa-Krakow 1993.

4. Armenia sacra. Memoire chretienne des Armeniens (Ive-XVIIIe siecle), sous la direction

de J. Durand, I. Rapti, D. Giovannoni, Paris 2007.

5. Ars Graeca. Ars Latina. Studia dedykowane A. Rożyckiej-Bryzek, Krakow 2001.

6. A. S. Atiya, Historia kościołow wschodnich, przekład zbiorowy, Warszawa 1978.

7. S. Awierincew, Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze

wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.

8. H. Belting, Bild und Kult. Eine Geschichte des Bildes vor des Bildes vor dem Zeitalter der

Kunst, Munchen 1990.

9. W. Berschin, Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, przeł. K.

Liman, Gniezno 2003.

10. P. Brown, Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we

wczesnym chrześcijaństwie, przeł. I. Kania, Krakow 2006.

11. R. Browning, Justynian i Teodora, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Warszawa 1977,

1996.

12. R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, Grzegorz Żurek, Warszawa 1980, 1997.

13. L. Brubaker, Vision and Meaning in Ninth-Century Byzantium. Image as Exegesis in the

Homilies of Gregory of Nazianzus, Cambridge 1999.

14. W. W. Byczkow, Wizantijskaja estietika. Tieoreticzeskije problemy, Moskwa 1977.

15. Byzance et les images, Paris 1994.

25

16. H. Chadwick, Kościoł w epoce wczesnego chrześcijaństwa, przeł. A. Wypustek,

Warszawa 2004.

17. R. Cormack, Writing in Gold. Byzantine Society and its Icons, London 1985.

18. R. Cormack, The Byzantine Eye. Studies in Art and Patronage, London 1989.

19. R. Cormack, Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, przeł. K. Kraśniewicz,

Krakow 1999.

20. Czudotwornaja ikona w Wizantii i driewniej Rusi, red. A. Lidow, Moskwa 1996.

21. B. Dąb-Kalinowska, Ikony i obrazy, Warszawa 2000.

22. F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994.

23. Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli Objaśnienie sztuki malarskiej, przeł. I. Kania, red. M.

Smorąg Rożycka, Krakow 2003.

24. V. I. Durić, Byzantinische Fresken in Jugoslavien, Belgrad 1976.

25. A. Effenberger, Fruhchristliche Kunst und Kultur. Von den Anfangen bis zum 7.

Jahrhundert, Leipzig 1986.

26. B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części Imperium Rzymskiego,

Warszawa 1999.

27. A. Grabar, Christian Iconography: A Study of Its Origins, Princeton 1968.

28. H. W. Haussig, Historia kultury bizantyjskiej, Warszawa 1980.

29. E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.

30. P. Johnstone, The Byzantine Traditions in Church Embroidery, London 1967.

31. A. P. Kazhdan, G. Constable, People and Power in Byzantium. An Introduction to

Modern Byzantine Studies, Dumbarton Oaks, Washington 1982.

32. A. P. Kazhdan, A. W. Epstein, Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twefth

Centuries, Berkeley-Los Angeles-London 1990.

33. A. Kazhdan, H. Maguire, Byzantine Hagiographical Texts as Sources on Art.,

„Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 1-22.

34. E. Kitzinger, The Cult of Images in the Age before Iconoclasm, „Dumbarton Oaks

Papers”, VIII, 1954, s. 83-150.

35. J. Kłosińska, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975.

36. J. Lowden, The Octatueuchs. A Study in Byzantine Manuscript Illustration, Pennsylvania

1992.

37. H. Maguire, Truth and Convention in Byzantine Descriptions of Works of Art, „Dumbarton

Oaks Papers”,

28, 1974, s. 111-140.

38. H. Magiure, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton 1981.

39. H. Maguire, The Icons of their Bodies. Saints and their Images in Byzantium, Princeton

1996.

26

40. C. Mango, Byzantium and its Image. History and Culture of the Byzantine Empire and its

Heritage,

London 1984.

41. C. Mango, The Art of Byzantine Empire 312-1453. Sources and Documents, New Jersey

1972.

42. C. Mango, Historia Bizancjum, przeł. M. Dąbrowska, Gdańsk 1997.

43. J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa

1984.

44. K. Michałowski, Faras. Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w

Warszawie, Warszawa 1974.

45. N. Oikonomides, The Holy Icon as an Asset, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 35-

44.

46. G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekł. pod red. Evert – Kappesowa, Warszawa 1967.

47. N. Patterson-Ševčenko, Icons in the Liturgy, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 45-

58.

48. N. Patterson-Ševčenko, The Vita Icon and the Painter as Hagiographer, „Dumbarton

Oaks Papers”, 53, 1999, s. 149-165.

49. Perceptions of Byzantium and Its Neighbors (843-1261), ed. by O. Z. Pevny, New York

2000.

50. Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przeł., wst., obj. P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.

51. The Sacred Image East and West, ed. by R. Ousterhout, L. Brubaker, Chicago 1995, s.

25-44.

52. M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., przeł. E. Bąkowska,

Warszawa 1979.

53. Ch. Schonborn, Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań 2001.

54. The Twilight of Byzanium. Aspects of Cultural and Religious History in the Late Byzantine

Empire, Princeton 1991.

55. L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993.

56. T. Velmans, Byzanz. Fresken und Mosaike, Zurich-Duseldorf-Benziger 1999.

57. Ch. Walter, Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, przeł. K. Malcherek, Warszawa

1992.

58. E. Wipszycka, Kościoł w świecie poźnego antyku, Warszawa 1994.

59. S. Skrzyniarz, Hades. Recepcja, sens ideowy i przemiany obrazu pogańskiego boga w

sztuce bizantyjskiej, Krakow 2002.

60. H. Stern, Sztuka bizantyńska, przeł. T. Mroczko, Warszawa 1975.

61. Synthronon. Art et archeologie de la fin de l’Antiquite et du Moyen Age, Paris 1968.

27

62. M. W. Szczepkina, Miniatiury Chłudowskoj Psałtyri. Grieczeskij illustrirowannyj kodeks IX

wieka, Moskwa 1977.

63. Sztuka średniowiecznego Wschodu i Zachodu. Osiągnięcia i perspektywy poznawcze u

progu XXI wieku, red. M. Smorąg Rożycka, Krakow 2002.

64. K. Weitzmann, The Monastery of Saint Catherine at Mont Sinai. The Icons. Vol. 1: From

the Sixth to the Tenth Century, Princeton, New Jersey 1976.

Mgr Alicja Gzowska Wybrane zagadnienia architektury inżynieryjnej w XIX i XX wieku Konwersatorium (specjalizacja) II rok, studia magisterskie uzupełniające, semestr zimowy

Opis: celem zajęć jest uzupełnienie wiedzy zdobytej na wykładach kursowych o zagadnienia

związane z narodzinami i rozwojem tzw. nurtu inżynieryjnego w architekturze. Proponowane

tematy zajęć:

narodziny nowożytnej inżynierii

nowy materiał, nowe możliwości: żelazo

nowy materiał, nowe możliwości: beton zbrojony

drapacze chmur i „niebotyki”

twórczość Piera Luigi Nervi

rewolucyjny Felix Candela

„polska szkoła kształtowania struktur”

historia sztuki wobec architektury inżynieryjnej

Zaliczenie: Zaliczenie na podstawie obecności, aktywności oraz pracy pisemnej o objętości

max 10 stron znormalizowanego maszynopisu z bibliografią na temat uzgodniony z

prowadząca. Prace przyjmowane będą do 10 II. Prace przesłane po tym terminie nie zostaną

ocenione.

Wybrana bibliografia:

T. Barucki, Stephane duChateau, Warszawa 1995.

P. Biegański, U źródeł architektury współczesnej, Warszawa 1972

D. P. Billington, The new Art of Engineering, w: Bridging the Gap: Rethinking the

Relationship of Architect and Engineer, New York, 1991.

W. Fiałkowski, Stefan Bryła, Warszawa 1977

28

S. Giedion, Przestrzeń, czas i architektura: narodziny nowej tradycji, Warszawa 1968

J. Gola, O Lechu Tomaszewskim, Warszawa 1989.

P. Krasny, Zawody i specjalności architektoniczne w Polsce w epoce nowożytnej, w:

Architekt, budowniczy, mistrz murarski; Materiały sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,

Warszawa, 24-25 listopada 2004 roku. Warszawa 2007

G. Nordenson, Terence Riley, Seven structural Engineers: The Felix Candela Lectures, New

York, 2008.

N. Pevsner, Pionierzy współczesności: od Williama Morrisa do Waltera Gropiusa,

Warszawa 1978

P.L.Nervi – piękno i prawda – logiczne rozwiązanie konstrukcyjne „Architektura”, nr 11-

12/1961r.

C. Siegel, Formy strukturalne w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1974

J. Sławińska, Ekspresja sił w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1997.

Z. Wasiutyński, O Architekturze mostów, Warszawa 1971

Architektura w PRL Konwersatorium III rok, semestr letni

Celem zajęć jest omówienie wybranych zagadnień architektury i urbanistyki w PRL.

Poruszone zostaną problemy:

odbudowa miast i starówek, praktyki konserwatorskie

architektura nowoczesna przed 1949r

architektura i urbanistyka socrealistyczna

instytucjonalne i prawne ramy pracy architektów

budownictwo mieszkaniowe

nowoczesne centra miast i ich propaganda. „Mistery”

architektura skrojona na miarę: domy towarowe, szkoły , sanatoria, parki kultury i

wypoczynku

eksport polskiej myśli projektowej na Bliski Wschód i do krajów tzw. Trzeciego Świata

architektura sakralna

postmodernizm lat '80

Zaliczenie: zaliczenie w formie egzaminu (rozpoznawanie obiektów i krótka wypowiedź

pisemna).

29

Bibliografia:

Adamczewska – Wejhert H., Korzenie architektury polskiej lat 80, „Kwartalnik Architektury i

Urbanistyki” t. XXXX z.1, s. 65 –77.

Barucki T., Architektura w Polsce, Warszawa 1985.

Basista A., Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, Warszawa –

Kraków 2001.

Budownictwo i architektura w Polsce 1945 –1966, pod red. J. Zachwatowicza, Warszawa

1986.

Goldzamt E., Urbanistyka krajów socjalistycznych: problemy społeczne Warszawa 1971.

Franta A., Notatki architekta o modernizmie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XLV

(2000)

Gola J., Jerzy Sołtan: monografia, Warszawa 1995.

Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944 –1964, Warszawa

1967.

Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1945-1965, Warszawa 2003.

Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1965 - 1989, Warszawa 2005.

Mroczek A., Kucza – Kuczyński K., Nowe kościoły w Polsce, Warszawa 1991.

Stefański K., Architektura polska 1949-1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” r. XXVII:

1982, Z. 1-2, s. 13 – 108.

Szafer T. P., Nowa architektura polska – diariusz lat 1966 –1970, Warszawa 1972.



Szafer T.P., Współczesna architektura Polska, Warszawa 1988.

Włodarczyk M., Architektura lat 60-tych w Krakowie, Kraków 2006.

Włodarczyk W., Socrealizm: sztuka polska w latach 1950-54, Paryż 1986, rozdziały:

Mistycyzm architektury, oraz Realizacja: kandelabry MDM

http://www.kaiu.pan.pl/images/stories/32010_pdf/W.Baraniewski.pdf

Mgr Jakub Jagiełło Sztuka Dolnego Śląska XVII w. Konwersatorium II rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Zajęcia o charakterze konwersatorium mają na celu przybliżenie zawiłych losów

śląskiej sztuki na przestrzeni całego XVII w. Zostanie przedstawiona sytuacja wyznaniowa

30

przed wojną trzydziestoletnią, pracujące wówczas warsztaty artystyczne Dolnego Śląska,

zagadnienia tematyczne protestanckich ołtarzy, ambon i epitafiów. Następnie zajęcia będą

dotyczyły kwestii funkcjonowania warsztatów podczas trudnych lat wojny trzydziestoletniej. Z

zagadnieniami protestanckich wystrojów wnętrz kościelnych sprzed czasów wojny zostanie

zestawiona sztuka kontrreformacyjna, przejawiająca się w fundacjach klasztornych (przede

wszystkim cysterskich). Jako równoważnia dla katolickich wnętrz kościołów klasztornych

omówione zostaną ewangelickie Kościoły Pokoju i Kościoły Łaski. Zajęcia będą miały

charakter konwersatorium, studenci będą rozpoznawać programy ikonograficzne dzieł

protestanckich i katolickich, porównywać ich znaczenie ideologiczne, identyfikować warsztaty

rzeźbiarskie i malarskie (m.in. Michaela Willmanna).

Zaliczenie: Zaliczenie w formie testu otwartego i rozpoznawania przedstawień na wybranych

slajdach

Literatura:

- P. Banaś, Studia nad śląską architekturą 2 połowy XVII wieku, Rocznik Sztuki Śląskiej, 8

(1971), s. 35-89.

- A. Bek, Johann Pol z Głogowa – destrukcja mitu, Rocznik Sztuki Śląskiej, 2010.

- ewentualnie: K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, Breslau 1934.

- T. Chrzanowski, Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim, Warszawa 1974.

- T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca XIX

w., Kraków 1974.

- K. Eysymontt, Architektura dworów renesansowych na Śląsku, Wrocław 2010.

- J. Harasimowicz, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, Rocznik Sztuki

Śląskiej XII (1979), s. 7-27.

- J. Harasimowicz, Protestanckie budownictwo kościelne wieku reformacji na Śląsku,

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki XXVIII (1983), s. 341-374.

- J. Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji 1520-1650, Wrocław

1986.

- J. Harasimowicz, Mors Janua Vitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku Reformacji, Wrocław

1992.

- Historia Śląska, pod red. M. Czaplińskiego, Wrocław 2002.

- K. Kalinowski, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.

- Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu.Historia, stan zachowania, koncepcja

rewitalizacji, Wrocław 2010. - Malarstwo Śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów. Muzeum Narodowe we Wrocławiu (M.

Pierzchała, E. Houszka, B. Lejman, P. Łukaszewicz), Wrocław 2009.

31

- Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P.

Oszczanowski, Wrocław 2003 („Acta Universitatis Wratislaviensis”, 2508, Historia Sztuki, 17).

- P. Oszczanowski, Casus Żórawiny. Kościół Trójcy Świętej w Żórawinie około 1600 roku,

Wrocław 2007.

- Opactwo Cystersów w Lubiążu i artyści, red. A. Kozieł, Wrocław 2008 ("Acta Universitatis

Wratislaviensis", 3012, Historia Sztuki, 26)

- J. Pokora, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982.

- M. Starzewska, Dekoracja snycerska w siedemnastowiecznym Wrocławiu, [w:] Nobile claret

opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wrocław 1998, s. 340-

348.

- B. Steinborn, Malowane epitafia mieszczańskie na Śląsku w latach 1520-1620, RSŚ, t. 4

(1967), s. 7-138.

- Śląsk i Czechy. Wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane

Profesorowi Janowi Wrabecowi, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P. Oszczanowski, Wrocław

2007 ("Acta Universitatis Wratislaviensis", 2953, Historia Sztuki, 24), ISBN 978-83-229-2862-

2

- Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006.

Dr Andrzej Jakubowski Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr

letni

Opis przedmiotu: Konwersatorium „Sztuki wizualne w systemie ochrony dziedzictwa kultury”

stanowi pierwszą część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w

Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Cykl ten jest

podzielony na trzy niezależne bloki . tematyczne koncepcyjnie i merytorycznie tworzące

spójną całość, choć zakończone osobnym zaliczeniem:

Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury

Prawne uwarunkowania rynku sztuki

Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej

32

Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z

którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego. Dlatego przedstawione

zostaną najważniejsze kwestie związane z szeroko pojętym obrotem prawnym dziełami

sztuki, działalnością artystyczną i kuratorską, prawem autorskim oraz ochroną dziedzictwa

kultury, w kontekście polskim i międzynarodowym. Mając na uwadze profil specjalności

„Sztuka-Media-Rynek”, skierowany przede wszystkim na społecznie oddziaływanie sztuki,

proponowany cykl zajęć uwzględnia zarówno najważniejsze zagadnienia teoretyczne, jak i

kwestie praktyczne.

W ramach zajęć „Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury” omówiona

zostanie rola jaką pełnią działalność artystyczna oraz dzieła sztuki w tworzeniu dziedzictwa

kultury - wartości chronionej w prawie polskim, europejskim oraz międzynarodowym.

Przedstawione zostaną zatem podstawowe reżimy ochrony oraz upowszechniania

dziedzictwa kultury. Przedyskutowane będą także interesy i wartości odzwierciedlane w

konkretnych rozwiązaniach legislacyjnych. Zajęcia mają służyć lepszemu zrozumieniu

głównych zagadnień związanych z ochroną dziedzictwa kultury, jak również ułatwieniu

bardziej świadomego udziału we współczesnej debacie na temat prawnej regulacji sfery

kultury wizualnej.

Forma zajęć:

Łączona formuła konwersatorium i wykładu. Poza częściami teoretycznymi planowane są

dyskusje w grupach na podstawie zadanych materiałów, przede wszystkim w odniesieniu do

ważnych, szeroko komentowanych tematów, m.in. integralność publicznych kolekcji sztuki a

prawa ofiar nazizmu (np. sprawa zwrotu przez Austrię kilku najcenniejszych dzieł Gustava

Klimta), czy legalność nabycia dzieł sztuki w epoce kolonialnej a moralne prawa ludów

tubylczych oraz państw postkolonialnych (np. sprawa słynnych Brązów z Beninu), itp.

Forma i warunki zaliczenia zajęć: Egzamin pisemny w formie testu

Szczegółowy program zajęć

L.p. Tematyka zajęć Liczba

godzin

1 Prawo ochrony dziedzictwa kultury: podstawowe problemy, pojęcia,

systematyka

2

33

2 Sztuka – naród – terytorium. Założenia prawnej ochrony narodowego

dziedzictwa kultury w krajowym porządku prawnym. Przykład Polski

2

3 Dzieła sztuki a konflikty zbrojne: grabież, ochrona, restytucja 2

4 Kolekcjonerstwo dzieł sztuki, wymiana kulturalna a ochrona przed

nielegalnym wywozem przedmiotów o szczególnej wartości dla

narodowego dziedzictwa kultury

2

5 Ochrona uniwersalnych wartości sztuki w prawie międzynarodowym –

wspólny obowiązek całej ludzkości?

2

6 Regionalna ochrona dziedzictwa kultury. Rola i znaczenie Rady

Europy oraz Unii Europejskiej

2

7 Prawa kulturalne i dziedzictwo kultury w systemie ochrony praw

człowieka

2

Zalecana literatura

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Hoffman B. (red.), Art and Cultural Heritage: Law, Policy and Practice, wyd. 2,

Cambridge 2009 – wybrane rozdziały

Kowalski W., Restytucja dzieł sztuki. Studium z dziedziny prawa międzynarodowego,

wyd. 2, Katowice 1993

Merryman J. H., Elsen, A. E., Urice, S. K., Law, Ethics and the Visual Arts , wyd. 5.,

Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały

Merryman J. H., Thinking about the Elgin Marbles: Critical Essays on Cultural

Property, Art and Law, Austin 2009

Nieć H., Ojczyzna dzieła sztuki: międzynarodowa ochrona integralności narodowej

spuścizny kulturalnej, Kraków 1980

Paczuski W., Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Kraków 2005 - wybrane

rozdziały

Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001

- wybrane rozdziały

Scovazzi T., Nafziger A. R. (red.), La patrimoine culturel de l'humanité / Cultural

Heritage of Mankind, Leiden –Boston 2008 – wybrane rozdziały Zeidler K. (red.), Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć,

Warszawa 2010

Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa 2007

Literatura uzupełniająca

34

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

Cuno J., Who Owns Antiquity? Museums and the Battle over Our Ancient Heritage,

Princetown 2008

Demarsin B., Schrage E.J.H., Tilleman B., Verbeke A. L. (red.), Art&Law, Brugge

2008 – wybrane rozdziały

Gillman D., The Idea of Cultural Heritage, wyd. 2, Cambridge 2010

Greenfield J., The Return of Cultural Treasures, wyd. 3, Cambridge 2007

Lowenthal D., The Heritage Crusade and the Spoils of History, wyd. 7, Cambridge

2009

Nahlik S. E., Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-

Kraków 1958 - wybrane rozdziały

O’Keefe P.J., Prott L. V., Law and the Cultural Heritage, t. 3, Movement, London-

Edinburg 1989 – wybrane rozdziały

Sax J. L., Playing Darts with a Rembrandt. Public and Private Rights in Cultural

Treasures, Ann Arbor 1999

Szafrański W., Zalasińska K. (red.), Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego, t. III,

Poznań 2009 – wybrane rozdziały

Vrdoljak A. F., International Law, Museums and the Return of Cultural Objects, wyd.

2, Cambridge 2008 – wybrane rozdziały

Włodarski J., Zeidler K. (red.), Prawo muzeów, Warszawa 2008 – wybrane rozdziały

Zalasińska K., Ochrona zabytków, Warszawa 2010

Prawne uwarunkowania rynku sztuki Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr

zimowy

Opis przedmiotu: Konwersatorium „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” stanowi drugą

część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w

ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Celem zajęć jest przybliżenie złożoności

powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z którymi spotykają się na co dzień uczestnicy

życia artystycznego.

W ramach zajęć „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” zostaną przedstawione podstawowe

zagadnienia związane z funkcjonowaniem rynku sztuki w Polsce i Unii Europejskiej. W

formie skrótowej zostanie również omówiony szerszy kontekst międzynarodowy. Celem

zajęć jest wskazanie najważniejszych problemów prawnych związanych z obrotem dziełami

sztuki. W szczególności zostaną poruszone następujące kwestie: reglamentacja wywozu,

35

umowy i klauzule umowne z zakresu obrotu dziełami sztuki, problemy prawno-karne

(przemyt, kradzież, nielegalne wykopaliska archeologiczne, fałszerstwa dzieł sztuki),

zagadnienie etyki zawodowej w obrocie dziełami sztuki.

Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.




godzin

1 Krajowy i międzynarodowy rynek dzieł sztuki – zagadnienia węzłowe;

obrót dziełami sztuki w Polsce po 1989 r. – charakterystyka rynku,

przedmiot i formy obrotu, notowania aukcyjne, najważniejsi uczestnicy

2

2 Wzory i klauzule umowne w obrocie prawnym dziełami sztuki;

regulaminy aukcyjne

2

3 Nielegalny obrót działami sztuki: problemy prawno-karne; zasady etyki

zawodowej w obrocie dziełami sztuki

2

4 Fałszerstwa dzieł sztuki: regulacje prawne; rola i odpowiedzialność

eksperta; certyfikaty autentyczności

2

5 Obrót dziełami sztuki a ochrona narodowego dziedzictwa kultury –

problematyka wywozu dzieł sztuki

2

6 Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej 2

7 Międzynarodowy obrót dziełami sztuki 2

Zalecana literatura

1 Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,

Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały

2 Agnieszka Grzywacz, Obrót dziełami sztuki, LexisNexis, Warszawa 2004

3 Wojciech Paczuski, Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Zakamycze, Kraków

2005 - wybrane rozdziały

4 James Goodwin (red.), The International Art Markets: The Essential Guide for

Collectors and Investors, Kogan Page, London-Philadelphia 2008 – wybrane

rozdziały

36

5 Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –

wybrane rozdziały

6 John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law International,

Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały

7 Andrzej Jakubowski, Współczesny rynek dzieł sztuki w Polsce a Internet,

„Ikonotheka”, t. 20, 2007, s. 201-218.

8 Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,

Poznań 2007-2009 – wybrane rozdziały


9 Bart Demarsin (red.), Art&Law, Die Keure, Brugge 2008 – wybrane rozdziały

10 Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Universitas,

Kraków 2001 – wybrane rozdziały

11 Malarze polscy XIX i XX wieku. Mała encyklopedia rynku sztuki, Gazeta

Antykwaryczna, Kraków 2004 – wybrane rozdziały

Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr

zimowy

Opis przedmiotu: konwersatorium „Prawne podstawy działalności artystycznej i

wystawienniczej” stanowi trzecią część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”,

prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”.

Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z

którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego.

W ramach zajęć „Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej” zostaną

przedstawione kluczowe zagadnienia prawne związane z prowadzeniem działalności

artystycznej, muzealnej i wystawienniczej. Celem zajęć jest z jednej strony umiejscowienie

polskiego życia artystycznego i muzealnego w szerszym kontekście globalizacji

międzynarodowego prawa ochrony dziedzictwa kulturalnego, z drugiej zaś odniesienie go do

zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej, w świetle zachodzących przemian

demokratyzacji kultury i promocji różnorodności kulturowej. Szczególny nacisk zostanie

położony na omówienie pozycji artysty i kuratora w polskim porządku prawnym. Kwestie

swobody wypowiedzi artystycznej, krytycznej roli sztuki wobec przemian społecznych oraz

37

problematyki granic prawnych wolności twórczości artystycznej zostaną również poruszone.

Program zajęć przewiduje także przedstawienie podstaw prawnych działalności muzeów

oraz organizacji pozarządowych w sferze sztuk wizualnych.

Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.




godzin

1 Podstawy prawne działalność artystycznej i wystawienniczej w prawie

polskim – zagadnienia węzłowe.

2

2 Wolność twórczości artystycznej w sferze sztuk wizualnych i jej

ograniczenia

2

3 Prawo autorskie I 2

4 Prawo autorskie II 2

5 Prawo i etyka muzeów 2

6 Problemy prawne związane z międzynarodową wymianą muzealną 2

7 Działalność kulturalna i artystyczna a organizacje pozarządowe 2

Zalecana literatura

1 Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,

Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały

2 Józef Włodarski, Kamil Zeidler (red.), Prawo muzeów, Wolters Kluwer, Warszawa

2008 – wybrane rozdziały

3 Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –

wybrane rozdziały

4 John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law

International, Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały

5 Piotr Ślezak, Prawo autorskie. Podręcznik dla studentów szkół filmowych i

artystycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008

6 Rafał Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, wyd. 6., C.H.Beck, Warszawa 2010 –

wybrane rozdziały

38

7 Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,

Poznań 2007-2009 – wybrane rozdziały

8 Jacek Sobczak, Prawo prasowe – Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2008 –

wybrane fragmenty

9 Ronald D. Spencer (red.), Ekspert kontra dzieło sztuki, Ośrodek Ochrony Zbiorów

Publicznych, Warszawa 2009 – wybrane rozdziały

10 Monika Drela, „Korzystanie i rozpowszechnianie muzealiów w Internecie a prawo

autorskie”, w: Karol Łopatecki, Wojciech Walczak (red.), Zeszyty Dziedzictwa

Kulturowego, Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej UwB, Białystok 2007, s.

179-192


11 Bart Demarsin (red.), Art&Law, Die Keure, Brugge 2008 – wybrane rozdziały

12 Janusz Barta, Ryszard Markiewicz, Prawo autorskie, wyd. 2, Wolters Kluwer,

Warszawa 2010

13 Ireneusz C. Kamiński, Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego

Trybunału Praw Człowieka, Zakamycze, Kraków 2003 – wybrane fragmenty

14 Ewa Nowińska, Wolność wypowiedzi prasowej, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –

wybrane fragmenty

Mgr Maciej Jarzewicz Autoportret i samoświadomość artystyczna Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Zajęcia mają na celu omówienie wybranych zagadnień związanych z autoportretem

europejskich artystów w epoce nowożytnej i u progu nowoczesności. Rozważane będą

przede wszystkim obrazy przedstawiające artystów utrzymane w standardowej koncepcji

portretowej, na tle tworzenia się i rozwoju samodzielnego portretu. Drugim istotnym wątkiem

jest gatunek sztuki zwany alegorią malarstwa, czyli wizerunki malarzy przy pracy, względnie

ukazujących Apellesa lub św. Łukasza jako historyczne precedensy. Nie można zapomnieć o

innych formach obecności artysty w dziele, jak domniemane autoportrety w większych

kompozycjach, sygnatury, czy koncepcję automimesis, streszczoną we włoskim haśle ogni

pittore dipinge se.

39

Autoportrety i inne formy obecności twórcy w dziele są symptomem usamodzielnienia

się sztuki jako osobnej dziedziny. Nie należy ich jednak traktować tylko od tej strony, często

autoportrety mają charakter deklaracji programowych. Z drugiej strony jako jedna z

najbardziej osobistych form wypowiedzi pozostawiają duże możliwości własnej inwencji.

Jako gatunek artystyczny, w którym odbywa się refleksja na temat sztuki, autoportret

szczególnie często prowokuje do ukazywania sztuczności przedstawienia obrazowego lub

testowania jego granic.

W zależności od liczby uczestników przewiduję formę konwersatoryjną – wtedy

warunkiem zaliczenia jest udział w zajęciach, wygłoszenie referatu i napisanie pracy

zaliczeniowej, lub wykładową – wtedy zaliczenie odbywa się na podstawie obecności i testu

wizualno-faktograficznego.

Wstępna bibliografia:

V. I. Stoichita, Das selbstbewusste Bild. Vom Ursprung der Metamalerei, München 1998

(orginalne wyd. fr. L’instauration du tableu, jest również angielskie – The self aware image)

J. Derrida, Memoirs of the Blind. The Self-Portrait and Other Ruins, trans. by P. A. Brault and

M. Naas, Chicago 1993

Der Künstler über sich in seinem Werk, hg. M. Winner, internationales Symposium der

Bibliotheca Herziana Rom 1989, Rom – Weinhem 1992

Wettstreit der Künste : Malerei und Skulptur von Dürer bis Daumier, auss. kat. München

Haus der Künste, 1.02.2002-5.05.2002, hg. Ekkehard Mai, Kurt Wettengl, red. Andreas

Büttner, München 2002

Victor I. Stoichita, Krótka historia cienia, przeł. Piotr Nowakowski, Universitas Kraków 2001

Der Künstler als Kunstwerk. Selbstportraits vom Mittelalter bis zur Gegenwart, hg. Urlich

Pfisterer und Valeska von Rosen, Reclam Stuttgart 2005

Self Portrait. Renaissance to Contemporary, ed. Anthony Bond and Joanna Woodall,

National Portrait Gallery London, Art Gallery of New South Wales Sydney, 2005

Selbstbild. Der Künstler und sein Bildnis, auss. kat. Gemäldegalerie der Bildenden Künste

Wien, 19.11.2004-20.02.2005, herausgegeben von Renate Trenk, Hatje Canz Verlag, Wien

Ostfildern-Ruit 2004

Mieczysław Wallis, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1966

Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, tłum. Mariusz Bryl,

Universitas, Kraków 2007

Karykatura XIX i XX wieku

40

Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Zajęcia fakultatywne poświęcone są funkcjonowaniu karykatury jako środka przekazu w XIX i

XX wieku. Uformowana w okresie rewolucji francuskiej formuła zdobyła sobie istotne miejsce

w kreowaniu życia politycznego, a także tworzeniu zbiorowej świadomości ze szczególnym

uwzględnieniem świadomości narodowej. W związku z tym karykatura jest często

bezrefleksyjnie używana w badaniach i popularyzacji historii bez próby krytycznego namysłu.

Szczególną uwagę chciałbym więc poświęcić karykaturze jako jednej z gałęzi propagandy w

państwach totalitarnych. Kwestią podejmowaną przez cały cykl zajęć będą uniwersalne

schematy, dzięki którym komunikaty satyryczne są zazwyczaj zrozumiałe, mimo odległości

od bezpośrednio związanych z nimi wydarzeń.

Nie mniej ważny jest artystyczny wątek związany z karykaturą. Twórcy nie dający się

zamknąć w deprecjonującym pojęciu „karykaturzysta” tacy jak Honoré Daumier i Pablo

Picasso są bez tego kontekstu niezrozumiali. Innym wątkiem jest funkcjonowanie karykatury

artystycznej jako krytyki sztuki, czyli dla historyków sztuki jest to istotne źródło wiedzy o życiu

artystycznym i recepcji różnych twórców w ich czasach.

Formuła zajęć jest otwarta, w przypadku mniejszej liczby uczestników będzie bardziej

konwersatoryjna i wtedy warunkiem zaliczenia jest (oprócz obecności) praca pisemna, w

przypadku dużej liczby studentów przewiduję (obok obecności) na zajęciach test

faktograficzno-wizualny.


Ernst Hans Gombrich, The Catoonist Armoury, w: tenże, Meditations on a Hobby Horse and

other essays on the theory of Art, Chicago Univerity Press 1985, s.127-142.

Karikatur & Satire: fünf Jahrhunderte Zeitkritik, oprac. Walter Koschatzky, München: Hirmer,

1992.

Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien

1956.

Charles Baudelaire, O kilku karykaturzystach francuskich, w tenże, Rozmaitości estetyczne,

wstęp i przekład Joanny Guze, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 167-185.

Karykatura XVI-XVIII w. Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

41

Zajęcia poświęcone są europejskim obrazom satyrycznym w okresie od Leonarda da Vinci i

reformacji do rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. W ramach zajęć omawiane będą

dwie zasadnicze tradycje – fizjonomicznej karykatury, mającej swój początek w

renesansowych Włoszech oraz grafiki stosowanej w „bitwach na obrazy”, toczonych w czasie

kryzysów polityczno-religijnych. Rozważane będą marginalia twórczości wybitnych artystów

takich jak Carracci czy Bernini, a także dzieła twórców, których można określić mianem

zawodowych karykaturzystów – Rowlandson, Gillray, a także obrazki tworzone przez

zupełnie anonimowych autorów. Zgodnie z baudelairowskim podziałem na komizm znaczący

i komizm absolutny, w koncepcji zajęć mieści się tropienie konkretnych kontekstów

historycznych oraz poszukiwanie uniwersalnych sposobów prowadzenia polemik za pomocą

obrazów, a także omawianie dzieł będących „bardzo poważnymi żartami”.

Warunkiem zaliczenia jest uczestnictwo w zajęciach i napisanie testu faktograficzno-

wizualnego.

Zagadnienia:

I. Teoria. Jak rozumiemy słowa „karykatura” i „satyra”. Karykatura a system

gatunków plastycznych. Dosłowność i metafora w karykaturze. Karykatura jako

gatunek autotematyczny.

II. Leonardo. Groteskowe głowy Leonarda, tradycja fizjonomiczna, problem szkicu.

III. Satyra obrazowa okresu reformacji. Rozpowszechnienie się grafiki – pierwszego

masowego medium wizualnego. Sztuka jako broń w walce ideologicznej.

IV. Karykatura portretowa okresu baroku we Włoszech. Powstanie pojęcia

„carricatura”. Karykatura jako margines twórczości (Carracci, Bernini). Ghezzi

jako „pierwszy profesjonalny karykaturzysta”.

V. Satyra obrazowa a tradycja „kaprysu” (Tiepolowie).

VI. Angielska satyra/karykatura społeczno-obyczajowa XVIII wieku (Hogarth,

Rowlandson).

VII. Rewolucja francuska widziana przez karykaturę we Francji i Anglii (David, Gillray,

Rowlandson).

VIII. Goya. Karykatura a portret; „Kaprysy” – m. in. satyra obyczajowa; Goya jako

przedstawiciel „komizmu absolutnego” wg Baudelaire’a.


42

E. H. Gombrich and E. Kris, Caricature, Harmondsworth/Middlesex : King Penguin Books,

1940

Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien

1956

Luther und die Folgen für die Kunst. Auss. Kat. Hamburger Kunsthalle 11XI1983-8II1984, hg.

Werner Hofmann, Prestel München 1983

French Caricature and French Revolution 1789-1799, Wight Art Gallery Los Angeles 1988,

ed. Lynne Hockman, Los Angeles 1988

Architektura warszawskiego klasycyzmu 1780-1800 konwersatorium III rok, semestr letni

Zajęcia poświęcone będą architekturze klasycystycznej epoki stanisławowskiej i

pierwszych lat porozbiorowych w Polsce. Akcent położony na środowisku warszawskim

wynika z centralnej roli tego środowiska dla większej części kraju, a zarazem z odmiennej

redakcji klasycyzmu od środowiska wileńskiego.

Z oczywistych względów największą część uwagi będzie skoncentrowana na

architekturze pałacowej i założeniom pałacowo-ogrodowym, ważnym zarówno ze względu

na recepcje najnowszych wzorów, jak i specyfikę Warszawy jako środowiska urbanistyczno

społecznego.

Jednym z najważniejszych celów jest próba umieszczenia architektury w kontekście

europejskim a właściwie już w tamtym czasie światowym, a także rozważenie związków

nowych tendencji w architekturze z ogólnymi prądami intelektualnymi jak oświecenie i

romantyzm.

Zajęcia będą odbywać się częściowo w salach wykładowych, częściowo przy

obiektach. Warunkiem zaliczenia jest obecność oraz, w zależności od liczby uczestników,

test wizualno-faktograficzny lub dla szczególnie zainteresowanych tą formą zaliczenia praca

pisemna.


Tadeusz Stefan Jaroszewski, Architektura doby oświecenia w Polsce : nurty i odmiany,

Wrocław: Ossolineum, 1971

Marek Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug : architekt polskiego Oświecenia, Warszawa :

Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971

43

Jolanta Polanowska, Stanisław Kostka Potocki (1755 - 1821) : twórczość architekta amatora

przedstawiciela neoklasycyzmu i nurtu picturesque, Warszawa : Instytut Sztuki Pan, Liber

Pro Arte, 2009

Marek Kwiatkowski, Stanisław August : król, architekt, Wrocław: Ossolineum, 1983

prof. Grażyna Jurkowlaniec

Funkcje dzieła sztuki w średniowieczu Konwersatorium I rok, semestr zimowy

Opis skrócony

Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom

wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i

malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,

przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty

dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i

doświadczeń religijnych.

Opis rozwinięty

Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom

wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i

malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,

przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty

dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i

doświadczeń religijnych.

1. Ozdoba domu bożego (rzeźba architektoniczna, malarstwo ścienne)

2. Upamiętnienie zmarłych i fundatorów (nagrobki i epitafia; tympanony fundacyjne, tablice

erekcyjne)

3. Sztuka i liturgia (naczynia, księgi i tkaniny liturgiczne, nastawa ołtarzowa)

4. Rekwizyty dramatyczne (rola wizerunków w dramatyzacjach liturgicznych)

5. Przedstawienia dewocyjne i obrazy kultowe

6. Obrazy, relikwie, eucharystia

7. Funkcje dydaktyczne, katechetyczne i mnemotechniczne

44

Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)

Bibliografia

S. Ringbom, Icon to Narrative. The rise of the dramatic close-up in fifteenth-century

devotional painting, Abo 1965; W. Marcinkowski, Przedstawienia dewocyjne jako kategoria

sztuki gotyckiej, Kraków 1994; Italian Altarpieces: 1250-1550. Function and Design, red. E.

Borsook, F. Superbi Gioffredi, Oxford 1994; H. Körner, Grabmonumente des Mittelalters,

Darmstadt 1997

J. Tripps, Das handelnde Bildwerk in der Gotik, Berlin 1998

Dzieje myśli o sztuce (dr hab. Grażyna Jurkowlaniec, dr Gabriela Świtek – opis zajęć w obu semestrach) wykład II rok studiów licencjackich, semestr zimowy (prof. Grażyna Jurkowlaniec) i letni (dr Gabriela

Świtek)

Opis skrócony

Zarys dziejów europejskiej myśli o sztuce od starożytności do połowy XX wieku. Celem

wykładu jest przedstawienie rozwoju refleksji nad sztukami plastycznymi – podstawowych

pojęć, głównych idei oraz form, jakie przyjmowała (teoria sztuki, teoria obrazu sakralnego,

historiografia artystyczna, krytyka artystyczna).

Pełny opis

W semestrze zimowym przedmiotem wykładu jest myśl o sztuce od średniowiecza do

schyłku XVII stulecia. Omawiane będą m.in. następujące zagadnienia: pojmowanie sztuki od

starożytności do schyłku epoki nowożytnej (techne, ars, artes liberales i artes mechanicae,

arti del disegno, beaux-arts), rola Historii naturalnej Pliniusza w późniejszej refleksji o sztuce,

poglądy pisarzy średniowiecznych na wystrój kościoła, początki teorii sztuki i historiografii

artystycznej w XV w., spór o pierwszeństwo sztuk (paragone), podstawowe problemy i

kategorie renesansowej, manierystycznej i barokowej teorii sztuki (perspektywa, proporcja,

styl, maniera, modus, imitatio, aemulatio, inwencja, idea, disegno, fantasia, capriccio,

decorum); osobny blok zajęć będzie poświęcony teorii architektury, a także sporom o

obrazowanie w Bizancjum i na łacińskim Zachodzie.

Egzamin po semestrze zimowym: pisemny (trzy pytania otwarte)

45

Wykład w semestrze letnim obejmuje dzieje myśli o sztuce i krytyki artystycznej od początku

XVIII do XX wieku. Na podstawie wybranych tekstów źródłowych omawiane będą między

innymi estetyczne kategorie malowniczości i wzniosłości, pojęcie smaku i geniuszu, teorie

sensualizmu i asocjacjonizmu, nowoczesna refleksja o powinowactwie sztuk, aspekty

światopoglądu romantycznego, nowe teorie pejzażu, początki i rozwój krytyki artystycznej,

nowoczesne koncepcje muzeum, odmiany historyzmu w architekturze, filozoficzne źródła

realizmu i naturalizmu, nurty francuskiego i angielskiego estetyzmu oraz symbolizmu,

estetyka naukowa impresjonizmu i neoimpresjonizmu, koncepcje przestrzeni w teoriach

awangardowych, problem figuracji i abstrakcji, teorie architektury 1. połowy XX wieku,

koncepcje nowoczesności w refleksji o sztuce.

Antologie tekstów źródłowych:

Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,

Warszawa 1988 (lub późniejsze wydania).

Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1985.

Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, M.

Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994.

Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa

1989.

Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.

Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t.

1-3.

Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971.

Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969.

Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993.

Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998.

Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991.

Sztuka, teoria sztuki i historiografia artystyczna późnego średniowiecza i epoki nowożytnej Seminarium magisterskie I i II rok studiów magisterskich uzupełniających, oba semestry

Dokładny zakres tematyczny zajęć będzie uzależniony od liczby i zainteresowań

uczestników zajęć.

Zaliczenie na podstawie pracy pisemnej

46

Teoria obrazu sakralnego w średniowieczu i epoce nowożytnej Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Opis skrócony

Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim

Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i

wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować

zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na

chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na

temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –

postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką

artystyczną.

Opis rozwinięty

Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim

Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i

wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować

zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na

chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na

temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –

postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką

artystyczną.

1. Grzegorz Wielki i koncepcja obrazu jako pisma dla nieumiejących czytać

2. Sobór nicejski II i teologia ikony

3. Koncepcja obrazu w Libri Carolini

4. Kontrowersja między Bernardem z Clairvaux a opatem Sugerem z St. Denis

5. Obraz w Sumie teologicznej Tomasz z Akwinu

6. Spór o obrazy w okresie reformacji (Luter, Karlstadt i inni reformatorzy)

7. Koncepcja obrazu sakralnego w dekrecie soboru trydenckiego i potrydenckich traktatach o

sztuce sakralnej


Bibliografia

47

S. Michalski, Protestanci a sztuka. Spor o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989; M.

Pokorska, Cibus oculorum. Uwagi o teorii dzieła sztuki w „Libri Carolini”, „Folia Historiae

Artium”, 27: 1997, s. 13–33; Ch. Hecht, Katholische Bildertheologie im Zeitalter von

Gegenreformation und Barock. Studien zu Traktaten von Johannes Molanus, Gabriele

Paleotti und anderen Autoren, Berlin 1997; H.L. Kessler, Neither God nor man: words,

images, and the medieval anxiety about art, Freiburg im Breisgau 2007; P. Krasny, Visibilia

signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach pisarzy Roberta Bellarmina,

Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy

kościelnych epoki nowożytnej, Kraków 2010

Maria – Regina – Ecclesia – Roma Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Opis skrócony

Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i

artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych

oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie

mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria

Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua

i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria

sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne

przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w

Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane

z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form

ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.

Opis rozwinięty

Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i

artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych

oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie

mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria

Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua

i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria

sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne

przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w

Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane

48

z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form

ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.

1. Przedstawienia Marii w dekoracji łuku tęczowego S. Maria Maggiore i najstarsze obrazy

tablicowe w kościołach Rzymu a maryjne wezwania kościołów (Panteon, S. Maria in

Trastevere, S. Maria Antiqua)

2. Wizerunki w typie Maria Regina i ich rola w kulturze religijnej, artystycznej i politycznej

Rzymu i Lacjum do XII w.

3. Wizerunki czczone jako namalowane przez św. Łukasza (S. Maria Maggiore, S. Maria in

Aracoeli, S. Agostino, S. Maria in Via Lata, S. Maria del Popolo) i innych świętych malarzy

(S. Maria sopra Minerva)

4. Madonny Rafaela i Pieta watykańska Michała Anioła

5. Kult Marii i kult obrazów jako przedmiot sporu w XVI w.

6. Nowożytne oprawy dawnych wizerunków maryjnych

7. Koronacje obrazów maryjnych w XVII w.


Bibliografia:

Arte e iconografia a Roma da Costantino a Cola di Rienzo, Milano 2000; M. Andaloro, Le

icone a Roma in età preiconoclasta, w: Roma fra oriente e occidente, 19-24 aprile 2001,

Settimane di Studio del Centro Italiano di studi sull’alto medioevo, Spoleto 2002, t. 2, s. 719-

753; U. Nilgen, Maria Regina - Ein politischen Kultbildtypus?, “Römisches Jahrbuch für

Kunstgeschichte”, XIX, 1981, s. 3-33; W. Tronzo, Apse decoration, the liturgy and the

perception of art in medieval Rome: S. Maria in Trastevere and S. Maria Maggiore, w: Italian

Church Decoration of the Middle Ages and Early Renaissance. Functions, Forms and

Regional Traditions, red. W. Tronzo, Bologna 1989, s. 167-193; G. Wolf, Salus Populi

Romani. Die Geschichte römischer Kultbilder im Mittelalter, Weinheim 1990.

Antyczne i średniowieczne toposy o sztuce Konwersatorium I rok studiów licencjackich, semestr letni

Opis skrócony

Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub

artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w

innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,

49

materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny

kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii

sztuki oraz literaturze pięknej.

Opis rozwinięty

Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub

artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w

innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,

materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny

kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii

sztuki oraz literaturze pięknej.

1. Kunszt i tworzywo (ars auro gemmisque prior; materiam superabat opus; vivum saxum i

lapides viventes)

2. Potęga sztuki i artysty (vox sola defuerit, nisi viventem spiritum videtur in ea deficere,

Deus artifex i artifex divinus, ręka artysty)

3. Sztuka i natura (Natura potentior ars)

4. Ut pictura poesis, paragone, korespondencja sztuk

5. Śmierć i odrodzenie sztuki - cessavit deinde ars ac rursus olympiade CLVI revixit

6. Tajemnice warsztatu wielkich mistrzów (ciemne werniksy Apellesa, cztery kolory wielkich

mistrzów starożytności, ex uno lapide)

7. Emulacja - Alter Apelles, alter Phidias


Bibliografia

Pliniusz, Historia naturalna (wybór), tłum. I. i T. Zawadzcy, Wrocław 1961

Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska, S. Stabryła, Wrocław 1995

G. Vasari, Żywoty najsłynniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tłum. K. Estreicher,

Warszawa 1985

Ch. Kruse, Wozu Menschen malen. Historische Begründungen eines Bildmediums, München

2003

P. Emison, Creating the Divine Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden 2004

F.H. Jacobs, The Living Image in Renaissance Art, Cambridge 2005

50

Prof. Piotr Juszkiewicz

Krytyka artystyczna wykład II rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek,, oba semestry

Tematyka zajęć:

Treść zajęć osnuta jest wokół trzech wątków – teoretycznego, historycznego i praktycznego.

Wątek teoretyczny skupia odpowiedzi na pytania o tożsamość krytyki artystycznej jako formy

słownego komentarza na temat sztuk wizualnych, jej funkcji w mechanizmie artystycznego

świata oraz zasad analizy tekstu krytycznego. W obrębie wątku historycznego omawiane są

przemiany dyskursu krytycznego widziane w korelacji z przemianami statusu artysty,

koncepcji wystawy, kategorii publiczności w ramach systemu salonowego i dealersko-

krytycznego, a także omawiana jest twórczość pisarska czołowych krytyków XVIII, XIX i XX

wiecznych. Wątek praktyczny oznacza przekazanie zasad analizy tekstu oraz wspólne

interpretacje wybranych tekstów krytycznych.

Cele zajęć:

1. naświetlenie kwestii tożsamości krytyki artystycznej w obliczu innych formuł komentarza

dotyczącego sztuk wizualnych, 2. wskazanie na rolę krytyki artystycznej jako elementu

historycznie zmiennych form systemów artystycznych, 3. Przedstawienie na przykładach

rozmaitych sposobów kształtowania tekstów krytycznych, 4. Przekazanie umiejętności

samodzielnej analizy krytycznego tekstu.

Tematyka zajęć:

I. Tożsamość tekstu krytycznego. Główna teza: istotowa i ahistoryczna definicja krytyki musi

zostać zastąpiona historycznym opisem dyskursywnych przemian w świecie sztuki

związanych z kwestią zmiany statusu artysty plastyka i wytyczaniem granic rozmaitych form

dyskursywnej aktywności. W tym sensie głównym postulatem badawczym jest postulat

obserwacji dyskursywnej konkurencji oraz czasowego ustalania granic (definicji) rozmaitych

form komentarza na temat sztuk wizualnych.

51

II. Zasady analizy tekstu krytycznego. Na przykładzie analizy fragmentu tekstu la Fonta de

Saint Yenne zaprezentowana zostanie przydatność Foucaultowskiej koncepcji dokumentu

historycznego do analizy krytycznych tekstów. Omówione zostaną zasady analizy

kluczowych elementów krytycznych tekstów – konstrukcji podmiotu, wpisanej koncepcji

dzieła sztuki, sposobów opisu oraz sposobów porządkowania tradycji artystycznej.

III. Narodziny Salonu i krytyki artystycznej. Na przykładzie dynamiki procesu narodzin

paryskiej akademii zaprezentowany zostanie proces narodzin aktywności krytycznej jako

elementu sytemu artystycznego skoncentrowanego wokół instytucji Akademii i Salonu,

czemu towarzyszyć będzie charakterystyka nabywania dyskursywnej tożsamości przez

poszczególne elementy systemu – artystę, obraz, publiczność, wystawę, język krytycznej

wypowiedzi.

IV. System dealersko – krytyczny. Przedmiotem wykładu jest systemowa przemiana –

narodziny systemu dealersko-krytycznego, rozumiana jako przemiana struktury autorytetu

artystycznego, z skondensowanej i scentralizowanej (system salonowy) w rozproszoną

(system dealersko-krytyczny), opisywana w związku ze zmianą funkcji i postaci językowej

krytyki artystycznej, procesami kierującymi logiką artystycznych hierarchii i dynamiką rynku

artystycznego.

V. Koncepcje pisarskie: charakterystyka koncepcji sztuki, dzieła, artysty obecnych w

tekstach, a także konstrukcji podmiotu i strategii opisu na przykładach tekstów: D. Diderota,

E. Fromantina, J. Ruskina, R. Fry’a, C. Greenberga, R. Krauss.

VI. Analiza wybranego tekstu krytycznego

Warunki zaliczenia: krótka praca pisemna zawierająca samodzielną analizę wybranego

tekstu krytycznego.

Wybrana literatura:

1. Badania nad krytyką literacką, Wrocław 1974 2. Badania nad krytyką literacką. Seria druga, Wrocław 1984

52

3. J. Sławiński, Funkcje krytyki literackiej, w: Z historii i teorii literatury. Prace poświęcone V

międzynarodowemu kongresowi Slawistów w Sofii, Wrocław 1963

4. Współczesne problemy krytyki artystycznej, Wrocław 1973

5. M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966; Rola krytyki w: idem, Ikonosfera,

Warszawa 1972; Krytycy i metoda, w: Badania nad krytyką literacką. Seria druga, op. cit 6. C.,H.White, Canvases and Carriers. Institutional Change in the French Painting World,

New York 1965 7. R. Barthes, Krytyka i prawda, przeł. M. Błońska, w: Współczesna teoria badań literackich

za granicą, t II, Kraków 1976

8. R. Wrigley, The Origins of French Art Criticism, Oxford 1995

9. T. E. Crow, Painters and Public Life in Eighteenth-Century Paris, New Haven &London,

1985

10. A Roger Fry Reader, ed. Ch. Reed, Chicago 1996 11. C. Greenberg, The Collected Essays and Criticism, ed. J. O’ Brian, Chicago 1986 12. B. O’Doherty, Inside the White Cube. The Ideology of the Gallery Space, Santa Monica

1986 13. T. Bennet, The Birth of the Museum. History, Theory, Politics, London 1995 14. P. Mainardi, The End of the Salon. Art and the State in the Early Third Republic,

Cambridge 1993 15. R. Jensen, Marketing Modernism in the fin de siecle Europe, Princeton 1994 16. M. C. Fitzgerald, Making Modernism. Picasso and the Creation of the Market for 20th Art, 17. P. Mathews, Aurier’s Symbolist Art Criticism and Theory, Ann Arbor 1986 18. D. Robson, Prestige, Profit and Pleasure. New York in 1949 and 1950s, New York 1995 19. E. Fromantin, Mistrzowie dawni, przeł. J. Cybis, Wrocław 1956

20. Z dziejów polskiej krytyki i teorii sztuki, t. 1, Myśli o sztuce w okresie romantyzmu, opr. E.

Grabska, S. Morawski, t. 2, Spór o rację bytu polskiej sztuki narodowej (1857-1891), opr.

I. Jakimowicz, Warszawska krytyka artystyczna (1875-1890), opr. A. Porębska,

Warszawa 1961;

21. Teksty o malarzach. Antologia polskiej krytyki artystycznej 1890-1918, red. W. Jaworska,

W. Juszczak, Wrocław 1976.

22. H. Morawska, Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, t 1. W poszukiwaniu

nowoczesności, t. 2. Antologia. Romantyzm, t. 3. Antologia. Realizm, Warszawa 1977.

23. Moderniści o sztuce, opr. E. Grabska, Warszawa 1971.

24. Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, opr. E. Grabska, M. Poprzęcka,

Warszawa 1974.

25. P. Juszkiewicz, Od rozkoszy historiozofii do gry w nic. Polska krytyka artystyczna czasu

odwilży, Poznań 2005.

53

Prof. Alicja Kisielewska Współczesne media artystyczne i kultura wizualna wykład

I rok mgr uzup., semestr letni

Opis: Celem wykładu jest przedstawienie wybranych problemów współczesnych

mediów artystycznych i kultury audiowizualnej o rodowodzie technicznym. Zostana podjęte

między innymi takie zagadnienia, jak: Fotografia: zapis czy kreacja rzeczywistości –

zagadnienie „kadrowania”; Iluzja filmowa – jej historyczna zmienność i uwarunkowania

kulturowe; Teoria filmowej reprodukcji; Specyfika procesu rejestracji w filmie dokumentalnym

i fabularnym; Swoistość i synetyczność sztuki filmowej – podstawowe elementy języka filmu;

Seryjność jako podstawowy problem estetyki telewizji; Język telewizji – kody

przedstaweieniowe; Film wideo – sztuka lub praktyka użytkowa; Kultura konwergencji –

oryginalność i schemat – nowa postmodernistyczna estetyka.

Zaliczenie na podstawie testowego egzaminu pisemnego

Bibliografia (wybrana):

- R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 1996.

- S. Sontag, O fotografii, przeł. S. Magala, Warszawa 1986.

- A. Bazin, Film i rzeczywistość, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.

- S. Kracauer, Teoria filmu, przeł. W. Wertenstein, Warszawa 1975.

- J. Łotman, Semiotyka filmu, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.

- D. Dayan, Widz wpisany w obraz, przeł. A. Helman, “Film na Świecie” nr 369, 1989, s.

25-31.

- Po kinie?..., Audiowizualnośćw epoce przekaźników elektronicznych, opr. A. Gwóźdź,

Kraków 1994, s. 117-136.

- Pejzaże audiowizualne, opr. A. Gwóźdź, Kraków 1997.

- W. Godzic, Rozumieć telewizję, Kraków 2001.

- R. W. Kluszczyński, Wprowadzenie do problematyki sztuki wideo, (w: ) Nowe media w

komunikacji społecznej...j. w.

- U. Eco, Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczną

54

estetyką, przeł. T. Rutkowska, “Przekazy i Opinie” 1990, nr 1\2, s. 12-36.

- H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów,

przeł. M. Bernatowicz, M. Filiciak, Warszawa 2007.

Mgr Lidia Klein Krytyka designu i architektury Wykład II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr

letni

Zajęcia są wprowadzeniem do krytyki architektury i designu. Nie mają charakteru

kompletnego przeglądu tendencji i kierunków we współczesnym projektowaniu. Ich

zadaniem jest zapoznanie uczestników z wybranymi problemami architektury i designu oraz

warsztatem potrzebnym do samodzielnego pisania tekstów dotyczących tej tematyki.

Podstawowym celem zajęć jest praca nad umiejętnością opisu projektów oraz ich krytycznej

analizy. Każde zajęcia poświęcone będą innemu zagadnieniu (na przykład ruch, zabawa,

ekologia, tradycja, kolor) i różnym sposobom jego interpretacji przez designerów i

architektów. Wybór tematów będzie dostosowany do zainteresowań uczestników zajęć.

Podstawą zaliczenia jest aktywność oraz krytyczny esej dotyczący problematyki

omawianej na zajęciach. Znajomość języka angielskiego jest wymagana.

Literatura: Konkretne teksty będą udostępniane w trakcie zajęć i poddawane na bieżąco

analizie oraz interpretacji.

Wybrane problemy współczesnej architektury Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Zajęcia mają pozwolić ich uczestnikom zapoznać się z tekstami teoretycznymi oraz

realizacjami kluczowymi dla zrozumienia współczesnej architektury. Analizie poddane

zostaną takie zjawiska jak postmodernizm, dekonstrukcja, architektura cyfrowa czy

architektura ekologiczna. Zajęcia mają formę konwersatorium. Podstawą zaliczenia jest

aktywność oraz wygłoszony i oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na

55

dowolny (wcześniej skonsultowany) temat dotyczący problematyki zajęć. Większość

tekstów dostępna jest jedynie w języku angielskim, dlatego znajomość tego języka jest

warunkiem uczestnictwa. Zajęcia mają charakter wprowadzający; wiedza z zakresu

współczesnej architektury nie jest wymagana.

Literatura (może ulec zmianie):

Ben Van Berkel, Caroline Bos, UN Studio: Design Models - Architecture, Urbanism,

Infrastructure, London 2006.

Jean-Gilles Décosterd, Philippe Rahm, Décosterd & Rahm: Physiologische Architektur

/architettura fisiologica, Berlin 2002.

Charles Jencks, Architektura Postmodernistyczna, Warszawa 1987.

Greg Lynn, Animate Form, Princeton 1999.

Greg Lynn, Folds, Bodies & Blobs: Collected Essays, Bruxelles 1998.

William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.

Juhani Pallasmaa, The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses, London 2005.

Lars Spuybroek, NOX: Machining Architecture, London 2004.

Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.

Antologie:

Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)

Theorizing a New Agenda For Architecture. An Anthology of Architectural Theory 1965-1995,

ed. Kate Nesbitt (Princeton Architectural Press, 1996)

Katalogi wystaw:

Cities: People, Society, Architecture: 10th International Architecture Exhibition - Venice

Biennale, ed. Richard Burdett , Sarah Ichioka (Marsilio 2006)

Metamorph: 9. International Architecture Exhibition: La Biennale di Venezia, ed. Kurt Forster

(Marsilio 2004)

56

Out There. Architecture Beyond Building: 11th International Architecture Exhibition La

Biennale di Venezia, ed. Aaron Betsky (Marsilio 2008)

People Meet in Architecture: Biennale Architettura 2010: La Biennale di Venezia, ed. Kazuyo

Sejima (Marsilio 2010)

Architektura i technologie Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Opis: Zajęcia są próbą przyjrzenia się wpływom technologii na architekturę i sposób jej

postrzegania. Zajęcia mają formę konwersatorium. Zestaw poruszanych tematów zależy od

zainteresowań uczestników. Zagadnienia omawiane w ramach poprzedniej edycji:

http://www.ihs.uw.edu.pl/pl/node/2107

Zaliczenie: Podstawą zaliczenia jest aktywność (rozmowa o tekstach) oraz wygłoszony i

oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na dowolny (wcześniej skonsultowany)

temat dotyczący problematyki zajęć.

Literatura (może ulec zmianie):

Siergiej Eisenstein, Montage and Architecture, [w:] Towards the Theory of Montage, red.

R.Taylor, s. 111–125.

William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.

Zbigniew Oksiuta, Spatium Gelatum, katalog wystawy, BWA Wrocław 2003.

Zbigniew Oksiuta, Formy, procesy, konsekwencje, katalog wystawy, Galeria Arsenał

Białystok i CSW Zamek Ujazdowski Warszawa 2007.

Zbigniew Oksiuta, Isopycnic Systems, Spatium Gelatum, Breeding Spaces [w:] Co to jest

architektura?/What is architecture? Vol.2, red. A. Budak, Kraków 2008.

Mitchell Schwarzer, Zoomscape. Architecture in Motion and Media, New York 2004.

57

Bernard Tschumi, Enrique Walker, Tschumi on Architecture. Conversations with Enrique

Walker, New York 2006.

Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.

Antologie:

Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)

Mgr Adam Konopacki

Rynek sztuki w Polsce wykład I rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek, semestr zimowy

Prezentacja złożoności problematyki rynku sztuki z perspektywy historyka sztuki -

rzeczoznawcy.

Zarys historii światowego i rodzimego rynku sztuki.

Charakterystyka współczesnych form sprzedaży dzieł sztuki w Polsce: galerie, antykwariaty,

domy aukcyjne.

Budowa noty katalogowej.

Czynniki wartościowania cenowego obiektów rynku sztuki.

Wskazania praktyczne w rozpoznawaniu falsyfikatów malarstwa.

Wykład zakończony zostanie egzaminem pisemnym. Dr Kamil Kopania Historia sztuki średniowiecznej w Polsce Wykład I rok studiów licencjackich, semestr letni

Wykład poświęcony sztuce w Polsce X – pocz. XVI wieku, ukazujący specyfikę

polskiego średniowiecza. W jego trakcie zostaną przedstawione najważniejsze zjawiska

zachodzące w architekturze, malarstwie, rzeźbie, a także rzemiośle artystycznym tego

okresu. Przemiany formalne oraz treściowe sztuki średniowiecznej omawiane będą w

58

powiązaniu z rozmaitymi aspektami kultury religijnej i duchowej tego czasu, jak też w

kontekście wydarzeń społeczno-politycznych. Wykład ma charakter przeglądowy, niemniej

jednak wybrane, szczególnie istotne dla kultury polskiej zabytki zostaną poddane

szczegółowej analizie.

Zaliczenie na podstawie testu połączonego z kolokwium wizualnym (20 obiektów do

rozpoznania, zadatowania i określenia autorstwa/środowiska artystycznego).

Podstawowa bibliografia:

- Sz. Skibiński, K. Zalewska-Lorkiewicz, Sztuka Polska. Gotyk, Arkady, Warszawa 2010

- P. Skubiszewski, Polska sztuka średniowieczna czy sztuka średniowieczna w Polsce,

„Kwartalnik Historyczny”, nr 86, 1979, s. 891-916

- Z. Świechowski (przy udziale E. Świechowskiej), Sztuka polska. Romanizm, Arkady,

Warszawa 2006 Seminarium licencjackie III rok, oba semestry

Na seminarium będzie można pisać prace z:

historii sztuki średniowiecznej (polskiej i obcej).

związków sztuk plastycznych z teatrem.

W przypadku prac z zakresu historii sztuki średniowiecznej preferowane będą tematy

związane z funkcją, treściami oraz odbiorem dzieł sztuki. Osoby chcące pisać prace

poświęcone związkom sztuk plastycznych z teatrem będą mogły podejmować zagadnienia

dotyczące szeroko pojętych wzajemnych relacji między obydwoma rodzajami sztuk

(z wyjątkiem zagadnień związanych z architekturą budynków teatralnych).

Kilka pierwszych zajęć zostanie poświęconych zagadnieniom związanym ze sposobem

pisania pracy licencjackiej, a więc warsztatowi historyka sztuki (a także teatru), metodologii,

krytycznej analizie źródeł oraz krytycznej lekturze tekstów. Na pozostałych zajęciach

studenci będą referować i omawiać fragmenty swoich prac.

Lista lektur do ustalenia indywidualnie z każdym studentem. Do końca października zalecane

jest przeczytanie następującej pozycji, która zdecydowanie ułatwi pisanie pracy licencjackiej:

59

Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów, przekł.

Grażyna Jurkowlaniec, przedm. Wojciech Tygielski, Wydawnictwa Uniwersytetu

Warszawskiego, Warszawa 2007

Osoby chcące pisać prace z zakresu związków sztuk plastycznych z teatrem zobowiązane

są do przeczytania następujących pozycji:

Christopher Balme, Wprowadzenie do nauki o teatrze, przełożyli i uzupełnieniami

opatrzyli Wojciech Dudzik i Małgorzata Leyko, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2002

Henryk Jurkowski, Szkice z teorii teatru lalek, Polunima, Łódź 1993 (w przypadku

osób zainteresowanych zagadnieniami związanymi z teatrem lalek bądź jego

pograniczami)

Henryk Jurkowski, Przemiany ikonosfery. Wizualny kontekst sztuki teatru,

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009

Irena Sławińska, Współczesna refleksja o teatrze. Ku antropologii teatru,

Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979

Warunkiem zaliczenia seminarium jest przedstawienie dokładnego konspektu pracy (z

podanym podziałem na części, krótkim opisem rozdziałów i podrozdziałów, bibliografią). Dr Ewa Korpysz Wybrane zagadnienia z historii architektury romańskiej w Polsce konwersatorium I rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Konwersatorium będzie poświęcone przemianom stylistycznym w romańskiej

architekturze Polski. W trakcie zajęć studenci poznają wybrane zabytki o największym

znaczeniu historycznym, kulturalnym i artystycznym, powstałe na naszych ziemiach w

okresie od końca X w. do 2. poł. XIII w. W trakcie prezentacji zostaną przybliżone

podstawowe techniki i terminologia określonych elementów architektonicznych, ukazanych w

rozwoju historycznym.

Sztuka romańska była sztuką kościoła łacińskiego, a chrystianizacja dotarła na nasze

ziemie wtedy, gdy Europa miała już za sobą całe tysiąclecie chrześcijańskiej kultury

łacińskiej. W zasięgu geograficznym stylu romańskiego Polska była zatem krajem

peryferyjnym, jednak mimo, że rozwój artystyczny był u nas bardzo opóźniony, powstały

60

dzieła operujące repertuarem form stosowanych w innych rejonach Europy, liczące się w

dziejach architektury romańskiej.

Plan:

2. Zajęcia wstępne. Podstawowe układy przestrzenne i plany architektoniczne.

Najważniejsze pojęcia terminologiczne.

3. Zasięg geograficzny i periodyzacja architektury romańskiej. Architektura

przedromańska w Polsce do lat 30. XI w.

4. Architektura wczesnoromańska w 2. po. XI w.

5. Architektura romańska w okresie rozkwitu w XII w. Nurt tradycjonalny

6. Nurt reformy klasztornej

7. Dekoracja architektoniczna

8. Schyłek romanizmu. Architektura zakonu cystersów

Podstawowa bibliografia (w niej dalsze wskazówki bibliograficzne):

1. Świechowski Zygmunt, Sztuka polska, [1] : Romanizm, Warszawa 2005

2. Mroczko Teresa, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa, 1988

3. Sztuka przedromańska i romańska w Polsce do schyłku XIII w., pod red. Michała

Walickiego, Warszawa 1971

Forma egzaminu (zaliczenie na ocenę): egzamin pisemny dwuczęściowy

- część wizualna (identyfikacja obiektów - określenie i datowanie)

- część pisemna (opracowanie jednego z dwóch zaproponowanych zagadnień)

dr Iwona Luba Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr. Marka Czapelskiego ! ) wykład III rok, semestr zimowy

Wykład poświęcony historii sztuki nowoczesnej polskiej od czasów Stanisława

Augusta po kres II Rzeczypospolitej (czyli około 1764-1939). Obejmuje wszystkie, poza

architekturą, dziedziny sztuk wizualnych, ze szczególnym naciskiem na malarstwo, rzeźbę i

grafikę, uwzględniający jednak także scenografię, fotografię, fotomontaż, film czy wzornictwo

przemysłowe.

61

Prezentacja uwzględnia różnorodne aspekty sztuki, jej rolę w ceremoniale dworu

królewskiego, funkcje dyplomatyczne, promocyjne i propagandowe; ideologie; szkolnictwo,

mecenat i życie artystyczne oraz instytucje opieki nad sztuką, w zmieniających się

warunkach politycznych i kulturowych.

Omówione zostaną główne style i kierunki artystyczne, najważniejsze środowiska i

ugrupowania twórcze.

Wykład zakończy się wspólnym egzaminem pisemnym u dra Czapelskiego i dr Luby, z jedną

wspólną oceną, do egzaminu obowiązuje materiał z obu semestrów.


K. Mikocka-Rachubowa, Rzeźba polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu. Katalog

zbiorów. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1993

S. Kozakiewicz, Malarstwo polskie. Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm, Warszawa 1976

A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Warszawa 1989

J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003

J. Malinowski, Imitacje świata. O polskim malarstwie i krytyce artystycznej drugiej połowy XIX

wieku, Kraków 1987

M. Poprzęcka, Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX

wieku, Warszawa 1975

W. Juszczak, Malarstwo polskiego modernizmu, Gdańsk 2004

Koniec wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890–1914. Katalog wystawy, pod. red. E. S.

Charazińskiej i Ł. Kossowskiego, MNW, Warszawa 1997

P. Szubert, Rzeźba polska przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1995

I. Luba, Dialog nowoczesności z tradycją. Malarstwo polskie dwudziestolecia

międzywojennego, Warszawa 2004

A. Sieradzka, Art Déco w Europie i w Polsce, Warszawa 1996

A. Turowski, Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej,

Kraków 2000

Wyprawa w dwudziestolecie, red. K. Nowakowska-Sito, kat. wystawy, Muzeum Narodowe w

Warszawie 2008, Warszawa 2008

S. Czekalski, Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia

międzywojennego, Poznań 2000

Polska na wystawach międzynarodowych wykład ogólnouniwersytecki III rok, semestr zimowy

62

Wykład poświęcony obecności polskiej sztuki na wystawach światowych, międzynarodowych

i zagranicznych. Zarysowana zostanie geneza i historia wystaw światowych, ich ranga i

specyfika oraz wpływ na trendy w sztuce, modzie i wzornictwie, czego wyrazistym

przykładem stała się Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu 1925.

Zaprezentowane zostaną najwybitniejsze polskie pawilony wystawowe jako przykłady

architektury okazjonalnej i efemerycznej oraz najsłynniejsze eksponaty w dziejach wystaw.

Ujawnione zostaną związki pomiędzy prezentacjami pawilonu narodowego a zagadnieniami

polityki wewnętrznej oraz zagranicznej państwa. Omówione zostaną strategie ekspozycyjne

oraz sam proces organizacji wystawy.

Zajęcia kończą się egzaminem pisemnym.


J.E. Findling, Historical Dictionary of World’s Fairs and Expositions 1851-1988, London 1990

A.M. Drexlerowa, A.K. Olszewski, Polska i Polacy na Powszechnych Wystawach Światowych

1851-2000, Warszawa 2005

Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16-17

listopada 2005 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2007

Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22-23

listopada 2007 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2009

D. H. Gelernter, 1939: The Lost World of the Fair, New York 1995

M. Duranti, Utopia, Nostalgia and World War at the 1939-40 New York World’s Fair, „Journal

of Contemporary History”, Vol. 41, No 4/2006, s. 663-683

Dr Elżbieta Makowiecka Historia sztuki starożytnej Wykład I rok studiów licencjackich, oba semestry

Zasadniczo wykład obejmuje kultury antyku – starożytnej Grecji i Rzymu Cesarskiego –

stanowiące fundament sztuki europejskiej. Wykład rozpocznie się jednak od krótkiego

omówienia sztuki starożytnego Egiptu i Mezopotamii (których wpływ na kulturę pra-grecką i

grecką archaiczną są ewidentne) – nie będą one jednak przedmiotem egzaminu.

Podobnie kultury italskie – głównie etruska (stanowiące istotne elementy kultury i sztuki

Imperium Rzymskiego), będą przedmiotem wykładu, lecz nie egzaminu.

63

Egzamin o charakterze testu pisemnego (w oparciu o przezrocza) odbędzie się po drugim

semestrze i obejmie zasadnicze problemy sztuki starożytnej Grecji i Rzymu.

Zalecana bibliografia:

Jan Parandowski, Mitologia (liczne wydania) – obowiązkowo.

Dla zainteresowanych, dla przypomnienia: Homer, Iliada; Wergiliusz, Eneida; Witruwiusz, O

architekturze ksiąg dziesięć.

Podręczniki:

E. Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2007

E. Makowiecka, Sztuka Rzymu od Augusta do Konstantyna, Warszawa 2010

Dla zainteresowanych:

M. L. Bernhard, Sztuka Grecka (T. I-IV)

A. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971

M. Nowicka, Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, Warszawa 1988

A. Sadurska, W cieniu Panteonu, Warszawa 1965

A. Sadurska, Archeologia Starożytnego Rzymu, t. I-II, Warszawa 1975-1980

Liczne wydawnictwa albumowe, których ilustracje (nie zawsze teksty) są bezcennym

elementem poznania sztuki klasycznej – polecam jako uzupełnienie przezroczy stosowanych

do wykładu.

Dr Paweł Migasiewicz

Tradycje gotyku w nowożytnej architekturze europejskiej Proseminarium licencjackie II rok, semestr letni

Zajęcia w formie konwersatorium poświęcone różnorodnym zjawiskom w architekturze

nowożytnej, wywodzącym się z gotyku. Ukazane zostanie zarówno „długie trwanie” form

gotyckich, stosowanych stale na niektórych obszarach do XVII w., jak również występujące w

tym samym czasie świadome nawiązania do form średniowiecznych, dokonywane ze

64

względów ideowych. Szczegółowo omówione zostaną dzieła architektów projektujących w

stylu gotyckim w XVII i w 1. poł. XVIII w. (m.in. Johann Franz Reyff, Christoph Wamser,

Étienne Martellange, Jan Blažej Santini Aichel, Nicholas Hawksmoor). Istotnym celem zajęć

jest rozwijanie umiejętności samodzielnej analizy i interpretacji wybranych obiektów oraz

krytycznego korzystania z literatury naukowej.

Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.

M. Alexander, Medievalism. The Middle Ages in Modern England, New Haven –

London 2007.

A. J. Baranowski, Tradycja średniowieczna w późnobarokowej architekturze krajów

Europy Środkowej, [w:] Tradycja i innowacja, Warszawa 1981, s. 81–100.

F. Barth, Santini, 1677–1723. Ein Baumeister des Barock in Böhmen, Ostfildern

2004.

R. Bernheimer, Gothic Survival and Revival in Bologna, „Art Bulletin”, XXXVI: 1954,

nr 4, s. 263–284.

K. Clark, The Gothic Revival. An Essay in the History of Taste, London 1964.

P. Frankl, The Gothic. Literary sources and interpretations through eight centuries,

Princeton 1960.

V. Hart, Nicholas Hawksmoor. Rebuilding Ancient Wonders, New Haven – London

2002.

M. Hesse, Von der Nachgotik zur Neugotik. Die Auseinandersetzung mit der Gotik in

der französischen Sakralarchitektur des 17. u. 18. Jh., Frankfurt a. Main 1984.

M. Horyna, Jan Blažej Santini-Aichel, Praha 1998.

V. Kotrba, Česká barokní gotika. Dílo Jana Santiniho-Aichla, Praha 1976.

E. Kirschbaum, Deutsche Nachgotik, ein Beitrag zur Geschichte der Kirchlichen

Architektur von 1550-1800, Augsburg 1930.

M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution

française, Paris 2010.

E. Panofsky, Meaning in the Visual Arts, New York 1955.

H. Rousteau-Chambon, Le gothique des Temps modernes. Architecture religieuse en

milieu urbain, Paris 2003.

J. Sedlák, Jan Blažej Santini. Setkání Baroku s Gotikou, Praha 1987.

J. Summerson, Architecture in Britain, 1530–1830, New Haven – London 1993.

R. Wittkower, Classic vs. Gothic. Architectural Projects in Seventeenth Century Italy,

New York 1974.

65

G. Worsley, The Origins of the Gothic Revival, [w:] Transactions of the Royal

Historical Society, 3, 1992, s. 105–150.

Pozycja społeczna artysty w epoce nowożytnej Zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok, semestr letni

Zajęcia w formie wykładu z elementami konwersatorium poświęcone roli i pozycji

artystów w społeczeństwach nowożytnej Europy. Podczas kolejnych spotkań w oparciu o

przykłady z różnych krajów omawiane będą czynniki określające kondycję społeczną

malarzy, rzeźbiarzy, architektów oraz przedstawicieli innych profesji artystycznych, m.in.

wykształcenie, sytuacja finansowa, relacje ze zleceniodawcami i mecenasami, poczucie

własnej wartości i jego przejawy w postaci autoportretów i wypowiedzi na własny temat,

opinie współczesnych, sława. Przedstawione zostaną również dążenia poszczególnych

artystów i ich grup do podniesienia swojej pozycji.

Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.

Wybór literatury:

F. Ames-Lewis, The Intellectual Life of the Early Renaissance Artist, New Haven –

London 2000.

The Changing Status of the Artist, red. E. Barker, N. Webb, K. Woods, New Haven –

London 1999.

La condition sociale de l’artiste XVIe-XXe siècles. Actes du colloque du Groupe des

chercheurs en Histoire moderne et contemporaine du C.N.R.S., 12 octobre 1985, red.

J. de La Gorce, F. Levaillant et A. Mérot, Saint-Étienne 1987.

C. Denk, Artiste, citoyen & philosophe: der Künstler und sein Bildnis im Zeitalter der

französischen Aufklärung, München 1998.

P. A. Emison, Creating the “Divine” Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden –

Boston 2004.

J. Hall, The World as Sculpture, London 1999.

J. L. Koerner, The Moment of Self-Portraiture in German Renaissance Art., Chicago –

London 1993.

N. Laneyrie-Dagen, P. Wat, P. Dagen, Le métier d’artiste, peintres et sculpteurs

depuis le Moyen Âge, Paris 1999.

L. Shiner, The Invention of Art, Chicago – London 2001.

66

Les “Vies” d’artistes. Actes du colloque international organisé par le Service culturel

du musée du Louvre les 1er et 2 octobre 1993, red. M. Waschek, Paris 1996.

Die Virtus des Künstlers in der Italienischen Renaissance, red. J. Poeschke, T.

Wigel, B. Kusch-Arnhold, Münster 2006.

R., M. Wittkower, Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists, a

Documented History from Antiquity to the French Revolution, London 1963.

J.Woods-Marsden, Renaissance Self-Portraiture. The Visual Constraction of Identity

and the Social Status of the Artists, New Haven – London 1998.

Sztuka około 1750 r. w Europie Środkowej Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Wykład prezentujący najważniejsze zjawiska i procesy zachodzące w sztuce połowy XVIII w.

w Europie Środkowej z uwzględnieniem realiów politycznych i ekonomicznych.

Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego

Wybór literatury:

O. Blažicek, Barockkunst in Böhmen, Praha 1967.

T. DaCosta Kaufmann, Court, Cloister, and City. The Art and Culture of Central

Europe, 1450-1800, Chicago 1995.

Geschichte der bildenden Kunst in Österreich, t. 4 Barock, red. H. Lorenz, München

1999.

Geschichte der Bildenden Kunst in Deutschland, t. 5 Barock und Rokoko, red. F.

Büttner, München 2008.

Reiselust und Kunstgenuss. Barockes Böhmen, Mähren und Österreich, red. F.

Polleroß, Petersberg 2004.

Mecenat artystyczny Ludwika XIV Wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Wykład poświęcony inicjatywom artystycznym Ludwika XIV. W trakcie zająć omówione

zostaną dzieła architektury, rzeźby, malarstwa oraz przedmioty użytkowe wykonywane na

67

zlecenie władcy. Uwzględnione zostaną również uwarunkowania polityczne, społeczne i

ekonomiczne mecenatu monarszego.

Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego.

Wybór literatury:

R. W. Berger, The Palace of the Sun: The Louvre of Louis XIV, University Park, Pa.

1993.

R. W. Berger, Royal Passion. Louis XIV as Patron of Architecture, Cambridge 1994.

A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, New Haven – London 1999.

Bronzes français de la Renaissance au Siècle des lumières [katalog wystawy, Paryż,

Luwr], red. G. Bresc-Bautier, G. Scherf, Paris 2008.

L. Hautecoeur, Histoire de l’architecture classique en France, t. I, cz. 3 (Paris 1967), t.

II (Paris 1948), t. III (Paris 1950).

Louis XIV, l’homme et le roi, red. N. Milovanovic, A. Maral, Paris 2009.

Jules Hardouin-Mansart, 1646–1708, red. A. Gady, Paris 2010.

T. Kirchner, Le héros épique. Peinture d’histoire et politique artistique dans la France

du XVIIe siècle, Paris 2008.

M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution

française, Paris 2010.

J.-M. Pérouse de Montclos, Histoire de l’architecture française. De la Renaissance à

la Révolution, Paris 2003.

K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985.

K. Secomska, Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Parrault,

Warszawa 1991.

F. Souchal, French sculptors of the 17th and 18th centuries. The reign of Louis XIV.

Illustrated Catalogue, t. I–IV, Paris 1977–1993.

I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the Creation of

the Gardens of Versailles, London 2006.

G. Sabatier, Versailles, ou la figure du roi, Paris 1999.

G. Sabatier, The Illusions of Marly, [w:] The Baroque Villa. Suburban and Country

Residences c. 1600–1800, red. B. Arciszewska, Warsaw 2009, s. 31–42.

I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the

Creation of the Gardens of Versailles, London 2006.

G. Valerius, Académie Royale de Peinture et de Sculpture, 1648–1793. Geschichte.

Organisation. Mitglieder, Norderstedt 2010.

68

Mgr Ewa Perlińska Nacjonalizm w architekturze polskiej konwersatorium (specjalizacja)

II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Celem zajęć będzie lektura krytyczna tekstów teoretycznych dotyczących koncepcji

stylów narodowych i ich zestawienie ze zrealizowanymi projektami, zadanie pytania czym

jest nacjonalizm, jaka jest jego geneza w teorii architektury, poznanie kontekstu kulturowego

wpływającego na wykształcenie się takich koncepcji artystycznych. Wśród lektur znajdą się

teksty: Władysława Łuszczkiewicza, Jana Sasa-Zubrzyckiego, Stefana Szyllera, Stanisława

Witkiewicza, Edgara Kovatsa. Wśród omawianych zagadnień pojawi się także problem

wernakularyzmu, formy narodowej po 1918 roku, polskiej sztuki dekoracyjnej oraz

socrealizmu. Zastanowimy się także jaki pisać o zjawisku poszukiwania stylu narodowego

czytając teksty współczesnych badaczy.

Tematy poruszane na zajęciach:

1) Nacjonalizm i tradycja

2) Gotyk jako wzór narodowy - styl wiślano-bałtycki

3) Jan Sas-Zubrzycki i styl nadwiślański

4) Inspiracje polskim renesansem

5) Definicja architektury wernakularnej i neowernakularnej i jej oblicza w Europie Środkowo-

Wschodniej

6) Styl zakopiański i Stanisław Witkiewicz

7) Inspiracje sztuką wschodnich Karpat

8) Regionalizm w krajobrazie górskim

9) Styl wschodnio-małopolski a zjawisko „narodowego romantyzmu”

11) Styl dworkowy i jego rola po 1918 r.

12) Polska Sztuka Dekoracyjna i wystawa paryska w 1925 roku

13) Architektura „Narodowa w formie, socjalistyczna w treści”

Zaliczenie: na podstawie aktywności na zajęciach oraz kolokwium na koniec

Wybrana literatura ogólna:

69

Blaschke K., Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii

sztuki, Kraków 2010

Hobsbawm E., Tradycja wynaleziona, Kraków 2008

Leśniakowska M., „Polski dwór” wzorce architektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992.

Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, Warszawa 1998.

Olszewski A.K., Przegląd koncepcji stylu narodowego w teorii architektury polskiej przełomu

XIX i XX wieku, „Sztuka i krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii

sztuk, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką”, 1956, nr 3-4, s. 275-372.

Pycka A.M., Kreacje i poglądy Stanisława Witkiewicza na tle głosów epoki, Kraków 2010

Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, Zakopane 1997.

Stefański K., Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002

Prof. Andrzej Pieńkos NOWE ODKRYCIE ŚWIATA w XVIII WIEKU wykład ogólnouniwersytecki I rok mgr uzup., semestr zimowy

Wykład prezentuje niestandardową wizję sztuki XVIII wieku, na przełomie epok

nowożytnej i nowoczesnej, w ścisłym powiązaniu z przemianami w kulturze europejskiej.

Wykład nie przedstawia wyłącznie przemian w samym malarstwie. Ukazać ma m.in. ich

związek z nowymi zjawiskami społecznymi Oświecenia i romantyzmu, z rodzącą się

turystyką, powstaniem nauki o ziemi, archeologią, nowymi typami rezydencji i tzw. ogrodem

angielskim. Materiał prezentowany na wykładzie stanowić będą zarówno klasyczne

arcydzieła malarstwa od XVII do pocz. XIX w., ale też mało znane twory „sztuki niskiej” czy

„kultury wizualnej”: ilustracje prasy, ryciny albumów podróżniczych, amatorskie rysunki.

Omawiane będą pejzaże i portrety, sceny historyczne i rodzajowe, ikonografia naukowa i

ogrodowe pomniki. Autor wykładu proponuje spojrzenie na rozmaite „nowinki” sztuki epoki

Oświecenia, koncentrując się na kilku sylwetkach artystów, formułujących nowe ujęcia

wizualne w sposób szczególnie charakterystyczny. Główne tematy wykładu to sztuka a:

podróże, bliskie i dalekie (po Walii, Szkocji, Francji, Alpach, Sycylii i po morzach

południowych); odkrywanie własnego kraju i jego „rodzimości” i odkrywanie egzotyki;

„nowe” zjawiska przyrody, m.in. lodowce, wulkany, wodospady; „nowe” zjawiska i wynalazki

fizyki i astronomii; odkrycia archeologii.

70

Celem wykładu jest więc z jednej strony wszechstronna prezentacja problematyki

kultury przełomu nowoczesnego, z drugiej zaś uprzystępnienie wielu mało znanych

artefaktów, od pewnego czasu coraz wyżej cenionych w najnowszej historii sztuki, a

reprezentujących twórczość kilku generacji artystów z róznych krajów europejskich.

Tematy poszczególnych zajęć:

1. wstęp; próba charakterystyki kultury Oświecenia, roli wizualnych narzędzi poznania,

związku sztuk plastycznych z przemianami cywilizacyjnymi.

2. Caspar Wolf i odkrycie Alp. Prezentacja pierwszych prób ujęcia wielkich fenomenów

przyrody, do tej pory nieobecnych w kulturze i sztuce europejskiej.

3. William Hodges i John Webber w służbie kapitana Cooka. Wielkie odkrycia geograficzne

XVIII w. i europejski kolonializm miały także swoją plastyczną stronę, do niedawna pomijaną

przez historię sztuki.

4. Joseph Vernet i odkrycie własnego kraju. Oświecenie przyczyniło się także do odkrywania

i badania narodowych języków, lokalnych obyczajów, specyfiki rodzimości.

5. John R. Cozens, Thomas Jones i artyści Grand Tour we Włoszech. Podróże do Italii były

wielkim nurtem kulturowym w XVIII w., sprzyjającym narodzinom archeologii, historii sztuki,

także przemianom w malowaniu przyrody i tworzeniu nowych koncepcji obrazu malarskiego.

6. Joseph Wright of Derby i Philip James Loutherbourg – artyści brytyjscy epoki rewolucji

przemysłowej i naukowej. Nauka, przemysł i natura w równym stopniu stały się tematem i

materią ich tworzenia.

7. Johann Wolfgang Goethe, artysta i uczony, typowy przedstawiciel Oświecenia

europejskiego, podejmujący jednocześnie jego syntezę i rewizję.

Zaliczenie npdst. krótkiego (3 strony) eseju na jeden temat, wybrany spośród trzech

zaproponowanych przez wykładowcę na ostatnich zajęciach cyklu.

Podstawowe zalecane lektury:

- P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, Warszawa 1989.

- J.W. Goethe, Podróż włoska, Warszawa 1980.

- Grand Tour. Narodziny kolekcji St. K. Potockiego, katalog wystawy w Wilanowie, Warszawa

2006.

- M. Kopczyński, Ludzie i technika, Warszawa 2009.

71

- P. Krakowski, Krajobraz idealny w malarstwie XVIII i XIX w., „Folia Historiae Artium”, XII,

1976.

- A. Mączak, Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa 1984.

- A. Pieńkos, Narodziny nowoczesnego stosunku do katastrof czyli spektakle natury w

osiemnastowiecznym fin-de-siecle’u, w: „Już się ma pod koniec starożytnemu światu...”.

Zmierzch, schyłek, upadek w historii sztuki. Materiały z seminarium SHS w Nieborowie (red. M.

Poprzęcka), Warszawa 1999.

- A. Pieńkos, Malarstwo Natury w Wieku Rozumu czyli rozmaite przypadki prawdy sztuki, w:

Prawda natury, prawda sztuki. Materiały z seminarium w Kazimierzu Dolnym w 2000 r., Lublin

2002.

- K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa 2010 (II wyd.).

- J. Woźniakowski, Góry niewzruszone. O różnych wyobrażeniach przyrody w dziejach

nowożytnej kultury europejskiej, Warszawa 1974 (i II wyd. poprawione).

SEMINARIUM WYŻSZE/ MAGISTERSKIE I i II rok studiów magisterskich uzupełniających

Seminarium przygotowuje do pisania pracy magisterskiej. Na zajęciach omawiane są

różne założenia metodyczne tego typu tekstu, utrwalane obyczaje i zasady warsztatu pracy

humanistycznej, komentowane wybrane opracowania z historii sztuki, o inspirujących

koncepcjach metodologicznych. Zakres przyjmowanych referatów i prac magisterskich wiąże

się z polami zainteresowań badawczych prowadzącego i obejmuje sztukę i kulturę XVIII-XX

wieku.

Zasadniczo seminarium poświęcone jest kulturze europejskiej. Preferowane obszary

tematyczne to: sztuka francuska, szwajcarska, niemiecka, angielska, skandynawska; związki

plastyki i literatury; teoria procesu twórczego; romantyczna myśl o sztuce; pracownia i dom

artysty i pisarza; koncepcje muzeów i kolekcjonerstwo; pejzaż (nie tylko w malarstwie);

podróże artystyczne i odkrycia kulturowe epoki nowoczesnej; grafika i fotografia jako media

oświeceniowej i późniejszej „rewolucji obrazów”. Istnieje także możliwość włączenia się

seminarzystów w prowadzony przez kierującego seminarium projekt dokumentacji polskiego

dziedzictwa artystycznego wieków XIX i XX za granicą.

Zaliczenie na podstawie wygłoszonej i napisanej pracy seminaryjnej. Studenci

przygotowują, w konsultacji z prowadzącym, wypowiedź na temat wybrany samodzielnie,

zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, ale też uwarunkowaniami zawodowymi,

możliwościami językowymi itd. Prezentują go w postaci wstępnej na seminarium, odbywa się

dyskusja z udziałem wszystkich uczestników. Po kilku miesiącach prezentowany jest referat

w wersji końcowej, następnie stanowi on podstawę do napisania ostatecznego tekstu. W

72

zależności od zestawu tematów w danym roku praktykowane są także niekiedy zajęcia

plenerowe lub wyjazdowe (odnoszące się do np. ogrodów krajobrazowych, założeń

architektonicznych, muzeów w Warszawie lub w okolicach).

Muzea sztuki Wykład II rok mgr uzup., spejalnoć „Sztuka-media-rynek”, semestr zimowy

Wykład związany ze specjalnością dotyczącą społecznych i ekonomicznych uwarunkowań

świata sztuki. Rysuje krótki wstęp do historii zjawisk i terminów: „muzeum” i „kolekcja” w

szerokim kontekście historii kultury nowożytnej i nowoczesnej. Na wybranych przykładach

omawiane są najważniejsze drogi tworzenia się instytucji muzealnych w różnych systemach

politycznych i przy różnych uwarunkowaniach ekonomicznych. Wiele miejsca zajmuje

refleksja nad koncepcjami oświeceniowymi i romantycznymi – związek narodzin i rozkwitu

muzeów publicznych z ideami edukacji, historyzmem i powstawaniem nauk szczegółowych,

z nowoczesnymi projektami miast itp. Szczególna uwaga poświęcona jest też ważnym

postaciom z dziejów muzealnictwa: m.in. I. Czartoryska, A. Lenoir, S.K. Potocki, H. Robert, J.

Soane, A.M. Zanetti. Osobny wątek stanowi prezentacja rozmaitych form architektonicznych,

stosowanych w XIX i XX w. w budowlach muzealnych.

Tematy poszczególnych zajęć:

1. Pochodzenie zjawiska, dzieje pojęcia „muzeum” i pokrewnych, kolekcjonerstwo jako

ważne pole badań kulturoznawczych.

2. Najstarsze muzea publiczne i ich rola polityczna: przykład Florencji Medyceuszy.

3. Inicjatywy oświeceniowe we Europie (papieskie, dwory niemieckie). Luwr i rola

Rewolucji Francuskiej. Paryskie Musée Napoleon, największe muzeum świata.

4. Polskie muzeum publiczne: wynalazek Czartoryskiej czy Potockiego?

5. Monachium, Berlin, Londyn, Madryt, Wiedeń – nowe gmachy, muzealny pejzaż

nowoczesnego miasta w XIX w., programy ideowe wielkich muzeów europejskich.

6. Różne drogi narodzin i różne role muzeów XIX w. w Europie i USA, w związku ze

specyfiką systemów prawnych, politycznych, obyczajów społecznych.

73

7. Nowe typy muzeów: muzeum jednej osoby (dom twórcy); sztuki nowoczesnej, centra i

„supermarkety” sztuki w epoce współczesnej. Rewia najnowszych koncepcji

architektonicznych muzeów na świecie.

Zaliczenie npdst. testu z historii najważniejszych muzeów europejskich XVIII i XIX w. (kilka

pytań z elementami wyboru).

Bibliografia (wybór) :

- T. Bennett, The Birth of the Museum: History, Theory and Politics, London-New York, 1995.

- J. Clair, Kryzys muzeów. Globalizacja kultury, Gdańsk 2009.

- E. Manikowska, Sztuka-ceremoniał-informacja. Studium wokół królewskich kolekcji

Stanisława Augusta, Warszawa 2007.

- Museum Culture: History, Discourses, Spectacles, red. D. J. Sherman, I. Rogoff,

Minneapolis 1994.

- Muzeum Czartoryskich. Historia i zbiory, Kraków 1998.

- Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005.

- Muzeum sztuki. Od Luwru do Bilbao, red. M. Popczyk, Katowice 2006.

- M. Pabich, O kształtowaniu muzeum sztuki. Przestrzeń piękniejsza od przedmiotu,

Katowice 2007.

- K. Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, Warszawa 1996 (reed.

Lublin 2001).

- Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, antologia red. E. Grabska, M. Poprzęcka,

Warszawa 1989 [teksty z rozdz. 2 i 5].

- Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV-XVI, t. 1, Toruń

1980 (wyd. zmienione 2006).

- Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XVII-XVIII, Toruń 1988.

- Z. Żygulski jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Warszawa 1982.

WIELKIE KOLEKCJE EUROPEJSKIE wykład ogólnouniwersytecki I rok mgr uzup., semestr letni

Wykład zapoznaje zarówno z europejskimi zjawiskami artystycznymi od renesansu do

okresu Oświecenia, jak prądami kulturowymi tych epok, które warunkowały kolekcjonerstwo.

Nie przedstawia dziejów kolekcjonerstwa europejskiego, ale wybrane momenty historyczne i

zjawiska, pozwalające przyjrzeć się kolekcjonerstwu sztuki jako fenomenowi o wymiarze

74

społecznym, politycznym, ekonomicznym. Przedmiotem refleksji będzie geneza zjawiska

kolekcji prywatnej (w powiązaniu w rozwojem nauk), a następnie muzeum publicznego,

wreszcie jego różne funkcje społeczne i polityczne oraz formy pierwszych muzeów

europejskich w stuleciach XVI-XVIII. Sięgając do początków awangard w XX w. autor

wykładu przedstawi wzrastającą rolę kolekcjonerów w tworzeniu się i propagowaniu

nowoczesnych tendencji artystycznych.

Tematy poszczególnych wykładów:

1. Co to jest „kolekcja”, co to jest „muzeum”? Prezentacja różnych koncepcji dziejów

kolekcjonerstwa w kulturze europejskiej.

2. Florencja Medyceuszy jako miasto kolekcji. Kolekcja narzędziem władzy.

3. Jak rodziły się wielkie europejskie muzea? British Museum, Muzea Watykańskie, Luwr.

4. Pierwsze kolekcje i galerie malarstwa w XVIII w.: Drezno, Poczdam, Wiedeń, Monachium.

5. Polskie kolekcje epoki Oświecenia: króla Stanisława Augusta; Izabeli Czartoryskiej,

Stanisława Kostki Potockiego.

6. Kolekcjonerstwo romantyczne – różne modele w XIX w. i ich żywot późniejszy. Kolekcja

Johna Soane’a w Londynie, Sommerarda w Paryżu

7. Wpływ kolekcjonerów nowoczesnych na przemiany świata sztuki. Kolekcjoner marszand,

kolekcjoner decydent. Wielcy kolekcjonerzy początku XX w. współtworzyli tendencje

artystyczne, kierowali karierami artystów.

Zaliczenie – krótki test złożony z kilku pytań dotyczących historii i specyfiki najbardziej

znanych kolekcji europejskich.

Bibliografia:

T. Bennett, The Birth of the Museum: History, Theory and Politics, London-New York 1995.

P. Cabanne, Wielcy kolekcjonerzy, Kraków 1978.

E. Manikowska, Sztuka-ceremoniał-informacja. Studium wokół królewskich kolekcji

Stanisława Augusta, Warszawa 2007.

M. Mencfel, Skarbce natury i sztuki. Prywatne gabinety osobliwości, kolekcje sztuki i

naturaliów na Śląsku w wiekach XVII i XVIII, Warszawa 2010.

Muzeum Czartoryskich. Historia i zbiory, Kraków 1998.

Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005.

K. Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, Warszawa 1996 (reed.

Lublin 2001).

A. Ryszkiewicz, Kolekcjonerzy i miłośnicy, Warszawa 1979

75

Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV-XVI, t. 1, Toruń 1980

(wyd. zmienione 2006).

Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XVII-XVIII, Toruń 1988.

Z. Waźbiński, Ut ars natura, ut natura ars. Studium z problematyki medycejskiego

kolekcjonerstwa II poł. XVI w., Toruń 2000.

Z. Żygulski jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Warszawa 1982.

Mgr Krzysztof Pijarski

Współczesne media artystyczne i kultura wizualna wykład I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr

zimowy

Wykład wychodzi od pojęcia kultury wizualnej, lub też studiów nad wizualnością, jako

nowym polem badawczym, które z punktu widzenia wielu historyków sztuki zagraża ich

dziedzinie wiedzy. Po wprowadzeniu w tę debatę oraz przedstawieniu najważniejszych

stanowisk (WJT Mitchell, Mieke Bal, Hal Foster, Nicolas Mirzoeff, Douglas Crimp), w centrum

zainteresowania staje Andy Warhol jako doskonały przykład stawki tej debaty (dyskusja

Douglasa Crimpa z Halem Fosterem, teksty ). Przedmiotem kolejnych wykładów są już

najważniejsze współczesne media artystyczne — kolejno fotografia, obraz ruchomy,

instalacja — przedstawione w perspektywie genealogicznej, a więc uwzględniającej ich

historię w obrębie pola artystycznego, a także wpływu, jakie na nie wywarły. Wszystkie te

media bowiem były kluczowe dla wyjścia poza modernistyczne rozumienie sztuki, które

rozpoczęło się w latach 50/60. XX wieku, a to właśnie przez wprowadzanie do sztuki

przedmiotów, problemów i reprezentacji, którymi żywo zainteresowane są właśnie studia nad

wizualnością.

Kolejne tematy wykładów to:

Co to jest kultura wizualna?

Andy Warhol między kulturą wizualną a historią sztuki

Fotografia w polu sztuki

Fotografia, malarstwo, doświadczenie

76

Instalacja vs. rzeźba

Film / Wideo / Performans

Tak zwana „sztuka nowych mediów”

Podstawowa bibliografia:

1. Alpers, Svetlana, Emily Apter, Carol Armstrong, S. Buck-Morss, Tom Conley, J.

Crary, Thomas Crow, Tom Gunning, M.A. Holly, et al., Visual Culture Questionnaire,

„October” (1996): 25–70

2. „Artium Quaestiones” XVII, 2006, numer zawierający kluczowe głosy w debacie wokół

kultury wizualnej (Mitchell, Bal, Foster, Mirzoeff)

3. Baker, George, Film Beyond Its Limits, „Grey Room” 25, no. Fall (2006): 92-126

4. Battock, Gregory, and Robert Nickas. The art of performance. Edited by Lucia Della

Paolera. The New York Times. ubueditions, 2010

5. Bishop, Claire, Installation Art. A Critical History, Tate Publishing 2005

6. Buskirk, Martha, The Contingent Object of Contemporary Art, MIT Press 2003

7. Comer, Stuart (red.), Film and Video Art, Tate Publishing, 2008

8. Crimp, Douglas, Getting the Warhol We Deserve: Cultural Studies and Queer Culture,

„Invisible Culture: An Electronic Journal for Visual Studies”, no. 1. The Worlding of

Cultural Studies? (Winter 1998);

http://www.rochester.edu/in_visible_culture/issue1/crimp/crimp.html.

9. de Duve, Thierry, Kant After Duchamp, MIT Press 1996

10. Flatley, Jonathan, Dawanie twarzy: upublicznienie i polityka prozopopei Andy'ego

Warhola, przeł. Tomasz Basiuk i Bartosz Żurawiecki, „Artium Quaestiones” XIV

(2003): 313-338

11. Fried, Michael, Why Photography Matters as Art as Never Before, Yale Univ. Press,

2008

12. Jones, Amelia. “"Presence" in Absentia: Experiencing Performance as

Documentation.” Art Journal 56, no. 4 (1997)

13. Leighton, Tanya, Art and the Moving Image: A Critical Reader, Tate Publishing, 2008

14. Potts, Alex, The Sculptural Imagination: Figurative, Modernist, Minimalist, Yale Univ.

Press 2000

15. Wagner, A.M., Performance, Video, and the Rhetoric of Presence, „October” 91

(2000): 59–80.

16. Warhol, Andy. Andy Warhol, red. Annette Michelson, MIT Press, 2001

17. Tribe, Mark, Jana, Reena New Media Art, Taschen 2006

77

Prof. dr Maria Poprzęcka

Przedmiot i metody historii sztuki Wykład I rok studiów licencjackich niestacjonarnych, oba semestry

Wstępna, dostosowana do potrzeb osób rozpoczynających studia prezentacja historii

sztuki jako nauki, jej przedmiotu, metod badawczych i rozwoju. Przegląd podstawowych

problemów badawczych dotyczących struktury, techniki i formy dzieła sztuki; genezy,

podstaw i uwarunkowań twórczości artystycznej oraz jej teoretycznego zaplecza; znaczeń

zawartych w dziełach sztuki i sposobów ich interpretacji; odbioru sztuki, jej oceny i badania.

W wykładzie przedstawione są zarówno elementy dziejów historii sztuki jako dyscypliny

naukowej, jak też aktualne tendencje i nurty metodologiczne. Osobne miejsce zajmuje

prezentacja szerokiego zakresu zastosowań praktycznych historii sztuki, głównie

muzealnych, konserwatorskich czy związanych z rynkiem sztuki. Wykład, znacząco

modyfikowany w kolejnych latach akademickich, ma na celu ukazanie historii sztuki jako

dyscypliny dynamicznej, wciąż poddającej rewizji własne podstawowe pojęcia i założenia.

Zaliczenie całoroczne na podstawie pracy pisemnej. Termin złożenia pracy do końca

letniej sesji egzaminacyjnej

Bibliografia:

Historia sztuki dzisiaj, Materiały ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków

Sztuki, pod red….. Poznań 2010

Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny. Polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku,

Poznań 2008

Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Questiones”, pod

red. M. Bryla, P. Juszkiewicza, P. Piotrowskiego, W. Suchockiego, Poznań 2009

78

Ikonografia nowożytna i nowoczesna Wykład I rok studiów licencjackich niestacjonarnych, semestr letni

Wykład jest kontynuacją prowadzonego w semestrze zimowym wykładu z ikonografii

średniowiecznej. Prezentuje główne problemy ikonografii od połowy XV wieku do początków

XXI wieku. Zagadnienia ikonografii przedstawiane są na szerokim tle historyczno-

kulturowym. Ukazane są powiązania tematyki wyobrażeń z teologią, liturgią (protestantyzm i

kontrreformacja), filozofią (renesansowy neoplatonizm), literaturą (antyczną i współczesną),

obyczajem oraz – szczególnie w odniesieniu do XX i XXI wieku – przekształcenia ikonografii

wynikające z zasadniczych zmian zachodzących w samej sztuce (zakwestionowanie

mimetycznego charakteru sztuki, „rzeczy gotowe”, nowe media etc).

Zaliczenie semestralne na podstawie pracy pisemnej. Termin złożenia do końca

letniej sesji egzaminacyjnej

Bibliografia:

O ikonografii świeckiej doby humanizmu, pod red. J. Białostockiego, Warszawa 1977

Ikonografia romantyczna, Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce PAN, pod red. M.

Poprzęckiej, Warszawa 1977

Tematy, tradycje i teorie w sztuce doby romantyzmu, Warszawa 1981

Sergiusz Michalski, Protestanci a sztuka. Spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa

1989

Seminarium wyższe I - II rok studiów magisterskich, niestacjonarnych

Seminarium nie ma z góry założonego programu. Tematy referatów i ewentualnych prac

magisterskich dostosowywane są do zainteresowań seminarzystów. Zakres seminarium –

sztuka XIX-XX wieku oraz sztuka współczesna, ze szczególnym uwzględnieniem malarstwa,

fotografii, muzealnictwa, krytyki artystycznej i teorii sztuki.

Zaliczenie całoroczne na podstawie wygłoszonego referatu lub złożonej pracy pisemnej w

terminie do końca letniej sesji egzaminacyjnej.

79

Dr Agnieszka Rosales-Rodriguez

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej wykład III rok, semestr zimowy

Wykład jest prezentacją wybranych zagadnień nowoczesnej sztuki powszechnej – od

połowy XVIII wieku do początku XX stulecia. Program obejmuje problemy z zakresu

malarstwa, rzeźby, grafiki i architektury, uwzględnia rozmaite kierunki i ugrupowania

artystyczne, a także formy organizacji życia artystycznego tego czasu (jak Salon, Wystawa

Światowa, wystawy niezależne, kolonie artystyczne, pracownie).

Omawiane będą m.in. następujące zagadnienia:

- Organizacja artystycznego życia we Francji XVIII wieku (procedura nauczania w

Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, wystawy, konkursy, stypendia, modelowe

akademickie kariery; królewski mecenat).

- Rokoko i holandyzm – historia smaku, rozbrat między oficjalną akademicką doktryną a

malarską praktyką i kolekcjonerstwem.

-Grand Tour, archeologiczne odkrycia i formowanie się programu neoklasycyzmu w Rzymie.

„Kolonie artystyczne” 2. połowy XVIII w. w Italii.

-Jacques-Louis David – reforma artystyczna i polityka. Pracownia Davida i międzynarodowy

styl ok. 1800.

-Architektura neoklasycyzmu, tzw. architektura rewolucyjna i styl empire.

-Europejska rzeźba przełomu XVIII i XIX w.: Canova i Thorvaldsen.

-Założenia parkowe, koncepcja malowniczości i ogrodowe fabriques.

- Nowoczesna ikonografia: tematyka rodzajowa i angielskie moral subjects, okropności

wojny; Osjan i mitologia Północy.

- Programy odnowy sztuki ok. 1800: Carstens, Runge, Blake, Bractwo św. Łukasza – w

poszukiwaniu nowej ekspresji.

- Neogotyk w XVIII i XIX wieku, postawy wobec średniowiecza.

- Historyzm w architekturze

- Romantyczne koncepcje krajobrazu w Anglii, Danii, Niemczech, Francji i Stanach

Zjednoczonych.

- Ingres versus Delacroix, program romantyzmu we francuskim malarstwie i rzeźbie.

- Karykatura i sztuka społecznie zaangażowana ok. 1848 r.

- Realizm, impresjonizm i postimpresjonizm

- Eduard Manet i perspektywy modernizmu

80

- Symbolizm

- Secesja w Europie i Stanach Zjednoczonych

Zaliczenie na podstawie pisemnego egzaminu.

Poradnik bibliograficzny

Zestaw nie obejmuje ogólnych opracowań typu encyklopedycznego, albumów, zarysów

dziejów sztuki wszystkich epok (nawet jeżeli zawierają wartościowe rozdziały dot. XVIII i

XIX w., jak np. Sztuka świata), a także monografii i katalogów wystaw poszczególnych

artystów. Uwaga ! zapis bibliograficzny skrótowy.

Opracowania ogólne :

H. Belting, Das unsichtbare Meisterwerk: Die modernen Mythen der Kunst, München 1998

[wersja ang.: The Invisible Masterpiece, Chicago 2001].

L. Benevolo, History of Modem Architecture, I, Cambridge MA 1971.

B. Bergdoll, European Architecture 1750-1890, Oxford-New York 1997.

R. Brettell, Modern Art 1851-1929, Oxford-New York 1997

P. Collins, Changing Ideals in Modern Architecture (1750-1950), London 1965.

M. Craske, Art in Europe 1700-1830, Oxford-New York 1998.

S. Eisenman (red.), Nineteenth Century Art. A Critical History, London 1994 (i wyd.

2001).

H.-R. Hitchcock, Architecture: Nineteenth and Twentieth Centuries, Harmondsworth (1958)

1977.

W. Hofmann, Das irdische Paradies, München 1960.

H.W. Janson, 19th Century Sculpture, New York 1985.

K. Lankheit, Revolution und Restauration 1785-1855, Köln 1988.

F. Loyer, Architecture of the Industrial Age 1789-1914, New York 1982.

R. D. Middleton, D. Watkin, Neo-Classical and Nineteenth Century Architecture, vol. I-II,

London 1977.

N. Pevsner, Pionierzy współczesności, Warszawa 1978.

M. Porębski, Dzieje sztuki w zarysie. Wiek XIX i XX, Warszawa 1988.

R. Rosenblum, H.W. Janson, 19th Century Art, New York 1984.

E. Roters, Malerei des 19. Jahrhunderts, Köln 1998.

J. Starobinski, 1789. Emblematy rozumu, Warszawa 1997.

81

Opracowania szczegółowe:

O. Bätschmann, Entfernung der Natur, Landschaftsmalerei 1750-1920, Köln 1989.

A. Boime, Art in an Age of Revolution 1750-1800, Chicago-London 1987.

H. Börsch-Supan, Die deutsche Malerei von A. Graff bis H. Von Marees 1760-1870,

München 1988.

A. Braham, The Architecture of French Enlightenment, London 1980.

W. Busch, Das sentimentalische Bild. Die Krise der Kunst im 18. Jahrhundert und die

Geburt der Moderne, München 1993.

J.M. Crook, The Greek Revival, London 1972.

E. Cumming, W. Kaplan, The Arts and Crafts Movement, London 1991.

G. Germann, Gothic Revival in Europe and Britain, London 1972.

V. Hammerschmidt, J. Wilke, Die Entdeckung der Landschaft. Englische Gärten des 18.

Jahrhunderts,

Stuttgart 1990.

H. Hofstaetter, Symbolizm, Warszawa 1987.

H. Honour, Neoklasycyzm, Warszawa 1972.

H. Honour, Romanticism, Harmondsworth 1979.

Ikonografia romantyczna, Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce ... pod red. M.

Poprzęckiej, Warszawa 1977.

W. Juszczak, Postimpresjoniści, Warszawa 1985 (i inne wydania).

E. Kaufmann, Architecture in the Age of Reason, Cambridge

MA 1955.

Z. Kępiński, Impresjonizm, Warszawa 1986 (i inne wydania)

A. Konopacki, Prerafaelici, Warszawa 1989.

F. Loyer, Art Nouveau Architecture, London 1979.

H. Mikocka-Rachubowa, Canova, jego krąg i Polacy, Warszawa 2001.

A. Morawińska, A.F.Muszyńskiego rozprawa o ogrodownictwie angielskim, Wrocław 1977.

L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974.

Od Maneta do Gauguina. Impresjoniści i postimpresjoniści z Musee d’Orsay w Paryżu,

Warszawa 2001 (katalog wyst. w Muzeum Narodowym pod red. I. Danielewicz)

D.J. Olsen, The City as a Work of Art: London, Paris, Vienna, New Haven-London 1986.

A. Osęka, Styl „expo", Warszawa 1970.

M. Poprzęcka, Akademizm, Warszawa 1979 (i wyd. następne).

J. D. Prown, Malarstwo amerykańskie od początków do Armory Show (tłum. H.

Andrzejewska), Warszawa 1994.

G. J. Reimann, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Leipzig 1967.

82

Romantyzm. Malarstwo w czasach F. Chopina, Warszawa 1999 (kat. wystawy na Zamku

Królewskim).

R. Rosenblum, 1900: Art at the crossroads, New York 2000 (kat. wystawy).

R. Rosenblum, Transformations in Late Eighteenth Century Art, Princeton 1967.

R. Rosenblum, Międzynarodowy styl około 1800 roku. Studium linearnej abstrakcji, Toruń

2001.

E. Roters, Jenseits von Arkadien. Die romantische Landschaft, Köln 1995.

J. Rykwert, The First Moderns, London 1980.

C.E. Schorske, Fin-de-Siecle Vienna: Politics and Culture, London 1979 [rozdział o

Ringstrasse].

J. Summerson, The Architecture of 18th Century, London 1986.

J. Summerson, Architecture in Britain 1530-1830, Harmondsworth 1977 [część 5].

A. Sutcliffe, Paris: An Architectural History, New Haven 1993 [rozdz. 4-7].

S. Tschudi Madsen, Art Nouveau, Warszawa 1987.

H. Vogel, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Berlin 1937.

D. Watkin, The English Vision: The Picturesque in Architecture, Landscape and Garden

Design, London

1982.

D. Wiebenson, The Picturesque Garden in France, Princeton 1978.

T. J. Żuchowski, Patriotyczne mity i toposy. Malarstwo niemieckie 1800-1848, Poznań

1991.

Artykuły :

J. Białostocki, „Ikonografia romantyczna. Przegląd problemów badawczych”, w:

Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIX. Materiały sesji SHS,

Warszawa 1967, s.

J. Białostocki, „Romantyzm malarski w Polsce i w Europie”, w: tegoż, Refleksje i syntezy ze

świata sztuki, Warszawa 1978, s. 70-79.

P. Krakowski, „Teoretyczne podstawy architektury wieku XIX", Zeszyty Naukowe

Uniwersytetu

Jagiellońskiego, 1979.

P. Krakowski, „Z zagadnień architektury XIX wieku. Historyzm i eklektyzm", w: Sztuka 2

połowy XIX wieku, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1973, s. 23- 36.

A. Lewicka, „Styl w XIX w., czyli o różnych postawach wobec sztuki", w: Tradycja i

innowacja, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1981, s. 165-169.

Z. Ostrowska-Kębłowska, „Problem historyzmu w badaniach nad architekturą XIX wieku", w:

Myśl o sztuce, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1976.

83

E. Wind, „Rewolucja w malarstwie historycznym”, Roczniki Humanistyczne KUL, XLIII, 1995.

Dr Mateusz Salwa Proseminarium licencjackie

III rok, oba semestry

Zakres prowadzonych prac:

- nowożytna i współczesna estetyka oraz teoria sztuki

- sztuka publiczna, sztuka ulicy, nowe media, fotografia

Szkoły humanistyki XX w. Wykład

I rok studiów mgr uzup., oba semestry

Celem zajęć jest zaprezentowanie najważniejszych nurtów w humanistyce XX w. (w filozofii,

antropologii, teorii kultury, teorii literatury, historii), a także współczesnych perspektyw

badawczych (m in. studia kulturowe, studia postkolonialne, studia feministyczne). W trakcie

zajęć z jednej strony będą omawiane koncepcje filozoficzne W. Diltheya, F. Nietzschego, K.

Marksa, M. Heideggera, H-G. Gadamera, T. Adorno, R. Rortiego, J. Derridy z drugiej takie

nurty jak strukturalizm, poststrukturalizm, dekonstrukcjonizm. W efekcie zostanie

zarysowane tło, na którym funkcjonuje współczesna humanistyka.

Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.

Bibliografia:

- „Teksty Drugie” 1997 nr 6 (numer poświęcony problematyce interpretacji)

- Banasiak B., Filozofia "końca filozofii": dekonstrukcja Jacquesa Derridy, Warszawa 1997

- Barker Ch., Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tłum. A. Sadza, Kraków 2005

- Buczyńska-Garewicz H., Peirce, Warszawa 1966

- Burzyńska A., Anty-teoria literatury, Kraków 2006

- Burzyńska A., Dekonstrukcja i interpretacja, Kraków 2001

- Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury, Kraków 2006

- Chmielowski F., Sztuka, sens, hermeneutyka: filozofia sztuki H. -G. Gadamera, Kraków

1993

84

- Dybel P., Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera,

Kraków 2004

- Filozofia XX w., t. 1-2, red. Z. Kuderowicz, Warszawa 2002

- Gadacz T., Historia filozofii współczesnej, Kraków 2009

- Gołębiewska M., Między wątpieniem a pewnością: o związkach języka i racjonalności w

filozofii poststrukturalizmu, Kraków 2003.

- Hawkes T., Strukturalizm i semiotyka, Warszawa 1988

- Kuderowicz Z., Dilthey, Warszawa 1967.

- Kuderowicz Z., Nietzsche, Warszawa 1979

- Leach E., Lévi-Strauss, Warszawa, 1973

- Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej, tłum. T. Baszniak, Warszawa

1999

- Literatura, teoria, metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 1998

- Lyotard J.-F., Fenomenologia, przeł. Jacek Migasiński, Warszawa 2000

- Markowski M. P., Nietzsche: filozofia interpretacji, Kraków 1997

- Michalski K., Heidegger i filozofia współczesna, Warszawa 1998

- Miś A., Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 2000

- Mitosek T., Teorie badań literackich, Warszawa 1998

- Paczkowska-Łagowska, Logos życia: filozofia hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya,

Gdańsk 2000

- Pelc J., Wstęp do semiotyki, Warszawa 1982.

- Rosińska Z., Freud, Warszawa 1993

- Rosińska Z., Psychoanalityczne myślenie o sztuce, Warszawa 1985

- Rosner K., Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa

1991

- Rosner K., Narracja, tożsamość, czas, Kraków 2006

- Rosner K., Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą : jej osiągnięcia,

perspektywy, ograniczenia, Kraków 1981

- Szahaj A., Ironia i miłość: neopragmatyzm Richarda Rorty'ego w kontekście sporu o

postmodernizm, Wrocław 1996

- Szahaj A., Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej: wprowadzenie, Warszawa 2008

- Święcicka K., Husserl, Warszawa 2005

- Żyłko B., Semiotyka kultury: szkoła tartusko-moskiewska, Gdańsk 2009

85

Dzieje historii sztuki Wykład I rok studiów mgr uzup., oba semestry

Celem zajęć jest zaprezentowanie słuchaczom zarysu dziejów historycznego spojrzenia na

sztukę od starożytności do początków XX w. W trakcie wykładu zostanie przedstawiona

ewolucja poglądów na sztukę, która doprowadziła do wykształcenia się historii sztuki jako

nowoczesnej dyscypliny akademickiej.

Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.

Literatura:

Adler E., J. G. Herder i oświecenie niemieckie, Warszawa 1965

Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, przekład i wstęp R. Kasperowicz., Warszawa 2002

Burckhardt J, Wykłady o sztuce: wybór, przekład, wstęp, oprac. R. Kasperowicz, red. nauk.

Antoni Ziemba. Warszawa 2008

Dzieje historii sztuki w Polsce : kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku:

praca zbiorowa, pod red. A. S. Labudy, przy współpracy K. Zawiasa-Staniszewskiej. Poznań

1996.

Kalinowski L., Max Dvořák i jego metoda badań nad sztuką, Warszawa 1974.

Kasperowicz R., Berenson i mistrzowie odrodzenia: przyczynek do postawy estetycznej

Bernarda Berensona, Kraków 2001.

Kasperowicz R., Zweite, ideale Schöpfung: sztuka w myśleniu historycznym Jacoba

Burckhardta, Lublin 2004

Krzemień-Ojak S., Vico, Warszawa 1971

Kuderowicz K., Wolność i historia: studia o filozofii Hegla i jej losach, Warszawa 1981

Labuda A. S., Oko, obraz, słowo : Charles Sterling i Otto Pächt, “Biuletyn Historii Sztuki”, 55,

1993, 341-366

Małkiewicz A., Z dziejów polskiej historii sztuki: studia i szkice, Kraków 2005. Morawski S., Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego, Warszawa 1957

Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,

Warszawa 1978 (2001)

O rozpoznawaniu i wartościowaniu obrazów : poglądy siedemnastowiecznych pisarzy i

amatorów sztuki, oprac. Z. Waźbiński, Toruń 1975

Panofsky E., Studia z historii sztuki, wybrał, oprac. i opatrzył posłowiem Jan Białostocki.

Warszawa 1971.

86

Piwocki K., Pierwsza nowoczesna teoria sztuki: poglądy Aloisa Riegla,Warszawa 1970

Pliniusz St., Historia naturalna (wybór), przekł. i koment. Ireny i Tadeusza Zawadzkich, wstęp

oprac. Irena i Tadeusz Zawadzcy oraz rozdz. VI "Pliniusz w Europie" Leszek Hajdukiewicz,

różne wydania

Secomska K., Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Perrault, Warszawa

1991

Szczepańska A., Idea postępu w myśli o sztuce (XVI-XVIII w.), w: Myśl o sztuce i sztuka XVII

i XVIII wieku, Warszawa 1970

Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. i oprac. M. Poprzęcka, Warszawa 1974

Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, red. nauk. I

uzupełnienia M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994

Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce: 1500-1600, oprac J. Białostocki. Warszawa 1985

Warburg A. M., Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe, przeł. i wstępem opatrzył R.

Kasperowicz, notę edytorską oprac. Katia Mazzucco. Gdańsk 2010

Waźbiński Z., Vasari i jego dzieje „sztuk rysunku”. Uwagi nad genezą nowożytnej biografiki

artystycznej, Toruń 1972

Wölfflin H., Podstawowe pojęcia historii sztuki : problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej /

przekład z jęz. niem. D. Hanulanka, Wrocław 1962. Żelazny M., Heglowska filozofia ducha, Warszawa 2000

Prof. Anna Sieradzka

Wstęp do technik i terminologii rzemiosła artystycznego i designu wykład

I rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Wykład obejmuje najważniejsze dziedziny rzemiosła artystycznego i designu od

starożytności do połowy XX w., omawiane zarówno pod względem formy i stylistyki, jak też z

uwzględnieniem aspektów technologicznych.

Egzamin: test pisemny

Podstawowe lektury:

H. de Morant, "Historia sztuki zdobniczej", Warszawa 1981.

Z. Żygulski jun., "Dzieje polskiego rzemiosła artystycznego", Warszawa 1986.

87

I. Huml, "Polska sztuka stosowana XX wieku", Warszawa 1978.

Seminarium magisterskie I i II rok studiów magisterskich uzupełniających, oba semestry

Obejmuje zagadnienia głównie sztuki polskiej 2. połowy XIX i 1. połowy XX w., ze

szczególnym uwzględnieniem rzemiosła artystycznego, designu i kostiumologii.

Zaliczenie - na podstawie wygłoszonego lub złożonego na piśmie referatu.

Styl Art Deco w polskim rzemiośle artystycznym i designie Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Na wykładzie zostaną przedstawione różne dziedziny polskiego rzemiosła

artystycznego i designu z 1. połowy XX w., pod kątem ich przynależności do stylistyki Art

Deco, z uwzględnieniem wpływów europejskich oraz cech swojskich.

Zaliczenie: test pisemny

Podstawowe lektury:

A. Sieradzka, "Art Deco w Europie i w Polsce", Warszawa 1996

I. Huml, "Polska sztuka stosowana XX wieku", Warszawa 1978

"Warsztaty Krakowskie 1913-1926", pod red. A. Dziedzic, Kraków 2009

"Spółdzielnia Artystów "Ład" 1926-1996", pod red. A. Frąckiewicz, Warszawa

1998.

Dr Joanna Sikorska

Wstęp do technik i terminologii sztuki plastycznych Wykład I rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Na wykładach zostanie przedstawiona podstawowa wiedza i terminologia związana z

dawnym rysunkiem i grafiką. Zajęcia są prezentacją poszczególnych technik rysunkowych i

88

graficznych – ich aspektów technicznych i artystycznych – w ujęciu historycznym. Omówione

zostaną także takie zagadnienia jak funkcjonowanie dzieł rysunkowych i graficznych na

przestrzeni stuleci, ich recepcja, kolekcjonerstwo oraz relacje z innymi dziedzinami sztuki.


Lista lektur:

Cennino Cennini, Rzecz o malarstwie, Wrocław 1955

Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula. Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach

rozmaitych, tłum. i oprac. St. Kobielus, Kraków 1998

Disegno – rysunek u źródeł sztuki nowożytnej. Materiały z sesji naukowej w Toruniu 26-27. X

2000, red. T.J. Żuchowski, S. Dudzik, Toruń 2001

Słownik terminów sztuk plastycznych, Warszawa 1997 i nn. (PWN)

Ch. De Tolnay, History and technique of Old Master Drawings, New York 1943;

K. Teissig, Techniki rysunku, Warszawa 1982;

T. Pignatti, Historia rysunku. Od Altamiry do Picassa, Warszawa 2006;

C. Oliva, J. Catafal, Techniki graficzne, Warszawa 2003;

I. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa 1997;

H. Widacka, Sposób kredkowy i jego mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1998-1999, Nr

12 / 1, s. 24-26;

H. Widacka, Miedzioryt punktowany i jego mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 2,

s. 17-20;

H. Widacka, Akwatinta i jej mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 4, s. 29-33;

H. Widacka, Mezzotinta i jej mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 6, s. 18-22;

K. Krużel, Wśród starych rycin. Wybrane zagadnienia analizy formalnej dawnej grafiki,

Kraków 1999;

M. Bóbr, Mistrzowie grafiki europejskiej od XV do XVIII wieku, Warszawa 2000.

Zaliczenie pisemne

Badania nad dawną grafiką: między nauką i znawstwem Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy

Zajęcia są poświęcone rozmaitym aspektom badań nad dawną grafiką. Obok pytań o

ich miejsce (i znaczenie) we współczesnej historii sztuki, przedmiotem rozważań będą także

bardziej praktyczne zagadnienia – istotne zarówno dla akademików, muzealników i

muzeologów, jak i przyszłych antykwariuszy. Przedstawione zostaną m.in. współczesne

89

metody badania proweniencji rycin i historii kolekcjonerstwa grafiki, metody badania podłoży

(współczesna filigranistyka etc.), a także rola nowych technik i mediów w analizach dawnej

grafiki (makrofotografie, elektroniczne bazy danych, wirtualne rekonstrukcje etc.).


Lista lektur:

Origins of European Printmaking. Fifteenth-Century Woodcuts and Their Public, kat. wyst.,

red. P Parshall, R. Schoch i in., National Gallery of Art, Washington - Germanisches

Nationalmuseum, Nuremberg, 2005-2006.

Painted Prints. The Revelation of Color in Northern renaissance & Baroque Engravings,

Etchings & Woodcuts, kat. wyst., oprac. S. Dackerman i in., The Baltimore Museum of Art –

Saint Louis Museum of Art, 2002-2003.

A.Griffiths, Prints and Printmaking: An Introduction to the History and Techniques, London

1980.

K. Krużel, Wśród starych rycin. Wybrane zagadnienia analizy formalnej dawnej grafiki,

Kraków 1999.

B. Hernad, Die Graphiksammlung des Humanisten Hartmann Schedel, kat. wyst.,

Bayerische Staatsbibliothek, München 1990.

F. Salamon, A Collector’s Guide to Prints and Printmakers from Dȕrer to Picasso, London

1972.

Polskie kolekcjonerstwo grafiki: ludzie I instytucje, red. E. Frąckowiak, A. Grochala,

Warszawa 2008.

Inspiracje grafiką europejską w sztuce polskiej: czasy nowożytne. Materiały z konferencji na

Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w listopadzie 2007 r., red.

Krystyna Moisan-Jabłońska, Katarzyna Ponińska, Warszawa 2010.

G. Hałasa, Grafiki Rembrandta. Oryginał. Kopia. Późne odbitki. Wprowadzenie, w: Grafiki

Rembrandta. Oryginał – Kopia – Późne Odbitki, kat. wyst., red. G. Hałasa, Muzeum

Narodowe w Poznaniu 2009, s. 12-23.

A. Grelle Iusco, Matrici metalliche incise. Il problema della conservazione e restauro dalla

Calcografia Romana all’Istituto Nazionale per la Grafica, Roma 1998.

W stronę autonomii artystycznej: historia miedziorytu od Mistrza ES do Albrechta Dȕrera wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

90

Prowadzone w ostatnim dwudziestoleciu pogłębione badania nad początkami grafiki

doprowadziły do rewizji wielu poglądów na temat funkcji, ikonografii i dystrybucji rycin w

pierwszym stuleciu istnienie grafiki. Wykład przedstawia – na przykładzie grafiki niemieckiej

drugiej połowy XV w. i początku XVI w. – nowe koncepcje badawcze dotyczące strategii

rynkowo-komercyjnych rytowników, systemu produkcji miedziorytów czy wreszcie sposobów

„rekonstrukcji” zmieniającego się wówczas dynamicznie statusu tej profesji.


Lista lektur:

H. Bevers, Meister E.S.: Ein oberrheinischer Kupferstecher der Spätgotik, kat. wyst.,

Mȕnchen, Staatliche Graphische Sammlung - Berlin, Kupferstichkabinett, 1986-1987.

S. Kemperdick, Martin Schongauer. Eine Monographie, Petersberg 2004 („Studien zur

internationalen Architektur- und Kunstgeschichte“, 32)

D. Landau, P. Parshall, The Renaissance Print 1470-1550, New Heaven – London 1994.

M. Nass, Meister E.S. Studien zu Werk und Wirkung (“Europäische Hochschulschriften”,

Reihe XXVIII, Bd.220), Frankfurt am Main 1994.

J. Nicolaisen, Martin Schongauer - ein Mitarbeiter der Werkstatt Hans Memling? Zur

Wanderschaft Schongauers und dem Einfluss der niederländischen Malerei des 15.

Jahrhunderts auf sein Werk, „Pantheon”, 57, 1999, s. 33-56.

J. Sikorska, Gry z widzem w miedziorytach końca XV wieku. Motyw głowy-skały w rycinie

Monogramisty AG, w: Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane Profesor Marii Poprzęckiej,

Warszawa 2005, s. 113–116.

J. Sikorska, Miedzioryt XV wieku i jego odrębność w sztuce późnego średniowiecza.

Problemy badawcze, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2008, t. LXX , nr 1–2, s. 113–139;

Dȕrer. Das druckgraphische Werk in drei Bȁnden, red. R. Schoch, M. Mende, A. Scherbaum,

2001-2003.

Painted Prints. The Revelation of Color in Northern renaissance & Baroque Engravings,

Etchings & Woodcuts, kat. wyst., oprac. S. Dackerman i in., The Baltimore Museum of Art –

Saint Louis Museum of Art, 2002–2003.

91

Dr Jakub Sito W kręgu badań nad nowożytną sztuką i architekturą polską Konwersatorium (specjalizacja) I rok mgr uzup., semestr zimowy

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z problematyką procesu badawczego

kultury artystycznej w Polsce XVII-XVIII w. przedstawioną na tle badań sztuki i

architektury środkowoeuropejskiej tego czasu. Uwaga poświęcona zostanie takim

zagadnieniom, jak: datowanie dzieła sztuki, zagadnienie atrybucji, typologia,

warunki społecznego funkcjonowania wytworów artystycznych (mecenat,

produkcja artystyczna i odbiór), kwestia „ciągów” zjawisk artystycznych i ich

„przerzutów”, geografia artystyczna, nauki pomocnicze historii użyteczne w

badaniach nad sztuką i architekturą polską Szczególny nacisk (2-3 wykłady)

zostanie położony na przygotowanie do sprawnego poruszania się wśród źródeł

archiwalnych dla sztuki polskiej XVII-XVIII w.

Zaliczenie na podstawie obecności.

literatura:

Archiwa państwowe w Polsce. Przewodnik po zasobach, red. A. Biernat, A.

Laszuk, Warszawa 1998.

T. Da Costa Kaufmann, Court, Cloister and City. The Art and Culture of Central

Europe 1450-1800, London 1995.

J. K. Ostrowski, Polska rzeźba barokowa XVIII wieku. Przegląd problematyki i

perspektywy badawcze, “Biuletyn Historii Sztuki” L, 1988, 4, s. 319-334.

J. K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w.

XVIII, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich. Materiały sesji naukowej Kraków, marzec

1994, red. J. Ostrowski, Kraków 1994, s. 79-104.

Studien zur Werkstattpraxis der Barockskulptur im. 17. und 18. Jahrhundert, red.

K. Kalinowski, Poznań 1992.

J. Szablowski, Słowo wstępne do inwentarza zabytków sztuki w Polsce, [w:] T.

Szydłowski, Zabytki sztuki w Polsce Inwentarz topograficzny t. 1, Warszawa

1938.

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1972.

J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1973.

92

Wstęp do historii sztuki. T. 1: Przedmiot-metodologia-zawód, Warszawa 1973.

Zbiory rękopisów w Polsce. T. 1: Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w

Polsce, oprac. D. Kamolowa, Warszawa 2003.

Sztuka Warszawy późnego baroku Wykład z epok sztuki

I rok studiów mgr uzup., semestr zimowy

Wykład poświęcony jest kulturze artystycznej Warszawy doby saskiej.

Poszczególne zajęcia poświęcone będą w pierwszej kolejności problematyce

źródeł, ikonografii niezachowanych dzieł sztuki i kartografii, nakreśleniu tła

historycznego (w tym zwłaszcza sytuacji społeczno-politycznej) Warszawy XVIII

w., polityce artystycznej kolejnych monarchów z dynastii Wettinów, działalności

fundatorskiej warszawskiego establishmentu magnackiego, architekturze

świeckiej i sakralnej oraz rzeźbie i malarstwu tego okresu. Najwybitniejszym

artystom – takim jak Carlo Antonio Bay, Jakub Fontana, Carl Friedrich

Pöppelmann, Johann Georg Plersch, Johann Chrisostom Redler, czy Szymon

Czechowicz – poświęcona będzie szczególna uwaga i wyczerpujące omówienie

ich stołecznej twórczości. Wykład w przeważającej mierze oparty jest na

badaniach własnych wykładowcy, w tym na niepublikowanych dotąd

wiadomościach źródłowych, ikonografii i kartografii.

Zaliczenie na podstawie kolokwium wizualnego i krótkiej wypowiedzi pisemnej na

jeden z trzech zaproponowanych tematów.

literatura:

A. Bartczakowa, Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa

1970.

Z. Batowski, Pomnik Tarły w kościele jezuickim w Warszawie i jego twórca,

„Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego“, Wydz.

II, 26, 1933, s. 48-59.

W. Hentschel, Die Sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Berlin

1967.

J. Kaczmarzyk, Życie i twórczość Jana Jerzego Plerscha, “Rocznik Warszawski”

XI, 1972, s. 57-102.

M. Karpowicz, Piękne nieznajome. Warszawskie zabytki XVII i XVIII wieku,

Warszawa 1986.

93

M. Karpowicz, Malarstwo i rzeźba czasów saskich, [w:] Sztuka Warszawy. Red.

M. Karpowicz, Warszawa 1986, s. 162-185.

J. Kowalczyk, August II i architekci warszawscy, „Kwartalnik Architektury i

Urbanistyki” XXXIII, 1988, nr 1, s. 3–17.

M. Kwiatkowski, Architektura czasów saskich, [w:] Red. M. Karpowicz, Sztuka

Warszawy, Warszawa 1986, s. 141–161.

M. Kwiatkowski, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego

do powstania listopadowego, Warszawa 1989, s. 56-203.

J. Lileyko, Zachariasz Longuelune i Gaetano Chiaveri – inspiratorzy późnego

baroku w architekturze warszawskiej, w: Sztuka 1 poł. XVIII w., Warszawa 1981.

I. Malinowska, Nieznana umowa o budowę kościoła pp. wizytek w Warszawie,

„Biuletyn Historii Sztuki”, 21 (1959), nr 3-4.

J. Orańska Szymon Czechowicz 1689–1775, Poznań 1948.

J. Putkowska, Królewski zespół rezydencjonalny Augusta II Sasa w Warszawie,

„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” XXXVII, 1992, nr 3, s. 199–242.

Mgr Piotr Słodkowski

Sztuka polska po 1945 roku z perspektywy „horyzontalnej historii sztuki” konwersatorium III rok, semestr zimowy

Choć „horyzontalna historia sztuki” to pojęcie ukute przez Piotra Piotrowskiego około

2008 roku, wprowadzenie tego sformułowania w tytule zajęć bynajmniej nie oznacza, że

konwersatorium będzie skupiać się wyłącznie na pracach jednego badacza. Jest ono użyte

raczej jako słowo-klucz, określające szerszą postawę wobec sztuki środkowoeuropejskiej,

zarysowującą się po 1989 roku i problematyzującą takie kategorie, jak relacja Centrum-

peryferie, kontekst, geografia artystyczna czy konstrukt „Europy Środkowej”.

Z tego powodu zajęcia będą się składać z dwóch bloków.

Pierwszy z nich będzie miał głównie metodologiczny charakter, nie zawsze odnosząc

się do sztuki polskiej. W nawiązaniu do wyżej wymienionych zagadnień lektura obejmie m.in.

artykuły Normana Brysona, Piotra Piotrowskiego, Irit Rogoff, Andrzeja Turowskiego oraz

wyimki z publikacji East Art Map.

Bazując na tym materiale, drugi blok zajęć zostanie poświęcony wspólnej lekturze

materiałów źródłowych oraz – w większej mierze – tekstów opisujących duże fragmenty

nowoczesnej sztuki polskiej od roku 1945 do lat 60. Oprócz prac, które wydobywają

94

aktywność poszczególnych ośrodków (Kraków i Warszawa, ale też Łódź i Lublin), ukazują

dynamiczny lub trans-narodowy obraz twórczości wybranych artystów (m.in. Kantor,

Kujawski, Szapocznikow) oraz problematyzują kluczowe momenty historyczne (mit i „wielka

narracja” zapoczątkowana przez I Wystawę Sztuki Nowoczesnej; socrealizm,

posocrealistyczna trauma i „cicha umowa społeczna”; Odwilż i wynajdywanie tradycji

nowoczesności; „rezerwat sztuki”, czyli sympozja lat 60.), lektura obejmie także katalogi

międzynarodowych wystaw (Aspekte/Positionen. 50 Jahre Kunst aus Mitteleuropa [wersja

ang.]; Paris: Capital of the Arts, 1900-1968), dzięki czemu uda się wyjść poza wąski dyskurs

„sztuki polskiej”, otwierając jej lokalność na konfrontację z kontekstem europejskim.

Teksty w języku polskim i angielskim.

Podstawą do zaliczenia zajęć na stopień jest obecność, aktywne uczestnictwo oraz

praca pisemna od 5 do 8 stron znormalizowanego maszynopisu.

Wybrana literatura (w kolejności omawiania):

I. Refleksja metodologiczna:

I. Rogoff, Terra Infirma - Geography's Visual Culture, London New York 2000

[fragmenty].

East Art Map. Contemporary Art and Eastern Europe, ed. IRWIN, London 2006.

N. Bryson, Art in Context, w: Studies in Historical Change, red. R. Cohen, Charlottesville

London 1992, s. 18-42.

A. Turowski, Kilka refleksji na marginesie, w: tenże, Awangardowe marginesy, Warszawa

1997, s. 11-24.

A. Turowski, Dyskurs o uniwersalizmie, w: tamże, s. 169-82.

P. Piotrowski, Geografia i historia. sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej, w: tenże,

Awangarda w cieniu Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1989,

Poznań 2005, s. 13-36.

P. Piotrowski, O horyzontalnej historii sztuki, „Artium Quaestiones”, T. XX, 59-60.

P. Piotrowski, O dwóch głosach historii sztuki, „Artium Quaestiones”, T. XVII, Poznań

2006, s. 195-214.

Por. P. Piotrowski, 1989: zwrot przestrzenny, w: tenże, sztuka i demokracja w

postkomunistycznej Europie, Poznań 2010, s. 15-55.

II. Fragmenty sztuki polskiej po 1945 roku

95

Paris: Capital of the Arts 1900-1968, kat. wyst., Royal Academy of Arts, I-IV 2002,

London 2002, s. 236-49.

W. Włodarczyk, Polskie malarstwo awangardowe 1945-1949. Wstęp do badań,

„Ikonotheka”, nr 2 1990.

P. Bernatowicz, Picasso za żelazną kurtyną. Recepcja artysty i jego sztuki w krajach

Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1970, Universitas, Kraków 2006

[fragmenty]. I Wystawa Sztuki Nowoczesnej. Pięćdziesiąt lat później, kat. wyst., Galeria Starmach w

Krakowie, XII 1998 – I 1999, red. J. Chrobak, M. Świca, Kraków 1998, [zwłaszcza

referaty Z. Dłubaka i M. Porębskiego oraz wywiad z M. Porębskim].

W. Nowaczyk, Tropy nowoczesności, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., kat. wyst., Muzeum

Narodowe w Poznaniu, VI-VII 1996, red. P. Piotrowski, Poznań 1996 [zwłaszcza

podrozdział: I Wystawa Sztuki Nowoczesnej].

K. Czerni, Nie tylko o sztuce. Rozmowy z profesorem Mieczysławem Porębskim,

Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1992 [rozdział: Socrealizm].

W. Baraniewski, Wobec realizmu socjalistycznego, w: Sztuka polska po 1945, materiały

sesji SHS, Warszawa, 1987, s.173-178

W. Włodarczyk, Strategie nieprzejednanych, w: Socrealizm. Sztuka polska w latach

1950- 1954, Paryż 1987, s.120-143

P. Piotrowski, Odwilż, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., kat. wyst., Muzeum Narodowe,

Poznań, VI-VII 1996, Muzeum Narodowe, Poznań 1996; por. P. Juszkiewicz, Od złudy

buntu do niebezpieczeństw kultury masowej, w: tenże, Od rozkoszy historiozofii do „gry w

nic”. Polska krytyka artystyczna czasu Odwilży, Poznań 2005.

Dodatkowo: W. Baraniewski, Sztuka i mała stabilizacja, w: Idee sztuki lat 60. oraz inne

sesje, seminaria i wystawy Centrum Rzeźby Polskiej, red. J. S. Wojciechowski, Orońsko

1994, s. 33-41.

Dodatkowo: P. Piotrowski, „Odwilż” i malarstwo informelu, w: tenże, Awangarda w cieniu

Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1989, Poznań 2005, s. 66-

109.

M. Lachowski, „Nowoczesność” w kręgu grupy „Zamek”, w: Grupa „Zamek”. Historia –

krytyka – sztuka, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Lachowski, P. Majewski, Lublin 2007, s. 37-

48.

O grupie „Zamek” i nie tylko. Z Włodzimierzem Borowskim rozmawia Anna Maria

Leśniewska, w: tamże, s. 104-14.

A. Jakubowska, Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow, Poznań 2008 [fragmenty].

A. Turowski, Jerzy Kujawski. Malarstwo, kat. wyst., I-II 2006, Muzeum Narodowe,

Poznań, IV-V 2006, Muzeum Narodowe, Poznań 2006 [fragmenty].

96

M. Kozień-Świca, Kantorowski mit Paryża. Od „Jeunes peintres de la Tradition française”

do „Le Nouveau Réalisme”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych”, nr 1, 2003.

M. Lachowski, Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRLu,

Lublin 2006 [rozdział o Elblągu].

P. Piotrowski, W kręgu neokonstruktywizmu: awangarda i modernizm, w: tegoż,

Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznań, 1999, s.

117-46.

Dr Mariusz Smoliński

Wstęp do historii sztuki (architektura) ćwiczenia I rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Ćwiczenia z technik i terminologii architektury poświęcone są praktycznemu

wykorzystaniu wiadomości poznanych na wykładzie, przede wszystkim nauce stosowania

właściwej terminologii i języka specjalistycznego poprzez sporządzanie różnego rodzaju

opisów architektury i wyposażenia wnętrz sakralnych. Dodatkowym elementem zajęć są

ćwiczenia służące pogłębieniu znajomości ornamentyki.

Zaliczenie na podstawie kilku krótkich prac pisemnych prac sporządzonych w ciągu

semestru i sprawdzianu z ornamentyki.

Literatura:

Burnatowa I., Ornament renesansowy w Krakowie, „Studia Renesansowe”, 4: 1964, s. 5-224

Irmscher G., Kleine Kunstgeschichte des europäischen Ornaments seit der Frühen Neuzeit

(1400-1900), Darmstadt 1984

Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956 i

1997

Meyer F.S., Handbuch der Ornamentik, Leipzig 1927 i 1983

Słownik terminologiczny sztuki pięknych, Warszawa 1996

Warncke C.P., Die ornamentale Groteske in Deutschland 1500-1650, Bd. 1-2, Berlin 1979

Wyznanie wiary – gloryfikacja – propaganda: ikonografia sztuki na Śląsku XVI-XVIII w. Zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok studiów licencjackich, semestr zimowy

97

Zajęcia poświęcone ikonografii sztuki nowożytnej na Śląsku i jej funkcji jako przekazu

religijnego i politycznego. Omawiane będą następujące tematy: upamiętnianie dynastii

Piastów od XVI do XVIII w. (brama w Brzegu, mauzolea w Legnicy i Krzeszowie, kaplica

książęca w Lubiążu); ikonografia ewangelicka (polemika obrazowa, programy wnętrz

kościelnych, luteranie a kalwiniści); ikonografia katolicka (m.in. wystroje wnętrz kościołów

jezuitów, sztuka w klasztorach cysterskich, ikonografia nowej arystokracji); katedra

wrocławska i jej otoczenie (kaplice: św. Elżbiety i Elektorska, wystrój katedry, pomniki);

gloryfikacja władzy (Uniwersytet Wrocławski, Sala Książęca w Lubiążu); sztuka luteranów w

2 poł. XVII i 1 poł. XVIII w. (Kościoły Pokoju, Kościoły Łaski, pomniki nagrobne).

Zaliczenie na podstawie testu.

Literatura:

Dziurla Henryk, Aula Leopoldina Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 1993

Dziurla Henryk, Uniwersytet Wrocławski. Kompleks Leopoldyński, Wrocław 1997

Galewski Dariusz, Barokizacja kościołów jezuickich na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim, w:

Barok i barokizacja, Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków

Sztuki, Kraków, 2-4.12.2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 109-125

Gumiński Samuel, Domus Sapientiae Svidnicensis, w: Funkcja dzieła sztuki, Materiały Sesji

Stowarzyszenia historyków Sztuki, Szczecin, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 243-260

Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji (1520-1650), Wrocław

1986

Harasimowicz Jan, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, „Rocznik Sztuki

Śląskiej”, 12: 1979, s. 7-27

Langer Andrea, Die Visualität der lutherischen Konfession in der Kunst der schlesischen

Territorien (16.-18. Jahrhundert), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg.

v. K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 819-865 [Frühe Neuzeit, 111]

Lejman Beata, Der habsburgische Katholizismus im Zeichen der Gefährdung der Dynastie.

Das ikonographische Programm des Fürstensaales in der Zisterzienserabtei in Leubus

(Lubiąż), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v. K. Garber, Bd. 2,

Tübingen 2005, s. 891-910 [Frühe Neuzeit, 111]

Kalinowski Konstanty, Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku,

Warszawa-Poznań 1973

Kalinowski Konstanty, Sala Książęca opactwa cysterskiego w Lubiążu, Wrocław 1996

98

Kempe Antje, Etos wojskowy i drogi kariery. O dwóch nagrobkach marszałka Melchiora von

Hatzfeldta, „Rocznik Historii Sztuki”, 32: 2007, s. 69-100

Kozieł Andrzej, Angelus Silesius, Bernhard Rosa i Michael Willmann, czyli sztuka i mistyka

na Śląsku w czasach baroku, Wrocław 2006

Lepiarczyk Józef, Legnickie „Monumentum Piasteum”, „Szkice Legnickie”, 1: 1962, s. s. 99-

111

Pokora Jakub, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982

Popp Diettmar, Das Skulpturenprogramm des Schlossportals in Brieg/Schlesien (um 1550-

1556). Zur Selbstdarstellung eines Fürsten in Spannungsfeld der territorial-politischen

Interessen des Grossmächte Mitteleuropas, w: Bildnis, Fürst und Territorium, hg. v. A. Beyer,

München-Berlin 2000, s. 111-125

Seidel-Grzesińska Agnieszka, Das „sichtbare Wort Gottes” an der Decke der evangelischen

Friedenskirche zu Schweidnitz, w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v.

K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 911-924 [Frühe Neuzeit, 111]

Zlat Mieczysław, Brama zamkowa w Brzegu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24: 1962, nr 3-4, s.

264-322

Artyści lombardzcy w nowożytnej Europie wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Wykład prezentujący zjawisko obecności artystów i rzemieślników lombardzkich w

Europie od XVI do XVIII w. Omówiona zostanie chronologia i geografia zarobkowej emigracji

znad alpejskich jezior Maggiore, Lugano i Como oraz jej społeczne i artystyczne

konsekwencje. Na wstępie zaprezentowane zostaną najważniejsze obszary, z których

wywodzili się czynni w Europie twórcy, z uwzględnieniem niektórych ważniejszych zabytków.

Następnie na przykładach niektórych ośrodków oraz pojedynczych twórców lub rodzin

wyspecjalizowanych w zawodach artystycznych zilustrowane zostanie znaczenie

lombardzkich twórców jako głównych budowniczych i dekoratorów czynnych, zwłaszcza w

XVII wieku, na znacznych obszarach Europy.


Literatura:

Arte e artisti dei laghi lombardi. I. Architetti e scultori del Quattrocento, a cura di E. Arslan,

Como 1959

99

Arte e artisti dei laghi lombardi. II. Gli stuccatori dal barocco al rococò, a cura di E. Arslan,

Como 1964

Bartoletti Massimo, Cabrini Luca Damiano, I Carlone di Rovio, Lugano 1997

Bianchi Federica, Augustoni Edoardo, I Casella di Carona, Lugano 2002

Donati Ugo, Artisti Ticinesi a Roma, Bellinzona 1942

Cazzola P., Pietro Antonio Solari architetto lombardo, “Arte Lombarda”, 14: 1969, fasc. 1, s.

45-52

Chrościcki Juliusz A., Kamieniarze i mafiosi. Zarobkowa emigracja z Włoch do Europy

środkowej i wschodniej (XV-XVIII w.), „Przegląd Humanistyczny”, 40: 1996, z. 1 (334), s. 69-

85

Col bastone e la bisaccia per le strade d’Europa. Migrazioni stagionali di mestiere dell’arco

alpino nei secoli XVI-XVIII, Atti di un seminario di studi tenutosi a Bellinzona l’8 e il 9

settembre 1988, Bellinzona 1991

Colombo Silvia A., Coppa Simonetta, I Carloni di Scaria, Lugano 1997

Crivelli Aldo, Tessiner Handwerker und Künstler im Ausland, “Schweizerische Bauzeitung”,

96: 1978, s. 866-875

Sanga Glauco, Un modello antropologico dell’emigrazione alpina, “La Ricerca Folclorica”, 35:

1997, s. 121-128

Crivelli Aldo, Artisti ticinesi dal Baltico al Mar Nero. Svezia – Polonia – Cecoslovacchia –

Austria – Jugoslavia – Ungheria – Romania – Turchia. Catalogi critico, Locarno 1969

Crivelli Aldo, Artisti Ticinesi in Europa. Germania – Danimarca – Inghilterra – Olanda –

Belgio – Svizzera – Francia – Spagna. Catalogo critico, Locarno 1970

Crivelli Aldo, Artisti ticinesi in Russia. Catalogo critico, Locarno 1966

Crivelli Aldo, Tessiner Handwerker und Künstler im Ausland, „Schweizerische Bauzeitung”,

96: 1978, s. 866-875

Guldan Ernst, Die Tätigkeit der Maestri Comacini in Italien und in Europa, “Arte Lombarda”,

5: 1960, nr 1, s. 27-46

Graubündner Baumeister und Stukkateure. Beiträge zur Erforschung ihrer Tätigkeit im

mitteleuropäischen Raum, Hg. v. M. Kühlenthal, b.m. 1997

Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nel ‘500, b.m. 1987

Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘600, b.m. 2002

Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Lugano 1999

Karpowicz Mariusz, Artisti valsoldesi in Polonia nel ‘600 e ‘700, Menaggio 1996

Karpowicz Mariusz, Gli artisti italiani viaggiatori come fattore decisivo dell’integrazione

artistica d’Europa, w: Itinerari di idee, uomini e cose fra est ed ovest europeo, Atti del

Convegno Internazionale, Udine, 21-24 novembre 1990, a cura di M. Ferrazzi, Udine 1991,

s. 369-375

100

Kozakiewicz Stefan, Początek działalności Komasków, Tessyńczyków i Gryzończyków w

Polsce – okres renesansu (1520-1580), „Biuletyn Historii Sztuki”, 21: 1959, nr 1, s. 3-29

Magistri d’Europa. Eventi, relazioni, strutture della migrazione di artisti costruttori dai laghi

lombardi, Atti del convegno, Como, 23-26 ottobre 1996, a cura di S. Della Torre, T. Mannoni,

V. Pracchi, Milano-Como b.d.

Merzario Giuseppe, I maestri comacini. Storia artistica di mille duecento anni, T. 1-2, Milano

1893

Merzario Raul, Una fabbrica di uomini. L’emigrazione dalla montagna comasca (1600-1750

circa), “Mélanges de l’Ecole française de Rome”, 96: 1984, s. 153-175

Pedrini Stanga Lucia, I Colomba di Arogno, b.m. 1994

Preiss Pavel, Italští umělci v Praze. Renesance, manýrismus, baroko, Praha 1986

Artyści włoscy w Warszawie XVI-XVIII w. Wykład ogólnouniwersytecki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni

Zajęcia poświęcone działalności włoskich artystów i rzemieślników w Warszawie,

począwszy od rzeźbiarzy pracujących dla ostatnich książąt mazowieckich, do architektów

zatrudnianych przez króla Stanisława Augusta. Większa część zajęć poświęcona będzie

licznym obecnym w Warszawie architektom, budowniczym i dekoratorom lombardzkim,

których działalność ukazana zostanie na tle sztuki ich rodzimych obszarów. Wyróżnione

zostaną te okresy, w których m.in. dzięki włoskiej aktywności sztuka w Warszawie

przeżywała czas największego rozkwitu (np. w ostatnich dziesięcioleciach XVII w.).


Literatura:

Bartczakowa Aldona, Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970

Guttmejer Karol, Bay czy Chiaveri? Kto zaprojektował kościół wizytek w Warszawie, „Rocznik

Warszawski”, 33 (2005), s. 201-209

Hempel Eberhard, Gaetano Chiaveri. Der Architekt der katholischen Hofkirche zu Dresden,

Dresden 1955

Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘600, b.m. 2002

Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Lugano 1999

Karpowicz Mariusz, Artisti valsoldesi in Polonia nel ‘600 e ‘700, Menaggio 1996

Karpowicz Mariusz, Carlo i Francesco Ceroni – budowniczowie kościołów w Węgrowie,

Węgrów 2008

101

Karpowicz Mariusz, Działalność artystyczna Michelangelo Palloniego w Polsce, Warszawa

1967

Karpowicz Mariusz, Giovanni Battista Colomba i Giacomo Francesco Cipper zwany

Todeschini na Czerniakowie, „Barok”, 3 (1996), z. 1 (5), s. 147-166

Karpowicz Mariusz, Isidoro Affaitati (1622-1684). Architetto valsoldese in Polonia, b.m. 2009

Karpowicz Mariusz, Matteo Castello, architekt wczesnego baroku, Warszawa 1994

Karpowicz Mariusz, Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987

Karpowicz Mariusz, Tomasz Poncino (ok. 1590-1659): architekt pałacu kieleckiego, Kielce

2002

Lileyko Jerzy, Zachariasz Longuelune i Gaetano Chiaveri – inspiratorzy późnego baroku w

architekturze warszawskiej, w: Sztuka 1 poł. XVIII w., Warszawa 1981

Malinowska Irena, Nieznana umowa o budowę kościoła pp. wizytek w Warszawie, „Biuletyn

Historii Sztuki”, 21 (1959), nr 3-4

Osiecka-Samsonowicz Hanna, Agostino Locci (1601-po 1660). Scenograf i architekt na

dworze królewskim, Warszawa 2003

Tatarkiewicz Władysław, Dominik Merlini, Warszawa 1955

prof. Joanna M. Sosnowska Instytucje życia artystycznego I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność “Sztuka-media-rynek”, semestr

letni

Wykład ma zaznajomić słuchaczy z historią powstawania i funkcjonowania

instytucji kształtujących życie artystyczne od początków modernizmu po czasy

współczesne. Poruszone zostaną podstawowe problemy dotyczące metodologii

historii instytucji a następnie omówione najważniejsze zagadnienia dotyczące

muzeum, salonu, wystaw światowych itp.

Zaliczenie: test

Szczegółowy program zajęć:

Wstępne uwagi o instytucjach życia artystycznego i sposobach ich badania

102

1. Postawy badawcze

- historia instytucji jako element historii sztuki

- strukturalizm i problemy odbioru

- przemożny wpływ teorii M. Foucault

- historia instytucji jako historia sztuki bez nazwisk

- Krzysztof Pomian (pojęcie semioforów) i kultura ciekawości

- koncepcje postkolonialne

- kwestie gender

- instytucjonalna definicja dzieła sztuki

- instytucja jako przestrzeń i jako narracja

2. Rodzaje instytucji życia artystycznego

- Akademie

- muzea

- salony

- wystawy światowe

- wystawy niezależne

- galerie

- piśmiennictwo/internet

- towarzystwa miłośników

- grupy artystyczne

- kolonie artystyczne - falanstery

- związki zawodowe

- ministerstwa

- szkoły artystyczne

- fundacje

- targi sztuki

- domy aukcyjne i aukcje

II. Muzeum

- narodziny muzeum

- muzeum jako przestrzeń wytwarzania nowoczesności

- rola muzeum w XIX wieku i kształtowanie jego wizerunku poprzez

formę architektoniczną

103

- tworzenie kanonu sztuki przez muzeum

- pierwsze muzea sztuki nowoczesnej

- Muzeum Wyobraźni André Marlaux

- muzeum sztuki jako dzieło sztuki

III. Kształtowanie się niemuzealnych instytucji wystawienniczych w XIX wieku

- “prehistoria” wystaw, czyli narodziny Salonu

- różnicowanie się instytucji i sposobów wystawiania (wystawy niezależnych,

galerie prywatne)

- 1851 Pierwsza wystawa światowa i kolejne wielkie ekspozycje

- wzrost znaczenia sztuki na wystawach światowych

- sztuka jako zasadniczy podmiot wystaw

- Międzynarodowa wystawa sztuki dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.

- Międzynarodowa wystawa “Sztuka i technika” w Paryżu w 1937 r.

- Światowa wystawa “Świat jutra” w Nowym Jorku w 1939 r.

IV. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych na tle życia artystycznego w Polsce w 2

poł. XIX wieku i 1 po. XX

- geneza powstania TZSP i jego rola w kształtowaniu się świadomości

artystycznej

- inne towarzystwa skupiające miłośników sztuki

- Towarzystwo Artystów Polskich “Sztuka” jako odmienna forma działalności

- Instytut Propagandy Sztuki jako instytucja państwowa (etatyzacja życia

artystycznego)

V. Szkoły artystyczne jako instytucje życia artystycznego

- od Akademii artystów do Akademii jako szkoły

- przegląd rozwoju szkolnictwa artystycznego w ciągu XIX i na początku XX

wieku

- polskie szkoły artystyczne

- kształcenie artystyczne kobiet

VI. Biennale w Wenecji jako przykład trwałości instytucji sztuki

104

- geneza powstania Biennale w 1895 r.

- wzrost znaczenia pawilonów narodowych

- polityczne przesłanki istnienia Biennale

- próby przełamania narodowego charakteru wystaw

VII. Komercjalizacja a rozrastanie się roli wielkich imprez międzynarodowych po 1945

roku

- regularne spotkania artystów jako wyraz postawy wobec sztuki

- polityczny aspekt wielkich, powtarzających się imprez

- Documenta w Kassel

- Sao Paolo, biennale w Sydnej, biennale w Dehli, Manifesta itp. - kolonialna

dominacja starego świata, czy postkolonialna decentralizacja?

- rola targów sztuki - nowe oblicze komercjalizacji sztuki

Bibliografia

Poniższa bibliografia obejmuje podstawową literaturę dostępną w większości

bibliotek a jednocześnie pomocną przy opracowywaniu tematów nie tylko

dotyczących instytucji życia artystycznego, ale tego wszystkiego, co z tym życiem się

łączy, a więc udziału w nim artystów, organizatorów, kuratorów i szeroko

rozumianych odbiorców. W większości podane opracowania dotyczą polskich

instytucji, nie mniej można w nich znaleźć dalsze wskazówki bibliograficzne

odnoszące się do zagadnień wykraczających poza rodzimą scenę.

- Salon to Biennial - Exhibitions That Made Art History, ed. Bruce Alrshuler, Phaidon

2008, vol. 1-2

- Polskie życie artystyczne,, t. I: 1890-1914, t. II: 1915-1939, t.III: 1945-1960, red. A.

Wojciechowski, Wrocław-Warszawa 1967-1992

- Ministerstwo Kultury i Sztuki w dokumentach 1918-1998, przedmowa A. Siciński,

wybór A. Siciński, A. G. Dąbrowski, J. Gmurek, Warszawa 1998

- Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, Universitas, Kraków 2005

- Muzeum jako świetlany przedmiot pożądania, red. Jarosław Lubiak, Muzuem

Sztuki, Łódź 2007

- Muzeum. Architektura wobec consensusu, Łódź 1993

105

- Pomian Krzysztof, Kolekcjonerstwo i filozofia. Narodziny nowożytnego muzeum, w:

Drogi kultury europejskiej. Trzy studia, Warszawa 1996

- Pomian Krzysztof, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, przekł.

Andrzej Pieńkos, Warszawa 1996

- Białostocki Jan, Galeria arcydzieł czy dom kultury?, “Rocznik Historii Sztuki” T. 14:

1984, s. 281-286

- Drexlerowa Anna, Olszewski Andrzej K., Polska i Polacy na powszechnych

wystawach światowych 1851-2000

- Wiercińska Janina, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Zarys działalności,

Wrocław 1968

- Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Materiały z sesji, red. Joanna

Sosnowska, Warszawa 1993

- Artibus. Księga jubileuszowa wydana z okazji 40-lecia Centralnego Biura Wystaw

Artystycznych w Warszawie, Warszawa 1989

- Zachęta 1860–2000, red. Gabriela Świtek, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki,

Warszawa 2003

- Płażewska Magdalena, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (188-1906),

“Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, R. X: 1966, s. 297-422

- Lorentz Stanisław, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, Warszawa

1938

- Lorentz Stanisław, Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie, “Roczni Muzuem

Narodowego w Warszawie” T. VI: 1962 s. 7-132

- Sosnowska Joanna, Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999, ISPAN,

Warszawa 1999

- Potocki Antoni, Udział Polaków w wystawach paryskich w XIX stuleciu, “Sztuka”

(Paryż)1904, s. 400-415

- Bartnicka-Górska Hanna, Szczepińska-Tramer Joanna, W poszukiwaniu światła,

kształtu i barw. Artyści polscy wystawiający na Salonach paryskich w latach 1884-

1960, Wyd. Neriton, Warszawa 2005

- Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,

Warszawa, 16-17 listopada 2005 roku, red. Joanna M. Sosnowska, ISPAN,

Warszawa 2007

106

- Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,

Warszawa, 22-23 października 2007 roku, red. Joanna M. Sosnowska, ISPAN,

Warszawa 2009

- “Biuletyn Historii Sztuki” 2009 nr 4 (numer poświęcony Powszechnej Wystawie

Krajowej w 1929 roku)

- Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (193O -1939).Wybrała, pracowała

i przedmową opatrzyła J. Sosnowska, IS PAN, Warszawa 1992

- Karpiński Wojciech, Wyspa muzeów, „Zeszyty Literackie” 1997 nr 4 s. 31-39

- Morawski Stefan, O wystawianiu i wystawiennictwie, „Biuletyn ZPAP” 1978 nr 1-2

(130-131), s. 10-14

- Clifford James, O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, “Konteksty. Polska Sztuka

Ludowa” 1993, nr 1, s. 11-18

- Wieczorkiewicz Anna, O funkcji i retoryce wypowiedzi muzealnej, “Konteksty.

Polska Sztuka Ludowa” R. 50: 1996, nr 1-2, s. 37-53

- Ryszkiewicz Andrzej,

- Piwocki Ksawery

- Włodarczy Wojciech, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944-2004:

100 lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2005

- Jakimowicz Irena, Ryszkiewicz Andrzej, Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 1844-

1866, “Rocznik Warszawski” IV, 1963

- Piwocki Ksawery, Historia Akademii sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1964,

Wrocław 1965, wyd. II: Warszawa 2005.

Dr Renata Sulewska

Wstęp do technik i terminologii architektury wykład I rok studiów licencjackich, semestr zimowy

Skrócony opis przedmiotu:

Wykład prezentujący i systematyzujący podstawową terminologię dotyczącą architektury

odnoszącą się zarówno do stosowanych technik, rozwiązań formalnych jak i jej opisu.

Opis przedmiotu:

107

Celem wykładu jest przedstawienie i usystematyzowanie podstawowej terminologii

dotyczącej architektury. Nie ma on układu chronologicznego, ani nie jest wykładem z historii

architektury, ale prezentuje zagadnienia związane ze stosowanymi technikami budowlanymi

oraz z wprowadzanymi rozwiązaniami formalnymi. Na zajęciach omawiane są tradycyjne

materiały budowlane, ich wykorzystywanie, właściwości, stosowane konstrukcje. Kolejna

część wykładów poświęcona jest analizie poszczególnych rozwiązań technicznych i

kompozycyjnych. Oddzielny blok zajęć typologicznie prezentuje różnorodność planów i brył

budowli (świeckich i sakralnych), ukazuje funkcjonowanie poszczególnych budowli

i wskazuje na zależności między ich funkcją a formą. Na osobnych wykładach prezentowana

jest terminologia odnosząca się do architectura militaris. Omawiane są elementy obronne,

sposoby walki, systemy obronne.

Forma zaliczenia:

Egzamin pisemny (test)

Literatura:

Opracowania ogólne

Biegański P., Architektura, sztuka, kształtowania przestrzeni, Warszawa 1974.

Borusiewicz W., Budownictwo murowane w Polsce. Zarys sztuki strukturalnego

kształtowania do końca XIX wieku, Warszawa - Kraków 1985.

Koch W., Style w architekturze: arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po

czasy współczesne, Warszawa 1996.

Leśniakowska M., Co to jest architektura?, Warszawa 1996.

Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988.

Norberg-Schulz Ch., Znaczenie w architekturze Zachodu, Warszawa 1999.

Norberg-Schulz Ch., Bycie, przestrzeń, architektura, Warszawa 2000.

Pevsner N., A History of Building Types, Washington 1970.

Salvadori M., Siła architektury: dlaczego budynki stoją, Warszawa 2001.

Watkin D., Historia architektury zachodniej, Warszawa 2001.

Słowniki, encyklopedie, poradniki

Poradnik majstra budowlanego, Warszawa 1992.

Krajewski K., Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1999.

Pevsner N., Fleming J., Honour H., Encyklopedia architektury, Warszawa 1992.

Słownik terminologiczny sztuki pięknych, Warszawa 1996.

Szolginia W., Architektura i budownictwo. Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich,

Warszawa 1991.

Architekt, organizacje budowlane

108

Architekt – budowniczy – mistrz murarski. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki

PAN, Warszawa, 24-25 listopada 2004 roku, red. H. Faryna-Paszkiewicz, M.

Omilanowska, J. Sito, Warszawa 2007.

Frazik J., Organizacje architektoniczno-budowlane w Europie w okresie średniowiecza,

„Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, 9: 1975, s. 137-151.

Architektura drewniana Krassowski C., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 1961.

Mączyński D., Tejchman J., Warchoł M., Materiały do terminologii konstrukcji więźb

dachowych – podstawowe pojęcia, „Monument” Studia i Materiały Krajowego Ośrodka

Badań i Dokumentacji Zabytków, 2005, nr 2, s. 37-43.

Miłobędzki A., Architektura drewniana - technika i forma, „Zeszyty Architektury Polskiej”,

3: 1988, s. 1-7.

Ruszczyk G., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 2009

Tejchman J., Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich

konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XX w., „Monument”

Studia i Materiały KOBiDZ, 2005, nr 2, s. 7-35.

Architektura obronna

Bogdanowski J., Architektura obronna w krajobrazie Polski od Biskupina do Westerplatte,

Warszawa - Kraków 1996.

Bogdanowski J., Holcer Z., Kornecki M., Architektura obronna, Warszawa 1994.

Fuglewicz S., Ilustrowana historia fortyfikacji, Warszawa 1991.

Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.

Architektura sakralna

Miłobędzki A., Późnogotyckie typy sakralne w architekturze ziem polskich, [w:] Późny

gotyk, Warszawa 1965, s. 83-112.

Miłobędzki A., Kościoły ścienno-filarowe. Z problematyki budownictwa Polski centralnej w

wieku XVIII, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką I połowy XVIII wieku, Warszawa 1970.

Miłobędzki A., Polskie budownictwo kościelne XVII wieku. Typowe programy i

rozwiązania, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 20: 1975, z. 3, s. 139-206.

Motywy i detale architektoniczne

Husarski W., Attyki polskie, ich pochodzenie i oddziaływanie, Warszawa 1934.

Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa

1956 [reprint - Warszawa 1997].

Wiliński S., Serliana, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 13: 1968, z. 2 i 4.

Sklepienia

Brykowska M., Sklepienia kryształowe (niektóre problemy), [w:] Późny gotyk, Warszawa

1965, s. 243-259.

109

Frazik J., Poglądy na rolę żebra w sklepieniach gotyckich, „Biuletyn Historii Sztuki”, 23:

1961, nr 4, s. 417-420.

Frazik J., Zagadnienia strukturalne gotyckich sklepień o przęsłach trójpodporowych,

„Biuletyn Historii Sztuki”, 27: 1965, nr 2, s. 155-160.

Frazik J., Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze

średniowiecznej, „Foliae Historiae Artium”, 4: 1967, s. 5-96.

Frazik J., Sklepienia żebrowe w Polsce XV w., [w:] Sztuka i ideologia XV wieku,

Warszawa 1978, s. 521-566.

Zlat M., Najstarsze sklepienia sieciowe w Polsce, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”,

17: 1972, z. 1, s. 3-18.

Ornamentyka

Barasch F.K., The Grotesque. A Study in Meanings, The Hague-Paris 1971.

Burnatowa I., Ornament renesansowy w Krakowie, [w:] Studia Renesansowe, IV, 1964,

s. 5-224.

Forssmann E., Säule und Ornament. Studien zum Problem des Manierismus in den

Säulenbuchern und Vorlandsblättern des 16. und 17. Jahrhunderts, Stockholm 1956.

Gombrich E.H., Ornament und Kunst. Schmucktrieb und Ordnungssinn in der

Psychologie des dekorativen Schaffens, Stuttgart 1982.

The History of Decorative Arts: Renaissance and Mannerism in Europe, ed. A. Gruber,

[b.m.]1994

The History of Decorative Arts: Classicism and the Baroque in Europe, ed. A. Gruber,

[b.m.]1996

Irmscher G., Kleine Kunstgeschichte des europäischen Ornaments seit der Frühen

Neuzeit (1400-1900), Darmstadt 1984.

Irmscher G., Kölner Architektur- und Säulenbücher um 1600, Bonn 1999.

Kroll F.-L., Das Ornament in der Kunsttheorie des 18. Jahrhunderts, Hildesheim-Zürich-

New York 1987.

Meyer F.S., Handbuch der Ornamentik, Leipzig 1927 [reprint 1983].

Warncke C.-P., Die ornamentale Groteske in Deutschland 1500-1650, Bd. 1-2, Berlin

1979.

Traktaty architektoniczne, oddziaływanie

Vignola J., O pięciu porządkach w architekturze, przekł. K. Tymiński, [b.m.] 1955.

Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, przekł. K. Kumaniecki, Warszawa 1999.

Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska : o roli włoskich traktatów

architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław 1973.

Kowalczyk J., Andrea Pozzo a późny barok w Polsce, cz. 1: Traktat i ołtarze, cz. 2: Freski

sklepienne, „Biuletyn Historii Sztuki”, 37: 1975, nr 2, s. 162-178; nr 4, s. 335-350

110

Kowalczyk J., Recepcja traktatu Vignoli w Polsce w XVI i XVII wieku, [w:] Praxis atque

theoria. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, Kraków 2006, s. 197-

210.

Historia sztuki nowożytnej polskiej wykład

II rok studiów licencjackich, semestr zimowy i letni


Wykład będzie poświęcony głównym zjawiskom w sztuce Rzeczypospolitej od początku

renesansu do końca rokoka. Chronologiczne i problemowe ujęcie prezentowanych

zagadnień ma umożliwić zrozumienie istoty i genezy zmian artystycznych w kolejnych

okresach. Szczególny nacisk zostanie położony na zagadnienia formy artystycznej oraz

związki sztuki polskiej ze sztuką europejską.

Opis przedmiotu:

Podczas wykładu omawiane będą takie zagadnienia jak:

Początki renesansu w Polsce - drogi i sposoby przenikania rozwiązań renesansowych na

tereny Rzeczypospolitej, prace Franciszka Florentczyka.

Działalność warsztatu Bartłomieja Berrecciego i jego wpływ na sztukę polską XVI wieku.

Sztuka sepulkralna w Polsce w XVI wieku.

Ratusz, zamek, pałac, willa - świecka architektura XVI wieku w Polsce.

Architektoniczne i rzeźbiarskie prace Santi Gucciego i ich wpływ na późniejszą sztukę w

Rzeczypospolitej

Różnorodność rozwiązań artystycznych stosowanych w Polsce w czasach króla

Zygmunta III Wazy (nurt wenecki, lombardzki, niderlandyzm, „sztuka rodzima”).

Sztuka czasów Władysława IV.

Sztuka dojrzałego baroku – czasy Jana Kazimierza.

Sztuka oświeconego sarmatyzmu – główni twórcy, dzieła zleceniodawcy w czasach Jana

III Sobieskiego.

Główne środowiska artystyczne w I połowie XVIII wieku.

Główne typy architektoniczne w architekturze sakralnej XVIII wieku.

Środowiska rzeźbiarskie w połowie XVIII wieku w Polsce.

Malarstwo XVIII wieku.

Forma zaliczenia:

Egzamin pisemny, dwuczęściowy (sprawdzian z rozpoznawania omawianych dzieł i test).

111

Literatura

Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku.

Katalog, Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj-sierpień 1997, Gdańsk 1997

Białostocki J., The Art of the Renaissance in Eastern Europe. Hungary - Bohemia -

Poland, Phaidon Press 1976

Białostocki J., Obszar bałtycki jako region artystyczny w XVI w., [w:] Sztuka pobrzeża

Bałtyku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1976,

Warszawa 1978

Chrzanowski T., Portret staropolski, Warszawa 1995

Cieślak K., Kościół - cmentarzem. Sztuka nagrobna w Gdańsku (XV-XVIII w.). Długie

„trwanie” epitafium, Gdańsk 1992

Cieślak K., Między Rzymem, Wittenbergą a Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta

podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000

Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portret osobistości dawnej Rzeczypospolitej Polskiej

1576-1763, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, oprac. J. Malinowski,

Warszawa 1993

Gębarowicz M., Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce,

Toruń 1962

Gębarowicz M., Początki malarstwa historycznego w Polsce, Wrocław 1981

Grzybkowska T., Złoty wiek malarstwa gdańskiego na tle kultury artystycznej miasta

1520-1620, Warszawa 1990

Hentschel W., Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Bd. 1-2, Berlin

1967

Jakimowicz T., Dwór murowany w Polsce w wieku XVI. Wieża - Kasztel - Kamienica,

Warszawa 1978

Karpowicz M., Sztuka polska XVII w., Warszawa 1983

Karpowicz M., Barok w Polsce, Warszawa 1991

Karpowicz M., Sztuka oświeconego sarmatyzmu, Warszawa 1970

Karpowicz M., Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1985

Karpowicz M., Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987

Karpowicz M., Sztuki polskiej drogi dziwne, Bydgoszcz 1994

Kębłowski J., Dzieje sztuki polskiej. Panorama zjawisk od zarania do współczesności,

Warszawa 1987

Kowalczyk J., Andrea Pozzo a późny barok w Polsce, cz. 1: Traktat i ołtarze, cz. 2: Freski

sklepienne, „Biuletyn Historii Sztuki”, 37: 1975, nr 2, s. 162-178; nr 4, s. 335-350

112

Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów

architektonicznych w dobie nowożytnej, Ossolineum 1973

Kowalczyk J., Wille w Polsce w XVI i w pierwszej połowie XVII stulecia, „Kwartalnik

Architektury i Urbanistyki”, 21:1976,

Kozakiewiczowa H., Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1978

Kozakiewiczowa H., Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984

Kozakiewiczowie H. i S., Renesans w Polsce, Warszawa 1976

Łoziński J.Z., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

Miłobędzki A., Główne nurty i zjawiska w architekturze polskiej 1 ćw. XVIII w., [w:] Sztuka

1 poł. XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Rzeszów, listopad

1978, Warszawa 1981

Niderlandyzm w sztuce polskiej. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Toruń, grudzień 1992, red. T. Hrankowska, Warszawa 1995

Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce

PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Kielce, listopad 1973, Warszawa 1976

Stoga A., Quadratura w malarstwie polskim XVIII wieku. Malowidła na sklepieniach,

„Biuletyn Historii Sztuki”, 42: 1980

Tomkiewicz W., Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce, Wrocław 1955

Tomkiewicz Wł., Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce, Warszawa

1970

Walicki M., Malarstwo polskie. Gotyk - renesans - wczesny manieryzm, Warszawa 1961

Walicki M., Tomkiewicz Wł., Ryszkiewicz A., Malarstwo polskie. Manieryzm - barok,

Warszawa 1971

Witwińska M., Topografia i kierunki malarstwa ściennego w Polsce około połowy XVIII

wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 43: 1981, nr 2

Zlat M., Typy osobowości w polskiej sztuce XVI w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia,

Warszawa 1976

Artystyczne oprawy uroczystości dworskich, państwowych, religijnych (XVI-XVIII w.) konwersatorium II rok studiów licencjackich, semestr zimowy


Różnego rodzaju uroczystościom świeckim i religijnym towarzyszyła bogata oprawa

artystyczna. Miała ona podkreślać splendor wydarzenia i wywrzeć jak największe wrażenie

113

na uczestnikach i widzach. Ze względu na tymczasowy charakter powstających dekoracji,

dziś te najczęściej znane nam są dzięki różnorodnym przekazom - pisanym i

ikonograficznym. W oparciu o nie, podczas zajęć będą prezentowane typy i programy tego

rodzaju dzieł.

Opis przedmiotu:

Podczas konwersatorium omawiane będą takie zagadnienia jak:

Dekoracje okazjonalne (XVI-XVIII w.) – zarys problematyki.

Królewskie uroczystości weselne.

Sarmacka pompa funebris.

Oprawy uroczystych wjazdów władców, posłów.

Dekoracje okazjonalne w czasie uroczystości religijnych.

Forma zaliczenia

Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności, uczestnictwa w zajęciach, pisemnego

zaliczenia.

Literatura:

Źródła

http://cbdu.id.uw.edu.pl/

Breve descrizione delle pompa funerale fatta nelle essquie del serenmissimo D. Francesco

Medici II. gran duca di Toscana, Fiorenza 1587,

http://special-1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0198

Kromer M., Mowa na pogrzebie Zygmunta I oraz O pochodzeniu i o dziejach Polaków księgi

XXIX i XXX, wstęp, przekład i oprac. J. Starnawski, Olsztyn 1982, s. 105-220.

Kopie Zamoyskich przyozdobione abo Kazanie na pogrzebie [...] Thomasza Zamoyskiego

[...] miane [...] dnia 9 lutego, roku [...] M.DC.XXX.VIII. przez Barthłomieia Silviusza [...],

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=48924&from=FBC

Pallas trzykopiyna oświeconego domóstwa [...] Zamoyskich pod czas pogrzebu [...]

Thomasza Zamoyskiego [...] w Zamosciu [...] przez [...] Marka Koronę [...] kazaniem

obwołana. Roku [...] 1638. dnia 11. Lutego,

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=51795&from=FBC

114

Cui contingit nasci, restat mori: wybór testamentów staropolskich z województwa

sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005

Testamenty szlachty krakowskiej XVII – XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650-1799,

oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997

Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575-1595, wyd. H. Barycz, Kraków 1930.

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego zebrane i wydane r. p. 1584, wyd. K.J. Turowski,

Kraków 1858, s. 263-265, 877-883.

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=48455&showContent=true

Descrizione delle feste fatte nele rali nozze de'serenissimi principi di Toscana D. Cosimo

de'Medici, e Maria Maddalena arciduchessa d'Austria, Firenze 1608, http://special-

1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0208

Hochzeitlicher Einzug der Jungen Königin zu Cracou. Mit anzeigung aller Herschafft und

Herrlicheiten so von beden Theilen mit eingeritten sindt. Geschehen den 5 Maij. Anno 1543,

Augusburg 1543,


Laboureur de J., Relacja z podróży królowej polskiej, [w:] Cudzoziemcy o Polsce: relacje i

opinie, wybrał i oprac. J. Gintel, t. 1: Wiek X – XVIII, Kraków 1971, s. 238-259

Sigismundi tertii electio Poloniæ et des. Sueciae regis ... Cracoviam ingressus, Cracoviae

1587,

http://special-1.bl.uk/treasures/festivalbooks/pageview.aspx?strFest=0291&strPage=001

A true relation of the manner of the coronation of the present King of Poland. And likewise an

account of the celebration of the funerals of the two last deceased kings, London 1676,


Entrata in Roma dell' eccel[issimo] ambasciatore di Polonia l'anno MDCXXXIII, Roma 1633,


Sławny wjazd do Rzymu Jerzego Ossolińskiego, wielkiego posła polskiego, [b.m.] 1633

115

http://cbdu.id.uw.edu.pl/4030/

Opracowania

Chrościcki J. A., Architektura okazjonalna XVI-XVIII wieku w Polsce. Próba

charakterystyki, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 215-234

Chrościcki J. A., Barokowa architektura okazjonalna, [w:] Wiek XVII – kontrreformacja,

barok. Prace z historii kultury, red. Janusz Pelc, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s.

229-254

Chrościcki J. A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974

Chrościcki J. A., Intrada z 1646 r. jako przykład związków artystycznych Gdańska z

Antwerpią, [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 309-340

Chrościcki J. A., Viae Regiae w środkowej Europie w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Historii

Sztuki”, 16: 1987, s. 267-282

Europa triumphans: court and civic festivals in early modern Europe, vol. 1-2, ed. J. R.

Mulryne, H. Watanabe-O'Kelly, M. Shewring, London 2004

Kociszewska E., Arras medycejski króla Henryka Walezego, [w:] Urbs celeberrima.

Księga pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun.,

T. Grzybkowska, Kraków 2008, s. 376-389

Matwijów M., Pogrzeb królowej Ludwiki Marii we wrześniu 1667 r., [w:] Studia i materiały

z dziejów nowożytnych, red. L. Matwijowski, S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1995,

s. 64-86.

Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach 1527-1620, Wrocław

2008

Petrus J.T., Rolka Wazowska. Wjazd królowej Konstancji do Krakowa w roku 1605,

Kraków 1996

Rożek M., Ostatnia koronacja w Krakowie i jej artystyczna oprawa, „Rocznik Krakowski”,

44: 1973, s. 97-112

Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976

Saslow J.M., The Medici Wedding of 1589. Florentine Festival as Theatrum Mundi, New

Haven, London 1996

Targosz K., Królewskie uroczystości weselne w Krakowie i na Wawelu 1512-1605,

Kraków 2007

Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich, red. M. Markiewicz, R.

Skowron, Kraków 1999

Widacka H., Triumfy antyczne a entraty poselskie XVII w. w zbiorach graficznych

Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 9: 1973, s. 441-460

116

Żygulski Z. jun., Wspaniały turniej sprawiony w Polsce (uwagi kostiumologiczne),

”Biuletyn Historii Sztuki”, 54: 1992, nr 4, s. 3-22

Żygulski Z. jun., Rolka Sztokholmska, [w:] Urbs celeberrima. Księga pamiątkowa na 750-

lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun., T. Grzybkowska, Kraków

2008, s. 408-429

Gdańsk – Warszawa – Kraków w przewodnikach, relacjach z podróży, pamiętnikach (XVI-XVIII w.) zajęcia fakultatywne w historii kultury II rok studiów I stopnia, semestr letni


Na zajęciach na podstawie źródeł pisanych i ikonograficznych omówione zostaną trzy

wybrane miasta Rzeczypospolitej.

Opis przedmiotu:

Gdańsk, Warszawa, Kraków to miasta Rzeczypospolitej o różnej dynamice rozwoju,

znaczeniu politycznym i gospodarczym. Relacje zamieszczone w przewodnikach,

pamiętnikach, dziennikach podróży zestawione z zachowanymi materiałami ikonograficznymi

(mapami, panoramami) posłużą jako punkt wyjścia dla rekonstrukcji, zmieniającego się w

czasie i w oczach odbiorców, wizerunku poszczególnych miast. Szczególny nacisk zostanie

położony na opisy dzieł architektury i sztuki. Zestawienie takich relacji z zachowanymi

dziełami pozwoli zastanowić się nad sposobem opisu dzieła sztuki dokonywanym przez

różnych odbiorców.

Forma zaliczenia: na podstawie obecności, uczestnictwa w zajęciach oraz pisemnego

zaliczenia.

Literatura:

Banach J., Dawne widoki Krakowa, Kraków 1983.

Belzyt L., Szlachta w mieście rezydencjonalnym. Szlacheccy obywatele Krakowa i

Warszawa około 1600 roku (Analiza porównawcza struktury), Zielona Góra 2011, s. 165-

168.

Bogucka M., Żyć w dawnym Gdańsku, Warszawa 1997

Buszewicz E., Cracovia in litteris. Obraz Krakowa w piśmiennictwie doby odrodzenia,

Kraków 1998.

Buszewicz E., Metropolia Sarmatów. Dawni poeci i pisarze o Krakowie, Kraków 2004.

117

Czyżewski K.J., Martin Gruneweg o krakowskiej katedrze, [w:] „Żeby wiedzieć”. Studia

dedykowane Helenie Małkiewiczównie, Kraków 2008, s. 243-255.

Fabiański M., Złoty Kraków, Kraków 2010, s. 243-277.

Heyduk B., Dahlbergh w Polsce. Dziennik i ryciny szwedzkie z dziejów "Potopu" 1656-

1657, wstęp A. Przyboś, Wrocław 1971.

Jarzębski A., Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy, oprac. i wstęp Wł. Tomkiewicz,

Warszawa 1974

Ogier Ch., Dziennik podróży do Polski 1635-1636, Gdańsk 2010.

Pieradzka K., Kraków w relacjach cudzoziemców X-XVII w., „Rocznik Krakowski”, 28:

1937, s. 183-223. http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14749

Pruszcz P.H., Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest

widzenia godnego i znacznego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1861.

http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=55548&dirids=1

Przewodnik abo kościołów krakowskich krótkie opisanie wydany w 1603 z widokami

Krakowa którego już nie ma, do druku przygotowała, wstęp oraz dalsze losy zabytków

napisała J. Kiliańczyk-Zięba, Kraków 2002.

Walczak R., Pamiętniki Marcina Grunewega, „Studia Źródłoznawcze”, 5: 1960, s. 57-77.

Zientara W., Siedemnastowieczne niemieckojęzyczne opisy podróży do Gdańska,

„Barok” VII/1 (13) 2000, s. 207-216.

Zientara W., Niewdzięczny wiek XVII? Polska w niemieckojęzycznych opisach podróży,

”Orbis Linguarum”, 1999, nr 12, s. 271-279.

Mgr Dorota Sutkowska

Język łaciński lektorat I i II rok studiów licencjackich, oba semestry

[Przedmiot obowiązkowy dla studentów I i II roku studiów stacjonarnych I stopnia, którzy nie

uczyli się przedtem języka łacińskiego (potwierdzenie: ocena na świadectwie maturalnym lub

ocena w indeksie uczelni z poświadczeniem liczby godzin)].

Zwięzły lektorat pomyślany jako uzupełnienie przygotowania studentów do zawodu

historyka sztuki. Zajęcia służą poznaniu gramatyki łacińskiej w stopniu umożliwiającym

tłumaczenie tekstów oryginalnych, ćwiczeniu umiejętności przekładu i pracy ze słownikiem,

opanowaniu elementarnego słownictwa łacińskiego oraz ważnych zwrotów, przysłów,

skrótów łacińskich współcześnie używanych.

118

Student po drugim roku zajęć potrafi wykorzystać łacinę w swoim warsztacie

historyka sztuki. Tłumaczy ze słownikiem proste zdania i teksty oryginalne, przede wszystkim

inskrypcje. Posiada znajomość fleksji i składni umożliwiającą przekład takich tekstów,

sprawnie posługuje się słownikami. Ma opanowaną znajomość elementarnego słownictwa,

rozpoznaje podstawowe stosowane obecnie łacińskie zwroty, skróty, przysłowia. Dostrzega

łacińskie zapożyczenia w językach nowożytnych, potrafi ustalić ich etymologię.

Zakres tematów

Deklinacja III.

Participium praesentis activi.

Składnia nazw miast.

Perfectum, plusquamperfectum, futurum II activi.

Supinum i formy od tematu supini.

Verba deponentia.

Stopniowanie przymiotników, tworzenie i stopniowanie przysłówków.

ACI i NCI.

Metody dydaktyczne

Wykład zagadnień gramatycznych, ćwiczenia gramatyczne w grupie, przekład

wspólny z objaśnieniami, sprawdzanie ćwiczeń i przekładów przygotowanych przez

studentów w domu.

Zaliczenie: ocena bieżącego przygotowania do zajęć i aktywności, sprawdzanie

obecności na zajęciach, sprawdzian pisemny po III semestrze. Po IV semestrze egzamin

pisemny składający się z dwóch części: tłumaczenie ze słownikiem kilkuwersowej inskrypcji

(nagrobnej, wotywnej, dedykacyjnej itp.) i polecenia gramatyczne dotyczące

przetłumaczonego tekstu (objaśnienie form, tworzenie, odmiana).

Literatura

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego (dowolne wydanie)

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, podręcznik dla lektoratów szkół

wyższych (dowolne wydanie)

L. Winniczuk, Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza (dowolne wydanie)

K. Kumaniecki, Słownik łacińsko - polski (dowolne wydanie) lub

J. Korpanty, Słownik łacińsko - polski (dowolne wydanie)

J. Mańkowski, Praktyczny słownik łacińsko - polski, Warszawa 2008

119

J. Sondel, Słownik łacińsko - polski dla prawników i historyków, Kraków 2006

Dr Gabriela Świtek

Dzieje myśli o sztuce

wykład II rok studiów licencjackich, semestr letni

Opis skrócony

Zarys dziejów europejskiej myśli o sztuce. Celem wykładu jest przedstawienie

rozwoju refleksji nad sztukami plastycznymi – podstawowych pojęć, głównych idei oraz form,

jakie przyjmowała (teoria sztuki, historiografia artystyczna, krytyka artystyczna).

Pełny opis

Wykład w semestrze letnim obejmuje dzieje myśli o sztuce i krytyki artystycznej od

początku XVIII do XX wieku. Na podstawie wybranych tekstów źródłowych omawiane będą

między innymi estetyczne kategorie malowniczości i wzniosłości, pojęcie smaku i geniuszu,

teorie sensualizmu i asocjacjonizmu, nowoczesna refleksja o powinowactwie sztuk, aspekty

światopoglądu romantycznego, nowe teorie pejzażu, początki i rozwój krytyki artystycznej,

nowoczesne koncepcje muzeum, odmiany historyzmu w architekturze, filozoficzne źródła

realizmu i naturalizmu, nurty francuskiego i angielskiego estetyzmu oraz symbolizmu,

estetyka naukowa impresjonizmu i neoimpresjonizmu, koncepcje przestrzeni w teoriach

awangardowych, problem figuracji i abstrakcji, teorie architektury 1. połowy XX wieku,

koncepcje nowoczesności w refleksji o sztuce. Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym

w sesji letniej.

Antologie tekstów źródłowych:

Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, M.

Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994

Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa

1989

Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975

Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t.

1-3

Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971

Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969

120

Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993

Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998

Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991

Dr Michał Wardzyński, IHS UW

Drogi baroku do Rzeczypospolitej proseminarium II rok I stopnia studiów, semestr zimowy

Proseminarium ma na celu prezentację studentom najważniejszych współczesnych

tematów badawczych dotyczących sztuki nowożytnej w Polsce, które koncentrują się wokół

problematyki definicji baroku jako odrębnego stylu w Rzeczypospolitej i różnorodności źródeł

i wzorów inspiracji jego ostatecznie wykształconej postaci w 2. poł. XVII w. Poszczególne

zajęcia będą dotyczyć następujących tematów:

1. Próba definicji i periodyzacji epoki stylowej baroku w nauce

zachodnioeuropejskiej

2. Początki baroku w Polsce ok. 1600 r. a rzymskie Il transizione

3. Mnogość stylów i nurtów sztuki nowożytnej w Polsce w 1. poł. XVII w.

4. Wpływy rzymskie i lombardzkie oraz recepcja pierwszych wzorów berniniowskich

około 1650-1655

5. Wpływy baroku flamandzkiego i holenderskiego w architekturze, malarstwie i

rzeźbie Rzeczypospolitej

6. Recepcja klasycyzujących wzorów francuskich w Polsce XVII w.

7. Rola krajów monarchii habsburskiej w genezie dojrzałego baroku w Polsce 2. poł.

XVII w.

Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań problemowych ilustrowanych przeźroczami.

Literatura (wybór):

1. Barok i barokizacja, materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia

Historyków Sztuki, Kraków, 3-4 XII 2004, red. Katarzyna Brzezina, Joanna

Wolańska, Kraków 2007.

2. Barok polski wobec Europy: kierunki dialogu, materiały międzynarodowej

konferencji naukowej w Radziejowicach, 13-15 maja 2002 roku, praca zbiorowa

121

pod red. nauk. Aliny Nowickiej-Jeżowej, red. Ewa Bem-Wiśniewska, Warszawa

2003.

3. Barok w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej: drogi przemian i osmozy

kultur, materiały konferencji naukowej Barok w krajach Europy Środkowej i

Wschodniej (Warszawa, 23-25 marca 1999 r.), pod red. Janusza Pelca,

Krzysztofa Mrowcewicza, Marka Prejsa, Warszawa 2000.

4. Mariusz Karpowicz, Barok w Polsce, Warszawa 1988.

5. Mariusz Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nel’ 600, Bellinzona 1983.

6. Mariusz Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del’600, Ticino

2002.

7. Mariusz Karpowicz, Baldasar Fontana 1661-1733. Un berniniano ticinese in

Moravia e Polonia, Lugano 1990.

8. Mariusz Karpowicz, Giovanni Battista Gisleni i Francesco de’Rossi. Z dziejów

współpracy architekta i rzeźbiarza, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 24:

1991, z. 1, s. 3-21.

9. Mariusz Karpowicz, Matteo Castello architekt rzymskiego baroku, Warszawa

1994.

10. Mariusz Karpowicz, Włoska awangarda artystyczna w Polsce XVII w., „Barok”, 1:

1994, nr 2, s. 15-46.

11. Adam J. Miłobędzki, Architektura XVII wieku w Polsce, Warszawa 1982.

12. Stanisław Mossakowski, Tylman van Gameren: architekt polskiego baroku,

Wrocław 1973.

13. Zygmunt Iwicki, Der Hochaltar der Kathedral in Oliva: ein Werk von Andreas

Schlüter, Freiburg 1980.

14. Tylman z Gameren - architekt Warszawy, Holender z pochodzenia, Polak z

wyboru. Zamek Królewski w Warszawie, 2003 (aut. esejów Konrad Ottenheym,

Stanisław Mossakowski i in. ; katalog rysunków Tylmana z Gameren – oprac.

Marta Topińska).

Sztuka nowożytna polska seminarium licencjackie III rok I stopnia studiów, dwa semestry

Celem seminarium jest przygotowanie i praktyczna współpraca ze

słuchaczami przy pisaniu pracy licencjackiej na zadane lub własne tematy związane

ze sztuką XVI-XVIII w. w dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, głównie z terenu

122

historycznego Mazowsza i Warszawy. Preferowane są tematy z dziedziny wielkiej i

małej architektury, rzeźby i wybranych dziedzin rzemiosła. W trakcie zajęć studenci

przygotowują kolejno krytyczną analizę literatury i stanu badań, oraz referaty

przedstawiające kolejne stadia prac: monografie pojedynczych zabytków lub ich grup

oraz problemowe ujęcia wybranych ważnych zjawisk w kulturze lub mecenacie

artystycznym. Zajęciom mogą towarzyszyć w szczególnych wypadkach wspólne

wyjazdy terenowe (finansowane prywatnie przez uczestników seminarium). Studenci

przygotowują dokumentację ikonograficzną i fotograficzną na podstawie wykonanych

samodzielnie in situ zdjęć w formie prezentacji multimedialnej.

Warsztat badawczy historyka sztuki konwersatorium II rok I stopnia studiów, semestr zimowy

Praktyczne zajęcia służące zapoznaniu studentów z najważniejszymi narzędziami i

metodami codziennej pracy naukowej historyków kultury i sztuki. Przegląd obejmuje m.in.

archiwistykę (zbiory państwowe i kościelne), badania bibliologiczne (najważniejsze krajowe

kolekcje starych druków; opracowania; ikonografia; cyfrowe bazy danych), elementy

heraldyki i genealogii, krytyczną analizę literatury i stanu badań, logikę i etapy wywodu

naukowego, konstrukcję i metodykę modelowych prac licencjackich i magisterskich, zasady i

techniki fotografii dokumentacyjnej (w zakresie historii sztuki). Celem zajęć jest praktyczne

przygotowanie słuchaczy do zbierania materiałów i napisania pracy licencjackiej i

magisterskiej.

Zaliczenie: pisemne, praca polegająca na krytycznej analizie stanu badań na wybrany

temat.


Józef Szymański, Nauki Pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2004.

Encyklopedia nauk pomocniczych historii, oprac. Władysław Semkowicz, Kraków

2011.

Atlas historyczny Kościoła łacińskiego w Polsce około 1772, oprac. Stanisław Litak i

in., Lublin 2008.

Hieronim E. Wyczawski, Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych,

Kalwaria Zebrzydowska 1989.

Bohdan Ryszewski, Archiwistyka: przewodnik metodyczny, Poznań 1979.

123

Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową: przewodnik dla humanistów, Warszawa

2007.

Katalogi dokumentów, rękopisów, inkunabułów i starych druków najważniejszych

archiwów kościelnych i państwowych oraz bibliotek narodowych i publicznych w kraju

(m.in. BN, BUW, BJ, BCz, BPAN Kórn., BPAN Gdańsk, ZNOs itd.).

Lista tematów prac zaliczeniowych:

1. Nagrobek króla Jana Olbrachta

2. Działalność artystyczna Hansa Dürera w Krakowie

3. Stanisław Samostrzelnik jako iluminator

4. Srebrny ołtarz kaplicy Zygmuntowskiej

5. Renesansowy ołtarz bodzentyński

6. Rozwój i typologia renesansowych nagrobków piętrowych w Polsce

7. Rozwój i typologia renesansowego nagrobka mieszczańskiego w Polsce

8. Zamek Dolny w Wilnie

9. ,,Grupa pułtuska”

10. Działalność rzeźbiarska Hermana Hutte zw. Czapką w Rzeczypospolitej

11. Motywy niderlandzkie w twórczości Jana Michałowicza z Urzędowa

12. Arrasy wawelskie – serie heraldyczne

13. Martin Kober – nadworny malarz królów polskich

14. Pińczów i Santi Gucci Fiorentino

15. Kaplica Firlejów w Bejscach

16. Kaplica Kampianów we Lwowie

17. Anton van Opbergen – architekt miejski Gdańska doby manieryzmu

18. Program ideowy Sali Czerwonej ratusza Głównego Miasta Gdańska

19. Mazowieckie dzieła Willema van den Blocke

20. Recepcja architektury kolegiaty zamojskiej w budownictwie 1. poł. XVII w.

21. Prywatny apartament króla Zygmunta III Wazy na zamku wawelskim

22. Dzieje budowy kościoła jezuickiego w Krakowie

23. Warszawska Villa Regia

24. Architekt zakonny Giuseppe Brizio w Rzeczypospolitej

25. Tomaso Dolabella i jego działalność na dworze królewskim

26. Polskie dzieła Andrei Spezzy

27. Tematyka maryjna w twórczości Hermana Hana

28. Polskie dzieła ojca Venantego da Subiaco

29. Giovanni Battista Falconi

124

30. Kościół jezuitów litewskich w Warszawie

31. Kościół karmelitów bosych w Wilnie

32. Typologia kościołów należących do tzw. architektury renesansu lubelskiego

33. Działalność rzeźbiarska Augustina van Oyen w Polsce

34. Rzeźbiarz Giovanni Francesco de’ Rossi w Rzeczypospolitej

35. Szkicownik londyński Giovanniego Battisty Gisleniego

36. Kaplica Wazów

37. Kościół Filipinów w Gostyniu Wielkopolskim

38. Architektura kościoła kamedułów w Wigrach

39. Pałac Jana Dobrogosta Krasińskiego w Warszawie

40. Claude Callot w Warszawie

41. Freski Michaelangela Palloniego w kaplicy seminaryjnej misjonarzy w Łowiczu

42. Nagrobki Leszczyńskich w farze w Lesznie

43. Nagrobki Daniłowiczów i Sobieskich w kolegiacie żółkiewskiej

44. Architekt Giuseppe Piola

45. Geneza architektury Kacpra Bażanki

46. Skrzydła pałacu wilanowskiego

47. Kalwaria na Górze Świętej Anny

48. Galerie rodowe Radziwiłłów i Sapiehów

49. Tadeusz Kuntze i jego dzieła w Polsce

50. Antoni Frączkiewicz

51. Kościół dominikanów we Lwowie

52. Kościół w Berezweczu

53. Pałac w Czempiniu

54. Projekty przebudowy Zamku Królewskiego w Warszawie autorstwa Jakuba

Fontany

55. Ogrody Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku

56. Łowickie dzieła Johanna Georga Plerscha

57. Johann Heinrich Meissner

58. Augustyn Szöps

59. Plafon ,,Jutrzenka” w Świątyni Diany w Arkadii

60. Nagrobek Amalii z Brühlów Mniszchowej w Dukli.

125

Rola historyka sztuki na współczesnym rynku aukcyjnym i antykwarycznym konwersatorium I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy

Omówienie:

Celem zajęć jest zaznajomienie słuchaczy z praktyką zawodową historyka sztuki

działającego na współczesnym rynku aukcyjnym i antykwarycznym: udziałem w

sporządzaniu not katalogowych i edycji katalogów aukcyjnych, wykonywaniem ekspertyz

oraz ze współpracą z konserwatorami zabytków (np. w zakresie badań dzieł sztuki),

konsultacjami ws. wyceny dzieł sztuki a także z poradami ich konserwacji i restauracji,

negocjacjami z klientelą oraz z organizowaniem i obsługą aukcji w systemie angielskim,

Vickreya, holenderskim i mieszanym. Wiele uwagi zostanie poświęcone roli przedstawiciela

naszego zawodu w konsultacjach dotyczących budowy i profilowania kolekcji klienta oraz

pracy jako dziennikarz wyspecjalizowany w analizach i notowaniach rynkowych (np. w

periodykach branżowych ,,Art&Business”, ,,Gazeta Antykwaryczna” czy ,,Cenne, Bezcenne,

Stracone”). Niemniej ważnym zagadnieniem jest postawa etyczna i wskazówki postępowania

naukowca lub pracownika wobec zjawisk fałszerstw, kradzieży lub nielegalnego obrotu

dziełami sztuki w Polsce.

Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz

eseju na temat do wyboru.


1. Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Kraków 2001.

2. Krytyka i rynek sztuki = Art criticism and the market, red. Dorota Monkiewicz,

współpraca Hanna Wróblewska, Paulina Rymkiewicz, Warszawa 2008.

3. Rynek sztuki : aspekty prawne, praca zbiorowa pod red. Wojciecha Kowalskiego,

Katarzyny Zalasińskiej, Warszawa 2011.

4. Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej

konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut

Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia

Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i

Mieczysław Morka.

5. Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta

Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.

126

Sztuka dawna na polskim rynku aukcyjnym po 1989 r. konwersatorium I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy

Omówienie:

W dotychczasowej literaturze dotyczącej analiz rozwoju rynku sztuki w Polsce

zabrakło opracowania poświęconego szeroko pojętej sztuce dawnej. Mogło na tym zaważyć

generalne traktowanie przez wielu uczestników rynku tej grupy dzieł jako niszowej oraz

specyfika polskiego rynku (płytkość - mała podaż - oraz ograniczenia administracyjno-

prawne dotyczące wywozu dzieł sztuki za granicę i prawo pierwokupu najcenniejszych prac

przez placówki muzealne i kolekcje państwowe). W trakcie zajęć ukazane zostaną

najciekawsze przykłady ofertowe z tej dziedziny, począwszy od malarstwa, przez rzeźbę do

rzemiosła artystycznego. Rozwinięte będą kwestie pewnych mód i nurtów preferowanych

dotąd przez nabywców w tej dziedzinie, jak również rola powojennego mienia

poniemieckiego i nielicznych importów zachodnioeuropejskich. Z praktycznej strony

przedstawiona również zostanie problematyka ekspertyz, wyceny oraz zakresu i faktycznej

fachowości konserwacji i restauracji dzieł sztuki dawnej w Polsce.

Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz

eseju na temat do wyboru.


1. Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej

konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut

Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia

Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i

Mieczysław Morka.

2. Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta

Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.

3. Katalogi aukcyjne firm: ,,Agra-Art”, ,,Desa” i ,,Desa Unicum”, ,,Ostoya”, ,,Polswiss

Art”, ,,Rempex”, ,,Lamus” i ,,Rara Avis” oraz in.

127

Mgr Magdalena Wróblewska

Wstęp do nowoczesnych technik i mediów

wykład

I rok studiów licencjackich, semestr zimowy Opis: Celem zajęć jest prezentacja i omówienie najważniejszych technik i mediów

artystycznych, stosowanych przez twórców w końcu XIX i w XX wieku. Przedstawione

zostaną nowe techniki malarskie i graficzne, nowe technologie i materiały stosowane w

rzeźbie. Zaprezentowana będzie historia medium fotograficznego i filmowego. Osobny blok

zajęć poświęcony będzie działaniom, akcjom artystycznym (happening, performance), oraz

nurtom sztuki XX wieku, jak body art czy land art. Zaliczenie: w formie pisemnej – pięć pytań dotyczących wybranych pojęć i problemów prezentowanych

na zajęciach

Podstawowe lektury: Marcin Giżycki, Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki

drugiej połowy XX wieku, Gdańsk 200; Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa

2007; Sztuka świata, tom X, Przemysław Trzeciak, Wojciech Włodarczyk, Józef Mrozek,

Warszawa 2001; A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 199; Zenon

Harasym, Stare fotografie. Poradnik kolekcjonera, Warszawa 2005; Naomi Rosenblum,

Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005; Andrzej Gwóźdź (red.), Widzieć. Myśleć.

Być. Technologie mediów, Kraków 2001; Ryszard W. Kluszczyński, Sztuka interaktywna. Od

dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu, Warszawa 2010; Lev Manovich, Język

nowych mediów, Warszawa 2006 Historie fotografii Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich, semestr zimowy Opis: Celem zajęć jest prezentacja różnych aspektów dziejów fotografii światowej. Omawiane

będą pierwsze eksperymenty i technologie, ze szczególnym uwzględnieniem ich kulturowego

kontekstu, a także różne rodzaje fotografii, funkcjonującej nie tylko jako dziedzina sztuki,

m.in. fotografia portretowa, podróżnicza, reporterska i społeczna, fotografia dzieła sztuki,

fotografia w praktykach artystów.

128

Zaliczenie: na podstawie pracy pisemnej, na wspólnie ustalany temat, przedstawianej do końca

semestru

Podstawowe lektury: A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 1998;

Barthes Roland, Światło obrazu, Warszawa 1996; Benjamin Walter, Mała historia fotografii,

w: Anioł historii, Poznań 1996; Czartoryska Urszula, Fotografia - mowa ludzka. Perspektywy

teoretyczne, Gdańsk 2005; Czartoryska Urszula, Przygody plastyczne fotografii, Warszawa

1965 (lub Gdańsk 2002); Czekalski Stanisław, Awangarda i mit racjonalizacji, Poznań 2000;

Dawna fotografia lwowska, [red.] Aleksander Żakowicz, Lwów 2004; Dokumentalistki. Polskie

fotografki XX wieku, [kat. wystawy], Warszawa 2008; Mazur Adam, Historie fotografii w

Polsce 1839- 2009, Kraków 2009; Mossakowska Wanda, Dagerotypy w zbiorach polskich,

Wrocław 1989; Płażewski Ignacy, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, Warszawa

1982; Rosenblum Naomi, Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005; Sobota Adam,

Konceptualność fotografii, Bielsko-Biała 2004; Sobota Adam, Szlachetność techniki,

Wrocław 2001; Sontag Susan, O fotografii, Warszawa 1986 Warsztat metodologiczny historyka sztuki Konwersatorium

II rok studiów licencjackich, semestr letni

Opis: Celem zajęć jest prezentacja głównych metod, jakimi posługiwali się historycy sztuki w XX

wieku, oraz postaw badawczych prezentowanych przez przedstawicieli tej dyscypliny. Część

z nich ma charakter historyczny, część nie starciła swej aktualności, ale znalazła twórcze

kontynuacje, co również będzie przedmiotem refleksji. Na kolejnych spotkaniach, na

podstawie tekstów wskazanych źródłowych i opracowań, omawiane i dyskutowane

będą między innymi: formalizm, ikonologia, semiotyka, hermeneutyka, feminizm,

postkolonializm, psychoanaliza, intertekstualność.

Zaliczenie: w formie pisemnej – dwa pytania dotyczące wybranych spośród omawianych na zajęciach

metod i postaw badawczych

Podstawowa literatura: H. Woellflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki, Warszawa; E.

Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa, 1971; E.

129

Panofsky, Et in Arcadia Ego. Poussin i tradycja elegijna, [w:] tenże, Studia z historii sztuki,

PIW, Warszawa 1971, s. 324-342; M. Bal, N. Bryson, Semiotics and Art History: A

Discussion of Context and Senders, „Art Bulletin”, 73, no.2, June 1991; B. Uspiensky,

Kompozycja Ołtarza Gandawskiego Jana van Eycka w świetle semiotyki (Boska i ludzka

perspektywa), w: tenże, Sztuka w świecie znaków, Gdańsk, 2002, s. 145-169; M. Heidegger,

Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa, 1997; M. Schapiro, The Still Life as a

Personal Object- A Note on Heidegger and van Gogh, in: The Reach of Mind: Essays in

Memory of Kurt Goldstein, M. L. Simmel (ed.), New York, 1968; J. Derrida, Restytucje, w:

Prawda w malarstwie, Gdańsk 2003, s.299-446; C. Owens, Dyskurs Innych: Feministki i

postmodernizm, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s.

421-451; L. Nochlin, Why Have There Been No Great Woman Artist?, in: Art and Sexual

Politics. Women’s Liberation, Women Artists and Art History, Th. B. Hess, E. C. Baker (eds),

New York, 1973, s.145-178; M. Foucault, To nie jest fajka, tłum. T. Komendant, Gdańsk,

1996; J. Baudrillard, Precesja symulakrów, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R.

Nycz, Kraków 1997, s.175-189; W. Benjamin, Anioł historii, Poznań 1998; Odkrywanie

modernizmu, red. R. Nycz, „Universitas”, Kraków, 1998 Współczesne metody historii sztuki wykład

II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni Opis: Zajęcia poświęcone będą prezentacji metod i postaw badawczych, które zaznaczyły się

szczególnie w historii sztuki w ostatnich trzech dekadach. Kolejne spotkania poświęcone

będą między innymi: zagadnieniom kultury wizualnej i Bildwissenschaft, antropologii obrazu,

estetyce recepcji, intertekstualności i psychoanalizie. Po prezentacjach prowadzone będą

dyskusje na podstawie tekstów źródłowych i opracowań.

Zaliczenie: w formie pisemnej – dwa pytania dotyczące wybranych spośród omawianych na zajęciach

metod i postaw badawczych

Podstawowa literatura: Art in Theory 1900-2000, Blackwell, 2001; B. Baran, Postmodernizm,

„Inter- Esse”, Kraków 1992; M. Baxandall, Patterns of Intention, in: M.Baxandall, Patterns of

Intention: On the Historical Explanation of Pictures, Yale University Press, New Haven, 1985;

H. Belting, The End of History of Art?, Chicago and London, 1987, s.3- 36; M. Bryl, Między

wspólnotą inspiracji a odrębnością tradycji. Niemiecko- i anglojęzyczna historia sztuki u

130

progu trzech ostatnich dekad, „Rocznik Historii Sztuki”, XXIV, 1999, s. 217- 260; A.

Burzyńska, Anty- teoria literatury, Universitas, 2006; Critical Terms for Art History, R. S.

Nelson, R. Schiff, Chicago- London, 1996; S. Czekalski, Intertekstualność i malarstwo,

Poznań 2008; E. Domańska, Mikrohistorie, Poznań 2005; P. Dybel, Urwane ścieżki.

Przybyszewski, Freud, Lacan, Kraków 2000; Feminism- Art Theory. An Anthology 1968-

2000, ed. H. Robinson, Blackwell, 2001; M. Foucault, Kim jest autor?, w: Szaleństwo i

literatura, Warszawa 1999; M. Foucault, Panoptyzm, w: Nadzorować i karać. Narodziny

więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa; M. Jay, From the Empire of the Gaze to the

Society of the Spectacle: Foucault and Debord w: Downcast Eyes. The Denigration of Vision

in Twentieth- Century French Thought, Berkeley, Los Angeles, London, 1994, p. 381-434;

Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997; D. Preziosi, The End(s)

of Art History, w: Rethinking Art History: Meditations on a Coy Science, New Haven, London,

1989, s. 156- 185; The Art of Art History: A Critical Anthology, ed. D. Preziosi, Oxford, New

York, 1998; The Contest of Meaning. Critical Histories of Photography, ed. R. Bolton, MIT

Press, 1989; Visual Culture Reader, ed. N. Mirzoeff, London- New York, 1998

Prof. Katarzyna Zalewska Ikonografia średniowieczna Wykład I rok lic., semestr zimowy

Wykład będzie poświęcony ikonografii sztuki chrześcijańskiej od jej początków do czasów

Reformacji. Część wstępna obejmie prezentację metody ikonograficznej w badaniach nad

sztuką oraz informacje bibliograficzne. Następnie zostaną omówione ogólne zasady

symbolizmu średniowiecznego, rodzaje egzegezy biblijnej. Kolejne wykłady dotyczyć będą

najważniejszych tematów z zakresu ikonografii chrystologicznej, maryjnej i trynitarnej oraz

eschatologicznej i moralnej.

Zaliczenie: egzamin pisemny w formie sprawdzianu wizualnego

Bibliografia:

Jan BIAŁOSTOCKI, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztuką, w: Pięć wieków myśli o

sztuce, s. 249-273.

131

E. PANOFSKY, Studia z historii sztuki, wyb. i oprac. J. Białostocki, Warszawa 1971

(artykuły: Ikonografia i ikonologia; Rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim)

Lexikon der christlichen Ikonographie (LCI), red. E. KIRSCHBAUM, t. I – VIII, Rom-Freiburg-

Basel-Wien 1968 – 1976.

Gertrude SCHILLER, Ikonographie der christlichen Kunst, t. 1 – 5, Gutersloh 1966-1991.

Joseph BRAUN, Tracht und Attribute der heiligen in der deutschen Kunst, Stuttgart 1943.

Guy de TERVARENT, Attributs et symboles dans l'art profane 1450-1600. Dictionnaire d'un

language perdu, Geneve 1958.

Dorothea FORSTNER, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990

Manfred LURKER, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989

Historia sztuki średniowiecznej powszechnej Wykład I rok lic., oba semestry

Przedmiotem wykładu są dzieje sztuki europejskiej od początku średniowiecza do

około 1500 roku (z wyjątkiem Włoch, gdzie górną granicę chronologiczną wyznacza

początek renesansu). W tych ramach czasowych będą przedstawione najważniejsze

zjawiska zachodzące w architekturze, malarstwie, rzeźbie oraz rzemiośle artystycznym w

głównych środowiskach artystycznych Europy kręgu łacińskiego. Przemiany formalne oraz

treściowe sztuki średniowiecznej omawiane będą w powiązaniu z rozmaitymi aspektami

kultury religijnej i duchowej tego czasu.

W pierwszym semestrze wykład obejmie sztukę VI-XIII wieku. Wstępna część

zostanie poświęcona omówieniu zagadnień takich jak: pojmowanie sztuki w średniowieczu,

organizacja twórczości artystycznej, stosunek do tradycji antycznej, związki między sztuką i

liturgią. Następnie zostanie przedstawiona sztuka nowych państw średniowiecznych, sztuka

karolińska i ottońska, oraz wybrane zagadnienia z dziejów sztuki romańskiej i gotyckiej.

W drugim semestrze wykład będzie poświęcony sztuce późnego średniowiecza, ze

szczególnym uwzględnieniem nowych gatunków artystycznych, takich np. jak późnogotyckie

kościoły halowe, retabula ołtarzowe oraz nowych formuł przedstawieniowych.

Zaliczenie: Historia sztuki średniowiecznej powszechnej - egzamin pisemny, złożony z trzech

części: sprawdzianu wizualnego, testu oraz tematu opisowego.

Bibliografia:

132

Gloria FOSSI, Sztuka romańska i gotycka, Warszawa 2006 (jako przypomnienie faktów

podstawowych)

Veronica SEKULES, Medieval Art, Oxford 2001

Piotr SKUBISZEWSKI, Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001

Xavier BARRAL y ALTET, Wczesne średniowiecze. Od późnego okresu antycznego do roku

1000, Warszawa 1998

Jerzy ŻARNECKI, Sztuka romańska, Kraków 2005

Wilibald SAUERLÄNDER, Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978

Dawid WATKIN, Historia architektury Zachodu, Warszawa 2006

Maria SKUBISZEWSKA, Malarstwo w Italii 1250 -1400,Warszawa 1980

Otto von SIMSON, Katedra gotycka, Warszawa 1989

Jan BIAŁOSTOCKI, L’art du XVe siècle des Parter à Dürer, b.m. 1989

Ilustracje:

Sztuka romańska. Architektura – rzeźba – malarstwo, red. Rolf Toman, Olsztyn 2000 [wyd.

Könemann]

Gotyk. Architektura – rzeźba – malarstwo, red. Rolf Toman, Olsztyn 2000 [wyd. Könemann]

Zakon cystersów w kulturze średniowiecznej Europy Konwersatorium I rok lic. semestr letni

Konwersatorium jest poświęcone roli zakonu cystersów w powstaniu irozwoju pewnych

nurtów w sztuce średniowiecznej, zarówno w architekturze, jak i sztukach przedstawiających.

Pierwsza część zajęć będzie dotyczyła architektury; zostanie w niej omówiona reguła

zakonna i jej wpływ

na formę budowli cysterskich, a także najważniejsze typy kościołów w ich zróżnicowaniu

terytorialnym i chronologicznym. Część druga będzie obejmowała wystrój kościołów

cysterskich, działalność skryptoriów klasztornych, a także tematy w ikonografii religijnej,

zainspirowane teologią i mistyką zakonną.

Zaliczenie: egzamin pisemny w formie testu.

Bibliografia:

133

1. Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, red. J. Strzelczyk, Poznań 1992

2. Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, red. J. Strzelczyk,

Poznan 1987

3. Cystersi w średniowiecznej Polsce. Kultura i sztuka. Katalog wystawy, Warszawa, Poznań

1991

4. Ewa Łużyniecka, Architektura klasztorów cysterskich, Wrocław 2002

Seminarium wyższe/magisterskie I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry

Seminarium magisterskie z historii sztuki średniowiecznej i wczesnonowożytnej,

zarówno polskiej, jak i powszechnej, a także z ikonografii do okresu Reformacji. Tematyka

prac uzależniona od indywidualnych zainteresowań studentów.

_______________________________

dr Przemysław Strożek

Słownik Sztuki Współczesnej Wykład ogólnouniwersytecki dla wszystkich zainteresowanych studentów studiów niestacjonarnych – zajęcia w czwartki,

w godzinach 16.00-17.30, Stary BUW, s. 106

Słownik Sztuki Współczesnej to zajęcia pomyślane jako prezentacja

ogólnokulturowych zagadnień poświęconych sztuce XX i XXI w. w ujęciu

interdyscyplinarnym. Wyróżnia je charakter „słownikowy”, dlatego też tematyka danych zajęć

podporządkowana jest wybranym hasłom. W tym kontekście zajęcia będą przeglądem prac

definiujących sztukę współczesną.

Wojna:

1. Czy wojna może być sztuką? Futurystyczne marzenia o Imperium nowoczesności

2. Po Auschwitz. Pojęcie traumy wojennej w polskiej sztuce współczesnej

3. Sztuka nazistowska i reprezentacje nazizmu w sztuce współczesnej

134

4. Redefinicje wojny i męskości w polskiej sztuce współczesnej XXI w.

Rasa: 1. Jazz wobec sztuk wizualnych

2. Kobiecość i rasa: Josephine Baker i Kara Walker (wyjście na wystawę)

3. Afromodernizm: od Harlem Renaissance do Afrofuturyzmu

4. Jean Michel Basquiat, narodziny street art

Ciało: 1. Figura manekina i generowanie „cyborgów” w sztuce współczesnej

2. Pojęcie masochizmu w sztuce

3. Ciała wykluczone

4. Organizm społeczny jako sztuka: Joseph Beuys

Popkultura: 1. Good Art – Bad Art. Pojęcie kiczu w sztuce współczesnej

2. Sztuka konsumpcyjna

3. „Celebryci” w sztuce współczesnej

4. Sport w sztuce współczesnej

Test: Test z zagadnień

Komunizm: 1. Utopia konstruktywistów

2. Sztuka Europy Środkowo-wschodniej 1945-89 wobec komunizmu

3. Sztuka w czasach PRL

4. Polska sztuka XXI w. wobec polityki PRL

Dom:

1. Bauhaus, Le Corbusier, Mies van der Rohe

2. Sztuka współczesna wobec środowiska blokowisk

3. Mógłbym żyć w… O pojęciu przynależności

4. „Mój dom – Polska”. Sztuka współczesna wobec „polskości”

Przestrzeń: 1. O ekspozycjach w muzeach sztuki współczesnej

2. O biennale sztuki współczesnej

135

3. Miasto: projekty w przestrzeni miejskiej

4. Natura: Land Art

Religia-Kościół: 1. Śmierć Boga? Sztuka przedwojennej awangardy wobec Kościoła

2. Wizerunek Kościoła w sztuce po II Wojnie Światowej

3. Wizerunek Kościoła w polskiej sztuce współczesnej

4. Nauka – nowa religia. O związkach sztuki i nauki w XXI w.

Test: Test z zagadnień

________________________

Teoria i praktyka grafiki warsztatowej Konwersatorium (specjalizacja) – zajęcia prowadzone na ASP, limit 15 osob I rok studiów mgr uzup., specjalność „Sztuka-media-rynek”, semestr zimowy

Zajęcia maja przybliżyć w praktyce i teorii podstawy grafiki warsztatowej w obszarze technik

klasycznych. Poprzez realizacje zadań w technice linorytu, litografii oraz akwaforty student

będzie miał możliwość zetknąć się ze specyficznym warsztatem druku wypukłego, płaskiego

i wklęsłego. Całość uwzględnia proces przygotowania matrycy a następnie sporządzenia z

niej odbitek wg. przyjętych standartów

Mgr Agnieszka Bagińska III rok, semestr zimowy · Historia sztuki nowożytnej powszechnej...

Documents

Transcript of Mgr Agnieszka Bagińska III rok, semestr zimowy · Historia sztuki nowożytnej powszechnej...