M E T A N M I E S I Ę C Z N I K D L A S P R A W P R Z E M Y S Ł U G A Z U Z I E M N E G O , W Y D A W A N Y S T A R A N I E M „METANU", SP. Z. O . O . W E L W O W I E

NR. 5. LWÓW, MAJ 1918. ROCZNIK II.

R E D A K T O R : D * K A Z I M I E R Z K L I N G

TREŚĆ: Nr. 5.: Dr. K. Kun? i Z. Dobijanka: Badania chemiczne gazów ziemnych, str. 49. (Ciąg dalszy). — Dr. W. Leśniański: O przemyśle nattowym Stanów Zjednoczonych w okresie wojennym (referat), str. 55. — Produkcya gazu ziemnego w okręgu borysławsko-tustanowickim za miesiąc kwieciań 1918, str. 60.

DR. K. KLING I Z. DOBIJANKA.

BADANIA CHEMICZNE G A Z Ó W ZIEMNYCH. (Die chemischen Untersuchungen der Erdgase. — Chemical analysis of natural gases).

(SPRAWOZDANIE Z LABORATORYUM DOŚWIADCZALNEGO „METANU").

(Ciąg dalszy).

Z szeregu analiz, których charakter ystyczniejsze wyniki zebrano w przytoczone tablice, daje się wysnuć przypuszczenie, źe na stałość składu próby przechowywanej w naczyniach żelaznych wpływa przedewszystkiem zawar t o ś ć t l e n u w próbie, czyto wchodząca w pierwotny skład gazu, czyto pochodząca z wessania powietrza przy nieracyonalnem pobieraniu próby. Gdy próba nie zawiera wcale tlenu, lub też tylko bardzo drobne jego ilości, wówczas nawet w wypadku niezupełnej szczelności naczyń żelaznych daje się w nich gaz ziemny przechowywać dosyć długo bez zbytniej zmiany swego składu. O ile jednak w składzie pobranego w ten, czy inny sposób gazu znalazł się tlen, wówczas utleniając wilgotne ściany żelazne bańki wywołuje on zniżkę ciśnienia w bańce poniżej ciśnienia barometrycznego i skutkiem tego przy lada jakiej nieszczelności armatury następuje wessanie dalszych ilości powietrza. Świeży tlen reaguje chemicznie nadal, powiększając w ten sposób odsetki azotu bez odpowiednio równoważnej ilości tlenu.

Tego rodzaju tłómaczenie rzeczy wyjaśnia niepomiernie wysokie ilości azotu, jakie spotykaliśmy w niektórych nadsyłanych nam próbach. Jak długo

50

< u t—t

- j

CQ

<

E—

o bo CU c

J2 SI

G >> N O CD C o bo eu o 3

en O

-O

'Si •c ca

eu Ü

3

cd c CS IM

- O

O O H

es _o ' O

IM C L

>N c

cs

O

S "o

N es bo

-o o (S

CA >N Sa o

C Q

N N CB

a

o 'S -a

'O

c

•5

c CU

se CS

H-* to

51

co

< U

M CQ

< E—

B -o

O bo

N tu N

tu c N

J2 tu • N

tu Ü

' E

ta

O E

ni E -a

o u tu N

ta

'O

>> c es > o .s "S

N CB bo -a

• P-I

Ź ce) >->

Va O

oa N CS

Ü

•o

E

C

(U

ta

tu M

eu c

c tu E >>l h eu

O-l «

CU

ta

la

o '5 -a

o o O o o o o ' o O O o O o O T-H CN o O t—1 oo CN co I—1 CN p o vo o O CN Ô Ó © ô CN r - Ó •śr cb

co vO © T—1 r - i

o o o o O o o"~" O O o O o T—1 1 VO CN O O "sT CN CN r U") O o * Ö

CO ô o r—: !—1

o o o o o o o o o o o O o o O o « O CO O o VO CO CN VO ' n o CN O o VO 1—1 O O O ö Q Q Ö CN Ö •ip cb

CO VO o T—1 1-H

«.2

'CA O

E

>-> N

U

o

bo tu-

ci 'e o N

eu CQ

O $ O

bo tu*

3 C

tu

3 in O

-o o

3

a tu

' O k. o -o o •s O

"So tu*

3 o

bo N

CM N

-a ctf c

-S' £ bo -o

* -S OJ O

O £ V j O

bo ta

• N

>> S E

-a o cB E

O 0 0

+ 0

1

0 0

vb co ib T—I

CO

p 0 Ov 0 0 ib

^ * vo VO vo

vo OS

f cb T—I

O

I

CN vb

+ *

ygod

ni.

śred

nio o o o o c O © o o ~" o

i/l C N O W) 0 0 C N Cp up p CO Tj< cp ó Ó N Ó © uo

Wl CO

o o o o

C N 0 0

o oo Ö N" O CN r H

o o >/-) M D

>J0

TT iw

an

a w

nac

zyni

u sz

klan

em n

ad w

odą

prze

z 6 t

' O

c >>

js

1)

o o o o o c o ©~ © ~" ©- © o co o co o CN up p CN M D co © O N © Ö TJ< iio

lO co

o o

O iO o p Ö li") O CN

Iri s ÛS TT

iwa

na w

nac

zyni

u sz

klan

em n

ad w

odą

prze

z 6 t

' O

c >>

js

1)

o o © o o c o o © © © o

M D r-- o M D oo Tj-•̂ r TT p TT CN CO Ö O N Ö Ö Ù 0

ir> co

o o o © 1-H 1—1 O ö 4r O CN i—i

O O CO •o W 0 TT

iwa

na w

nac

zyni

u sz

klan

em n

ad w

odą

prze

z 6 t

c «

r -t-0 9

N

1 i 1

Bez

wod

nika

węg

l. (C

02)

Tle

nu

(02)

Wod

oru

(//

2)

Tle

nku

węg

la

(CO

)

Węg

low

odor

ów

Azo

tu

(N9)

bo N

o « o * .31 • N Q

- o (S C n

adw

yżka

C

02

wzg

lę

dem

w

odor

ów

Gaz

z B

orys

ław

ia (

odga

zolin

owan

y).

Pró

ba p

rzec

hc

Da

ty

ek

sp

er

ym

en

taln

e:

'c >M 'O

CO r H CN r H ÙS © TT © Ö CN

+ 1 1 1

O p TP

1-1 CN

+ 1

f i

T H

Gaz

z B

orys

ław

ia (

odga

zolin

owan

y).

Pró

ba p

rzec

hc

Da

ty

ek

sp

er

ym

en

taln

e:

s « -2 § w . 5 _o

Ç > ( N T - I O N O N 0 0 0 0 0 0

c o Ó N O N ^ r - r r ^ r i ó o T r v o v o M D N o v o t ^ ^

Gaz

z B

orys

ław

ia (

odga

zolin

owan

y).

Pró

ba p

rzec

hc

Da

ty

ek

sp

er

ym

en

taln

e:

CO Ü

'c • N ' 0 u

•śT CN H CN O N ö "Sr o ć> i—i

+ 1 1 1

t-» uo ö cb H CN

+ 1

cp Ù 0 r-H

Gaz

z B

orys

ław

ia (

odga

zolin

owan

y).

Pró

ba p

rzec

hc

Da

ty

ek

sp

er

ym

en

taln

e:

>>

^ i-, — -« .2 _o

co u-> T T < CO CN ÇN C O 0 0 c T M D M D i o u~> i

M O N » K

O M D CO

Gaz

z B

orys

ław

ia (

odga

zolin

owan

y).

Pró

ba p

rzec

hc

Da

ty

ek

sp

er

ym

en

taln

e:

o O

c c >, H

CJ

po

pobr

aniu

pró

by

+

azot

po a

bsor

pcyi w

KO

H

po a

bsor

pcyi w

fosf

orze

po

spal

eniu

w

270

°

po

aoso

rpcy

i w

KU

n

pö

spal

eniu

w

żar

ze

po

abso

rpcy

i w

KO

H

azot

u

53

S CU U O

•4-f N O

%m B >> B

O

U

>> co cd C

- a es B

Ê CL)

B

25 N

E • -> > E

ed B cd

O

N E ^ C

_ E

co

nie dopuściliśmy krytyki metod przechowywania gazów, traktując przesłane próby jako trwałe i nie ulegające zmianie, tak długo uważaliśmy badane gazy jako anormalne, posiadające nadmiernie wysoki procent azotu rodzimego. Dopiero powtarzanie analiz tej samej próby w różnych okresach czasu i obserwacya zależności składu od szczelności baniek żelaznych naprowadziły nas na wyjaśnienie, że nadmierna ilość azotu nie jest zazwyczaj składową gazu rodzimego, a jest raczej pochodzenia wtórnego.

Porównywując procenty azotu w przytoczonych analizach (vide tabele) widzimy, że tak w gazie z „Kałusza" jak z „Zagórza" i z „Borysławia" nastąpiło znaczne wzbogacenie się azotu po przechowaniu go czas jakiś w wilgotnej bańce żelaznej. Gaz z Kałusza wykazywał przy pierwszej analizie 2'32% azotu (str. 43). Po dziewięciu tygodniach wzrosła ilość azotu do 3'14%, podczas gdy ilość tlenu z 0'20/o wzrosła do 0'45%. W gazie z Zagórza (str. 45) widzimy wzrost azotu z 1'94% do 2"66/ć> przy niezmienionej prawie ilości tlenu. Najbardziej jaskrawym przykładem są analizy gazu z Borysławia (str. 50). Tam już pierwsza analiza wykazała 33'77% azotu, podczas gdy w tej samej próbie po 2 miesiącach przechowania w bańce wilgotnej znaleziono 67'08% (!) azotu ; zawartość tlenu natomiast spadła z 9'40% do 0'22%. Okazało się jednak, że bańka ta była w wybitnym stopniu nieszczelną, skutkiem czego proces napływania nowego powietrza na miejsce zużywającego się tlenu był ułatwiony. Pewna część węglowodorów zdołała też wydyfundować.

Drugi wniosek ogólniejszej natury, jaki daje się wysnuć z dotychczasowych naszych analiz jest ten, że przechowywanie gazów nad w o d ą — nawet o ile odbywa się w naczyniach szklanych — prowadzi do zmiennych wyników (vide tabele), co pozostaje w związku z rozpuszczalnością niektórych gazów w wodzie, ewentualnie oddawaniem gazów poprzednio w niej rozpuszczonych. Przypuszczenie to popierają wyniki analiz prób przechowywanych ponad nasyconym roztworem soli kuchennej, który ze względu na niskie współczynniki absorpcyi gazów w nasyconych roztworach solnych umożliwia przez czas dłuższy operowanie gazami o względnie stałym składzie (vide tabele).

Jedyną idealną cieczą zamykającą gazy pozostanie zawsze tylko rtęć, jedynym materyałem do pobierania, przechowywania i analizowania gazów pozostanie tylko szkło w formie naczyń o szczelnie szlifowanych kurkach. Te dwa materyały t. j. r t ę ć i s z k ł o uznajemy za konieczne przy pracach nad gazami ziemnymi nietylko w analizie ścisłej, ale również i technicznej, jeżeli chcemy cyfrom analitycznym przyznać objektywną i trwałą wartość. Tymi też tylko materyałami posługiwać się będziemy w naszem labora-toryum przy pracach z gazami.

(Ciąg dalszy nastąpi).

Artykuły_Kling - 0060Artykuły_Kling - 0061Artykuły_Kling - 0062Artykuły_Kling - 0063Artykuły_Kling - 0064Artykuły_Kling - 0065