Materiały pochodzą z Platformy Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plwww.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

JASKINIA PLATONA

Myśliciel, August Rodin

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,

JASKINIA PLATONA, CZĘŚĆ I – lekcja 10

JASKINIA PLATONAPlaton (427 r. p.n.e. - 347 r. p.n.e.) jeden z

największych filozofów greckich, pochodził ze znakomitego rodu, zaliczającego się do ateńskiej elity, co już w młodości predestynowało go do zajęcia się polityką.

Jednak po procesie i skazaniu Sokratesa, Platon wycofał się z życia publicznego Aten, stwierdzając, że w  ustroju demokratycznym obywatele nie są zdolni do wzniesienia się ponad własne, partykularne interesy.

Został staranie wychowany, w prawdziwie greckim duchu, kształcił zarówno ciało, jak umysł. Naprawdę nazywał się Arystokles, nauczyciel gimnastyki, ze względu na szerokie bary nadał mu przydomek Platon.

Platon

JASKINIA PLATONA

Mając lat dwadzieścia poznał Sokratesa i spędził z nim z nim 8 lat, aż do jego śmierci. Po tym opuścił Ateny.

Jego liczne podróże trwały dwanaście lat, był między innymi w Egipcie i we Włoszech.

Śmierć Sokratesa, Jacques-Louis David

JASKINIA PLATONA

Po powrocie osiadł w Atenach i w gaju Akademosa założył szkołę, która otrzymała nazwę Akademii. Nie była to zwykła szkoła, ale instytut współpracy naukowej. Należeli do niej nie tylko uczniowie, ale i uczeni.

Resztę życia poświęcił pracy pisarskiej i nauczycielskiej. Nie założył rodziny, mieszkał przy szkole, żył otoczony uczniami. Arystoteles przez 20 lat był jej członkiem.

Ateny

JASKINIA PLATONAJego pisma, które przechowały się w całości, są unikatowe ze względu na Jego pisma, które przechowały się w całości, są unikatowe ze względu na

formę:formę:

Mają formę dialogów, wpłynęła na to zapewne metoda Mają formę dialogów, wpłynęła na to zapewne metoda sokratyczna i chęć zbliżenia pisma do mowy.sokratyczna i chęć zbliżenia pisma do mowy.

Mają wartość dzieł sztuki literackiej, cechuje je zdolność Mają wartość dzieł sztuki literackiej, cechuje je zdolność wytwarzania nastroju, charakteryzowania ludzi i sytuacji.wytwarzania nastroju, charakteryzowania ludzi i sytuacji.

W dialogach zabierają głos współcześni Platonowi przedstawiciele W dialogach zabierają głos współcześni Platonowi przedstawiciele nauki, polityki i przeróżnych zawodów, on sam nie wypowiada od nauki, polityki i przeróżnych zawodów, on sam nie wypowiada od siebie ani jednego zdania. Dlatego często trudno odróżnić jego siebie ani jednego zdania. Dlatego często trudno odróżnić jego własne poglądy od poglądów jego bohaterów. własne poglądy od poglądów jego bohaterów.

Układ dialogów ma żywość potocznej rozmowy, daleko Układ dialogów ma żywość potocznej rozmowy, daleko odbiegającą od normalnego naukowego traktatu. odbiegającą od normalnego naukowego traktatu.

JASKINIA PLATONAJASKINIA PLATONADialogi Platona można podzielić na trzy grupy: Dialogi Platona można podzielić na trzy grupy:

dialogi okresu wczesnego - sokratyczne;dialogi okresu wczesnego - sokratyczne; dialogi okresu średniego - konstrukcyjne;dialogi okresu średniego - konstrukcyjne; dialogi okresu późnego - dialektyczne.dialogi okresu późnego - dialektyczne.

A. Feuerbach Sympozjon Platona

JASKINIA PLATONA Dialogi wczesnego okresu są: Dialogi wczesnego okresu są:

• sokratyczne, tj. stawiają sobie za zadanie, sokratyczne, tj. stawiają sobie za zadanie, wzorem Sokratesa, określanie pojęć wzorem Sokratesa, określanie pojęć etycznych; b) są elenktyczne, tj. wykazują, etycznych; b) są elenktyczne, tj. wykazują, jakich określeń przyjmować nie należy, ale jakich określeń przyjmować nie należy, ale pozytywnych rozwiązań przeważnie nie dają;pozytywnych rozwiązań przeważnie nie dają;

• zbijają cudze rozumowania ich własną bronią, zbijają cudze rozumowania ich własną bronią, nie zaznaczając własnego stanowiska Platona;nie zaznaczając własnego stanowiska Platona;

• nie wypowiadają i zdają się w ogóle nie znać nie wypowiadają i zdają się w ogóle nie znać poglądów uważanych za najbardziej typowe poglądów uważanych za najbardziej typowe dla Platona, mianowicie teorii idei;dla Platona, mianowicie teorii idei;

• późniejsze z nich skierowane są przeciw późniejsze z nich skierowane są przeciw sofistom. sofistom.

Średniowieczny rękopis Timajosa

JASKINIA PLATONA

Dialogi średniego okresu są: Dialogi średniego okresu są:

• konstrukcyjne, tj. budują własne konstrukcyjne, tj. budują własne pozytywne teorie, które łączą się ze sobą pozytywne teorie, które łączą się ze sobą w system;w system;

• zawierają dualistyczne sformułowania zawierają dualistyczne sformułowania nauki o ideach, które uważane są za nauki o ideach, które uważane są za typowo platońskie;typowo platońskie;

• są najbogatsze artystycznie i mają są najbogatsze artystycznie i mają najwięcej polotu poetyckiego;najwięcej polotu poetyckiego;

• noszą wybitne cechy mistycznego orfizmu noszą wybitne cechy mistycznego orfizmu i odbijają przez to od pewnej trzeźwości i odbijają przez to od pewnej trzeźwości wczesnych i późnych dialogów. wczesnych i późnych dialogów.

Akademia Platońska (mozaika z Pompei)

JASKINIA PLATONA

Dialogi późnego okresu są: Dialogi późnego okresu są:

• dialektyczne w swej metodzie;dialektyczne w swej metodzie;• nie zawierają dualistycznego ujęcia nie zawierają dualistycznego ujęcia

nauki o ideach;nauki o ideach;• mają formę stosunkowo mało mają formę stosunkowo mało

artystyczną;artystyczną;• mają język wyszukany i pełen mają język wyszukany i pełen

odrębności oraz niezwykły porządek odrębności oraz niezwykły porządek wyrazów, e) Sokrates przestaje być w wyrazów, e) Sokrates przestaje być w nich wyrazicielem poglądów Platona. nich wyrazicielem poglądów Platona.

Fragment Państwa na jednym z papirusów z Oksyrynchos

JASKINIA PLATONA

Według Sokratesa, w pojęciach jest zawarta wiedza pewna i bezwzględna. Pogląd, ten stworzony przez Sokratesa dla pojęć etycznych, Platon rozszerzył na wszelkie pojęcia. Jednak rozszerzając teorię pojęć, musiał postawić nowe zagadnienie:Co jest tą rzeczywistością, którą poznajemy przez pojęcia?

Jak wszyscy filozofowie greccy, był realistą, dlatego jeśli pojęcia zawierają wiedzę, to muszą mieć jakiś przedmiot rzeczywisty. Ale co jest tym przedmiotem?

Własnością pojęć jest jedność i stałość. Przedmioty pojęć, muszą więc mieć te same własności, jednak wszystkie rzeczy, jakie znamy z doświadczenia, nie posiadają tych cech, są bowiem złożone i zmienne.

Nie rzeczy są więc przedmiotami pojęć.

Średniowieczna miniatura

przedstawiająca Sokratesa i Platona

JASKINIA PLATONA Ta niezgoda pobudziła go do stworzenia

własnej teorii. Zastanawiał się, na przykład, co jest przedmiotem pojęcia "piękna"?

Nie są nim rzeczy piękne, które są różnorodne i zmienne. Pozostaje przyjąć, iż jest to jakieś nie znane nam z bezpośredniego doświadczenia piękno, które jest zawsze jedno i niezmienne. Rzeczy piękne są przedmiotem nie pojęć, lecz postrzeżeń, przedmiotem zaś pojęcia jest - "samo piękno" czyli "idea piękna".

Takie rozumowanie skłoniło Platona do przyjęcia, że istnieje byt, który nie jest nam dany bezpośrednio, który nazywał "ideą".

Platon z uczniami w swej Akademii - drzeworytowa kopia obrazu

C. J. Wahlboma

JASKINIA PLATONA

Idei jest wiele, stanowią odrębny świat. Idei jest wiele, stanowią odrębny świat. Stosunki zachodzące między nimi są takie Stosunki zachodzące między nimi są takie jak te, które zachodzą między pojęciami. jak te, które zachodzą między pojęciami.

Jak pojęcia stanowią hierarchię Jak pojęcia stanowią hierarchię nadrzędnych i podrzędnych, tak też ustrój nadrzędnych i podrzędnych, tak też ustrój świata idei jest hierarchiczny, od niższych świata idei jest hierarchiczny, od niższych do coraz ogólniejszych i wyższych, aż do do coraz ogólniejszych i wyższych, aż do najwyższej idei - idei dobra.najwyższej idei - idei dobra.

Ustrój świata idei jest hierarchicznyUstrój świata idei jest hierarchiczny

JASKINIA PLATONA Rozwiązanie Platona, było dualistyczne, przyjmował bowiem, że istnieje Rozwiązanie Platona, było dualistyczne, przyjmował bowiem, że istnieje

niejeden, ale dwa rodzaje bytu: niejeden, ale dwa rodzaje bytu: byt poznawany przez zmysły - rzeczy – byt zniszczalny, zmienny, realny; byt poznawany przez zmysły - rzeczy – byt zniszczalny, zmienny, realny; byt poznawany przez pojęcia - idee – byt wieczny, niezmienny, idealny.byt poznawany przez pojęcia - idee – byt wieczny, niezmienny, idealny.

JaskiniaJaskinia

JASKINIA PLATONA

Pont de Pedra, Girona, marzec 2008

Przy takim rozumieniu bytu, rzeczy nie Przy takim rozumieniu bytu, rzeczy nie są już bytem;są już bytem;

bytem są wieczne i niezniszczalne idee. bytem są wieczne i niezniszczalne idee.

Jedynie idee istnieją, a o rzeczach można Jedynie idee istnieją, a o rzeczach można powiedzieć co najwyżej, że się stają. Rzeczy powiedzieć co najwyżej, że się stają. Rzeczy są w stosunku do bytu tylko tym, czym w są w stosunku do bytu tylko tym, czym w stosunku do nich samych są cienie lub stosunku do nich samych są cienie lub odzwierciedlenia na wodzie: są jedynie odzwierciedlenia na wodzie: są jedynie przelotnymi zjawami.przelotnymi zjawami.

JASKINIA PLATONAJesteśmy, jak mówi Platon w słynnej paraboli, podobni do jeńców, uwięzionych w jaskini i zwróconych twarzami do jej wnętrza, którzy z tego, co się dzieje na zewnątrz jaskini, mogą widzieć jedynie cienie. Znamy bowiem bezpośrednio tylko rzeczy, te zaś są cieniami idei.

Światło PlatonaScenariusz i Reżyseria: M. Madry

JASKINIA PLATONA

Nie ma dwóch rodzajów bytu, lecz Nie ma dwóch rodzajów bytu, lecz tylko jeden, mianowicie idee. tylko jeden, mianowicie idee.

Rzeczy, nie dorównując ideom, są Rzeczy, nie dorównując ideom, są jednak do nich podobne; są zależne od jednak do nich podobne; są zależne od idei; idee są wzorami rzeczy. Mają idei; idee są wzorami rzeczy. Mają niejako "uczestnictwo" w ideach i niejako "uczestnictwo" w ideach i przez to przyjmują ich własności. przez to przyjmują ich własności. Natura obu światów jest różna, ale Natura obu światów jest różna, ale układ ten sam; albowiem porządek układ ten sam; albowiem porządek realnego świata jest odwzorowaniem realnego świata jest odwzorowaniem świata idei.świata idei. Jaskinia

JASKINIA PLATONA

Jean -Leon Gerome, Phyrne przed sędziami

Idea jest bytem, ale nie fizycznym, bo idee uczestniczą w wielu rzeczach np. ta sama idea piękna odpowiada niezliczonym rzeczom pięknym.

Nie są też bytem psychicznym, bo nie są myślami w duszach, lecz przedmiotami myśli.

Są czymś "czysto idealnym", służącym jako wzór i miara dla poznania i działania.

Leonardo da Vinci, Mona Lisa,

E. Degas, Primaballerina

Rzeczy piękne

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

Reale G., Reale G., Historia Filozofii Starożytnej , Historia Filozofii Starożytnej , t. 1, Lublin 2000. t. 1, Lublin 2000. Tatarkiewicz W., Tatarkiewicz W., Historia filozofiiHistoria filozofii, t. 1, Warszawa 2002.   , t. 1, Warszawa 2002.   Collinson D., Collinson D., Pięćdziesięciu wielkich filozofówPięćdziesięciu wielkich filozofów, Poznań 1997. , Poznań 1997. Guthrie W.K.C., Guthrie W.K.C., Filozofowie greccy od Talesa do ArystotelesaFilozofowie greccy od Talesa do Arystotelesa, Kraków 1996., Kraków 1996.Krajewski W., Krajewski W., Główne zagadnienia i kierunki filozofiiGłówne zagadnienia i kierunki filozofii, t. 2, Warszawa 1963.    , t. 2, Warszawa 1963.