Materiały pochodzą z Platformy Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plwww.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

JULIEN OFFRAY DE LA METTRIE – CZŁOWIEK MASZYNA

Myśliciel, August

Rodin

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,

LA METTRIE – CZŁOWIEK MASZYNA – lekcja 31

LA METTRIE

Materializm był typowym systemem Oświecenia. Najwięcej zwolenników miał w gronie encyklopedystów, jednak pierwszym i najoryginalniejszym był La Mettrie.

Julien Offray de La Mettrie (1709- 1751) był lekarzem. Pierwsza książka filozoficzna, głosząca jaskrawy materializm, oraz satyry, wydrwiwające kolegów, uniemożliwiły mu pozostawanie w kraju, zbiegł do Holandii, potem znalazł schronienie w Berlinie, na dworze Fryderyka II.

Julien Offray de La Mettrie

Fryderyk II

LA METTRIE La Mettrie lubił popisywać się swoimi radykalnymi poglądami i

prowokować opinię, przez co ściągał na siebie powszechne oburzenie.

Na orientację jego filozofii wyraźnie oddziałał jego zawód lekarza. Spostrzeżenie zależności myślenia od gorączki, jakiego dokonał na samym sobie w czasie choroby, miało zdecydować o tym, żę zajął stanowisko materialistyczne.

Jego główne dzieło filozoficzne

to "Człowiek-maszyna"

(L’homme-machine) z roku 1748.

Mechanistyczny materializm La Mettrie'ego, traktujący istoty żywe jako maszyny, wywodził się z nowożytnej filozofii, z poglądów Kartezjusza i Spinozy.

LA METTRIE

System La Mettrie'ego był, jak sam twierdził, krótki i prosty: wszystkie przedmioty są materialne.

Z materialnych przedmiotów interesował go tylko jeden, będący przedmiotem sporu między materialistami a ich przeciwnikami:

człowiek.

Tu trzeba było obalić powszechne mniemanie i dowieść, że dusza ludzka jest materialna.

Człowiek Witruwiński Leonardo da Vinci

LA METTRIE

Głównym argumentem za tym, Głównym argumentem za tym, że dusza ludzka jest materialna La Mettrie'ego była La Mettrie'ego była zależność duszy od ciała. zależność duszy od ciała.

Popierał ją mnóstwem spostrzeżeń. Gdy Popierał ją mnóstwem spostrzeżeń. Gdy ciało zasypia, zasypia również dusza, zapada ciało zasypia, zasypia również dusza, zapada w bezwład wraz ze zwolnieniem obiegu krwi. w bezwład wraz ze zwolnieniem obiegu krwi. Jak obieg krwi staje się zbyt szybki, dusza nie Jak obieg krwi staje się zbyt szybki, dusza nie może spać. Gdy ciało nie otrzymuje pokarmu, może spać. Gdy ciało nie otrzymuje pokarmu, dusza słabnie, a gdy zostaje nakarmione, dusza słabnie, a gdy zostaje nakarmione, życie wchodzi w duszę, choroba ciała życie wchodzi w duszę, choroba ciała wprowadza zaburzenia do duszy. wprowadza zaburzenia do duszy.

Zależność duszy od ciała bywa często Zależność duszy od ciała bywa często widoczna gołym okiem, ale nieraz zmiany widoczna gołym okiem, ale nieraz zmiany cielesne, które wpływają na duszę, są tak cielesne, które wpływają na duszę, są tak subtelne, że usuwają się spod obserwacji, subtelne, że usuwają się spod obserwacji, maleńkie włókienko, którego nie zdoła maleńkie włókienko, którego nie zdoła wykryć żadna najdrobiazgowsza sekcja, wykryć żadna najdrobiazgowsza sekcja, zdolne jest z geniusza uczynić głupca.zdolne jest z geniusza uczynić głupca.

Gdy ciało zasypia, zasypia również duszaGdy ciało zasypia, zasypia również dusza

LA METTRIE Stany duszy zależą też od obcych ciał, a nie tylko od własnego. Cała Stany duszy zależą też od obcych ciał, a nie tylko od własnego. Cała

treść duszy pochodzi ze zmysłów, zależy więc od ciał, które przez narządy treść duszy pochodzi ze zmysłów, zależy więc od ciał, które przez narządy zmysłowe działają na nią.zmysłowe działają na nią.

Do spostrzeżeń dotyczących zależności zjawisk psychicznych od Do spostrzeżeń dotyczących zależności zjawisk psychicznych od cielesnych La Mettrie dodawał przesłankę, że - aby móc być zależną od cielesnych La Mettrie dodawał przesłankę, że - aby móc być zależną od ciała - dusza sama musi być ciałem.ciała - dusza sama musi być ciałem.

Zwykła, nieorganiczna materia jest bezwładna, skoro więc istoty Zwykła, nieorganiczna materia jest bezwładna, skoro więc istoty organiczne poruszają się same z siebie, to muszą zawierać jakiś inny, organiczne poruszają się same z siebie, to muszą zawierać jakiś inny, szczególny rodzaj materii. Ten czynny rodzaj materii w istotach szczególny rodzaj materii. Ten czynny rodzaj materii w istotach organicznych to nic innego niż to, co powszechnie bywa nazywane duszą.organicznych to nic innego niż to, co powszechnie bywa nazywane duszą.

La Mettrie odstąpiwszy od czysto psychologicznego pojęcia duszy La Mettrie odstąpiwszy od czysto psychologicznego pojęcia duszy powrócił do starożytnego biologicznego. Dla niego funkcją duszy było nie powrócił do starożytnego biologicznego. Dla niego funkcją duszy było nie tylko samo myślenie, ale ożywianie i poruszanie ciała. Jeśli dusza ma tylko samo myślenie, ale ożywianie i poruszanie ciała. Jeśli dusza ma poruszać ciało, to musi sama być ciałem.poruszać ciało, to musi sama być ciałem.

LA METTRIE Według niego myślenie jest nie tylko Według niego myślenie jest nie tylko

własnością materii, ale samo jest własnością materii, ale samo jest procesem materialnym.procesem materialnym.

La Mettrie uważał duszę nie za La Mettrie uważał duszę nie za własność materii, lecz za odrębny rodzaj własność materii, lecz za odrębny rodzaj materii, za substancję materialną, która materii, za substancję materialną, która znajduje się w najdrobniejszej cząstce znajduje się w najdrobniejszej cząstce istot organicznych. istot organicznych.

Zebrał wiele spostrzeżeń Zebrał wiele spostrzeżeń dowodzących, że najdrobniejsza cząstka dowodzących, że najdrobniejsza cząstka organizmu może poruszać się organizmu może poruszać się samorzutnie: serce niektórych zwierząt samorzutnie: serce niektórych zwierząt bije po wyjęciu z ciała, odcięte muskuły bije po wyjęciu z ciała, odcięte muskuły kurczą się przy podrażnieniu, części kurczą się przy podrażnieniu, części rozciętych polipów wyrastają po pewnym rozciętych polipów wyrastają po pewnym czasie na całkowite zwierzęta.czasie na całkowite zwierzęta.

L'homme machine, Człowiek maszyna

LA METTRIE

Każda, nawet najdrobniejsza cząstka Każda, nawet najdrobniejsza cząstka materii organicznej ma własności materii organicznej ma własności psychiczne.psychiczne.

Jak to się dzieje, że materia może Jak to się dzieje, że materia może posiadać własności psychiczne, na to posiadać własności psychiczne, na to pytanie La Mettrie nie odpowiadał, bo nie pytanie La Mettrie nie odpowiadał, bo nie wierzył w możność poznania natury wierzył w możność poznania natury związku, jaki zachodzi między materią a związku, jaki zachodzi między materią a świadomością. świadomością.

Stwierdzamy ten związek jako fakt, ale Stwierdzamy ten związek jako fakt, ale go nie rozumiemy, jak zresztą tylu innych go nie rozumiemy, jak zresztą tylu innych uznanych faktów.uznanych faktów.

La MettrieLa Mettrie

LA METTRIE Własnością materii jest działanie mechaniczne: zmiany dokonują się w Własnością materii jest działanie mechaniczne: zmiany dokonują się w

niej według stałych praw ruchu, bez interwencji wolnych i nie dających się niej według stałych praw ruchu, bez interwencji wolnych i nie dających się obliczyć czynników. A ponieważ istnieje tylko materia, więc we obliczyć czynników. A ponieważ istnieje tylko materia, więc we wszechświecie zachodzą tylko przebiegi mechaniczne. Taki pogląd La wszechświecie zachodzą tylko przebiegi mechaniczne. Taki pogląd La Mettrie'ego był w zgodzie z ogólną tendencją nowożytnej filozofii.Mettrie'ego był w zgodzie z ogólną tendencją nowożytnej filozofii.

La MettrieLa Mettrie

LA METTRIE

Już Kartezjusz traktował zwierzęta jak maszyny, La Mettrie rozszerzył to twierdzenie na człowieka.

Uważał to za rzecz naturalną, podejrzewał, że Kartezjusz, nie zrobił tego tylko z obawy przed opinią publiczną.

La Mettrie chciał wykazać pokrewieństwo człowieka ze zwierzętami, i pragnienie to uczynił ośrodek swojej filozofii.

Usiłował przekonać, że człowiek jest tak samo maszyną, jak zwierzęta, tylko lepiej skonstruowaną i wyróżniającą się wyjątkową własnością: mową.

Kartezjusz , La Mettrie

LA METTRIE

Spodziewał się, że doczeka się chwili, w której małpy nauczą się mówić i będą wytwarzać kulturę nieustępującą ludzkiej. W przeciwieństwie do hierarchicznych poglądów na świat, materializm był poglądem niwelującym: nie ma istot i rzeczy wyższych lub niższych, wszystko jest tylko materią i maszyną.

LA METTRIE Konsekwencje materializmu obejmują religię, metafizykę, etykę:

jeśli istnieje tylko materia, to nie ma Boga ani duszy wolnej i nieśmiertelnej.

La Mettrie, a za nim cały materializm francuski, kładł nacisk na negatywne konsekwencje doktryny. Przejęty zagadnieniami praktycznymi i usposobiony polemicznie, zajmował się walką z teologią.

Na tym tle wytworzyło się negatywne pojęcie materializmu - materializm to doktryna, która zaprzecza istnieniu Boga i duszy. Chociaż La Mettrie podawał swoje antyreligijne wnioski w bardziej umiarkowanej postaci, niż to czynili jego następcy.

LA METTRIE

La Mettrie twierdził, że jeśli nawet Bóg istnieje, to nie wynika stąd obowiązek kultu ani jakiegoś szczególnego trybu życia. Podobnie też traktował kwestię nieśmiertelności.

Ludzkość nie będzie szczęśliwa, póki nie wyzbędzie się religii. Społeczeństwo złożone z ateistów jest nie tylko możliwe, ale jest ideałem, do którego należy dążyć dla dobra ludzkiego.

Greckie słowo αθεοι (atheoi), które pojawia się w Liście do Efezjan. Zwykle tłumaczy się je jako [ci, którzy są] bez boga.

LA METTRIE Dobrem jest rozkosz. Hedonizm, jak zwykle, towarzyszył

materializmowi. La Mettrie nie dał hedonizmowi ani nowej postaci, ani nowych argumentów, ale głosił go zupełnie bez kompromisów i osłonek.

Celem człowieka jest używać życia, a używa się go tylko zmysłami.

Teatr A3 Kolekcjonerzy Wzruszeń „Zmysły” – spektakl 

LA METTRIE

Filozoficzna doktryna materializmu przetrwała we Francji Filozoficzna doktryna materializmu przetrwała we Francji aż do XIX wieku.aż do XIX wieku.

Wpływ polityczny i społeczny materializmu był silniejszy Wpływ polityczny i społeczny materializmu był silniejszy niż jego wpływ filozoficzny. niż jego wpływ filozoficzny.

La Mettrie żądał reform: ze swojej mechanistycznej La Mettrie żądał reform: ze swojej mechanistycznej filozofii wyprowadzał wniosek, że światem rządzi konieczność, filozofii wyprowadzał wniosek, że światem rządzi konieczność, gdzie zaś jest konieczność, tam nie ma winy, nie ma gdzie zaś jest konieczność, tam nie ma winy, nie ma przestępców, są tylko chorzy, należy oddawać ich nie sądom, przestępców, są tylko chorzy, należy oddawać ich nie sądom, lecz lekarzom. Z tego stanowiska domagał się reform w ustroju lecz lekarzom. Z tego stanowiska domagał się reform w ustroju społecznym, a zwłaszcza prawnym.społecznym, a zwłaszcza prawnym.

Nie ma przestępców, są tylko chorzyNie ma przestępców, są tylko chorzy

LA METTRIE

Materializm pociągnął za sobą jednostki niezadowolone, przez wiele Materializm pociągnął za sobą jednostki niezadowolone, przez wiele stuleci idealizm był ideologią społecznego przewrotu, teraz stał się nią stuleci idealizm był ideologią społecznego przewrotu, teraz stał się nią materializm. materializm.

Wyniki nie dały na siebie długo czekać: materializm był jednym z Wyniki nie dały na siebie długo czekać: materializm był jednym z czynników Wielkiej Rewolucji, radykalność jej czynów odpowiadała czynników Wielkiej Rewolucji, radykalność jej czynów odpowiadała radykalności jego doktryny.radykalności jego doktryny.

Eugene Delacroix, Wolność wiodąca lud na barykady Jean-Pierre Honel, Szturm na Bastylię

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

• Krajewski W., Krajewski W., Główne zagadnienia kierunki filozofiiGłówne zagadnienia kierunki filozofii, Cz. II, Warszawa , Cz. II, Warszawa 1963, 1963,

• Kuderowicz Z., Kuderowicz Z., Filozofia nowożytnej EuropyFilozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989, , Warszawa 1989,

• La Mettrie J., O., La Mettrie J., O., Człowiek-maszynaCzłowiek-maszyna, Warszawa 1984, , Warszawa 1984,

• Tatarkiewicz W., Tatarkiewicz W., Historia Filozofii, T. 2Historia Filozofii, T. 2, Warszawa 2002., Warszawa 2002.