Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Średniowieczni rycerzeW czasach Karola Wielkiego

rozwijać się zaczął system

feudalny. Ten toczący ciągłe

wojny władca potrzebował

wyszkolonej drużyny. W zamian

za służbę w wojsku płacił przede

wszystkim ziemią i różnymi

przywilejami dla jej właścicieli

(ziemia to lenno, a jej właściciel

to wasal).

W ślad za królem poszli możnowładcy

świeccy i dostojnicy kościelni. W ten sposób

powstała skomplikowana drabina zależności.

Z warstwy rycerzy – posiadaczy ziemi

powstał później stan szlachecki.

Wokół systemu feudalnego rozwijała się

ideologia rycerska.

Ważną rolę w jej

rozpowszechnianiu odgrywała

literatura propagująca model

rycerza, którego główną cnotą

jest absolutna wierność

feudalnemu zwierzchnikowi.

W XI i XII wieku powstają we

Francji liczne bohaterskie

poematy, zwane pieśniami

o dziejach. Ich autorami byli

tak zwani truwerzy.

Rozstrzygnięcie, czy w pieśni przedstawiona

jest prawda historyczna, czy jest to fikcja

literacka (rzeczywistość tworzona zgodnie

z potrzebami, wymogami odbiorców, nie da

się zweryfikować z prawdą historyczną),

nie wydawało się dla ludzi średniowiecza ani

zajmujące, ani istotne. Nie rozpatrywali

również zagadnienia, który bohater jest

prawdziwy (cesarz Francji Karol), a który

fikcyjny (kolejna zagadka - czy takim był

Roland, o którym zaraz więcej powiemy ?).

Najsławniejszy z bohaterskich poematów

średniowiecza to „Pieśń o Rolandzie”

Utwór ten jest związany z rzeczywistą

historią wyprawy Karola Wielkiego do

Hiszpanii. Władca posyła tam ojczyma

Rolanda, aby ten przedstawił decyzję

cesarza w sprawie podziału Hiszpanii –

połowa dla Rolanda i połowa dla Marsyla.

Ganelon uzgadnia jednak z królem

Saragossy szczegóły spisku przeciwko

ulubieńcowi Karola.

Kluczowym momentem jest właśnie

powierzenie, podczas spotkania wojsk

francusko – hiszpańskich, tylnej

straży armii Franków Rolandowi.

Cesarz uczynił to na prośbę

Ganelona. Rycerze Karola zostają

rozgromieni. W tym samym czasie we

Francji rozpętała się okropna burza.

Przerażeni ludzie sądzili, że to koniec

świata. Okazało się, że „to wielka

żałoba z powodu śmierci Rolanda!”

Pora zadać sobie istotne pytanie – skąd wiemy, że przedstawiona sytuacja jest zgodna z prawdą , skoro wszyscy zginęli podczas walki? Czy wszystko jest zgodne z prawdą historyczna, jak duży jest udział fikcji literackiej? Z pewnością nie mały i jest to celowy zabieg. „Pieśń o Rolandzie” jest bowiem przykładem chanson de geste, czyli pieśni o czynie. Eposu sławiącego czyny wiernych poddanych królewskich, przedstawiające ideały, które warto naśladować.

Eposu sławiącego czyny wiernych poddanych królewskich, przedstawiające ideały, które warto naśladować.

Epos jest to rozbudowany utwór, którego podstawą fabularną są mity, baśnie, podania, przekazy ludowe, wyobrażenia na temat historycznych, narodowych wydarzeń, pamięć o doniosłych postaciach i wydarzeniach, wyznawane zbiorowo wartości i wierzenia religijne

Zanim spojrzymy na sytuację, w jakiej znalazł się Roland, wymieńmy jeszcze

cechy eposu:

- epickość, - rozbudowana, wielowątkowa fabuła,

- epizodyczność,- ukazywanie dziejów legendarnych lub historycznych bohaterów w momentach przełomowych dla danej społeczności,

- patetyczny (podniosły) styl, - mała rozpiętość czasowa narracji;

- występowania skomplikowanych sytuacji, które rozwijają fabułę,

- główne siły przeciwstawne spotykają się pod koniec eposu.

„Bitwa jest wspaniała i ciężka. Roland wali

krzepko i Oliwier takoż; i arcybiskup wali

więcej niż tysiąc razy, i dwunastu parów też

nie zostaje w tyle, ani Francuzi, którzy biją

wszyscy naraz. Tysiącami i setkami giną

poganie.”

„Ofiarował Bogu swą prawą rękawicę, święty

Gabriel wziął ją z jego dłoni. Opuścił głowę

na ramię; doszedł, ze złożonymi rękami,

swego końca. Bóg zsyła mu swego anioła

Cherubina i świętego Michała opiekuna; z

nimi przyszedł i święty Gabriel, Niosą duszę

hrabiego do raju.”

Postępowanie bohatera opiera się na cnotach:

- wiara w Kościół,

- miłość do „słodkiej Francji”,

- wierność władcy (nawet widząc, że zbliża się

śmierć, myśli o swoim królu i kraju),

- solidarność wobec towarzyszy broni.

Wystarczy spojrzeć na wyraźnie to

pokazującą scenę śmierci (śmierci, która nie

jest absurdalna. Mieści się w zaplanowanych

przez Boga zdarzeniach):

„Hrabia Roland leży pod sosną. Ku Hiszpanii

obrócił twarz. Wiele rzeczy przychodzi mu na

pamięć; tyle ziem, które zdobył dzielny

rycerz, i słodka Francja, i krewniacy, i Karol

Wielki, jego pan, który go wychował. Płacze

i wzdycha, nie może się wstrzymać. Ale nie

chce przepomnieć siebie samego; bije się

w piersi i prosi Boga o przebaczenie.”

Zadął w róg w ostatniej chwili, gdy mu się

mózg uszami wylewał. W scenie tej widać

nieprawdopodobieństwo, hiperbolizację. Ma

ona jednak służyć pokazaniu wielkości rycerza.

Postępowania zgodnego z cnotami. Istotnymi

dla wzoru, bowiem tworzącymi ideał takiego

człowieka, jakiego średniowieczni chcieliby

spotykać. Ukazuje on marzenia twórców

i słuchaczy pieśni.

Roland posiada wartości typowe dla etyki

rycerskiej:

- śmierć w walce jest powodem do chwały,

- bardzo ważny jest HONOR,

- bohater romansu rycerskiego

powinien być zakochany,

- od średniowiecznego rycerza wymaga się

nie tylko odwagi i siły, ale także ogłady

przejawiającej się przede wszystkim

w stosunku do kobiet.

Już z przytoczonych fragmentów utworu wynika, że rycerz średniowieczny oddałby życie w imię religii, za swojego władcę, za honor rycerski, damę serca (w barwach której rycerz zresztą występował). Musiał on być, w zasadzie, dobrze urodzony. W zasadzie, bowiem przywilej ten można było także otrzymać, między innymi za sukcesy bojowe.Rycerz miał promieniować urodą i wdziękiem. Zresztą średniowiecze ma obsesję wręcz na punkcie cnoty, piękności i urody.

Idealny rycerz powinien być również silny. Była

to cecha niezbędna nie tylko podczas walki,

ale także pomagająca w noszeniu ciężkiej,

kosztownej zbroi. Musi być mistrzem, bądź

niemalże mistrzem w rzemiośle rycerskim –

mieczem powinien posługiwać się perfekcyjnie.

W kodeksie takiego człowieka istniał jeszcze jeden istotny wymóg – musiał on być nieustannie zaprzątnięty swoją sławą i zabiegać o pierwszeństwo.

W postaci Rolanda odnaleźć

można również negatywne

cechy: dumę i obawę o honor.

Dlaczego bowiem nie wzywa

pomocy wcześniej, nie słucha się

Oliwiera? Przedłożył obronę

honoru nad życie ludzi, którymi

dowodził, nad rozwagę

i umiarkowanie. Dodatkowo jest

zawzięty, „pyszniejszy od lwa lub

leoparda” i mściwy.

Bliższa analiza niezwykłych niekiedy

wydarzeń i charakterystyka bohatera

pozwala na wyłonienie z „Pieśni o Rolandzie”

cech etosu rycerskiego. To zasady etyki,

zasady moralne wskazywane w postaci

rycerza.

Etos – styl życia jakiejś społeczności; ogólna

orientacja jakiejś kultury, przyjęta przez nią

hierarchia wartości; etos stosuje się do grup

a nie do indywiduów.