Materiały pochodzą z Platformy Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plwww.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

ZAKŁAD B. PASCALA –

Myśliciel, August

Rodin

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,

ZAKŁAD B. PASCALA – lekcja 22

ZAKŁAD B. PASCALA

Blaise Pascal urodził się w Clermont-Ferrand we Francji, jego matka zmarła gdy miał trzy lata. Był bardzo chorowity, dlatego ojciec sprowadzał do domu prywatnych nauczycieli.

Odznaczał się nieprzeciętnymi zdolnościami już w wieku młodzieńczym.

Mając 16 lat napisał krótką rozprawę o przecięciach stożkowych oraz sformułował twierdzenie Pascala.

W wieku 24 lat odkrył prawo ciśnienia w cieczach tzw. Prawo Pascala oraz rachunek prawdopodobieństwa.

Trójkąt Pascala. Każda liczba jest sumą dwóch innych

znajdujących się bezpośrednio nad nią. Trójkąt obrazuje wiele własności

matematycznych, m.in. stanowi schemat wyznaczania współczynników

dwumiennych.

ZAKŁAD B. PASCALA

Początkowo poświęcił się studiom matematycznym i fizycznym, potem religijno – filozoficznym. Utrzymywał bliskie kontakty z klasztorem Port-Royal w Paryżu, jednym z największych centrów jansenizmu.

Pod koniec życia aspiracje religijne wzięły górę nad naukowymi, wiódł więc życie mistyka i ascety, oddanego całkowicie Bogu.

Epitafium w miejscu pochówku Pascala w kościele St Etienne w Paryżu

ZAKŁAD B. PASCALA

Pascal był następcą Kartezjusza.

Jego filozofia była wynikiem wewnętrznego rozłamu, jaki dokonał się między składnikami filozofii Kartezjusza przez wzmożenie trzech czynników:

• sceptycznego,

• religijnego,

• etycznego.

Pascal był następcą Kartezjusza

ZAKŁAD B. PASCALA Pascal stawiał wiedzy te same wymagania, co

Kartezjusz i tak jak on uważał geometrię za wzór wiedzy. Przekonał się jednak, że geometria nie da się stosować

do rozwiązywania zagadnień etycznych i religijnych. Przy ich rozwiązywaniu kryteria kartezjańskie - jasność i wyraźność - nie dają się stosować.

Bezradność racjonalnej metody w sprawach istotnych i życiowo doniosłych, przeżył jako wewnętrzną tragedię.

Kiedy Kartezjusz zajmował się sprawami czysto teoretycznymi, Pascalowi chodziło o sprawy doniosłe praktycznie, o szczęście i zbawienie duszy. Podobnie jak Kartezjusz, nie rozróżniał wiedzy teoretycznej i praktycznej, więc przekonanie o nieskuteczności wiedzy praktycznej rozciągał na teoretyczną. Stąd wynikło potępienie wszelkiej wiedzy:

wiedza jest tylko „próżnością" i „szaleństwem".

Blaise Pascal (1623-1662)

ZAKŁAD B. PASCALA Przyznawał, że fakty znamy, ale twierdził, Przyznawał, że fakty znamy, ale twierdził,

że ich nie rozumiemy. Bez zrozumienia nie ma że ich nie rozumiemy. Bez zrozumienia nie ma dla racjonalisty poznania. Stwierdziwszy dla racjonalisty poznania. Stwierdziwszy nieudolność rozumu doszedł do przekonania, że nieudolność rozumu doszedł do przekonania, że „nie ma nic tak zgodnego z rozumem, jak „nie ma nic tak zgodnego z rozumem, jak wyparcie się rozumu". wyparcie się rozumu".

Wynikiem zawiedzionego racjonalizmu było Wynikiem zawiedzionego racjonalizmu było zwątpienie zupełne, którego nikt nie wyraził w zwątpienie zupełne, którego nikt nie wyraził w sposób bardziej przejmujący. sposób bardziej przejmujący.

Zwątpienie doprowadziło go do rozpaczy:Zwątpienie doprowadziło go do rozpaczy:

„„Nie wiem, kto mnie wydał na świat, czym jest Nie wiem, kto mnie wydał na świat, czym jest świat, czym jestem ja sam, żyję w okropnej świat, czym jestem ja sam, żyję w okropnej niewiedzy wszystkich rzeczy..."niewiedzy wszystkich rzeczy..."

Pascal analizujący cykloidę, rzeźba autorstwa Augustina Pajou,

1785, Luwr

ZAKŁAD B. PASCALA Znalazł wyjście ze zwątpień, ale nie przez rozum, jak Kartezjusz, ale Znalazł wyjście ze zwątpień, ale nie przez rozum, jak Kartezjusz, ale

przez „serce" i wiarę.przez „serce" i wiarę.

„„Serce" - to właściwa człowiekowi zdolność poznawania rzeczy Serce" - to właściwa człowiekowi zdolność poznawania rzeczy nadprzyrodzonych. Istnieje „porządek serca", różny od porządku rozumu.nadprzyrodzonych. Istnieje „porządek serca", różny od porządku rozumu.

„Serce ma swoje racje, których rozum nie zna"

Sceptycyzm, nie był dla niego wynikiem ostatecznym: był etapem do Sceptycyzm, nie był dla niego wynikiem ostatecznym: był etapem do uznania uczuciowej natury poznania, mistycznej intuicji, był etapem do uznania uczuciowej natury poznania, mistycznej intuicji, był etapem do poddania się wierze i autorytetowi religijnemu. poddania się wierze i autorytetowi religijnemu.

„Ogłupi cię wiara? - Przypuśćmy, ale cóż masz do stracenia?"

To jedyna możliwa droga, skoro wiadomo, że rozum niezdolny jest do poznania.

ZAKŁAD B. PASCALA „Trzeba być geometrą, pirronistą i pokornym

chrześcijaninem"

- tj. trzeba:

1. stawiać, wiedzy wysokie wymagania, 1. stawiać, wiedzy wysokie wymagania,

2. przekonać się, że rozum nie może im sprostać, a wtedy 2. przekonać się, że rozum nie może im sprostać, a wtedy

3. poddać się objawieniu.3. poddać się objawieniu.

W związku z tym skonstruował szczególny dowód W związku z tym skonstruował szczególny dowód istnienia Boga:istnienia Boga:

Albo Bóg jest, albo go nie ma: jedno z dwojga musimy Albo Bóg jest, albo go nie ma: jedno z dwojga musimy przyjąć, decyzja jest nieuchronna, bo żyć będziemy z przyjąć, decyzja jest nieuchronna, bo żyć będziemy z Bogiem, albo bez Niego. Bogiem, albo bez Niego.

Nie próbował dowieść, że istnienie Boga jest pewne, Nie próbował dowieść, że istnienie Boga jest pewne, natomiast próbował obliczyć, o ile uznanie go jest dla natomiast próbował obliczyć, o ile uznanie go jest dla człowieka zyskowniejsze.człowieka zyskowniejsze.

PascalPascal

ZAKŁAD B. PASCALA Rozumowanie to znane jest pod nazwą Rozumowanie to znane jest pod nazwą

„zakładu Pascala":„zakładu Pascala":

Stawiając na istnienie Boga, ryzykujemy Stawiając na istnienie Boga, ryzykujemy niewiele, bo tylko jedno doczesne życie - jeśli niewiele, bo tylko jedno doczesne życie - jeśli zaś okaże się, iż mamy rację, to zyskamy - zaś okaże się, iż mamy rację, to zyskamy - wieczne życie i szczęście.wieczne życie i szczęście.

Założeniem było, że Bóg nagradza wiarę, a Założeniem było, że Bóg nagradza wiarę, a karze niewiernych. Był to szczególny dowód karze niewiernych. Był to szczególny dowód istnienia Boga, probabilistyczny i istnienia Boga, probabilistyczny i eudajmonistyczny, bo opierający się w eudajmonistyczny, bo opierający się w rozumowaniu na prawdopodobieństwie i na rozumowaniu na prawdopodobieństwie i na oczekiwaniu szczęścia. Ściśle mówiąc, nie był oczekiwaniu szczęścia. Ściśle mówiąc, nie był dowodem istnienia Boga, lecz co najwyżej dowodem istnienia Boga, lecz co najwyżej dowodem, że należy tak żyć, jak gdyby istniał.dowodem, że należy tak żyć, jak gdyby istniał.

ZAKŁAD B. PASCALA

Pascal równie stanowczo jak Kartezjusz, Pascal równie stanowczo jak Kartezjusz, oddzielał Boga od stworzenia, świadomość od oddzielał Boga od stworzenia, świadomość od materii, ale były to dla niego nie tyle różne materii, ale były to dla niego nie tyle różne rodzaje bytu, ile różne dobra, nie przedmioty rodzaje bytu, ile różne dobra, nie przedmioty poznania, ale wyboru.poznania, ale wyboru.

I zaczął je traktować jako przedmioty I zaczął je traktować jako przedmioty wyboru, które tworzą hierarchię: za najniższą z wyboru, które tworzą hierarchię: za najniższą z substancji uznał materię, za wyższą duszę, za substancji uznał materię, za wyższą duszę, za najwyższą Boga.najwyższą Boga.

Dobra materialne nigdy nie osiągną poziomu dóbr duchowych.Dobra materialne nigdy nie osiągną poziomu dóbr duchowych.

ZAKŁAD B. PASCALA

„„Wszystkie ciała, firmament, gwiazdy, Ziemia Wszystkie ciała, firmament, gwiazdy, Ziemia i jej królestwo nie są warte najmniejszego z i jej królestwo nie są warte najmniejszego z duchów".duchów".

Przewaga ducha nad ciałem jest nieskończona. Przewaga ducha nad ciałem jest nieskończona.

Równie nieskończona jest przewaga Równie nieskończona jest przewaga nadprzyrodzonego, boskiego porządku nad nadprzyrodzonego, boskiego porządku nad przyrodzonym, nadprzyrodzony porządek przyrodzonym, nadprzyrodzony porządek objawia się na ziemi w miłości, toteż objawia się na ziemi w miłości, toteż

„„wszystkie ciała razem wzięte i wszystkie wszystkie ciała razem wzięte i wszystkie duchy razem wzięte, i wszystkie ich utwory nie duchy razem wzięte, i wszystkie ich utwory nie są warte najmniejszego poruszenia miłości".są warte najmniejszego poruszenia miłości".

ZAKŁAD B. PASCALA Doszedł do przekonania, że wobec wartości rzeczy boskich, która jest

nieskończenie wielka, wartość rzeczy doczesnych jest nieskończenie mała. Rzeczy doczesne są zupełnie znikome i bezwartościowe.

To była podstawa do rozegrania „zakładu Pascala" i do zdecydowania, jak pokierować życiem.

„Dwa są tylko rodzaje osób, które można nazwać rozsądnymi: te, które służą Bogu z całego serca, bowiem Go znają, lub też te, które Go z całego serca szukają, bowiem Go nie znają".

Kartezjanizm zastosowany przez Pascala, doprowadził do wyników daleko bardziej skrajnych w swym ascetyzmie niż scholastyka, Pascal uznał świat za zupełną nicość.

ZAKŁAD B. PASCALA Człowiek jest tym stworzeniem, w

którym spotykają się wszystkie szczeble hierarchii. Składa się z dwóch składników - ciała i myśli, z których jeden jest nieskończenie cenniejszy od drugiego.

Człowiekowi dana bywa łaska, nadprzyrodzona miłość, która należy do porządku boskiego. Więc „człowiek jest podzielony i sam sobie przeciwny", wielkość jego jest równa jego nędzy.

Czymże jest człowiek w przyrodzie? Nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, Czymże jest człowiek w przyrodzie? Nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, pośrodkiem między niczym a wszystkimpośrodkiem między niczym a wszystkim. .

ZAKŁAD B. PASCALA „Człowiek jest trzciną najsłabszą w

przyrodzie, ale to trzcina myśląca.

Dla zgniecenia go nie trzeba, aby się cały świat zbroił. Nieco mgły, kropla wody starczy, by go zabić.

Lecz niechby był zgnieciony przez wszechświat cały, to jeszcze byłby czymś szlachetniejszym od tego, co go zabija: gdyż on wie, że umiera, i zna przewagę, jaką wszechświat ma nad nim. A świat nie wie o tym nic.

Cała tedy godność nasza leży w myśli..."

Człowiek jest trzciną ale myślącą!

ZAKŁAD B. PASCALA ZAKŁAD B. PASCALA Blaise Pascal - Myśli:Blaise Pascal - Myśli:

• Zważmy zysk i stratę, zakładając, że Bóg jest - jeśli wygrasz, Zważmy zysk i stratę, zakładając, że Bóg jest - jeśli wygrasz,

zyskujesz wszystko; jeśli przegrasz, nie tracisz nic. zyskujesz wszystko; jeśli przegrasz, nie tracisz nic.

• Kropla miłości znaczy więcej niż ocean rozumu. Kropla miłości znaczy więcej niż ocean rozumu.

• Człowiek stworzony jest na to, by szukać prawdy, a nie by ją Człowiek stworzony jest na to, by szukać prawdy, a nie by ją posiadać. posiadać.

• Wielkość człowieka jest wielka w tym, że zna on swoją nędzę. Wielkość człowieka jest wielka w tym, że zna on swoją nędzę.

• Człowiek nie ma władzy nawet nad własnym życiem. Człowiek nie ma władzy nawet nad własnym życiem.

ZAKŁAD B. PASCALA

Pascal nie mieści się w pojęciu filozofii XVII wieku:Pascal nie mieści się w pojęciu filozofii XVII wieku:•nie stworzył systemu, nie stworzył systemu, •nie zajmował się ontologią, nie zajmował się ontologią, •nie był racjonalistą. nie był racjonalistą.

Reprezentuje mniejszość filozoficzną XVII stulecia, Reprezentuje mniejszość filozoficzną XVII stulecia, przejętą sprawami człowieka i widzącą irracjonalne przejętą sprawami człowieka i widzącą irracjonalne czynniki życia i umysłu. czynniki życia i umysłu.

Nie stworzył nowego typu filozofii czy szkoły Nie stworzył nowego typu filozofii czy szkoły filozoficznej, ale nigdy filozofia nie była głębiej odczuta, filozoficznej, ale nigdy filozofia nie była głębiej odczuta, nie była wynikiem potężniejszych zmagań wewnętrznych. nie była wynikiem potężniejszych zmagań wewnętrznych. Dlatego też zawsze znajdował ludzi, dla których był Dlatego też zawsze znajdował ludzi, dla których był przewodnikiem. Związani z nim byli zwłaszcza przewodnikiem. Związani z nim byli zwłaszcza „egzystencjaliści" XIX i XX wieku, interesujący się tylko „egzystencjaliści" XIX i XX wieku, interesujący się tylko egzystencją ludzką.egzystencją ludzką.

PascalPascal

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

Attali J., Attali J., PascalPascal, Warszawa 2004. , Warszawa 2004. Pascal B., Pascal B., Myśli,Myśli, Kraków 2008. Kraków 2008. RickenF., RickenF., Filozofia religii,Filozofia religii, Kęty 2007.  Kęty 2007.  Tatarkiewicz W., Tatarkiewicz W., Historia filozofiiHistoria filozofii, t. 2, Warszawa 2002.     , t. 2, Warszawa 2002.