Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

SPIS TREŚCI:

1. Funkcje szkieletu – slajd 3

2. Układ ruchu człowieka – slajd 4

3. Tkanka kostna – slajdy 5, 6

4. Tkanka chrzęstna – slajd 7

5. Budowa kości długiej – slajdy 8, 9, 10

6. Budowa chemiczna kości – slajd 11

7. Proces kostnienia – slajd 12

8. Podział kości ze względu na kształt – slajdy 13, 14,

15

9. Choroby kości – slajd 16, 17

10.Higiena układu kostnego – slajd 18

11.Bibliografia i netografia – slajd 19

1. Funkcje szkieletu:

a. rusztowanie całego ciała,

b. przyczep dla mięśni,

c. wzrost organizmu,

d. ochrona dla narządów wewnętrznych,

e. rola krwiotwórcza,

f. magazynowanie soli mineralnych.

2. Układ ruchu człowieka.

Bierny układ ruchu składa się z kości, stawów i wiązadeł. Nie

uczestniczy on aktywnie w wykonywaniu ruchów.

Czynny układ ruchu stanowią mięśnie przyczepione do

szkieletu, których skurcze powodują przemieszczanie kości.

3. Tkanka kostna. Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i kostnej.

Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej. Charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych (a) koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne. Miedzy blaszkami, w jamkach kostnych (b), rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne.

a

bZdjęcie mikroskopowe

tkanki kostneja. kanały Haversab. osteocyty

Podstawowymi typami komórek kostnych są:• osteocyty - są to dojrzałe komórki.• osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości.• osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu miejsca złamania.

Budowa tkanki kostnej

a

c

b

d

e

a. naczynie krwionośneb. kanał Haversac. jamki kostne z osteocytamid. okostnae. jama szpikowa

4. Tkanka chrzęstna.

Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców. W substancji międzykomórkowej (a) znajdują się zaokrąglone zwykle komórki chrzęstne (b); czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne.

Zdjęcie mikroskopowe tkanki chrzęstnej.

a b

5. Budowa kości długiej.

a

edc f

aba. nasada kości

b. trzon kości

c. okostna

d. jama szpikowa

e. istota zbita

f. istota gąbczasta

a. Nasada kości górna i dolna – są to zakończenia kości długich.b. Trzon kości – środkowa część kości długiej.c. Okostna – włóknista błona ochraniająca kość. Jest ona

ukrwiona i unerwiona. Znajdują się tu osteoblasty – komórki kościotwórcze. Dlatego też okostna odgrywa ważną rolę w procesie wzrostu kości i jej odbudowy po złamaniach.

d. Jama szpikowa – jest to przestrzeń wewnątrz trzonu kości wypełniona szpikiem kostnym. Czerwony szpik kostny jest odpowiedzialny za produkcję wszystkich rodzajów komórek krwi. U niemowląt cały szpik kostny jest czerwony. Wraz z wiekiem szpik w trzonie kości zmienia się w żółty (gromadzi tłuszcze) i przestaje pełnić funkcje krwiotwórcze. Szpik czerwony znajduje się w nasadzie kości długich i kościach płaskich.

e. Istota zbita – jest to rodzaj tkanki kostnej. Jest ona twarda i bardzo wytrzymała. Buduje trzon kości.

f. Istota gąbczasta – tkanka kostna bardziej miękka i elastyczna. Występuje w nasadach kości długich.

Tkanka kostna zbita

Tkanka kostna gąbczasta

a

d

b

fe

Budowa wewnętrzna kości

a.okostna

b.kanały Haversa

c.tkanka kostna zbita

d.tkanka kostna gąbczasta

e.osteocyty

f.szpik kostny

c

6. Budowa chemiczna kości.

Kości zbudowane są z dwóch rodzajów substancji:• osseina – jest to substancja organiczna - białko nadające kości elastyczność.• sole wapnia (głównie węglany i fosforany) – substancja nieorganiczna, dzięki której kość jest twarda i wytrzymała.

O ich obecności można przekonać się wykonując proste doświadczenia:• Jeżeli spalimy kość, pozbawimy ja białka. Otrzymana substancja będzie krucha.• Mocząc kość przez kilkanaście godzin w roztworze kwasu (np. w occie) wypłukamy z niej sole mineralne. Kość straci twardość, będzie giętka.

7. Proces kostnienia. Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej, następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta, szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej odporne, w starości zaś łamliwe.

8. Podział kości ze względu na kształt:

a. Kości płaskie np.: żebra, łopatka, kości

czaszki, miednica.

b. Kości krótkie np.: kości nadgarstka, stępu.

c. Kości długie np.: kość udowa, ramienna,

kości podudzia, przedramienia.

d. Kości różnokształtne np.: kręgi, kosteczki

słuchowe.

Porównanie kości o różnych kształtach:

a.1. a.2.

b.a.1. kości płaskie czaszki,

a.2. kość płaska biodrowa

b. kości krótkie nadgarstka

Porównanie kości o różnych kształtach:

d.1. d.2.

c

c. kość długa ramienna

d.1. kość różnokształtna kręg

d.2. kości różnokształtne

kosteczki słuchowe

9. Choroby kości. a. Krzywica kości – jest to choroba objawiająca się

skrzywieniem kości długich (kończyn). Pierwsze objawy to

utrata apetytu, pocenie się, niepokój. Przyczyną tej choroby

jest niedobór w pokarmie witaminy D3 jak również zbyt

mała ilość promieni słonecznych wpływająca na metabolizm

tej witaminy. Występuje u dzieci w okresie intensywnego

wzrostu. Kiedyś popularna wśród biedoty miejskiej; dzisiaj

raczej rzadka.

b. Osteoporoza (zrzeszotowienie kości) – objawia się zmniejszoną wytrzymałością kości, zwiększoną podatnością na złamania. Choroba ta dotyka ludzi starszych. Jej przyczyną jest odwapnienie kości i zanik masy kostnej – rozrzedzenie kości.

Tkanka kostna zbita - prawidłowa

Tkanka kostna zbita - rozrzedzona

Tkanka kostna gąbczasta - prawidłowa

Tkanka kostna gąbczasta – zaatakowana osteoporozą

10. Higiena układu kostnego.

Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest:

a. Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko,

wapń i witaminę D3. b. Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się

do harmonijnego wzrostu organizmu.c. Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących

nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji.

d. Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia.

e. Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.

11. Bibliografia i netografia:• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część

druga, Wydawnictwo Nowa Era,

• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,

• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,

Wydawnictwo M. Rożak,

• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,

• www.wikipedia.pl,

• www.encyklopedia.interia.pl

•www.wiem.onet.pl