Materiały pochodzą z Platformy Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plwww.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

ELEACI I PARADOKSY

Myśliciel, August

Rodin

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,

ELEACI I PARADOKSY – lekcja 8

ELEACI I PARADOKSY

Twórcą szkoły elejskiej był Parmenides z Elei.

Filozofia, eleatów biegunowo przeciwna filozofii Heraklita, zaprzeczała zmienności świata i w stałości widziała podstawową cechę bytu.

Powstała w zachodnich koloniach greckich. Jej ośrodkiem było italskie miasto Elea.

Pierwsze greckie teorie filozoficzne zawierały antagonizmy:

- jedności i mnogości /poszukiwano i przyjmowano jedną zasadę świata, a on składa się z mnogości rzeczy/

- trwałości i zmienności /zasadę uważano za niezmienną, a świat ulega przecież ciągłym przemianom/.

Pierwsi jońscy filozofowie nie rozwiązali problemu tych przeciwieństw, a w następnych pokoleniach stanowiska się podzieliły.

Parmenides

ELEACI I PARADOKSY Z jednej strony mamy więc Heraklita, który

widział w rzeczach różnorodność i zmienność, kładąc nacisk na zawarte w nich przeciwieństwa, z drugiej zaś Parmenidesa zajmującego stanowisko wręcz przeciwne.

Parmenides podobnie jak Heraklit przyznawał, że przeciwieństwa są zawarte w zjawiskach, ale był przekonany, że przeciwieństwa wykluczają się wzajem, więc jeśli zjawiska pełne są przeciwieństw, to znaczy, że nie są prawdziwym obrazem bytu.

Heraklit mówił, że przyroda nieustannie zmienia swoje własności, zaś Parmenides przyznawał, że o niczym w przyrodzie nie można rzec, że jest, lecz tylko, że staje się.

Chcąc uniknąć wszelkich nieporozumień, zajął się pojęciem bytu.

Heraklit

ELEACI I PARADOKSY Filozofia elejska nie miała może zbyt wielu

zwolenników, ale za to miała ich stale przez szereg pokoleń.

Wydała cztery pokolenia filozofów, z których pierwsze przygotowało, drugie wytworzyło naukę eleatów, trzecie jej broniło, w czwartym się wyrodziła.

1) Poprzednikiem szkoły był Ksenofanes.

2) Jego doktrynie Parmenides dał filozoficzną , postać, rozwinął ją w teorię bytu i poznania.

3) Zenon wysubtelnił metodę dialektyczną wprowadzoną przez Parmenidesa i stosował ją do obrony jego doktryn.

4) W szkole megarejskiej dialektyka stała się celem samym w sobie i przekształciła się w erystykę.

Euklides

Zenon z Elei

ELEACI I PARADOKSY

Parmenides (ok. 540-ok. 470 p.n.e.) urodził się i mieszkał w Elei, był uczniem Ksenofanesa.

Żył współcześnie z Heraklitem. Był założycielem szkoły elejskiej zwanej szkołą Parmenidesa.

Parmenides

ELEACI I PARADOKSY Punktem wyjścia dla Parmenidesa była teza: Punktem wyjścia dla Parmenidesa była teza:

"Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje. "Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje.

Bo byt jest, a niebytu nie ma". Bo byt jest, a niebytu nie ma".

Z tej prostej zasady wyprowadził wszystkie własności bytu. Z tej prostej zasady wyprowadził wszystkie własności bytu.

• Byt nie ma początku: bo z czego miał powstać? Tylko z niebytu - a niebytu nie Byt nie ma początku: bo z czego miał powstać? Tylko z niebytu - a niebytu nie ma. ma.

• Nie może też mieć końca, dla tej samej racji, dla której nie ma początku; Nie może też mieć końca, dla tej samej racji, dla której nie ma początku; • Jest więc wieczny. Jest więc wieczny. • Jest ciągły, bo każda przerwa byłaby niebytem;Jest ciągły, bo każda przerwa byłaby niebytem;• Jest nieruchomy i w ogóle niezmienny, bo mógłby zmienić się tylko na niebyt; Jest nieruchomy i w ogóle niezmienny, bo mógłby zmienić się tylko na niebyt; • Jest niepodzielny, bo części bytu nie będąc już bytem musiałyby być niebytem; Jest niepodzielny, bo części bytu nie będąc już bytem musiałyby być niebytem; • Nie ma w sobie różnic, bo to, co różne od bytu, jest niebytem. Nie ma w sobie różnic, bo to, co różne od bytu, jest niebytem.

Byt jest więc stały i jeden, jest przeciwieństwem stawania się i mnogości.Byt jest więc stały i jeden, jest przeciwieństwem stawania się i mnogości.

ELEACI I PARADOKSY Twierdzenie, na którym oparł swoją ontologię, Parmenides usiłował uzasadnić Twierdzenie, na którym oparł swoją ontologię, Parmenides usiłował uzasadnić

epistemologicznie:epistemologicznie:

Skąd wiemy, że Skąd wiemy, że "niebytu nie ma""niebytu nie ma"??

Bo o niebycie niepodobna w ogóle myśleć: Bo o niebycie niepodobna w ogóle myśleć:

"niebytu nie można ani poznać, ani wypowiedzieć""niebytu nie można ani poznać, ani wypowiedzieć" . .

Dlaczego? Dlaczego?

Między myślą a bytem zachodzi ścisły związek. Między myślą a bytem zachodzi ścisły związek.

"Ta sama rzecz jest i jest myślana", "tym samym jest myśl i rzecz, której myśl dotyczy, "Ta sama rzecz jest i jest myślana", "tym samym jest myśl i rzecz, której myśl dotyczy, boć nie znajdujesz myśli bez czegoś istniejącego, co wypowiada się w myśli".boć nie znajdujesz myśli bez czegoś istniejącego, co wypowiada się w myśli".

Myśl, gdy nie jest w błędzie, w treści swojej nie jest różna od tego, co Myśl, gdy nie jest w błędzie, w treści swojej nie jest różna od tego, co rzeczywiście istniejerzeczywiście istnieje..

ELEACI I PARADOKSY Najwybitniejszym następcą Najwybitniejszym następcą

Parmenidesa był Zenon z Elei (ok. 490 - Parmenidesa był Zenon z Elei (ok. 490 - ok. 430 p.n.e.). Niewiele wiadomo na ok. 430 p.n.e.). Niewiele wiadomo na temat jego życia. Jego dzieło temat jego życia. Jego dzieło O przyrodzieO przyrodzie napisane w formie pytań i odpowiedzi, napisane w formie pytań i odpowiedzi, stało się później wzorem dla formy stało się później wzorem dla formy dialogowej.dialogowej.

Był apologetą i polemistą, zajętym Był apologetą i polemistą, zajętym przede wszystkim zwalczaniem przede wszystkim zwalczaniem przeciwników bronieniem prawd przeciwników bronieniem prawd zdobytych. Dlatego też udoskonalił zdobytych. Dlatego też udoskonalił sztukę prowadzenia sporów, sztukę prowadzenia sporów, wykazywania na drodze zestawiania wykazywania na drodze zestawiania pojęć prawdy własnej i cudzego błędu. pojęć prawdy własnej i cudzego błędu. Był, jak pisze Arystoteles, twórcą Był, jak pisze Arystoteles, twórcą dialektyki.dialektyki.

Zenon z Elei

ELEACI I PARADOKSY

Zenon bronił eleackiej Zenon bronił eleackiej jedności i niezmienności bytu, jedności i niezmienności bytu, wykazując niemożliwość i wykazując niemożliwość i sprzeczność, wszelkiej mnogości i sprzeczność, wszelkiej mnogości i wszelkiej zmiany. wszelkiej zmiany.

Oto argumenty Zenona Oto argumenty Zenona przeciw ruchowi:przeciw ruchowi: Zenon

ELEACI I PARADOKSY

1. „Tzw. DYCHOTOMIA. Przedmiot, gdy znajduje się w ruchu i ma przebyć jakąś drogę, musi przebyć najpierw połowę tej drogi, potem połowę drogi pozostałej, potem połowę reszty i tak w nieskończoność. Jakkolwiek tedy mała jest droga, którą przedmiot ma przejść, zawsze musi przejść nieskończoną ilość odcinków, a tego w skończonym przeciągu czasu dokonać niepodobna, ruch więc jest niemożliwy.” /W. Tatarkiewicz/

Biegacz

ELEACI I PARADOKSY Sprinter ma do przebiegnięcia skończony dystans. Zanim

jednak pokona całą odległość musi najpierw dobiec do 1/2 długości, ale zanim dobiegnie do 1/2 musi najpierw dobiec do 1/4, ale zanim dobiegnie do 1/4 musi najpierw dobiec do 1/8, i tak w nieskończoność.

Wynika z tego, że biegacz ma do przebycia nieskończoną liczbę odcinków o skończonej długości. Ponieważ nie da się pokonać nieskończonej liczby odcinków w skończonym czasie, biegacz nigdy nie ukończy biegu.

Co więcej, biegacz nie może nawet zacząć biegu, bo ten sam paradoks stosuje się również do dystansu dowolnie zmniejszonego: tak samo, jak nie da się (wg powyższego rozumowania) dobiec na dystans 100 m, nie da się również na dystans jednego metra ani na dystans jednego milimetra.

Sprinter

ELEACI I PARADOKSY

22. „Tzw. ACHILLES. . „Tzw. ACHILLES. Najszybszy biegacz nigdy nie Najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego, Achilles dogoni najwolniejszego, Achilles nie dogoni żółwia, jeśli ten choć nie dogoni żółwia, jeśli ten choć cokolwiek go wyprzedzi. Goniący cokolwiek go wyprzedzi. Goniący bowiem musi dojść najpierw do bowiem musi dojść najpierw do miejsca, z którego wyszedł goniony, miejsca, z którego wyszedł goniony, ten zaś posunął się naprzód, i tak ten zaś posunął się naprzód, i tak będzie zawsze.”będzie zawsze.” /W. Tatarkiewicz/ /W. Tatarkiewicz/

Achilles i żółw

ELEACI I PARADOKSY

Achilles i żółw stają na linii Achilles i żółw stają na linii startu wyścigu na dowolny, skończony startu wyścigu na dowolny, skończony dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy szybciej od żółwia i dlatego na starcie szybciej od żółwia i dlatego na starcie pozwala oddalić się żółwiowi o 1/2 całego pozwala oddalić się żółwiowi o 1/2 całego dystansu. Achilles, jako biegnący 2 razy dystansu. Achilles, jako biegnący 2 razy szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie do 3/4 dystansu. W momencie gdy Achilles do 3/4 dystansu. W momencie gdy Achilles przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu mu przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu mu "ucieknie" pokonując 7/8 dystansu. Gdy "ucieknie" pokonując 7/8 dystansu. Gdy Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu będzie od niego o 1/16 dystansu dalej, i tak będzie od niego o 1/16 dystansu dalej, i tak dalej w nieskończoność. dalej w nieskończoność.

Achilles nigdy nie dogoni żółwia, Achilles nigdy nie dogoni żółwia, mimo że biegnie od niego dwa razy mimo że biegnie od niego dwa razy szybciej, gdyż zawsze będzie dzieliła ich szybciej, gdyż zawsze będzie dzieliła ich zmniejszająca się odległość.zmniejszająca się odległość.

Achilles i żółw

ELEACI I PARADOKSY

Łuk i strzała

3. 3. „Tzw. STRZAŁA. Lecąca strzała „Tzw. STRZAŁA. Lecąca strzała w chwili teraźniejszej nie porusza się, lecz w chwili teraźniejszej nie porusza się, lecz spoczywa w powietrzu i nie przebiega żadnej spoczywa w powietrzu i nie przebiega żadnej przestrzeni; i tak samo jest w każdej innej przestrzeni; i tak samo jest w każdej innej chwili. chwili.

Ale czas składa się z chwil, więc Ale czas składa się z chwil, więc strzała nie może posuwać się naprzód w strzała nie może posuwać się naprzód w powietrzu, lecz spoczywa.”powietrzu, lecz spoczywa.” /W. Tatarkiewicz//W. Tatarkiewicz/

ELEACI I PARADOKSY

Załóżmy, że wystrzelona z łuku strzała pokonała określony Załóżmy, że wystrzelona z łuku strzała pokonała określony dowolny odcinek drogi. Można więc powiedzieć, że w momencie dowolny odcinek drogi. Można więc powiedzieć, że w momencie wystrzelenia znajdowała się ona na początku tej trasy, a po dotarciu do celu wystrzelenia znajdowała się ona na początku tej trasy, a po dotarciu do celu – na końcu. Pytanie jednak, gdzie przebywała w trakcie pokonywania tej – na końcu. Pytanie jednak, gdzie przebywała w trakcie pokonywania tej drogi. Można odpowiedzieć, że w 1/4 czasu pokonywania tego odcinka drogi. Można odpowiedzieć, że w 1/4 czasu pokonywania tego odcinka musiała być niewątpliwie w 1/4 odcinka. musiała być niewątpliwie w 1/4 odcinka.

Gdy zadamy pytanie, gdzie była po 1/2 czasu lotu, znowu można Gdy zadamy pytanie, gdzie była po 1/2 czasu lotu, znowu można odpowiedzieć, że w 1/2 odcinka. Po 3/4 czasu – w 3/4 odcinka, i tak dalej w odpowiedzieć, że w 1/2 odcinka. Po 3/4 czasu – w 3/4 odcinka, i tak dalej w nieskończoność. Możemy sobie wyobrażać dowolną chwilę lotu, w którym nieskończoność. Możemy sobie wyobrażać dowolną chwilę lotu, w którym strzała znajdowała się w jakimś konkretnym punkcie, w konkretnej strzała znajdowała się w jakimś konkretnym punkcie, w konkretnej odległości od łucznika. odległości od łucznika.

Czyli możemy powiedzieć, że skoro w każdej chwili znajdowała się Czyli możemy powiedzieć, że skoro w każdej chwili znajdowała się w jakimś konkretnym punkcie, więc w każdej chwili była w spoczynku. w jakimś konkretnym punkcie, więc w każdej chwili była w spoczynku. Niemożliwe jest zatem aby w każdej chwili czasu strzała pozostawała w Niemożliwe jest zatem aby w każdej chwili czasu strzała pozostawała w spoczynku i poruszała się jednocześnie.spoczynku i poruszała się jednocześnie.

ELEACI I PARADOKSY

4. 4. „Tzw. STADION. Szybkość, z jaką przedmioty poruszają się, „Tzw. STADION. Szybkość, z jaką przedmioty poruszają się, jest jednocześnie taka i inna, mniejsza i większa, w zależności od tego, jest jednocześnie taka i inna, mniejsza i większa, w zależności od tego, względem jakich innych przedmiotów jest rozważana; jeśli zaś ruch względem jakich innych przedmiotów jest rozważana; jeśli zaś ruch dokonywa się z szybkością, która jest jednocześnie taka i nie taka, to jest dokonywa się z szybkością, która jest jednocześnie taka i nie taka, to jest sprzeczny i nie może istnieć. Że zaś szybkość przedmiotów jest jednocześnie sprzeczny i nie może istnieć. Że zaś szybkość przedmiotów jest jednocześnie różna, to widać na takim przykładzie: z trzech zbiorów ciał A, B, C różna, to widać na takim przykładzie: z trzech zbiorów ciał A, B, C pierwszy jest nieruchomy, pozostałe zaś w ruchu; gdy zbiory te z układu I pierwszy jest nieruchomy, pozostałe zaś w ruchu; gdy zbiory te z układu I przeszły w układ II, to C minęło dwa odstępy A-A, a cztery odstępy B-B, przeszły w układ II, to C minęło dwa odstępy A-A, a cztery odstępy B-B, więc przeszło pewną drogę i jednocześnie drogę dwukrotnie większą.więc przeszło pewną drogę i jednocześnie drogę dwukrotnie większą. AAAA AAAA AAAAAAAAI BBBB I BBBB II II BBBBBBBBCCCCCCCC CCCC” CCCC” /W. Tatarkiewicz//W. Tatarkiewicz/

ELEACI I PARADOKSY

Rozważmy wyścig rydwanów. Rozważmy wyścig rydwanów. Szybkość z jaką rydwany poruszają Szybkość z jaką rydwany poruszają się jest jednocześnie taka i inna, się jest jednocześnie taka i inna, mniejsza i większa, w zależności od mniejsza i większa, w zależności od tego, względem jakich innych tego, względem jakich innych rydwanów jest rozważana. rydwanów jest rozważana.

Jeśli zaś ruch dokonuje się z Jeśli zaś ruch dokonuje się z szybkością, która jest jednocześnie szybkością, która jest jednocześnie "taka i nie taka" to jest sprzeczny i nie "taka i nie taka" to jest sprzeczny i nie może istnieć.może istnieć. Stadion

ELEACI I PARADOKSY

Zenon sformułował również kilka argumentów przeciw Zenon sformułował również kilka argumentów przeciw mnogości, oto jeden z nich:mnogości, oto jeden z nich:

Jeżeli byt stanowi mnogość, to jest podzielny, podzielny zaś Jeżeli byt stanowi mnogość, to jest podzielny, podzielny zaś jest, dopóki części jego posiadają wielkość; gdy zaś podział dojdzie jest, dopóki części jego posiadają wielkość; gdy zaś podział dojdzie do części nie posiadających wielkości, wtedy podzielność skończy się. do części nie posiadających wielkości, wtedy podzielność skończy się. Byt składa się z tych części, na które daje się dzielić, te zaś części, Byt składa się z tych części, na które daje się dzielić, te zaś części, jako niepodzielne, są pozbawione wielkości. Ale jeśli części są jako niepodzielne, są pozbawione wielkości. Ale jeśli części są pozbawione wielkości, to i suma ich także; zatem byt jest pozbawione wielkości, to i suma ich także; zatem byt jest pozbawiony wielkości. pozbawiony wielkości.

Ale, z drugiej strony, części nie mogą być bez wielkości, bo Ale, z drugiej strony, części nie mogą być bez wielkości, bo nie wytworzyłaby się z nich całość posiadająca wielkość, więc choć nie wytworzyłaby się z nich całość posiadająca wielkość, więc choć dzielilibyśmy byt w nieskończoność, zawsze otrzymamy części dzielilibyśmy byt w nieskończoność, zawsze otrzymamy części posiadające wielkość, czyli byt składa się z nieskończonej ilości posiadające wielkość, czyli byt składa się z nieskończonej ilości takich części, a więc jest nieskończenie wielki. Przy założeniu zatem, takich części, a więc jest nieskończenie wielki. Przy założeniu zatem, że byt jest mnogością, wynika, że byt nie ma wielkości i że zarazem że byt jest mnogością, wynika, że byt nie ma wielkości i że zarazem jest nieskończenie wielki; więc mnogość jest sprzeczna i nie może jest nieskończenie wielki; więc mnogość jest sprzeczna i nie może istnieć.istnieć.

ELEACI I PARADOKSY

Z argumentami Z argumentami dotyczącymi mnogości wiąże się dotyczącymi mnogości wiąże się argument Zenona przeciw poznaniu argument Zenona przeciw poznaniu zmysłowemu:zmysłowemu:

Ziarno rzucone na ziemię Ziarno rzucone na ziemię nie wydaje dźwięku; nie powinien nie wydaje dźwięku; nie powinien więc wydać go i worek ziarna, bo więc wydać go i worek ziarna, bo skądże ma wydawać dźwięk całość, skądże ma wydawać dźwięk całość, jeśli nie wydaje go żadna z części ? jeśli nie wydaje go żadna z części ?

Tymczasem worek Tymczasem worek ziarna, wysypany na ziemię, wydaje ziarna, wysypany na ziemię, wydaje dźwięk.dźwięk.

Ziarno

ELEACI I PARADOKSY

Zenon przesunął ciężar rozważań z Zenon przesunął ciężar rozważań z zagadnienia zagadnienia byt - nie-bytbyt - nie-byt, na zagadnienie , na zagadnienie wielość wielość - jedność- jedność. .

Argumenty przeciw ruchowi i mnogości Argumenty przeciw ruchowi i mnogości mają wspólny charakter i skierowane są mają wspólny charakter i skierowane są przeciw trudności dotyczącej nie tylko ruchu i przeciw trudności dotyczącej nie tylko ruchu i mnogości, ale też czasu, przestrzeni mnogości, ale też czasu, przestrzeni wszystkiego, co ma charakter ciągły. wszystkiego, co ma charakter ciągły.

Operując nieciągłymi częściami Zenon Operując nieciągłymi częściami Zenon chciał z nich odtworzyć wielkości ciągłe, co jest chciał z nich odtworzyć wielkości ciągłe, co jest niemożliwe. niemożliwe.

Przestrzeń nie jest sumą punktów, czas Przestrzeń nie jest sumą punktów, czas nie jest sumą momentów, ruch nie jest sumą nie jest sumą momentów, ruch nie jest sumą prostych przejść od punktu do punktu. prostych przejść od punktu do punktu.

Punkty momenty można całkować, ale Punkty momenty można całkować, ale nie sumować.nie sumować.

Zenon z Elei

ELEACI I PARADOKSY

Od wieków podejmowano próby rozwiązania paradoksów Od wieków podejmowano próby rozwiązania paradoksów Zenona z Elei:Zenona z Elei:

• dowodzono, iż w świecie rzeczywistym nie można dzielić odcinków dowodzono, iż w świecie rzeczywistym nie można dzielić odcinków w nieskończoność, a także, że wszystkie zjawiska zachodzące w nim są w nieskończoność, a także, że wszystkie zjawiska zachodzące w nim są ciągłe, a nie punktowe, jak w to ujmuje Zenon; ciągłe, a nie punktowe, jak w to ujmuje Zenon;

• "zatrzymywanie" obiektów w ich ruchu to dostrzeganie jedynie części "zatrzymywanie" obiektów w ich ruchu to dostrzeganie jedynie części zjawiska, bowiem między statycznymi obrazami znajdują się zjawiska, bowiem między statycznymi obrazami znajdują się nieskończenie krótkie odcinki czasu, w których obiekt przebywa nieskończenie krótkie odcinki czasu, w których obiekt przebywa odpowiednie odcinki drogi; odpowiednie odcinki drogi;

Współczesne rozwiązanie pokazują, że w sposób Współczesne rozwiązanie pokazują, że w sposób matematyczny łatwo udowodnić, że suma nieskończonej liczby matematyczny łatwo udowodnić, że suma nieskończonej liczby odcinków daje odcinek o skończonej długości, a więc czas potrzebny odcinków daje odcinek o skończonej długości, a więc czas potrzebny do pokonania go również jest skończony. Paradoks dotyczący do pokonania go również jest skończony. Paradoks dotyczący Achillesa i żółwia można rozwiązać za pomocą wykresu pokazującego Achillesa i żółwia można rozwiązać za pomocą wykresu pokazującego stosunek drogi do czasu i punkt, w którym Achilles wyprzedzi żółwia. stosunek drogi do czasu i punkt, w którym Achilles wyprzedzi żółwia.

ELEACI I PARADOKSYPo Zenonie zwolennicy Po Zenonie zwolennicy

filozofii eleackiej nie tworzyli już filozofii eleackiej nie tworzyli już oddzielnej grupy, ale znaleźli się oddzielnej grupy, ale znaleźli się zarówno wśród sofistów, jak i zarówno wśród sofistów, jak i wśród uczniów Sokratesa.wśród uczniów Sokratesa.

Wśród sofistów Wśród sofistów kontynuatorem eleatów był kontynuatorem eleatów był zwłaszcza Gorgiasz, zaś wśród zwłaszcza Gorgiasz, zaś wśród uczniów Sokratesa tzw. szkoła uczniów Sokratesa tzw. szkoła megarejska. Następcy megarejska. Następcy Parmenidesa i Zenona odbiegali Parmenidesa i Zenona odbiegali coraz bardziej od pozytywnych coraz bardziej od pozytywnych badań. Ich filozofia, zaprzeczając badań. Ich filozofia, zaprzeczając wszelkiej różnorodności nie mogła wszelkiej różnorodności nie mogła rozbudowywać swych poglądów; rozbudowywać swych poglądów; mogła natomiast atakować poglądy mogła natomiast atakować poglądy cudze, skończyła się więc cudze, skończyła się więc negatywną polemiką, erystyką i negatywną polemiką, erystyką i zestawianiem sofizmatów.zestawianiem sofizmatów.

Gorgiasz

ELEACI I PARADOKSY

Założona przez Założona przez Euklidesa szkoła megarejska Euklidesa szkoła megarejska /zwana też erystyczną/ /zwana też erystyczną/ zajmowała się erystyką czyli zajmowała się erystyką czyli sztuką prowadzenia sporów i sztuką prowadzenia sporów i przekonywania przeciwnika, przekonywania przeciwnika, bez względu na słuszność. bez względu na słuszność.

Erystyka była Erystyka była dialektyką, która utraciła swój dialektyką, która utraciła swój cel czyli poszukiwanie prawdy. cel czyli poszukiwanie prawdy. Operowała tymi samymi Operowała tymi samymi sposobami co dialektyka sposobami co dialektyka Zenona, tropiła sprzeczności i Zenona, tropiła sprzeczności i antynomie, a gdzie ich nie było, antynomie, a gdzie ich nie było, wytwarzała je.wytwarzała je.

Euklides

ELEACI I PARADOKSYNa uwagę zasługują niektóre Na uwagę zasługują niektóre

antynomie megarejskie, które w antynomie megarejskie, które w przykładowej formie formułują przykładowej formie formułują istotne trudności logiczne lub istotne trudności logiczne lub semantyczne.semantyczne.

Najbardziej znane z nich to:Najbardziej znane z nich to:

1) Kłamca - Jeżeli kłamca mówi, że 1) Kłamca - Jeżeli kłamca mówi, że kłamie, to zarazem kłamie i mówi kłamie, to zarazem kłamie i mówi prawdę. prawdę.

2) Elektra: - O Orestesie Elektra wie, 2) Elektra: - O Orestesie Elektra wie, że jest jej bratem, ale gdy że jest jej bratem, ale gdy zasłonięty stanął przed nią, zasłonięty stanął przed nią, Elektra nie wie tego, co wie. Elektra nie wie tego, co wie.

3) Łysina: - Kto straci jeden włos, nie 3) Łysina: - Kto straci jeden włos, nie staje się jeszcze łysym, drugi włos staje się jeszcze łysym, drugi włos utracony też nie stanowi łysiny; utracony też nie stanowi łysiny; kiedyż zaczyna się łysina? kiedyż zaczyna się łysina?

4) Rogacz: - Rogów nie zgubiłeś, a 4) Rogacz: - Rogów nie zgubiłeś, a czegoś nie zgubił, to posiadasz, czegoś nie zgubił, to posiadasz, więc posiadasz rogi.więc posiadasz rogi.

Łysina

Rogi

ELEACI I PARADOKSY

Poglądy eleatów Poglądy eleatów wywarły wpływ na całą filozofię wywarły wpływ na całą filozofię grecką. Dialektyką posługiwali grecką. Dialektyką posługiwali się i sofiści i Platon, filozofowie się i sofiści i Platon, filozofowie epoki klasycznej, jak i epoki klasycznej, jak i hellenistycznej. hellenistycznej. Argumenty Argumenty Zenona były analizowane i Zenona były analizowane i dyskutowane przez dyskutowane przez najwybitniejszych filozofów, najwybitniejszych filozofów, takich jak Bayle, Descartes, takich jak Bayle, Descartes, Leibniz, Kant, Hegel, Herbart, Leibniz, Kant, Hegel, Herbart, Hamilton, Mili, Renouvier, Hamilton, Mili, Renouvier, Bergson, Russell.Bergson, Russell.

G.W.F. Hegel 1770 - 1831

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

• Łojek M., Łojek M., Teksty filozoficzne dla szkół średnichTeksty filozoficzne dla szkół średnich, , Warszawa 1987.Warszawa 1987.

• Reale G., Reale G., Historia Filozofii Starożytnej , Historia Filozofii Starożytnej , t. 1, t. 1, Lublin 2000. Lublin 2000.

• Tatarkiewicz W., Tatarkiewicz W., Historia filozofiiHistoria filozofii, t. 1, , t. 1, Warszawa 2002.        Warszawa 2002.