Materiały pochodzą z Platformy Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plwww.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

KOŁO WIEDEŃSKIE

Myśliciel, August

Rodin

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,

KOŁO WIEDEŃSKIE – lekcja 42

KOŁO WIEDEŃSKIE W przeciwieństwie do dawnego pozytywizmu, zainicjowanego przez

Comte'a w XIX w. oraz głoszonego przez Macha na progu XX wieku, tzw. „trzeci pozytywizm" był dziełem zbiorowym, grupy zarówno filozofów jak uczonych specjalistów. Skupili się wokół Schlicka i brali udział w prowadzonym przez niego seminarium w Uniwersytecie Wiedeńskim od 1923 roku.

Koło składało się z filozofów, ale też z matematyków, fizyków (Filip Frank, profesor w Pradze), socjologów (Otto Neurath), prawników (Felix Kaufmann).

A. Comte E. Mach M. Schlick

KOŁO WIEDEŃSKIENazywali się „Kołem Wiedeńskim" i pod tą nazwą wystąpili w 1929

roku wspólnie w programowej pracy niemieckiej pt. Kolo Wiedeńskie.

Ruch ten szybko rozszedł się w Europie, a niebawem objął też Amerykę Północną. Wtedy nazwa „Koło Wiedeńskie" stała się mniej odpowiednia, zbyt lokalna, i zastępowano ją innymi nazwami: „neopozytywizm", „logiczny (czy „logistyczny") pozytywizm", „logiczny (czy „logistyczny") empiryzm".

Uniwersytet

Wiedeński

KOŁO WIEDEŃSKIE Główni inicjatorzy to:Główni inicjatorzy to:

Moritz SchlickMoritz Schlick (1882- 1936) był profesorem (1882- 1936) był profesorem w Kilonii, zanim w 1922 powołany został do w Kilonii, zanim w 1922 powołany został do Wiednia. Zginął w gmachu uniwersytetu od kuli Wiednia. Zginął w gmachu uniwersytetu od kuli niepoczytalnego studenta.niepoczytalnego studenta.

Rudolf CarnapRudolf Carnap (1891 - 1970) stał się czołową (1891 - 1970) stał się czołową postacią jeszcze za życia Schlicka. Od 1926 postacią jeszcze za życia Schlicka. Od 1926 przebywał w Wiedniu, od 1930 był profesorem przebywał w Wiedniu, od 1930 był profesorem w Pradze, a od 1936 w Chicago. Rzec można, że w Pradze, a od 1936 w Chicago. Rzec można, że razem z nim przenosił się główny ośrodek razem z nim przenosił się główny ośrodek ruchu. A także, że jego osobista ewolucja była ruchu. A także, że jego osobista ewolucja była ewolucją całego ruchu. ewolucją całego ruchu.

Do najradykalniejszych przedstawicieli Do najradykalniejszych przedstawicieli kierunku należał kierunku należał Otto NeurathOtto Neurath (1882- 1945), (1882- 1945), który głosił go z paradoksalną skrajnością i który głosił go z paradoksalną skrajnością i publicystycznym rozmachem. Jak wielu publicystycznym rozmachem. Jak wielu członków Koła Wiedeńskiego, zaczął swą członków Koła Wiedeńskiego, zaczął swą działalność w Austrii, a skończył na obczyźnie, działalność w Austrii, a skończył na obczyźnie, przeniósł się najpierw do Hagi, potem do przeniósł się najpierw do Hagi, potem do Oksfordu.Oksfordu.

Moritz SchlickMoritz Schlick

Otto NeurathOtto Neurath

Rudolf CarnapRudolf Carnap

KOŁO WIEDEŃSKIE Szczególną rolę w dziejach ruchu odegrał Ludwig Szczególną rolę w dziejach ruchu odegrał Ludwig

Wittgenstein (1889-1951), wiedeńczyk, ale związany filozofią z Wittgenstein (1889-1951), wiedeńczyk, ale związany filozofią z Anglią. Pozostawał pod wpływem Russella, ale też i sam na niego Anglią. Pozostawał pod wpływem Russella, ale też i sam na niego oddziałał. oddziałał.

W 1922 ogłosił swój dwujęzyczny, niemiecki i angielski W 1922 ogłosił swój dwujęzyczny, niemiecki i angielski Traktat Traktat logiczno-filozoficzny /Tractatus logico-philosophicus/logiczno-filozoficzny /Tractatus logico-philosophicus/ , aforystyczny, , aforystyczny, trudny, lakoniczny, w którym dał wyraz tym samym tendencjom, trudny, lakoniczny, w którym dał wyraz tym samym tendencjom, co Koło. co Koło.

Przebywał w Wiedniu, gdy Koło się zawiązało, ale stykał się z Przebywał w Wiedniu, gdy Koło się zawiązało, ale stykał się z nim niewiele. Zajmował się wówczas bardziej architekturą niż nim niewiele. Zajmował się wówczas bardziej architekturą niż filozofią, natomiast w Kole studiowano jego traktat. filozofią, natomiast w Kole studiowano jego traktat.

Później wrócił do filozofii, od 1929 osiadł w Cambridge, gdzie Później wrócił do filozofii, od 1929 osiadł w Cambridge, gdzie wykładał a w 1939 r. został powołany na zastępcę Moore'a. wykładał a w 1939 r. został powołany na zastępcę Moore'a.

Nic już później nie ogłaszał, ale jego młodzieńcza książka Nic już później nie ogłaszał, ale jego młodzieńcza książka pozostała rodzajem biblii neopozytywizmu. Po wojnie zrezygnował pozostała rodzajem biblii neopozytywizmu. Po wojnie zrezygnował z katedry, doszedłszy do przekonania, że filozofia nie nadaje się na z katedry, doszedłszy do przekonania, że filozofia nie nadaje się na naukę akademicką. naukę akademicką.

Ludwig WittgensteinLudwig Wittgenstein

KOŁO WIEDEŃSKIE Z współczesnych im odkryć naukowych Z współczesnych im odkryć naukowych

dwa szczególnie szły neopozylywistom na dwa szczególnie szły neopozylywistom na rękę: rękę:

• odkrycie Einsteina wykazało, że pojęcia odkrycie Einsteina wykazało, że pojęcia najbardziej nawet zakorzenione, jak najbardziej nawet zakorzenione, jak absolutny czas i przestrzeń, mogą być absolutny czas i przestrzeń, mogą być całkowicie pozbawione faktycznego sensu; całkowicie pozbawione faktycznego sensu;

• odkrycie Pawłowa pokazało, że psychologia odkrycie Pawłowa pokazało, że psychologia może zawierać prawdy intersubiektywne, może zawierać prawdy intersubiektywne, które tak samo dają się weryfikować, jak które tak samo dają się weryfikować, jak prawdy fizykalne.prawdy fizykalne.

A. Einstein

I. Pawłow

KOŁO WIEDEŃSKIE W filozofii Koła Wiedeńskiego można wyróżnić trzy składniki, trzy W filozofii Koła Wiedeńskiego można wyróżnić trzy składniki, trzy

wzajemnie uzupełniające się teorie: wzajemnie uzupełniające się teorie: • empiryzm, empiryzm, • pozytywizm,pozytywizm,• fizykalizm. fizykalizm.

Empiryzm znaczy, że jedynym źródłem rzetelnej wiedzy o świecie jest Empiryzm znaczy, że jedynym źródłem rzetelnej wiedzy o świecie jest doświadczenie. doświadczenie.

Pozytywizm — że przedmiotem jej są jedynie fakty, a więc ani byty Pozytywizm — że przedmiotem jej są jedynie fakty, a więc ani byty transcendentne, ani domniemana istota rzeczy. Negatywnie a dobitnie transcendentne, ani domniemana istota rzeczy. Negatywnie a dobitnie pozytywizm wyraża się w tezie, że metafizyka nie jest możliwa. pozytywizm wyraża się w tezie, że metafizyka nie jest możliwa.

Fizykalizm znaczy, że najdoskonalszym układem pojęć jest ten, który Fizykalizm znaczy, że najdoskonalszym układem pojęć jest ten, który wytworzyła fizyka, i że do niego należy, i można sprowadzić całą wiedzę wytworzyła fizyka, i że do niego należy, i można sprowadzić całą wiedzę naukową.naukową.

KOŁO WIEDEŃSKIE Empiryzm ma przed sobą dwie zasadnicze Empiryzm ma przed sobą dwie zasadnicze

możliwości:możliwości:

Może uznać doświadczenie za źródło wszelkiej Może uznać doświadczenie za źródło wszelkiej wiedzy, dosłownie wszelkiej, nie wyłączając wiedzy, dosłownie wszelkiej, nie wyłączając logicznej i matematycznej. logicznej i matematycznej.

Albo też może uznawać je tylko za źródło Albo też może uznawać je tylko za źródło wiedzy o świecie realnym, a wtedy obok wiedzy wiedzy o świecie realnym, a wtedy obok wiedzy realnej uznawać formalną (jak w logice i realnej uznawać formalną (jak w logice i matematyce), która nie jest empiryczna, lecz matematyce), która nie jest empiryczna, lecz aksjomatyczna. aksjomatyczna.

Dawniejszy empiryzm, zwłaszcza u Milla, stał Dawniejszy empiryzm, zwłaszcza u Milla, stał na pierwszym stanowisku, Koło Wiedeńskie zaś na pierwszym stanowisku, Koło Wiedeńskie zaś przeszło do drugiego. Hume głosił ten dualizm przeszło do drugiego. Hume głosił ten dualizm naukowy, przypisując matematyce inną naturę niż naukowy, przypisując matematyce inną naturę niż pozostałym naukom i do tego powróciło Koło pozostałym naukom i do tego powróciło Koło Wiedeńskie. Wyższość tego stanowiska polegała na Wiedeńskie. Wyższość tego stanowiska polegała na tym, iż tłumaczy apodyktyczny charakter logiki i tym, iż tłumaczy apodyktyczny charakter logiki i matematyki, którego nie posiada żadna wiedza matematyki, którego nie posiada żadna wiedza oparta na doświadczeniu.oparta na doświadczeniu.

David Hume

John Stuart Mill

KOŁO WIEDEŃSKIE Empiryzm nie może uznać wiedzy, która by była aprioryczna, a zarazem

syntetyczna, tj. takiej, która by nie była oparta na doświadczeniu, a mimo to zwiększała wiedzę o rzeczywistości.

Dla empiryzmu wiedeńczyków logika i matematyka były wprawdzie aprioryczne, ale za to nie syntetyczne. Były całkowicie i wyłącznie tylko analizą. Nie zawierały żadnych odrębnych, nowych prawd, lecz tylko wskazówki, jak można znane prawdy przekształcać, wedle jakich reguł można im nadawać inną postać.

Są w rzeczywistości tylko zbiorem tautologii /Tautologia (wywodzi się od greckich słów ταυτος – ten sam i λογος – mowa) – wyrażenie, które jest prawdziwe na mocy swojej formy - budowy (dokładniej: które jest prawdziwe w każdej niepustej dziedzinie; zdanie zawsze prawdziwe). W logicznym znaczeniu zostało użyte po raz pierwszy przez L. Wittgensteina (Tractatus logico-philosophicus). Przykłady tautologii: Deszcz pada albo nie pada. Idę albo nie idę. Jeśli nie jestem i nauczycielem i hydraulikiem, to nie jestem nauczycielem, lub nie jestem hydraulikiem./, jak to jaskrawo formułował Wittgenstein - Nauka albo stwierdza fakty, albo formułuje tautologie, nic innego robić nie może: to było stanowisko neopozytywizmu.

Dyscypliny formalne, czysto analityczne, nie są właściwie nauką, jeśli przez „naukę" rozumieć poznanie tego, co jest. Niemniej dla nauki mają znaczenie doniosłe. Neopozytywiści włączyli do swoich poglądów logikę nieempiryczną w jej nowej, „logistycznej" postaci. Stanowiło to odrębność ich empiryzmu, który nazywali też logistycznym.

Od tej wiedzy pozbawionej empiryczności oczekiwali za to formalnej doskonałości, sformalizowania, zaksjomatyzowania, zespolenia w jednolity system.

KOŁO WIEDEŃSKIE

Inaczej jest z wiedzą realną. Ta, w przekonaniu neopozytywistów, sprowadza się do twierdzeń czy zdań ściśle empirycznych, stwierdzających bezpośrednio fakty, do twierdzeń „sprawozdawczych" lub „protokolarnych". Nie zawiera nic innego, jak tylko te twierdzenia lub też takie, które z nich wynikają. Przekonanie to odpowiadało tradycyjnym dążeniom empiryzmu: same fakty, żadnych konstrukcji, bo nie są wiedzą. Logika jest dla wiedzy doniosła, bo ustala stosunki wynikania, uczy, jakie to twierdzenia wynikają ze sprawozdawczych /Twierdzenia sprawozdawcze

twierdzenia odnoszące się do zdań stwierdzających bezpośrednio fakty/ . Ale właściwa wiedza zaczyna się i kończy na twierdzeniach sprawozdawczych.

Pojęcie to stało podstawowe dla logicznego empiryzmu.

KOŁO WIEDEŃSKIE Filozofia chce być nauką nie formalną, lecz realną, chce być poznaniem

rzeczywistości, tymczasem nie opiera się na doświadczeniu. A to jest niemożliwe.

Pozytywizm zawsze występował przeciw metafizyce, a Koło Wiedeńskie uznało jej tezy za pozbawione sensu. Uważał bowiem, że twierdzenie ma sens. tylko jeśli może być sprawdzone, jeśli możliwa jest jego weryfikacja. A jeśli możliwa nie jest, to twierdzenia nie można uważać nawet za fałszywe: po prostu nie ma sensu. A z takich twierdzeń składa się metafizyka.

Odrzucali metafizykę – „metafizyki nie ma, jest tylko błąd metafizyczny".

Wywody neopozytywistów o twierdzeniach metafizycznych nie mających sensu bywały rozumiane przez nich także w sposób mniej prowokacyjny: „nie mają sensu" znaczy, że — nie mają sensu faktycznego.

Jedne języki dają wyrażeniom sens poznawczy, inne zaś emocjonalny: znaki ich nie oznaczają rzeczy, lecz wyrażają uczucia, dążenia, reguły, przepisy.

Błąd metafizyki polega na tym. że posługując się wyrażeniami o sensie bądź emocjonalnym, bądź formalnym traktuje je, jakby miały sens faktyczny

Należy odróżniać trzy kategorie twierdzeń:

• l) twierdzenia mające sens faktyczny, faktycznie prawdziwe lub fałszywe, zależnie od tego, czy odpowiadają faktom;

• 2) twierdzenia mające tylko sens formalny, logicznie prawdziwe (czyli analityczne) lub logicznie fałszywe (czyli sprzeczne);

• 3) twierdzenia bez poznawczego sensu: przenośne, obrazowe, a także wykrzykniki-, żądania, nakazy, pytania, oceny: wyrażenia te mają tylko sens emocjonalny i nie są ani prawdziwe, ani fałszywe.

KOŁO WIEDEŃSKIE Tak jak twierdzenia metafizyczne, tak też twierdzenia o wartościach Tak jak twierdzenia metafizyczne, tak też twierdzenia o wartościach

etycznych czy estetycznych mieli za bezsensowne. Są wynikiem nieporozumień, etycznych czy estetycznych mieli za bezsensowne. Są wynikiem nieporozumień, utrzymują się tylko dzięki temu, że używane przez nie wyrażenia nie zostały utrzymują się tylko dzięki temu, że używane przez nie wyrażenia nie zostały poddane analizie logicznej. poddane analizie logicznej.

Wyrażenia „dobry" i „zły", „słuszny" i „niesłuszny", „powinność" i Wyrażenia „dobry" i „zły", „słuszny" i „niesłuszny", „powinność" i „obowiązek" traktuje się, jak gdyby oznaczały coś rzeczywistego, a tymczasem „obowiązek" traktuje się, jak gdyby oznaczały coś rzeczywistego, a tymczasem one oznaczają tylko dyrektywy, tylko reguły postępowania. Nie mogą być one oznaczają tylko dyrektywy, tylko reguły postępowania. Nie mogą być wyprowadzone z wiedzy o faktach: nie są też prawdziwe ani fałszywe: są raczej wyprowadzone z wiedzy o faktach: nie są też prawdziwe ani fałszywe: są raczej tylko wezwaniem, aby odpowiednie twierdzenia faktyczne uczynić prawdziwymi. tylko wezwaniem, aby odpowiednie twierdzenia faktyczne uczynić prawdziwymi.

Pod nazwą „filozofia moralna" czy „etyka" kryją się usiłowania bardzo Pod nazwą „filozofia moralna" czy „etyka" kryją się usiłowania bardzo różne:różne:

l) poznanie wartości, dóbr, tego, co słuszne i obowiązujące — to właśnie jest zadanie l) poznanie wartości, dóbr, tego, co słuszne i obowiązujące — to właśnie jest zadanie bezsensowne;bezsensowne;

2) studia nad tym, co ludzie za wartościowe uważają;2) studia nad tym, co ludzie za wartościowe uważają;

3) odnajdowanie środków wiodących do zamierzonych celów -- a to są zadania różne 3) odnajdowanie środków wiodących do zamierzonych celów -- a to są zadania różne od pierwszego i takie, które mogą być traktowane naukowo; od pierwszego i takie, które mogą być traktowane naukowo;

4) moralne wychowanie i propaganda — zadanie, które może być pożyteczne, ale nie 4) moralne wychowanie i propaganda — zadanie, które może być pożyteczne, ale nie jest naukowe;jest naukowe;

5) analiza języka etycznego: to jest jedyne właściwe zagadnienie etyki filozoficznej.5) analiza języka etycznego: to jest jedyne właściwe zagadnienie etyki filozoficznej.

KOŁO WIEDEŃSKIE

Filozofia nie może być metafizyką ani teorią poznania, ani teorią wartości, Filozofia nie może być metafizyką ani teorią poznania, ani teorią wartości, bo ich zadanie jest bezsensowne. Realną wiedzę o świecie wyczerpują nauki bo ich zadanie jest bezsensowne. Realną wiedzę o świecie wyczerpują nauki szczegółowe. Dla filozofii zostaje więc tylko jedno: analiza wyrażeń, jakimi szczegółowe. Dla filozofii zostaje więc tylko jedno: analiza wyrażeń, jakimi posługują się nauki. posługują się nauki.

„„Nie ma" — pisał Carnap —żadnej filozofii jako teorii, jako systemu Nie ma" — pisał Carnap —żadnej filozofii jako teorii, jako systemu własnych twierdzeń, który by istniał obok twierdzeń naukowych. Uprawiać własnych twierdzeń, który by istniał obok twierdzeń naukowych. Uprawiać filozofię znaczy tyle tylko: wyjaśniać pojęcia i twierdzenia za pomocą analizy filozofię znaczy tyle tylko: wyjaśniać pojęcia i twierdzenia za pomocą analizy logicznej". logicznej".

Filozofia zaczyna się więc i kończy na analizie języka.Filozofia zaczyna się więc i kończy na analizie języka.

R. Carnap

KOŁO WIEDEŃSKIE Istotnym dążeniem neopozytywistów było, aby język nauk uczynić

jednolitym. Chcieli przezwyciężyć istniejący stan rzeczy, w którym każda ma własny język, w którym w różnych naukach te same wyrażenia mają różny sens, co nieuchronnie prowadzi do chaosu. Jedność języka, i tylko ona, doprowadzi do jedności nauki.

Doszli też do przekonania, że jeśli naukę ma objąć jeden język, to musi to być język fizyki: jest bowiem najdoskonalszy i najobszerniejszy. Postulat ten nazywali „fizykalizmem". Wyższość języka fizyki polega na tym że obejmuje wyłącznie fakty czasowo-przestrzenne, które należą do doświadczenia intersubiektywnego i są ściśle mierzalne.

Sądzili, że sprowadzenie języka wszystkich nauk do języka fizyki jest możliwe.

Wiele z tego, co uchodzi za naukę, zostało przez neopozytywistów uznane za nienaukowe, utrzymali z niej to, co daje się wyłożyć w języku fizyki.

Fizykalizm nie jest, co prawda, stanem aktualnym nauk, jest dla nich na razie tylko postulatem, ideałem, ale ideałem możliwym i takim, który trzeba koniecznie osiągnąć.

KOŁO WIEDEŃSKIE Jedną z najbardziej istotnych tez pozytywizmu można sformułować w jednym

zdaniu: „Nie ma absolutnych zdań początkowych w budowie nauki" (Carnap).

Żadne zdanie nie może być raz na zawsze uznane za początkowe zdanie nauki, ponieważ nie ma zdań intuicyjnie pewnych, a tylko takie mogłyby stanowić absolutną podstawę dalszych wywodów. Skoro zaś nie ma zdań początkowych, to nie ma też wtórnych, czyli nie ma hierarchii porządkowej w nauce.

Skoro nie ma zdań intuicyjnie pewnych, to nie ma też zdań – izolowanych, których prawdziwość można by stwierdzić nie odwołując się do innych zdań. Dla każdego potrzebna jest weryfikacja. Zdania wspierają się wzajem: prawda stanowi system.

Jeśli nie ma prawd pierwszych, to znaczy, że łańcuch weryfikacyjny jest nieskończony. Jeśli żadna prawda nie ujawnia się sama, to mogą to czynić tylko łącznie. Pierwsze kryterium prawdy stanowi zgodność systemu, nie zgodność twierdzenia z rzeczywistością stanowi kryterium prawdy, lecz zgodność twierdzeń między sobą.

KOŁO WIEDEŃSKIE Z założeń pozytywizmu wyrosła leż teoria pojęć naukowych, zwana Z założeń pozytywizmu wyrosła leż teoria pojęć naukowych, zwana

operacjonizmem operacjonizmem //(od łacińskiego (od łacińskiego operarioperari pracować nad czymś, od pracować nad czymś, od operaopera‘praca, czynność’), kierunek w ‘praca, czynność’), kierunek w filozofii i metodologii nauk XX w. uznający sens empiryczny pojęć naukowych tylko wówczas, gdy możliwe jest filozofii i metodologii nauk XX w. uznający sens empiryczny pojęć naukowych tylko wówczas, gdy możliwe jest

ich zdefiniowanie na podstawie opisu metod, które określają ich zastosowanie/ich zdefiniowanie na podstawie opisu metod, które określają ich zastosowanie/ . . Według niej pojęcia naukowe nie ujmują istoty rzeczy, lecz tylko Według niej pojęcia naukowe nie ujmują istoty rzeczy, lecz tylko

podają działania uczonego, jego operacje psychofizyczne, potrzebne do podają działania uczonego, jego operacje psychofizyczne, potrzebne do określenia badanej rzeczy. określenia badanej rzeczy.

Pojęcie np. liczby zawiera w swej treści jedynie operacje liczenia, a Pojęcie np. liczby zawiera w swej treści jedynie operacje liczenia, a pojęcie tożsamości — operacje wymagane do stwierdzenia tożsamości pojęcie tożsamości — operacje wymagane do stwierdzenia tożsamości rzeczy. Nie inaczej jest z samym pojęciem prawdy: definiuje się ją przez rzeczy. Nie inaczej jest z samym pojęciem prawdy: definiuje się ją przez czynności potrzebne do odróżnienia twierdzeń prawdziwych od czynności potrzebne do odróżnienia twierdzeń prawdziwych od fałszywych. fałszywych.

Każda prawda jest zależna od stanu wiedzy ludzkiej, każda może być Każda prawda jest zależna od stanu wiedzy ludzkiej, każda może być obalona: i mogą współistnieć prawdy odmienne, wzajem niezgodne.obalona: i mogą współistnieć prawdy odmienne, wzajem niezgodne.

KOŁO WIEDEŃSKIE Doktrynę Koła Wiedeńskiego czyli neopozytywizm,

od wcześniejszych postaci pozytywizmu wyróżnia szereg właściwości:

l) ujęcie nauk logiczno - matematycznych jako nieempirycznych i analitycznych;

2) sprowadzenie wszystkich nauk empirycznych do jedności na podłożu języka fizykalnego;

3) sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii, obu pojmowanych behawiorystycznie;

4) likwidacja metafizyki. której zagadnienia są pozorne, a twierdzenia bezsensowne;

5) likwidacja innych nauk filozoficznych - teorii poznania, etyki, estetyki - i pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka.

KOŁO WIEDEŃSKIE Najogólniej stanowisko neopozytywistów można sformułować w ten Najogólniej stanowisko neopozytywistów można sformułować w ten

sposób: sposób:

prawdziwą wiedzą jest jedynie wiedza empiryczna, która sprowadza się prawdziwą wiedzą jest jedynie wiedza empiryczna, która sprowadza się do zdań sprawozdawczych, a poza tym są tylko tautologie, jak w do zdań sprawozdawczych, a poza tym są tylko tautologie, jak w matematyce, i analizy logiczne języka, jak w filozofii. Twierdzenia, które matematyce, i analizy logiczne języka, jak w filozofii. Twierdzenia, które zasadniczo nie mogą być zweryfikowane, są bezsensowne: z takich zasadniczo nie mogą być zweryfikowane, są bezsensowne: z takich właśnie składa się tradycyjna filozofia.właśnie składa się tradycyjna filozofia.

Koło Wiedeńskie w szybkim czasie znalazło wielu zwolenników. Nie Koło Wiedeńskie w szybkim czasie znalazło wielu zwolenników. Nie należąc do niego formalnie, sympatyzowali z Kołem najsławniejsi uczeni należąc do niego formalnie, sympatyzowali z Kołem najsławniejsi uczeni wiedeńscy. Koło znalazło zwolenników zwłaszcza w Anglii, gdzie grunt wiedeńscy. Koło znalazło zwolenników zwłaszcza w Anglii, gdzie grunt do takiego rodzaju filozofii przygotowali Russell i Wittgenstein.do takiego rodzaju filozofii przygotowali Russell i Wittgenstein.

KOŁO WIEDEŃSKIE Mniej zwolenników miało Koło we Włoszech i we Francji. Mniej zwolenników miało Koło we Włoszech i we Francji.

Zwolenników znalazło Koło wśród behawiorystów, licznych zwłaszcza w Zwolenników znalazło Koło wśród behawiorystów, licznych zwłaszcza w Ameryce. A także wśród logistyków, zwłaszcza w Polsce, choć ich akces Ameryce. A także wśród logistyków, zwłaszcza w Polsce, choć ich akces był tu tylko częściowy. Zwolennicy kierunku mieli od 1929 własny organ był tu tylko częściowy. Zwolennicy kierunku mieli od 1929 własny organ „Erkenntnis”, a szybko stali się tak liczni, odbywali corocznie własne „Erkenntnis”, a szybko stali się tak liczni, odbywali corocznie własne zjazdy międzynarodowe.zjazdy międzynarodowe.

W Rzeszy narodowosocjalistycznej, a także w Austrii, los W Rzeszy narodowosocjalistycznej, a także w Austrii, los neopozylywistów byt zagrożony: część ich zginęła w obozach, większość neopozylywistów byt zagrożony: część ich zginęła w obozach, większość emigrowała do Ameryki. Począwszy od drugiej wojny światowej emigrowała do Ameryki. Począwszy od drugiej wojny światowej Ameryka stała się ośrodkiem neopozytywizmu.Ameryka stała się ośrodkiem neopozytywizmu.

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA• Buczyńska H.,Buczyńska H., Koło wiedeńskie. Początek neopozytywizmu, Koło wiedeńskie. Początek neopozytywizmu, Warszawa 1960. Warszawa 1960.

• Grabińska TGrabińska T., Od nauki do metafizyki., Od nauki do metafizyki, Warszawa 1998. , Warszawa 1998.

• Kasprzak L., Węgrzecki A., Kasprzak L., Węgrzecki A., Wprowadzenie do filozofiiWprowadzenie do filozofii, Warszawa 1981. , Warszawa 1981.

• Koterski AKoterski A., ., Naukowa koncepcja świataNaukowa koncepcja świata. . Koło wiedeńskie.Koło wiedeńskie. Warszawa 2009. Warszawa 2009.

• Tatarkiewicz W., Tatarkiewicz W., Historia filozofiiHistoria filozofii, t. 3, Warszawa 2002., t. 3, Warszawa 2002.